Tractatus super psalmos

Hilary, Saint, Bishop of Poitiers

Hilary, Saint, Bishop of Poitiers. S. Hilarii Episcopi Pictaviensis Tractatus super psalmos. (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 22). Zingerle, Anton, editor. Prague, Vienna, Leipzig: Tempsky, Freytag, 1891.

Conclusio autem psalmi, ut haec omnia de futuris intellegantur, maiore fide firmat, cum ait: in humilitate nostra memor fuit nostri dominus: quoniam in saecula misericordia eius. et redemitnosde manu inimicorum nostrorum: quoniam in saecula misericordia eius. qui dat escam omni carni: quoniam in saecula misericordia eius. confitemini deo caeli: quoniam in saecula misericordia eius. non enim tantum memor fuit humilitatis humanae deus, cum ad liberandum populum ex Aegypto Moysen ducem legit, sed perfectius memor fuit humilitatis nostrae, cum ipsam humilitatem nostram corporeus natus adsumpsit, cum hoc humile terrenumque corpus gloria in se naturae caelestis absorpsit. neque tunc redemit de manu inimicorum, cum eos a dominatu Aegyptiorum exemit- - nam postea inimicis subditi sunt et hodie iure alieni imperii cohercentur — sed redemit nos, cum se pro peccatis nostris [*](2 relatione ex reuelatione T 3 geBtorum ex gistoram R 4 q neculi T 6 per rubrum mare RPT per mare rubrum E 7 tranaibimus Rb tranaiuimna P transimus Te 9 elemoBjaam Ra elemosinam T aelemosinS P 14 maiore fide firmat RE maiorg firmat fidS PT humilitate ex umilitate m. 1 R 15 in saecula R in saeculam PTE 16 et redemit — omni carni, quoniam in saecula miserioordia eius on. R an de ma P 19 confitemini — misericordia eiuB om. PT (hic uersicuh* extat in R) 21 tantum RPe tupo tantum Tb 22 legit RPT elegit E 26 abeorpait RE absorbsit T in marg. absorbuit P assfipsit T m text. 88 cohercentur RPT nos RTE om. P. )

723

dedit, redemit nos per sanguinem suum, per passionem suam, per mortem suam, per resurrectionem suam. hsec magna uitae nostrae pretia sunt. magno enim, ait apostolus, redempti estis, et redempti ab inimicis, a diabolo, ab angelis eius, a filio perditionis, a principibus aeris, a mundi potentibus, ab inimica morte. et redemit dando escam omni carni: qui dat escam omni carni. omni carni, id est quse redempta est, dat escam incorruptam, aeternam, panis uiui, panis cselestis. et in his singulis, quod humilitatis nostrae memor est, quod redempti sumus, quod omnis redemptorum caro escam accipit, ea causa est: quoniam in saeculum est misericordia eius; ob quod ei confitendum: confitemini deo caeli, quoniam in sseculum misericordia eius. quod caelum, quod terra, quod cetera sunt, et ipsum illud, quod sumus, qui non fuimus, quod erimus, quod non sumus, causam aliam non habet nisi misericordise dei: quia ad consortium bonorum suorum nasci nos uoluit ille, qui bonus est. unus enim bonus est, ait dominus noster Iesus Christus, qui est benedictus in saecula saeculorum. amen.

PSALMUS CXXXVI.

Super flumina Babylonis illic sedimus et fleuimus, cum recordaremur Sion et reliqua.

Captos secundum Hieremiae prophetiam Iudaeos in Babyloniam deductos fuisse, non obscura cognitio est. neque dubium [*]( 8 I Cor. 6, 510. 17 Matth. XIX, 17. ) [*]( 2 per mortem suam Rb per mortem e, om. PT 3 redempti estis RP cf. Sabatier 111, 676 adn. pretio redempti estis TE 4 diabulo P 6 dando esoam RPT escam dando E 7 inter omni carni et omni carni supr. scr. R qm et cr: 9 quod humilitatis nostrae memor est RE om. PT .11 in saeoulam est G in saeculum PT in aaecula R 12 uerba ob quod ei — misericordia eius, quae sic leguntur in GR, om. PT 13 quod oaelum GtRTE et quod caelum P 16 causam aliam RPTE cuius familism (1) G 16 ♦♦♦ericordia G quia RPlTab qui G, pt. 17 unus enim bonus est ait G R unus enim bonus est e, om. PT 19 in saeoula saeculorum amen GPTE in saeoula amen R Explicit psalmus CXXXV incipit psalmas CXXXVI G Finit psSl CXXXV inoipit CXXXVI R • Eip trSct psalmi CXXXV ific trSct psalmi CXXXVI P Expl. de CXXXV inc. de CXXXVI T 29 sion R cf. p. 726, 2 tui Sion E 98 ieremiae Rb ludaeoa in GRP1 Iudaeos et in paTE 84 cognitio est GRE cognitio PT. ) [*]( 46* )

724

est, per hunc eundem psalmorum librum potuisse captiuitatem populi prophetari. nam et in alio psalmo manifestum est absolute euersionem gentis huius atque urbis prophetatam fuisse, cum dicitur: deus, uenerunt gentes in hereditatem tuam, polluerunt templum sanctum tuum, posuerunt Hierusalem uelut pomorum custodiarium. et in hoc quoque praesenti psalmo idipsum significari uidetur, maxime cum quibusdam placuerit eum tamquam Hieremiae titulo inscribi, quia ab ipso sit, antequam accidit, denuntiata captiuitas. certe cum Hebraeis senioribus secundum cognitionem. quam ab his adepti sumus, psalmus hic sine inscriptionis istius titulo est.

Non dubium autem est omnia, quae in patres aut per patres nostros gesta sunt, formam futuri in his, quae gesta sunt, prsetulisse. et idipsum ita esse, hic quoque psalmorum * liber testis est. namque cum in septuagesimo et septimo psalmo omnia, quae in Aegypto atque in deserto et in ceteris deinceps locis gesta essent, recenserentur, ea ipsa parabolica esse ita demonstrata sunt: adtende, populus meus, in legem meam; inclinate aurem uestram in uerba oris mei. aperiam in parabolam os meum, loquar propositiones ab initio. per id enim, quod et parabolae et propositiones sunt, rerum futurarum effectibus conparantur. apostolus quoque docet ea ipsa, quae gesta sunt, in prsefigurationem gesta esse, dicens: quia lex umbram habet futurorum bonorum et: omnia in prseformationem acciderunt his: scripta sunt autem propter nos, in quos fines [*]( 4 Pe. LXXVIU, 1. 19 Ps. LXXVII, 1 sq. 95 Hebr. X, 1. 261 Cor. 10,11. ) [*]( 2 populi GRT populo P 3 abaolutae R gentia hoins G gentii istius RPTE adque GR orbiB G 6 uelud R oustodiarium GRT custodiarum P custodiam E cf. Abh. IV, 78 7 et GR om. PT 10 hebreis ba G haebraeis R senioribus om. PT 11 inscribtio*## G 18 in patris T 14 formam — gesta eunt um. GtPT (in T lacuna relicta est) formam futuri R futuri formam E 17 omnia G omnia ea RPT egypto G 18 esse GRT esset P 19 adtende GRPe attendite Tb 90 inclinatae R 21 in parabolam G in parabola R in parabolis PTE propositione G 22 quod GRT om. P 24 in praefigurationem GRP in praefiguratione T. )

725

saeulorum deuenerunt. gesta igitur ipsa illa in exemplum et scripta in doctrinam sunt.

Itaque et hanc corporalem populi captiuitatem referri in exemplum spiritalis captiuitatis oportet. captae enim mentes nostrae sunt corporum saeculique dominatu, captae a daemonibus sunt iure uitiorum, quae imperium in nos suum per diuersa ministeriorum genera exercent, dum nos ebrietas possidet, dum luxus subigit, dum auaritia deuincit, dum ambitio occupat, dum maliuolentia obtinet, dum ira usurpat, dum omnia in nobis regnant haec incentiua uitiorum. uenit enim dominus secundum prophetam captiuitatem auertere, cum dicitur: praedicare captiuis remissiones. uenit ligatos soluere, cum ait: hanc filiam Abrahae, quam ligauerat satanas decem et octo annis, nonne oportuit solui in die sabbati? uenit seruientes in libertatem reducere dicens: amen dico uobis, quoniam omnis, qui facit peccatum, seruus est peccati. seruus autem non manet in domo in aeternum, filius autem manet in aeternum. si ergo uos filius liberauerit, uere liberi eritis. capimur ergo et ligamur et seruimus, non tam corpore, quam et mente. et mihi in praesenti psalmo omnis uirtus et ratio uerborum non tam corporalem captiuitatem tractare, quam spiritalem uidetur. ea enim et in querellis et in locis et in rebus et in nominibus momenta sunt, ut spiritalem potius captiuitatem haec lamentabilis prophetae querella significet [*]( 11 Esai. LXI, 1. 18 Luc. XIII, 16. 15 Ioh. VIII, 84 sq. ) [*]( 1 ipsa illa Re ipsa PTb 2 in doctrina P 6 uitiorom quae Tb potiorum quae Re potiorilque P 7 ministeriorum ex misteriorum P 9 maliuolentia RITa maleuolentia. ira ex ara m. 1 R 11 auertere (JPT euertere R 12 remissionis G remissionem RPT legatta G 13 hanc if**** G hanc enim filiam RPT ligauerat C: Rl"T legauerat Pl 15 reduoere Re deducere PTb 17 in domo GPTE om. R 18 filiua autem ***** G filius manet PTE filius - in aeternum om. R ai ergo uoa filius R ai ergo filius uos PT si uero filius uos E 28 quaerellie R in loci. Re in inoolis PTb et in nominibus TE et in omnibus R = = ~ — omnibus P 24 lamentabilis RE om. P7' 25 quael = ella R (lie).. )

726

Super flumina Babylonis illic sedimus et fleuimus, dum recordaremur Sion. in salicibus in medio eius suspendimus organa nostra. affectus humani sensus iste est, ut inter iniurias praesentium calamitatum ad praeteritorum bonorum recordationem ingemescat. contemplemur enim animo captam Hierusalem, seruientes dominis uictoribus reges, subditos antistitibus gentilium impietatum sacerdotes, ereptum omnibus ius matrimonii, substratum libidini Babyloniorum captae uirginitatis pudorem, et ex gemitu eorum, qui perpessuri ista erant, proclamasse digne prophetam existimabimus: super flumina Babylonis illic sedimus et fleuimus, dum recordaremur Sion.

Sed quia Sion illa aeternae beatitudinis sedis est, et mater caelestis nobis Hierusalem est, frequentium angelorum et primitiuorum in caelis conscriptorum ciuitas sancta, et illa Babylon ciuitas confusionis et inrationabili motu turbulenta, quae, at Genesis docet, a confusarum linguarum hominibus nuncupata Babylon est — illic enim loqui uniuersarum gentium linguis. cum unus omnium esset sermo, coeperunt, et ipsum illud Babylonis uocabulum interpretationem habet confusionis — quisquis ergo in crimine primi parentis Adae exulem se factum illius Sion recordabitur, in qua sine cupiditate, sine dolore, sine metu, sine crimine uita est, et traditum se saeculo confusionis huius tamquam Babyloni, traditum corpori, quod uitiorum et adpetitionum et cupiditatum perturbatione confusum est, recte et ipse spiritaliter captiuus proclamabit: super flumina [*](1 fleuimue ex flebimus P 2 dum Re cf. Sabatier 11, 263 adn. et Ziti. 1Q cum PTb 5 recordatione G ingemescat GRP* ingemiscat PrTE 6 captam GPe capta RTb seruientiB (?) G 7 antistitibus GPT antistihus R 8 sacerdotes, ereptum GRTE om. P substratum RPlTE subetratae (?) P* 9 babylloniortl P 10 dignae R 11 babyllonis G a babilonis T sedims G 12 dum G cum RTPE 18 sedis Rl aedes R" PТ 14 hierusalem (ierusalem R) est (5 P) RP hieruulein et e ierusalem Tb 15 ciuitaa sancta et illa R ciuitas sancta est et illa PTE 16 ciuitas confusionis et e ciuitas ciuitas confusionis et R ciuitaa est PTb 19 esset sermo RE sermo esset PT ipsum = (eras. d ?) R 81 fa ^ tam (eras. c) R 24 babyloni Rb babylon PT babylonico e. )

727

Babylonis illic sedimus et fleuimus, cum recordaremur Sion. in salicibus in medio eius suspendimus organa nostra.

Eos, qui secundum litteram intellegenda omnia existimant, interrogare uellem, quae flumina Babyloniam prsetermeant, ut illic captus populus consederit et non potius aut in plateis aut in portis aut in turribus aut in domibus captiuitatem suam fleuerit? deinde cum quibus tympanis aut citharis aut organis captus sit, quae historia istud locuta sit, cum omni musico apparatu Israhelem uictoribus seruisse? postremo quae umquam salices in media urbe fronduerint, ut illic tamquam in publica musicorum apotheca organa suspensa penderent ? quae si omnia gestis negotiorum corporalium inania sunt, sequenda ea ratio est, quae ex propheticis auctoritatibus ad spiritalem nos scientiam cohortatur. flent omnes, qui se captos in Babylonia sentiunt. et sedent super flumina. omnia enim saeculi et corporum opera modo fluminum sine aliqua cursus sui statione praeterfluunt; currunt namque et elabuntur et transeunt. quae enim corporalis uoluptas non praesentis iam nulla est? quod terrenum gaudium non cum ipso fugitiuo sensu praesentis fructus sui transit? super haec igitur saecularium captiuitatum flumina sedentes et flentes ad recordationem Sion amissorum desiderio et praesentium calamitate ingemescunt.