Tractatus super psalmos

Oportet autem eos, qui ad deum cculos mentis erexerint, non retorquere eos atque deflectere, quia, ut in euangeliis dictum est, nemo retro respiciens et aratrum tenens aptus est regno cselorum. relinquentes enim templa, aras. cupiditates, lasciuias et omne uitiorum profundum conuenit indefesso obtutu inuictoque persistere. si enim gentes errore suo csecse [*](1 I Cor. 15, 48. 9 Ioh. XVII, 21. 24 Luc. IX, 62. ) [*]( 1 qualis de limo PE (c/. Tischendorf. Nou. Test. Vat. 1475, Roensch y. Test. Tertull. 414) qualis & de limo R qualis est de limo T 2 et et qualis (is ex es T) RTE qualis P 6 dissenti postea 1-2 liti. erat. R 6 in dei uerbo RPE in do uerbo T 8 in eis TE in eoa RP 9 sint ex sit P 11 Christus om. P nostri RE nr PT 18 cui PTE qui R 15 ultra firmamenti RE ultra oeli firmamenti PT 16 puplica P 17 de sede dei RT de se. di P opinionionem R 19 igitur caeln d5 habitare R igitur deus caelum habitare PT ergo caelum habitare deos e 28 retorquaere R adque G 24 et aratrum G aratrum RPT. )

Et docet propheta hos mentis suae oculos indemutabili ad deum semper esse obtutu dicens: ecce sicut oculi seruorum in manus dominorum suorum et sicut oculi ancillae in manus dominse suae: sic oculi nostri ad dominum deum nostrum, donec misereatur nobis. exempla et conparationem propheta proposuit, ut, sicut in manus dominorum oculi seruorum sunt, ita ad deum fidei suae oculi intenti sint: quia fidelis seruus ad omnem ob“dientiam uoluntatis dominicae sollicitus sit indeflexosque oculos semper intendat. sed si de seruis ac dominis corporalibus sermo esset, dictum ita fuerat, oculos seruorum in oculis uel in lingua uel in conspectu esse dominorum; aut nutu enim bis iubetur aut ore. sed manus pro operibus frequenter scriptura significat. sunt autem, qui neque hominum neque dei serui sunt, sed serui sunt peccati domino dicente: omnis, qui peccatum facit, [*]( 26 Ioh. VIII. 34. ) [*]( 2 ueri GRT uera P 4 capti (?) G 6 corpora (?) G corpore P dm GRP dfft ex d5 T 6 qui ut GR quia ut P7' 7 ita ita et G sit animam (del. m. 1) hominem R 8 qui animatus G qui iam animatuB RPTE 9 ac ex hac R religione GRT regione P initae G intentae RPTE 10 deflecteret G 11 et om.G profeta G 12semper esae G esse semper RPTE 13 in manibus GR in manu PT quae secuntvr vsqve ad Ps. CXX V, 8 desvniin T 14 in manus G in manu PT in manib. R (tit χειρας LXX) 16 dominum om. GP noetrum om. G 16 exempla et conparationem G exempli conparationem RPE fort. recte cf. infr. p. 585, 9 proposuit G posuit RPE in manus GPin manibus R 17 fidei Buae oculi GRe oculi fidei suae P 19 >»*flexos qui oculos G 21 ita fuerat G R itaq: erat P 28 frequenter scriptura GRe scriptura frequenter P 25 peccatum facit GRP facit peccatum E. )

Nobis autem unus deus est; non tamen per unionem dei domino nostro Iesu Christo quod deus est abnegantes, sed sequentes legem et prophetas et euangelia et apostolos diuinitatis unitatem in innascibili deo et in unigenito deo secundum proprietatem atque naturam cum fide et ueritate profitemur. nusquam enim genere plurali nec deos neque dominos sermo propheticus nuncupauit, sed unumquemque suo ordine. Genesis namque ait: et pluit sulphur et ignem dominus a domino; et propheta: unxit te deus, deus tuus; et rursum: dixit dominus domino meo; et euangelia: et uerbum erat apud deum et deus erat uerbum; et apostolus: unus deus, ex quo omnia, et unus dominus Iesus, per quem omnia; et rursum: ex quibus Christus est, qui super omnia deus. hoc ergo propter "dominus" dictum est, ut intellegeremus per id, quod unus innascibilis deus est, non adimi unigenito deo posse, quod deus est. deus [*]( 18 Gen. XIX, 24. 19 Pa. XLIV, 8. 20 Pa. CIX, 1. lob. I, 1. 22 I Cor. 8, 6. 23 Rom. IX, 5. ) [*]( 1 hii G hi ex hiiP nequitiarum GP nequitiarum in caelestibus RE 2 in operam G in opera — tamquam om. P 4 autem in haec G 5 gentilium G deorum gentilium RPE 7 uoluptatum GRe uoluntatum Pb quarum PE qu*rum G quorum R cf. pratf. spectantes GRE expectantes P 16 nosquam (?) G genere plurali RPE generali G neo RPE uel (?) G neque PE neque (ne in ras. m. 1) R 20 rursum R om. PE 22 dfis ihs G diis (in rcu. 1) niJr lhs xps (in marg. add.) R 23 & rursū in uerR. ineunte add. m. lf R xps est qui super G chriatos qui est super RPE 24 dfis R dominos G dominum PE. )

Sequitur deinde: et sicut oculi ancillse in manus dominse suse. tenuit uero eundem propheta ordinem. ut in conparationis exemplum ancillse quoque oculos in manus dominae esse commemoraret intentos, ut in operum potius efficientias hsec desideria seruorum doceret intenta. sed cum plures serui plurium dominorum sint positi in exemplum, quaerendum, cur ancilla una unius commemorata sit dominse. plures enim serui, ut superius diximus, plurium sunt deorum. nunc autem una ancilla et una domina: quia natura una est animae humanae, sicuti et terrenae carnis una natura est. et quia nunc de peccatoribus, qui peccati serui sunt, sermo est, haec ancilla anima carni dominae suae dedita est et per corporalium uitiorum blandimenta subiecta est habetque inferioris sui per inlecebrarum fomenta dominatum, fructus operum eius inspiciens, ergo ut hos seruos et hanc ancillam indemutabilia uitia sua detinent, ut in his quadam religiosa stultitiae. suae intentione persistant, ita fidem esse oportet, quae non temporaria ac mobilis sit neque, emissis temptationibus defetigetur, sed usque consummationem misoricordiae dei inmobilis et indemutata permaneat. u [*]( 1 unus uterque GR uterque unus P quod P qod G ut R duo G cf. Neue Formenl. II, 147 duos RPE 7 in manibus R 12 qur R i 13 una om. G unus G 14 plurium G plurimi R :; plurimorum PE a na nunc autem GRE nunc ergo P 15 qia G 18 anima GRE unima P eat et per GRe est per Pb corporalium uitiorum (iRe corporalium et uitiorum Pb 19 subiecta est GRe subiecta Pb inferioris GRP inferiori b 20 fructuli eius operQ P 21 ego G indemutabilia G a indemutabiles RPE 22 et in G quadam GR queda P religiosa GRb religiosae Pe 28 persistant PE per ***** G persistit R esse oportet u xcrip.ri esse oportere GRe, om. Pb qae G 24 defetigetur G cf. Georges Jrorif. 197 defatigetur RPE usque GRP usque ad E. )

Et idcirco propheta pertinaciam spei suae usque ad finem accipiendae misericordiae demonstrat dicens: ita oculi nostri ad dominum deum nostrum, donec misereatur nobis. non decidit, non absistit. tardet licet ad temptationem fidei misericordiam suam dominus, quia fides constantem debet praestare fiducise suae expectationem et desperatio omnis diffidentiae confessio est. sed propheta non incertus est misericordiae dei; nam oculi eius in eum, quoad usque misereatur. intenti sunt, intenti autem adeo, ut intentioni eorum oratio) geminata subiecta sit. ait enim posthaec: miserere nobis. domine, miserere nobis. et intentus est et intentus orat: ea scilicet perseuerantia, qua uitiorum serui in dominantibus sibi uitiis demorantur, ille certissima bonorum seternorum spe et perfectae in se misericordise fiducia perseuerat.

Sequitur uero, ut saepenumero cognouimus, hanc fidelium spem grauis iniquorum obtrectatio et molesta malignorum insectatio. iustitiam enim a nobis praedicari inicus odit; pudicitiam si laudamus, inpudicus offenditur; exsecratur in nobis ebrietas ieiunia. at uero cum ad liberalitatem cohortamur. insipientiam nostram auarus accusat. cum Christum deum praedicamus cruciatum, religionem Iudaeus et omnis ex gentibus persecutor exprobrat. cum iudicium dei expectamus, offenduntur saeculi reges et deum arbitrum uitae ab unoquoque actse recusant. cum resurrectionem adnuntiamus, mortua cum uitiis suis infidelium corpora contradicunt. fidem quoque nostram a lege et prophetis et euangeliis et apostolis susceptam omnes haereticorum falsitates coarguunt. caedimur, maledicimur, fugamur, necamur ferro, flammis, profundo; desaeuitur in nostram [*]( u 3 misereatr G 4 decidit GR desinit PE tardet GRb tradat P* 5 debet praestare G praestare debet RE prestare P 7 confessio est G confessio sit RPE 8 quo ad corr. m. 1 R 11 orat GRE erat P 16 secuntur R 16 molestia P 17 inique (?) G inique R iniqUDa P 21 cruciatum scripsi (de uoce cruciatus = crucifixua cf. Lact. mort. t pers. 2) cruciari - (ri ex corr., postea 1 litt. eros.) R orucari P crucifixum E 23 ab unoquoque hactS P 27 hereticorom G R 28 ueria desaeuitur in nostram uerecundiam, quae extant in GR, om. P. )

Testis nobis est et pauper in Abrahse sinu quiescens et diues perustus in poena. ille enim in aggestu fimi ante diuitis ianuam fame tabidus, ulcerum sanie defluens sederat, canibus uulnera dissoluta lingentibus. sed hsec erat militia corporis, hsec aduersus saeculum pugna, interius tamen anima eius per fidem inuulnerabili et ad omne telum, ad uolutatis uitia inuia: et idcirco ab angelis post carnis dissolutionem beata in Abrahse sinus fertur. ille uero, cui omnis erat uestitus in purpura, cui totius ciuitatis nobilitas graui dominatu subdita [*]( 8 ex miseratione pereuntium est GRe eat ex miseratione pereuntium Pb 4 praecationem G praedicationem R pdicationS P quo P 6 adiecit GP om. R 6 aspernatione GP dispectione R 7 haeo GR hoc P 8 adque G contemptu GP contentione R eximat ex exemat P usque ad GRP usque in E 9 intento P et idcirco GRPb et quia e donec sibi — idcirco om. R 11 praecatur GR adque G 12 eo con ut GR cf. Acad. p. 31 13 in controuersum G introuersum R in contraneraum (contra ex contro m. 2) P 16 patiendi GRP patienti E 16 et snpr. add. P 17 ille enim in aggestu fimi ante diuitis ianuam GR illo enim posito in aggestu diuitiaru ad ianuam P 18 ulceru ex ulcere P defluens GP diffluens R sedebat ex sederat m. 2 P 19 militiae G 20 aduersus G aduersum RP 21 inuulnerabili G inuulnerabilis RPE cf. Acad. p. 43 et — inuia om. G ad uoluptatia R ac (ex ad in ras.) uoluntatis P uoluptatis ac E 28 habrahae R sinu! RP sinum E 24 graui GP ex grauis corr. R. )

Ait namque: obprobrium abundantibus et aspernatio superbis. post superiores, quas commemorauimus, insectationes regum, gentium, Iudseorum, hsereticorum atque etiam saepe nostrorum facta hic quoque est euangelica conuersio, ut abundantibus sit obprobrium et superbis aspernatio. superbia in contemptum et copia mutatur in inopiam: rursumque et contemptus in superbiam et inopia demutatur in copiam propheta utrumque istud per uerba eadem monstrante. cum dicit: obprobrium abundantibus et aspernatio superbis, siue quod modo obprobrium ferant, qui postea in regno domini abundabunt, et quod nunc in aspernatione sint, qui postea per fidei confidentiam superbient: siue quod iudicii tempore obprobrium et asper natio in eas, qui nunc in sseculo abundent ac superbiant, reuertatur. [*]( 9 Luc. XVI, 23. ) [*]( 1 cuius G 2 congregabantur GP congerebantur REa aelementorum R 5 excidens R quod male usus fuerat G (cf. Draeger Synt. /, 068) quo male (malae R) usus erat RPE 7 misterio P aburitur P 8 refrigerari ex refrigari P 9 depraecatur GR respondet G respondit RPE 11 bic om. G tu uero GP tu ergo R 12 merorem G 16 aepernatio GP dispectio R 16 superiores GPsuperius R 17 hereticorum G adq. G 18 sepe G 19 habundantibus R 21 et inopia — copiam om. P 24 ferant E fuerant G RP in regnum R 26 superbiant G superbiunt RP 27 in saeculum G 28 reufertatur GP reuertatur ex reuertantur R. )

Paulus in infirmitatibus et in angustiis suis gloriatur. iudicem quoque eligi potentium ex contemptibilibus ecclesiae praecipit. mutuam sibi legem ille et Petrus instituunt, ut meminissent egenorum eorumque curam facerent sollicite. minimorum angeli deum cotidie uident; humilis exaltabitur; et optimum sacrificium deo est cor contribulatum. non ergo abiciamus humilem, non contemnamus pauperem, non transeamus indigentem. ne profundo ab his chao separemur, ne refrigerare nos minimo digito suo dedignentur, quia obprobrium abundantibus et aspernatio superbis sit. demutabilis est ista conuersio, et digna in bonos et malos uicissitudo, quam in euangeliis ostendit dicens: beati lugentes, quoniam ipsi consolabuntur, et rursum: use uobis. qui ridetis, quoniam flebitis, dominus noster Iesus Christus, qui est benedictus in saecula saeculorum. amen.

Attulit magnum nobis conpendium psalmus anterior; ab eo enim in hunc scanditur. oculi namque mentis nostrae intenti . ad deum fuerunt usque ad misericordise finem multis undique aspernationibus et obprobriis circumstantibus. post quae misericordiam consecutos et de obprobrio in abundantia et de [*]( 2 I Cor. 6, 4. 6 Ps. L, 19. 12 Matth. V, 0. 13 Luc. VI, 25. ) [*]( 2 elegi G eligi ex elegi corr. m. 1 R potentium om. R contemptibibus G 8 praecipit r; praecipit ex praecepit corr. m. 1 R praecepit P et supr. add. P instituunt ut G institu = unt ut P instituunt (om. ut) R 4 sollicitae R 5 minorfl G dm cotidie GR cotidie dm P 8 indigente ex indegente P 11 est ista G R =s = ista P et malos G ac (ex hac R) malos RP 14 flebitis R plorabitis P dominus R ait dominus PE Explicit p*** CXXII incipit paal CXXIII G Finit psalmus CXXII incipit CXXIII R Finit traCt psalmi CXXII in5 trac psSl CXXIII P 22 magnum nobis RE nobis magnum P 24 ad deum R in deum PE 25 post quae P post qua R 26 in abundantia P in abundantiam Re et de aspernatione RPe de aspernatione b. )

Non est autem leue mandatum illud, quod necesse fuit praeeunte quodam prophetae prseconio demonstrari. in his namque rebus, quae difficilia sunt, desideratur exemplum. omnis enim natura hominum insolens ad res secundas est et inbecillitatis suse inmemor inconsulte in prosperis laetans est quod ab homine doctrina dei erudito abesse oportet. quis enim relictus est nobis gloriandi locus recordantibus omnia ex deo esse? si nos nobis uitam inseruimus, debeamus et nobis corporum speciem: si ipsi pluuias aestusque moderamur, ex nostro esse prouentus fructuum gloriemur: si non in omnibus [*](1 in superbia GP in euperbiara Re ac i. ras. m. 3? R 4 homi- nis G 6 degluttissent P deglutissent R 6 est om. G dici a ceteris PE dicere ceteris R 11 ergo est R est ergo PE 12 existimandum GR existimandum esse PE 13 secundum profetiam G secundum propheticam doctrinam RPE cognito GP cognito (ito in ras.) R quid RP quod G 14 loquetur G loquitur RP 15 insurgerent homines in nobis G sargerent homines in nos RPqf. infr. p. 591, 21 et Stud. 1889 p. 317 16 degluttissent G deglutissent RP 17 dicet R dic*t G dicat P 19 mundatam (?) G 21 difficilia G RP difficiles E 23 inconsultae R laetans G iactans RPE 26 debeamus GP om. R 27 moderantes P. )

Auditis igitur a propheta, quae dicere nos oportet, dicamus etnos: nisi quod dominus erat in nobis, cum insurgerent homines in nos, forsitan uiuos degluttissent nos. perpessi namque hominum insectationes. regum impias constitutiones, consiliatorum inlecebrosas adhortationes cum in [*]( 11 Hierem. IX, 23 sq. ) [*]( 1 et omnia P omnia R (de G h. I. non constat) etiam omnia E 2 quaem R 4 forte fur GR fur P 5 infirma G indigna RPE 6 gloriabitur GR glori = ficabitur P incertua G R inoertis P 7 si mur om. G 8 utemur G (?) P' laetamur efferimur R leta. et ferimur P (cf. p. .590, 23 laetanB eat) delectamur, efferimur E 9 uix GP uiae R 11 dioti huius GR huius dioti P 14 qui gloriatur GP om. R quia G qd R quod P quoniam E 17 exemplo GR exemplario P 18 edocuit ex sedocuit R 21 **surgerent homines in nos G insurgerent homines in nos RPcf. p. 590,15 22 forsitan GRP forte E degluttissent GP deglutis- sent R 24 constitutiones G P cogitationes R consiliatores inlecebroh sas adhortationes G conailiatoru inlecebras ad.ortationes P; R haec uerba om. )

Non est autem in usu hominum, ut uiuos alios uorent. neque usque ad carnes gluttiendas odia procedunt. sed neque nunc de eruto a morte corpore gaudium est, sed de anima a peccato conseruata atque a peccatorum consortio liberata. idcirco ita ait: forsitan uiuos degluttiendos fuisse, scilicet in corpore adhuc positos a morte peruasos atque a peccato comestos. haec enim uiuorum mors est, uiuere luxui, somno, sacrilegiis, adulteriis, caedibus. deo ergo gratiae agendae sunt manenti in nobis, quod per fidem eius doctrinamque uiuentes non degluttimur ab istis. fit ergo hic in gratulatione ordo, qui est et in iniquitatibus. nam quia ab insurgentibus primum aduersus nos degluttiti non [*]( 3 Matth. XXVIII, 20. 7 I Cor. 4, 7. 10 Gen. XLVIII, 15. ) [*]( 1 spefGP sede R 3 fidelem qui G fidelem eum qui RPE ego om. G 5 in nobis scripsi cum e, c/■ infr. lin. 20, ubi GR in nobis praebtnt; 1t. l. G legi non potest, in nos RP 6 a Paulo beato edocti R a paulo beato edocet G a beato Paulo docti P 7 quid habes GR quid enim habes P quid autem habes e 9 modestiam modes** G 11 seruens G 14 post usque spatium 2-3 litter. uac. in uers. ineunte R lo uerba anima — atque in G nunc legi nequeunt, sed ea ibi quoque fuisse spatium unius lineae demonstrat 16 conserua = t ≡ a R liberata GR separata P a 17 itait G ita ait R ait PE forsitam G deglutiendos GRP 19 sacrilegis G 20 manenti in nobis G R manente in nos P 21 deglutti»** deglutimur RP 22 et in iniquitatibus R in iniquitatibus Pe 28 nllm quia G na qui P namque ex namqui Il. )

Ait enim: in eo cum irasceretur animus eorum aduersus nos, forsitan aqua absorbuisset nos. sed quid hoc est? animi hominum irascuntur, et aqua nos absorbet? numquid ad motum mentium incitatarum ultrices aquae adsistunt aut animales sunt, ut absorbeant? enecari in aqua, qui demersi erunt, possunt; absorbere autem id, quod inanimale est, non potest. quaerendum ergo nobis est, quid hic intellegi oporteat. et meminisse eorum locorum necessarium est, in quibus aquse facta sit mentio. et quidem in exordio libri Genesis ita scriptum est: e t tenebrae erant super abyssum. et spiritus dei superferebatur super aquas; et rursum: dixit deus: fiat firmamentum in medio aquae et sit diuidens inter aquam, quae est sub firmamento, et inter aquam, quae est super firmamentum; et rursum: et aqua, quse super caelos est, laudet dominum; et rursum: uide.runt te aquae, deus, uiderunt te aquae et timuerunt. ergo quia lex spiritalis est et fides historiae non periclitatur, si rebus effectis [*](12 Gen. 1,2. 14 Gen. 1,6 sq. 17 Ps. CXLVIII, 4. 18 Ps. LXXVI 17. ) [*]( 1 ne G sed ne RPE 2 dn G absorbe***** G absor — mur (2-3 litt. era.v.) R absorbemur P 8 animos GP animus (ani i. rlUl. m. 3) R 4 forsitamqui G absorbuisset GP obaorbuisset R 6 nos (s in ras.) R 5 P 6 motum G motus RPE incitaturfl G 7 = necari P in aqua n P in ea R 8 demersi erunt GR demersi sunt PE id qod autem G 9 inanimale GP inanimal R 11 exordo G 12 et tenebrae - abyssum n om. R 13 est ps di G superfer******** qas G superferebatur super aquam P superferebatur aquis (i in ras.) R post aquis R add.: & rursum et tenebrae erant sup abyssum 14 et rursum G et iterum RP in medio GR int-medio P 15 sic GR; cod. P, de quo Bened. hoc quoque loco non accurate rettulerunt, haec habet: et sit diuidens inCaquam que e sup firmamentum (quae uolgari illa aberratione explicanda'sunt cf. Acad. p. 32) 17 uerba et rursum — laudet dominum, quae extant in GR, om. P e*aqua G (lCcd xb tidotp LXX) aqua R 19 uiderunt te aquae et timuerunt restitui, uiderunt**quae et timuerunt G uidernnt te et timuerunt R uidef et timuerunt PE (ettoadv 6. ftfcra xsl έϕοβήθησαv LXX) 20 effeotis GRa effectus Pb. ) [*]( XXII. Hilar. Plet. pars I. ) [*]( 38 )

Atque ita in ordine confessionis nostrae ad dominum adiecit propheta: torrentem pertransiit anima nostra. forsitan pertransisset anima nostra aquam inmens a m. ecce diaboli et suorum inruentes impetus et ex turbidis motibus concitatos furentesque procursus et tempestatis temporariae torrentes; sed haec intolerabilis aqua animam non transit, in qua deus habitat. intolerabilis autem est deo uacuis: his autem, in quibus deus est, torrens repentinus, post paululum uero ad transeundi facultatem aridus et exhaustus.

Atque ut nullus hic de aquis sensus esset, consequitur: benedictus dominus, qui non dedit nos in capturam dentibus eorum. et qui sunt horum torrentium dentes? sunt plane ad laniandum adprehendendumque uehementes, ira. cupiditas, lasciuia, odium, gula, auaritia. hi sunt dentes mali et tenaces. per haec enim in nos captos laniatosque dominantur. dum uitiorum suorum aut ministros aut consortes esse nos faciunt: quibus non carnes nostrae, sed anima, nisi deus in nobis esset. ab his manderetur. [*]( 1 conexam GR et connexam Pb 8 esse et P esae R post terris «V litt eras. R 4 laudem G per quod GR om. P 5 intellegimus GP intelle- gemns R 7 haec GR cf. Acad. p. 28 sunt om. G 8 absorbore G in iram R (cf. Quintil. VI, 2, 27) in ira P 10 maxime GRP maxime t tempestates Pa 12 in iordane confessionis P 13 pertransiit GR trausiit P 16 tempestates temporarie == (e in ras.) P 18 transit Re transiit P 20 ad transeundi facultatem om. P exaustus R exustus P 22 capturam R capden tionem Pe 24 adpraehen. duntq (nt ex m) R, om. P 26 in om. R 2squibus nos P animae P 29 est R ab his om. PE manderentur P. )

Ait enim: anima nostra sicut passer erepta est de laqueo uenatorum. laqueos, qui uenantur, occulte et fallentes prsetendunt, aut absconsos uallibus aut herbis contectos aut cibis oblitteratos aut nubibus concolores. et hsec quidem ad bestias atque aues ceteras: nobis uero aduersus animam haec parantur. est enim nobis laqueus in otio, pecunia, ambitione, lasciuia. hsec praetenduntur, haec blandiuntur, hsec fallunt; sed ab his omnibus uoluntas nostra referenda est. omnibus enim hi laquei prsetensi sunt, sicut scriptum est: non enim iniuste prsetenduntur retia auibus. perfecta enim gloria est ab his laqueis, qui prsetensi sunt, euolare.

Denique psalmus ita dicit: anima nostra sicut passer erepta est de laqueo uenatorum: non utique uenantium, sed eorum, quibus in uenatione tensi sunt laquei. non enim cum quis in laqueum inciderit, tunc fiet peccator, sed, cum omnibus tendantur, ille tamen, qui iam sit peccator, in laqueo est; sicut scriptum est: oculus meretricis laqueus peccatoris. ergo peccatis omnibus abstinendum est, ne incidamus in laqueum. spiritales enim sumus et euolamus ut passeres. passer auis domestica et aedificiorum incola, non momentanea, non temporaria, sed sine demutatione ulla aut temporis obseruatione consistens. nos ergo sine uicissitudine temporum ecclesiam incolentes abstineamus a peccatis, ut a laqueis euolemus. laqueus enim per deum in nos habitantem conteritur: quia ita sequitur: laqueus contritus est, et nos liberati sumus. adiutorium nostrum in nomine domini, qui fecit [*](9 Prov. I, 17 (LXX). 17 cf. Ecclesiastes VII, 27. ) [*]( . 1 ait enim om. R 2 uenatorum P uenantium Rt: (ita etiam lin. 13, sed cf. ibi explicationem Hilar. et Sabat. 11, 253) laqueus R 3 erbia R 4 cibis oblitteratos Ra. cibos obliteratos P cibia oblitos ed. Basil. 1.5.5() 6 in otio (pontea 2 lilt. [pe?] delet., deinceps spatium 4-.) litt. tlac., luna 3 litt. [peu?] delet., denique spatium 3 litt. uac.) R in otium Pa ambitione R ambitio Pa. 7 blandiuntur haec om. R 8 uoluntas ex uoluntas uoluntas R referenda est RP est refrenanda e 9 hii R sicut om. R 10 iniustae praetenduntur R cf. Sabatier 11, 298 iniuste in terra praetenduntur PE 16 tamen R tantum PE cf. Addenda 18 peccatis RPl a peccatis P*E 19 passeres passer E passeres R passer ex passeris P 22 ucissitudine <7 eclesiam G 24 in nos h. 1. GRP cf. praef. ) [*]( 38* )

Faciunt nobis plerique obscuritatem, uolentes scripturas propheticas solo aurium iudicio sestimare et non aliud in his intellegere, quam quod sub singulis rerum quarumque uocabulis audiatur. quod cum uolunt, neque nobis, quod intellegamus, relinquent, neque prophetas non dico caelestia, sed ne terrena quidem rationabiliter dixisse constituent. quid enim aut a nobis congrue tractabitur aut ab illis recte dictum existimabitur, cum aquas laudantes, uidentes, timentes et plaudentes manibus audiemus, nisi ex auctoritatibus scripturarum earundem sub aquarum nomine aliud significari, quod alterius sit generis, monstramus? id scilicet, quod sit uiuum ac sentiens et ad rei uniuscuiusque iudicium suo motu sensuque se permouens: quod esse homo intellegetur laudans, uidens, timens, plaudens, iudicans. haee enim humanae affectionis genera in aquis esse sermo propheticus edidit; quorum quia in aquas natura non conuenit, nec propheta de aquis dixerit nec nos de aquis dictum intellegimus. [*]( 3 Phil. II, 9 sq. ) [*]( 4 flectet GR flectatur P caelestium et terrestrium GP terrestrium & caelestium R et infernorum GR et inferorum P 6 confitebitur GR con* fiteatur Pills G iesus xps R Explic. psals. CXXHI incipit psals CXXIHIG Finit psal CXXIII incipit CXXIIII R Finit tractatus psalmi CXXIII incipit tragt psalmi CXRIllI P 10 commouetur h. 1. V 13 eatimare R 16 relinquent G relinquant P relinqunt R 17 constituent GR constituant P 20 scribturarum G 21 nomine om. G monstramus scripsi monstrantes G monstremus RPE 22 ac sentiena GP & sentiens R 24 intellegetur R intelligitur P 27 nec ante nos om. R intellegimus G intellegamus RP. )

Qui confidunt in domino, sicut mons Sion; non commouebitur in aeternum, qui habitat in Hierusalem. montes in circuitu eius. nomen montis Sion et habitatio Hierusalem et montes circum eam si nullam interioris intellegentise habent causam, inanis est psalmus et 'mendax propheta, in quo spiritus sanctus locutus esse credatur. est enim mons Sion ciuitati Hierusalem imminens; est ea ciuitas, circa quam extrinsecus plures sint montes. qui ergo confidit in domino, quem profectum habebit, ut sit sicuti mons Sion? ex rationabili homine fieri saxum, arborem, caespitem et de natura animali in naturam inanimalem referri? iam uero quomodo fidelis hic sermo sit, non commouendum eum in aeternum, qui habitet in Hierusalem? numquid Hierusalem ipsa sanctificationem habitantibus adferebat, ut habitatio eius firmitas esset aeterna, cum illinc sacrilega caedes prophetarum, iudicium mortis in dominum, fuga apostolorum, crucis scandalum sit? habitantes autem in ea quotiens captiui, quotiens perempti? ad ultimum urbs eadem funditus diruta est et qui uastationi eius residui erant, capti atque dispersi sunt, propheta hoc impietati eius excidium antea ita nuntiante: terra uestra deserta, ciuitates uestrse igni concrematae, regionem uestram in conspectu uestro exteri comedent, et desolata et subuersa a populis extraneis derelinquetur filia Sion, ut tabernaculum in uinea et sicut casa custodiaria [*]( 23 Esai. I, 7 sq. ) [*]( 1 hoc GRP haec E , retractari conuenit RPE retractaturi G (?) fort. retractatur 8 credatur GP creditur R 9 est ea G est eadem RPE est autem eadem V 10 sint GRP(V) eunt E 11 profectum RP( V)E profeta (?) G 13 animali in naturam om. P 15 in sec. I. om. P 17 firmitas GiJPfirmata V illinc (iRP illic e sacrilega Psacrilegia G VRe 18 dfim G deum VRPE cruci scandalum G 19 in ea GRP in eam V quotiens captiui omisisse uidetur G 20 perempti G VR redepti P urbs d eadem GRP ciuitas eadem V urbs ipsa E eruta G 21 aastationi G uastationi ex uastatione P. . )