Epistulae

Cyprian Saint, Bishop of Carthage

Cyprian. Saint. S. Thasci Caecili Cypriani Opera omnia, Pars II (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 3.2). Hartel, Wilhelm von, editor. Vienna: Gerold, 1871.

Quid ad haec Nonatianns, frater carissime? utrumne iam deponit errorem? an uero, qui dementium mos est, ipsis bonis et prosperis nostris plus adactus est ad furorem et quo magis ac magis dilectionis ac fidei crescit hic gloria, illic dissensionis et zeli recrudescit insania: nec uulnus suum miser curat, sed [*]( 1 omnee] om C satis] scis R 2 retruaxta T, secluBus tae recrusus C 4 estare B inuictos] non uinctoa C oa ex M h mori non] nec mori C sed nec 8. I. 6 occidere] hoc dicere C, occidere non licet nullum T nocente P, nocentes CR 7 traderet C et om. C, e R 10 eius om. v, et eius C1 suae om. CB ad] et M 11 tota simel M, semel tota CB omnis 01 12 constitit B uenturus 01 accurrerit C1Rv, adcnrrerent C1, currerit T 18 uenerit C quod C1 PT 14 confusione 01 . steterunt] ut iste iterum T fores B et ipso etc. exh. Q. 15 paenitentiae] patientiae CB subitatos esse ex dubitatus est C 16 iiisaetae] inueterate P 20 fratres B kmi T1, om. CB uirumne] utrum C iam om. C, tandem ex tam T 21 terrorem T sed t 8. l. quidem medtium P ipsos Lx 22 quod C ac magis 4m. B 23 delictionis B N dissensiones T 24 crudescit CB\' )

694

adhuc grauius et se et suos uulnerat, in perniciem fratrum lingua sua perstrepens et facundiae uenenatae iacula contorquens, magis durus saecularis philosophiae prauitate quam sophiae dominicae lenitate pacificus, desertor ecclesiae, misericordiae hostis, interfector paenitentiae, doctor superbiae, ueritatis corruptor, perditor caritatis ? adgnoscitne iam qui sit sacerdos Dei, quae sit ecclosia et domus Christi, qui sint Dei serui quos diabolus infestet, qui sint christiani quos antichristus inpugnet? neque enim quaerit illos quos iam subegit aut gestit euertere quos iam suos fecit. inimicus et hostis ecclesiae quos alienauit ab ecclesia et foras duxit ut captiuos et uictos contemnit et praeterit, eos pergit lacessere in quibus Christum cernit habitare.

Quamquam etsi aliquis ex talibus fuerit adpreheasus, non est quod sibi quasi in confessione nominis blandiatur, cum constet, si occisi eiusmodi extra ecclesiam fuerint, fidei coronam non esse, sed poenam potius esse perfidiae nec in domo Dei inter unanimes habitaturos esse quos uidemus de pacifica et diuina domo furore discordiae recessisse.

Hortamnr plane quantum possnmns, frater carissime, pro caritate mutua qua nobis inuicem cohaeremus ut, quoniam prouidentia Domini monentis instmimur et diuinae misericordiae consiliis salubribus admonemur adpropinquare iam certaminis et agonis nostri diem, . ieiuniis uigiliis orationibus insistere cum omni plebe non desinamus. incumbamus gemitibus adsiduis et [*]( 1 qued grauius T sed quod s. l et se T, et M (et se oQ), est ex ewe C in lingoa M (lingua Q) 2 et Caecondiae Q, de nonatiani et facuudiam T uenensta T1, ueneratae C1 iacolo C sed o in roe. 3 duris P\' sophiae LPEV, sophia T, philosophiae CQv 4 pacificus] Bacrificns C interfector] interoeptor eod. Bamberg. (B) \' 6 perditor C2LPQRV, proditor C* 6 caritatis] castitatis V, ueritatie C 7 infestat C2R, infestns L, infestate C\' 8 christiali R impognat C 9 subegit... quos iam om. R effecit v 10 abalienaoit Ml (alienanit FQ) ab] et T 8. I. foris P 11 ninc- toe CR contempnit LT, conteronit R et pergit CR 12 laceesare C chriBti L 18 ex] de CR 14 eonfeesionem C ei] quod C 15 hninsmodi CB 16 ∗∗∗ inter M, nec inter CQR unianimes LQT 19 firs R acariaaime om. CR pro] per CR\' caritatem mntuam C 21 dno C1 24 omnibus R et om. C )

695

deprecationibus crebris. haec sunt enim nobis arma caelestia quae stare et perseuerare fortiter faciunt. haec sunt munimenta spiritalia et tela diuina quae protegunt. memores nostri inuicem simus, concordes adque unanimes, utrubique pro nobis semper oremus, pressuras et angustias mutua caritate releuemus, et si \\ quia istinc nostrum prior diuinae dignationis celeritate praecesserit, perseueret apud Dominum nostra dilectio, pro fratribus et sororibus nostris apud misericordiam patris non cesset oratio. opto te, frater carissime, semper bene ualere.

CVPRIANVS CVM COLLEGIS LVCIO FRATRI S.

Et nuper quidem tibi, frater carissime, gratulati sumus, cum te honore geminato m ecclesiae suae administratione confessorem pariter et sacerdotem constituit diuina dignatio. sed et nunc non minus tibi et comitibus tuis adque uniuersae fraternitati gratulamur quod cum eadem gloria et laudibus uestris reduces uos denuo ad suos fecerit benigna Domini et larga protectio, ut pascendo gregi pastor et gubernandae naui gubernator et plebi regendae rector redderetur et appareret relegationem uestram sic diuinitus esse dispositam, non ut episcopus relegatus et pulsus ecclesiae deesset, sed ut ad ecclesiam maior rediret.

Neque enim m tribus pueris minor fuit martyrn dignitas, quia morte frustrata de camino ignis incolumes exierunt aut non [*]( 1 sunt om. CR 2 monimenta 02 3 spiritalia om. CR si memores T 4 simus] sumns LT concorde ex cor corde R, corda T ntrnbrique R, ntrique ex utrumque C 5 reuelemus\' L1 6 istic C caeliritate R 7 dnTL 8 eororis C\' 9 opto ... nalere om. CL te ex nos P. — Ad (Explicit ad P) Cornelium de confessione eius eiplicit (om. P) LP, Ad Cornelium I (de confessione epistnla prima Q) eiplicit TQ, Ad Cornelium \'III\' explicit R, Explicit liber •III • Cecili Cypriani ad Comelium C. — Epist. LXl. — Incipit (om. T) ad Lncium (ad Lncium om. L) de ezilio renenum FLPQT. -13 administrationem Q 15 gratnlemur L1 16 eodem F redaces et Tl 19 religationem P, religionem Q 20 religatus P 22 quia] qua L )

696

consummatus Daniel extitit in suis laudibus, quia qui leonibus missus fuerat ad praedam, protectus a Domino uixit ad gloriam. in confessoribus Christi dilata martyria non meritum confessoribus minuunt, sed magnalia diuinae protectionis ostendunt repraesentatum uidemus in uobis quod apud regem fortes adque inlustres pueri praedicauuerunt, ipsos quidem paratos esse ardere flammis, ne diis eius seruirent aut imaginem quam fecerat adorarent, Deum tamen quem colebant quemque et nos colimus potentem esse ut quos de camino ignis eximeret et de regis manibus ac de poenis praesentibus liberaret. quod inuenimus in confessionis uestrae fide et in Domini circa nos protectione nunc gestum, ut cum nos parati fueritis et prompti omne subire supplicium, Dominus tamen nos poenae subtraheret et ecclesiae reseruaret regredientibus uobis breuiata non est in episcopo confessionis suae dignitas, sed magis creuit sacerdotalis auctoritas, ut altari Dei adsistat antistes qui ad confessionis arma sumenda et facienda martyria non uerbis plebem sed factis cohortetur et inminente antichristo paret ad proelium milites non solo sermonis et uocis incitamento sed fidei et uirtutis exemplo.

Intellegimus, frater carissime, et tota cordis nostri luce perspicimus diuinae maiestatis salutaria et sancta consilia, unde illic repentina persecutio nuper exorta sit, unde contra ecclesiam Christi et episcopum Cornelium beatum martyrem uosque omnes saecularis potestas subito proruperit, ut ad confundendos haereticos et retundendos ostenderet Dominus quae esset ecclesia, quis episcopus eius unus diuina ordinatione delectus, qui cum [*](4 ted] et F repraesentandu F 5 itges Q 7 quam- quam TI fecerant L\'Q 8 queni tamen QT quemque] quem V eolnmiis LI TI 9 quos F, eos LPQTv eximeret] deinde de est totum folium in F 11 nostrae Q dum Q 12 omne T ne in ras., omnem Q snbplitiiim T 14 noebia M (aohia Q) brebiftta Q 16 alteri L dei] dã LQ antistites Q, antestis ez attestes T 17 coortetnr P 18 solo FLPTV, solum Qv sermoni sed L 19 sed] sed e* V 20 frat∗∗∗ P, fratres T kmT T i in ras. nostris Q 22 exhorta Q, orta T 23 et om. LP noeque L omnis LQT*, omaem Tl 24 saecolaris T is in ras. potestuas M (poteatas Q) 26 deiectus T quis Q )

697

episcopo presbyteri sacerdotali honore coniuncti, quis adunatus et uerus Christi populus dominici gregis caritate conexus, qui essent quos inimicus lacesseret, qui contra quibus diabolus ut suis parceret. neque enim persequitur et inpugnat Christi aduersarius nisi castra et milites Christi. haereticos prostratos semel et suos factos contemnit et praeterit. eos quaerit deicere quos uidet stare.

Adque utinam nunc facultas daretur, frater carissime, ut interesse illic uobis regredientibus possemus qui uos mutua caritate diligimus, ut aduentus uestri laetissimum fructum praesentes cum ceteris ipsi quoque caperemus. quae illic exultatio omnium fratrum, qui concursus adque conplexus occurrentium singulorum ? uix osculis adhaerentium potest satisfieri, uix uultus ipsi adque oculi plebis possunt uidendo satiari de aduentus uestri gaudio. cognoscere illic fraternitas coepit qualis et quanta sit secutura Christo ueniente laetitia: cuius quia cito adpropinquauit aduentus, . imago iam quaedam praecessit in nobis, ut quomodo Iohannes praecursor eius et praeuius ueniens praedicauit Christum uenisse, sic nunc episcopo confessore Domini et sacerdote redeunte appareat et Dominum iam redire. uicarias uero pro nobis ego et collegae et fraternitas omnis has ad uos litteras mittimus, frater carissime, et repraesentantes nobis per epistulam gaudium nostrum fida obsequia caritatis expromimus, hic quoque in sacrificiis adque in orationibus nostris non cessantes Deo patri et Christo filio eius Domino nostro gratias agere et orare pariter ac petere ut qui perfectus est adque perficiens custodiat et [*]( 1 episcopis PT, epB M (epo Q) et presbyteri MT (et om. Q) qui L 3 inimicos L lacesserit Q, lacesseret et V qui om. QT e contra P quibusdam T 4 christum Q aduersarius n. c. e. m. christi add. L m. 2 in marg. aduersarios P 6 et suos] et ipsos et suos Bigaltins 8 frator om. M (exh. Q) intereasem L 9 possem P, huic possem L 13 osculis LP, oculis FQTv adhaerinntium F potest satis] potestatis P ipse P 14 oculi atque L uestri om. Tl 15 secutura] secura F 16 adpropinquabit Pv 18 brebius F, breuius PLI, braeuius Q 20 et om. T uicarios P pro] porro L 22 et om. MT (exh. Q) presentantes M (repraes. Q) 23 claritatis F 25 nostro om. L \' 26 et] atque L v )

698

perficiat in nobis confessionis uestrae gloriosam coronam: qui et ad hoc uos fortasse reuocauit, ne gloria esset occulta, si foris essent confessionis uestrae consummata martyria. nam uictima quae fraternitati praebet exemplum et uirtutis et fidei praesentibus debet fratribus inmolari. optamus te, frater carissime, semper bene ualere.

CVPRIANVS IANVARIO MAXIMO PROCVLO VICTORI MODIANO NEMESIANO NAMPVLO ET HONORATO FRATRIBVS S.

, Cum maximo animi nostri gemitu et non sine lacrimis legimus litteras uestras, fratres carissimi, quas ad nos pro dilectionis uestrae sollicitudine de fratrum nostrorum et sororum captiuitate fecistis. quis enim non doleat in eiusmodi casibus aut quis non dolorem fratris ut suum proprium computet, cum loquatur. apostolus Paulus et dicat: si patitur membrum unum, compatiuntur et cetera membra: et si laetatur membrum unum, collaetantur et cetera membra. et alio loco, quis infirmatur, inquit, et ego non infirmor? quare nunc et nobis captiuitas fratrum nostra captiuitas computanda est et periclitantium dolor pro nostro dolore numerandus est, cum sit scilicet adunationis nostrae et corpus unum et non tantum dilectio sed et religio instigare nos debeat et confortare ad fratrum membra redimenda. [*]( 15 I Cor. 12, 26. 18 II Cor. 11, 29. ) [*]( 1 nobis LM (uobis Q) uestrae et L 2 et ad ex ad L m. 2 ne] nec Q 4 exemplo Q (exemplum M) prius et om. LPM (exh. Q) 5 praesentibus debet fratribus] praesente plebe possit F inmolari] immorari PQT, celebrari F optamus ... nalere om. L. — Ad (Explicit ad F) Lucium de exilio reuersum explicit (explicat L, om. F) FLPQT. — Epist. LXII. — Ad Ianuarium et ceteros de captiuis redimendis p., om. r. — 14 ut scripai, et rp., sui c 15 paulus apostolus p unum membrum v 16 et si (i, si v; et si ... cetera membra om. r 18 quisj quis non r non ego e 21 et corpus] corpus v 22 confortari p. )

699

Nam cum denuo apostolus FauIus dicat: nescitis quia templum Dei estis et spiritus Dei habitat in uobis? etiamsi caritas minus adegerit ad opem fratribus ferendam, considerandum tamen hoc in loco fuit Dei templa esse quae capta sunt, nec pati nos longa cessatione et neglecto dolore debere ut diu Dei templa captiua sint, sed quibus possumus elaborare uiribus et uelociter gerere ut Christum iudicem et Dominum Deum nostrum promereamur obsequiis nostris. nam cum dicat Paulus apostolus: quotquot in Christo baptizati estis, Christum induistis, in captiuis fratribus nostris contemplandus est Christus et redimendus de periculo captiuitatis, qui nos redemit de periculo mortis, ut qui nos de diaboli faucibus exuit nunc ipse qui manet et habitat in nobis de barbarorum manibus exuatur et redimatur nummaria quantitate qui nos cruce redemit et sanguine : qui idcirco haec fieri interim patitur, ut fides nostra temptetur an faciat unusquisque pro altero quod pro se fieri uellet, si apud barbaros teneretur ipse captiuus. quis enim non humanitatis memor et mutuae dilectionis admonitus, si pater est, illic esse nunc filios suos computet: si maritus est, uxorem suam illic captiuam teneri cum dolore pariter ac uinculi maritalis amore existimet? quantus uero communis omnibus nobis maeror atque cruciatus est de periculo uirginum quae illic tenentur, pro quibus non tantum libertatis sed et pudoris iactura plangenda est nec tam uincula barbarorum quam lenonum et lupanarium stupra deflenda sunt, ne membra Christo dicata et ad aeternum continentiae honorem pudica uirtute deuota insultantium libidinis contagione foedentur?

Quae omnia istic secundum litteras uestras fraternitas nostra cogitans et dolenter examinans prompte omnes et libenter ac [*]( 1 I Cor. 3, 16. 9 Gal. 3, 27. ) [*]( 3 etsi (i nos minus v adegerit scripsi, adigerit rp, adigeret v 5 et] nee r 7 uiribus elaborare c 8 et deum v 9 quotquot ... mdnistis otn. rμ. 12 deredimit fi\' 15 numaria rμ. 21 ac pudore nincnli maritalis c 22 uero] enim r meror rμ. 24 tam om. r 25 lnpanarum p 26 ne] nec r/x ad] in v 27 llbidinis rp, libidine et v )

700

largiter subsidia nummaria fratribus contulerunt, semper quidem secundum fidei suae firmitatem ad opus Dei proni, nunc tamen magis ad opera salutaria contemplatione tanti doloris accensi. nam cum Dominus in euangelio suo dicat; infirmus fui, et uisitastis me, quanto cum maiore operis nostri mercede dicturus est: captiuus fui, et redemistis me. et cum denuo dicat: in carcere fui, et uisitastis me, quanto plus est cum coeperit dicere: in carcere captiuitatis fui, et clausus et uinctus apud barbaros iacui, et de carcere illo seruitutis liberastis me, cum iudicii dies uenerit praemium de Domino recepturi P denique maximas nobis gratias agimus quod nos uestrae sollicitudinis et tam bonae et necessariae operationis participes esse uoluistis, ut offerretis nobis agros uberes, in quibus spei nostrae semina mitteremus, expectaturi messem de amplissimis fructibus qui de hac caelesti et salutari operatione proueniunt. misimus autem sestertia centum milia nummorum, quae istic in ecclesia cui de Domini indulgentia praesumus cleri et plebis apud nos consistentis collatione collecta sunt, quae uos illic pro uestra diligentia dispensabitis.

Et optamus quidem nihil tale de cetero fieri et fratres nostros Domini maiestate protectos ab eiusmodi periculis incolumes reseruari. si tamen ad explorandam animi nostri caritatem et examinandam nostri pectoris fidem tale aliquid acciderit, nolite cunctari nuntiare haec nobis litteris uestris, pro certo habentes et scientes ecclesiam nostram et fraternitatem istic uniuersam ne haec ultra fiant precibus orare, si facta fuerint, libenter et largiter subsidia praestare. ut autem fratres nostros ac sorores, qui ad hoc opus tam necessarium prompte ac libenter operati sunt, ut semper operentur, in mente habeatis orationibus uestris [*]( 4 Matth. 25, 86. ) [*]( 1 nnmaria p 6 quanto] nunc quoque add. c 6 et cum ... uiBitaetiB me om. r 7 uisitastis fi, uenistis ad t7 8 cum] equom r in carcere in carcere p 9 clusns p 10 cum] quom r ut semper 12 et n.] ac necessariae v operationis] orationis rμ, ^6 perueniunt r seetertium c. m. nummum Gronov. lib. De sest. w. 18 17 eui] quibus r 20 quidem nihil] ne quid r 22 ezplorandi rp nostri animi a 23 ezaminandi r 25 et mentes om. v 28 ia orationibus a )

701

et eis uicem boni operis in sacrificiis et precibus repraesentetis, subdidi nomina singulorum, sed et collegarum quoque et sacerdotum nostrorum, qui et ipsi cum praesentes essent, ex suo plebis suae nomine quaedam pro uiribus contulerunt, nomina addidi et praeter quantitatem propriam nostram eorum quoque summulas significaui et misi, quorum omnium secundum quod fides et caritas exigit in orationibus et precibus uestris meminisse debetis. optamus uos, fratres carissimi, in Domino semper bene ualere et nostri meminisse.