De Statu Animae

II. DE ANIMA IN QVO SIMILITVDINEM DEI GERAT.

Atque ut uniuerso animarum generi in commune praescribat, ipsam nostri redemptoris animam localem esse pronuntiat formidabili scilicet atque ut autumat insolubili syllogismo: ut anima, ubi est, sit et non sit, ubi non est, tamquam nos eandem aut ubique aut nusquam esse dicamus, cum si ubique esset, deus esset, si nusquam esset, nihil esset. illa quidem non in toto mundo est tota, sed sicut deus ubique totus in uniuersitate, ita haec ubique tota inuenitur in corpore. et sicut deus nequaquam minore sui parte minorem mundi partem replet, maiore maiorem, sed totus in parte, totus in toto est, ita et haec non pro parte sui est in parte corporis. nec alia pars animae sentificat oculum et alia uiuificat digitum, sed sicut in oculo tota uiuit et per oculum tota uidet, ita et in digito tota uiuit et per digitum tota sentit. aut si fortassis sic tota in digito sentit, ut tota non sit in digito, sentit ergo tota, ubi tota non est, et est, ubi non est. aut igitur tota erit anima in corporis parte minima, cum nihilominus in toto sit tota, aut cum tota sentiat, ubi tota non est, est ergo tota, ubi non est tota. sed de hoc et in primo libro quam plura disserui et in secundi principio non pauca praemisi, in quae si quispiam sollerter intenderit, ad hunc uidelicet locum non rudis accedet. [*]( 2 in medio demum enuntiato inde a uoee formidabili libri noui capituli initium ducunt 3 ut om. ABlMb 4 ipsam] quoque add. 8 pronuntiatur BlB 5 indissolubili p* 6 et non — est] et nisi ubi est, non Bit p* 7 numquam R si////ubique (erat sibi) B 8 esset post nusquam om. B Sch. 9 ubique] eat add. B 10 uniuersitatem B uniuersitate] est add. A1B1C1 Sch. ita tn ras. A haec-deus om. A 11 partem B 12 replet] et add. p* 14 sanctiflcat R 16 per digitum] in digito p 21 qua plura Mb, complura G, quam pulchra B, quam plurima S, quam plurima Barthius 23 solerter editores ad - accedit om. A accedet p1, accedat G, accedit rell. )

difficillimum namque est incorporea contemplari, quia fallax uisus corporalium sensuum ita peccato oculum inbecillae mentis obnubit, ut, cum se uel deum contemplari uult, imaginum corporearum uelamen quod sibi praetexitur solum uideat, cum trans illud uidere non possit. quisquis ergo difficultate nisi.. onis huius offenditur, studium atque opus insumat, non ut me calumniatum eat, sed ut purgari ualeat.

Nec tamen egomet ita sum oblitus mei, ut non languoris quam sanitatis amplius inesse mihi sentiam. uerum tamen hanc me opinionem qua corpus creditur anima cum puerilibus annis euasisse delectat, quia tunc, cum opinabar, utique nesciebam. opinari autem ignorantis est, ignorantia uero contraria scientiae: nescit ergo quisquis opinatur. hinc equidem factum est, ut scientiam prae opinione concupiscerem sciens nescire me, quoad usque opinabar. tu autem dicis, cum de animae substantia quaeramus, quod supra nos est nobis uideri non posse, cum supra nos ipsos ipsi non simus, et item quod agnosci posse negas quasi cognitum iudicas animamque corporis corpus esse confirmas. quod si sciens dicis, quia falsa sciri nequeunt, uerum dicis et, si hoc uerum dicis, animae substantiam nosci non posse mentiris. aut igitur falsum est animam corpus esse aut falsum est animae substantiam cognosci non posse. uides quo perducat opinio sequaces sui ? nam quoniam [*]( 1 difficillimumque Mb, difficillimum quoque Barthius, nempe difficillimum p1 2 usus G ita] a add. b imbecillem p* 8 obnubilat M* in marg. et b uult M editores, uolet rell., unde conicias olim hic uolt scriptum fuisse 4 uelaman 8 quo Mb 6 istudium HL, instudium S non ut me] nt me M (non superscr. tnan. rec.), ut ne b me om. ABDEFp2 Sch. 7 calumpnia tumeat DEFMb 8 non B 9 sententiam B 10 creditur corpus S 11 quia tunc opinabar quod (quod om. Barthius) utique nesciebam (nec sciebam Barthius) p Barthius 12 ignorantia] nescientis Mb, ignorantial//I S contraria] est add. Sch. 13 hic 8 14 scientiae Mb 16 quaeraemus B, quaerimus Sch. 17 idg L 18 qufci AB, quamsi H, qdsi BF, quasic S cognitam A 19 scire A 22 agnosci LS 23 quoniam] quod BDEF )

nemo nisi ignarus opinatur et ignorantia est aduersa scientiae, tu, qui ex opinionis incerto uis certam ferre sententiam et de his uelut sciens pronuntiare quae nescis, conuinceris docere quod nescis. nescire igitur doces cumque nesciri posse dicis, docere praesumis. da nobis, quaesumus, ueniam nolentibus discere nescientiam.

III. QVIA NON LOCALITER CORPVS CONTINET ANIMAM, SED ANIMA CONTINET CORPVS INLOCALITER ET OMNE QVOD EST, AVT IN SE EST AVT SVBIECTVM AVT IN SVBIECTO EST.

Dicis ergo animam corpore contineri. numquidnam uel apostolicum illud tibi in mentem uenire non debuit, quod dictum est: et si exterior homo noster corrumpitur, sed interior renouatur? omne quod est, ut breuiter dicamus, aut in se aut subiectum aut in subiecto est. in se est deus, in rebus corporalibus subiectum est corpus et color corporis in subiecto, in incorporeis animus et disciplina, quae ita sibi nexa sunt, ut nec sine colore corpus nec sine disciplina sit rationalis animus, modo tu uideris, qui animam corpus esse et eandem superiectam in subiecto corpore contineri credis, utrumnam probare ualeamus manere quod in subiecto est ipso intereunte subiecto, quia si corpore continetur, ipsa in suo superiecta subiecto est, nec manere poterit quae continetur illo pereunte qui continet. sed dicit apostolus [*]( 13 II Cor. 4, 16 ) [*]( 2 tu qui Mb, tuque rell. ferre] facere S 3 cum uinceris R 4 cum quod Sch. nescire libri praeter CGM 5 dicere p 6 nescientia ABHLBS 12 mente B 13 corripitur H . corrumpitur noster S 14 inlll/terior B dicam libri praeter M et Sch. 15 se] est add. p4 16 corporalibus DEFS, corporeis Gb, corporibus rell. 17 incorporeis] corporeis p 18 nexa] nota p1 nt-corpus om. M\' 19 rationalis MBb, rationabilis reU. et Sch. quia libri praeter M 21 prouare Ht, puocare C 22 interuente B 23 subiecto subiecta A potuit B 24 praeeunte b qui] quod G, quae B)

ueterascente corpore renouari animam corruptoque solidari, uon ergo corpore continetur.

Vereor ne et istic opinatus uidearis nouus academicus, qui et cum academicis nihil scias et de his quae nescis sine cunctatione definias. uide ne non corpus contineat animam, sed contineatur ab anima. hoc nempe corrupto illa solidatur, sicut illud itidem huius amissione dissoluitur. illa sine hoc uiuit melius, hoc sine illa nec peius. atque ut ex his duobus, quibus confit humana substantia, quid in quo sit non argumento solum uigeat, sed etiam auctoritate clarescat, propheticum quoque testimonium proferamus. ait namque: corpus quod corrumpitur adgrauat animam. ac nobis primum uidendum est, utrumnam illud adgrauet, quod in quoquam, an illud, in quo quidque est. si illud, in quo aliquid est, leuatur ergo pondere quidque oneratur. sin uero illud adgrauat, quod in aliquo, non illud, in quo aliquid est, magis in anima est corpus, quod adgrauat animam, quam in corpore anima, quae grauatur a corpOre: onus uidelicet in portitore, non portitor in onere. quae cum ita sint, magnam animae auctoris sui inesse similitudinem maximo illud indicio est, quod pro similitudine sicut inlocaliter mundus in deo est, sic inlocaliter corpus in anima.

Nunc sciscitanti mihi peto respondeas: si localiter intra corpus est anima, quo modo continet corpus? notum nempe [*]( 11 Sap. 9, 15 ) [*](1 ueterescente CGHLRS corrupto aeque Mb 3 opinatis A tiideare G 4 et ante cum om. p* cum B 5 nidej unde B 7 dissoluatur A 9 confit] cum sit B 10 solo M fditores praeter p* 12 nobis primum uidendum M editores, primum uldendum nobis CG, primum nobis nidendum reU. 13 granet Mb 15 Qnicque E Sch., quisque CHLMb, nnnsquisque S, quisquis GR, quique A, quinque B, quicque non DF, quicquam non pl aliud ABCH1RS1 16 in quod ABCH1 RS1 17 grauat A 18 animā. Rl potitore Ã, portatore b 20 auctori B maxime S in ante illud add. Sl 21 quo B similitudinem B 24 animam li nempe] quippe p* )

est corpore contineri nihil posse corporeum, nisi quod continet exterius sit et quod continetur interius. anima uero, ut adfirmas ipse, corporea quo modo intra corpus est ad id uiuificandum et extra corpus ad continendum ? an forsitan sic eiterrius continet, ut exterius non sit? rursus igitur in illam redigimur diffcultatem, ut anima aut sit inlocaliter extra corpus, ut contineat corpus, aut, si continet ubi non est, sit ubi non est. sed ratio haec te forsitan sui nouitate sollicitat. euigila paulisper ac, si potes, intuere: si non potes, admirare incorporei potentiam, ut corpus moueat stantem et non per loca loca quaelibet adeuntem in hisdemque locis inlocaliter agentem. istud si cernere quineria, non nobis animam Lazari pro quadam abscedendi redeundique localitate ueluti quoddam corpus obpones, sed eandem corpus eius incorporeo unegetasse motu et inlocaliter excessisse rursumque ad illud inlocaliter redisse cognosces.

Iam si tibi uisionis huiusce sincerum ueritate claruerit, nulla quaestionis difficultate iactabere, quatenus anima corpore posito inlocaliter esse possit in mundo, quia sic erit inlocaliter in qualibet mundi parte, sicut inlocaliter fuit in corpore. tu uero in praeiudicium generis animarum omnium Christi quoque animam localem corporeamque pronuntias et corpus dicis esse animam redemptoris, cum non sit anima pecudis. [*]( 1 nil ABDEFGB nil ante nisi add. L 2 animã—corporeã Mb nt] quam p* adinfirmas Rl 3 ipsa B\'DS id om. 8 4 et om. Mb si CL1 interins continetur G 6 redio muB E ut anima G, u anima E, ut Sch., om. rell. et b 8 foraitam R sollicitet B Sch. 9 si potis es G amirare B 10 per CGMb, om. reU. et Sch. 11 loca Mb, locos CG, locus ABHLRS, locis DEFP Sch. quilibet B adenndem AB iisdemque p\' Sch., his denique B 14 opponis S si ABDEF ei ABH1, et H\'LS, 8\' B 15 uegitasse RS* localiter ABH LIBS 16 rediisse editores cognoscis ABCDHLRS 17 huius//// iU B 18 iactanere BCH1R, iactatnr? G 19 posito B 20 partem B sieut] his B localiter G )

IIII. QVIA SICVT CORPVS CVM LOCALE SIT INLOCALITER EST IN ANIMA, SIC MVNDVS CVM LOCALIS SIT INLOCALITER IN DEO EST.

Sed forte contendas, quo modo anima et in loco est et localis non est? et ego te mutua consultatione percontor, quo modo corporeus mundus et localis est et in loco non est ? quod si mundum in loco esse responderis, nihilo segnius quaero, locus, in quo est mundus, extra mundum anne de mundo sit. si de mundo, non in illo mundus, sed in alio ipse cum mundo est, si extra mundum, rursus quaero, utrum locus, in quo est mundus, in loco sit. aut igitur loca, hoc est corpora infinita fateberis itaque deo, qui solus infinitus est, corpus aequabis aut mundum non in loco esse concedes. istam nunc ergo rationem mente pertracta et sicut tantum locorum tantumque spatiorum esse perspicis non in loco, ita illud, quod nullius est molis, nullius est spatii, intellege in loco esse posse sine loco, quia si illud, quod locale est, in loco non est, multo minus in loco est, quod locale non est. [*]( 2 notti capituii initium non exarat Sch. 5 sed] si add. pl in loco] inlocale A 6 muta B consolatione Mb percunctor ABDEFR d mundus est libri praeter M est om. D 10 in ante illo om. A 13 fateueris ORIB 14 aequabis scripsi, equaberis LMb, aequaueris rell. et Sch. aut] in add. A concedes GHLMS, concedi. B, concedas reM. et Sch. 15 rationem ergo ABD EF ergo om. G 16 tantumque] tantum B prospids B 17 nullus BHlB nullus A spatii est S in] illo add. p 19 non om. Sch. loco] non add. M editores )

V. QVIA SICVT ANIMA INLOCALITER DISCEDIT A CORPORE VT MORIATVR CORPVS, SIC DIVINITAS CHRISTI INLOCALITER DISCESSIT VT MORERETVR FILIVS DEI CHRISTVS IN CRVCE.

Sed istud quamlibet clareat intellegas necne, dubitauerim: illud quod eo usque est simplicis consequentiae, ut agnitio eius non dicam in promptu sit, sed ne uitari quidem facile ualeat, sic elapsum tibi satis mirari nequeo. dicis corpus Christi cum patibulo sublatum est animatum fuisse, exanimum uero cum sepulcro mandatum, propterque hoc quod negandum non est acuminis argumento tui localis erit animus, quia uiuificare Christi corpus alternauerit. sub huius ergo necessitate sententiae deum quoque profano ausu localem credemus, qui et in Christo, cum crucifixus est, fuit et eundem in passione dereliquit. ipse quoque dominus de cruce clamauit: deus meus, quare me dereliquisti? si enim non discessit, non dereliquit, si dereliquit, utique discessit. obice nunc igitur localitatem deo. contiguus uidelicet gradus est, ut ab iniuria similitudinis dei feraris in deum et qui infamas imaginem lacessias auctorem. sicut ergo inlocalitas deo non adimitur, quod hominem Christum discedendo deseruit, sic anima inlocalitatis priuilegium non amittit, cum corpore moriente discedit. [*]( 8 cf. pag. 13, 16 16 Matth. 27, 46; Mare. 15, 34. ) [*]( 5 quamlibet om. A clareat quamlibet R nec dednbitanerim M, nec dnbitauerim RS1b 6 illud] uero add. GaUand. consequentiae] intellegentiae p* agnito S 7 prompto A, proto B, protu B, protu H, propatulo b ex glossa in M superscripta quidest A 8 dicisque Mb, dicis itaque Galland. 10 mundatum B 14 credimus libri praeter CGM et Sch. 16 deus meus bis S 18 localitem AG continuus G, contiuguns M 20 lacessas H2M2 editores, lacessasas 8 21 admittitur ABDEF 22 diesernit A\' ) [*]( XI. ) [*]( 11 )

VI. QVIA NON IURA GABRIELEM ANGELVM IN EA SVBSTANTIA QVA SPIRITVS EST VIDIT, SED EX EO QVOD DE AERE CORPVS VISIBILE TEMPORALITER SVMPSIT.

Hic iam nunc in angelorum statum superbus orator inueheris et gabrielem tibi quasi quoddam linguae proludium deligis sic declamans: ipse beatissimus Gabriel, qui se ante deum adstare testatur, cum caelorum dominum Mariae infundendum uisceribus nuntiaret cumque sub dominicae oculis genitricis adstaret sine dubio caelo deerat, maria non superuolabat, uacua atque diffusa uasti aeris non inplebat, sed ipsum tantum locum, in quo aderat, occupabat. dilata huius paululum discussione sententiae tantam aduersantium repugnantiam prolocutionum stupere me fateor. nunc aerem subtilem, nunc eundem uastum dicis, nunc magnum mundi locum,. quem pro portione aeris elementum replet, poetica quadam licentia uacuum perhibes nec intellegis uacuum prorsus esse non posse, quia ubi est aliquid nonnihil est. aer uero nihil non est, igitur ubi aer est uacuum non est. sed nec illud uacuum recte potest dici, quod nihil est, quia quod nihil est recipere aliquid non potest. proinde uacuum non [*]( 7 eL pag. 14, 18 ) [*]( 5 in E\'G, om. reD. et b, ad Sch. stata Mb 6 gabrielum ABCGHMS praeludium editores 7 diligia ABFHLBS sic »G, et Sch., om. rell. et b declamans GLRS, deckmae H, declamas rei. et editores (sic clamaB E\', deolamas JP) 8 astare D EFGHLS 10 sibi 8 dominicae] praeceptione ordinationia add. codices Claudiani Mam. in epistula Fausti oculi C adsisteret legitw in epistula Fausti 13 illum et tantummodo et erat legitur apud Faustum 14 discnorionS A sententiae discossione B 15 proloquitionem B 16 bastum SCHB 17 pro portione Bar- thius, proportione Kbri 18 peribea BCFM, fhibena B in- I telleges S 21 posae M editores )

est quod nullius capax est. illud uero quo spectat, quod matrem domini adpellare mauis poetarum more genitricem et absque uersibus poetice oratoriam texis? ego tamen non qualiter, sed quid loquaris inquiro atque ut respondeas quaeso.

cum beatissimus Gabriel ante oculos dominicae matris adsisteret, illudne in Gabriele Maria uidit, quo Gabriel deum uidet? quia si Mariae illud uisibile fuit, est ergo inlocale locali contemplabile. quod si est, inlocale non est: quia si quisque localis est, localiter uidet et adspiciens respicere non potest nisi partem. uidet igitur locum qui localiter uidet, quia pars locus est et locus locorum utique pars est et loca corpora sunt. et qui partem uidet parte sui uidet, nec uideri parte nisi pars potest, pars uero dei nulla est, quia inpartilis non habet partem. aut igitur Gabriel deum non uidet aut solidum uidet, nec integrum nisi de integro uideri potest. corpus uero nec integrum uideri nec uidere integrum potest, non igitur corpus est, unde Gabriel deum uidet, quia quo localiter Mariam Gabriel uidit et eum Maria localiter uidit, uidere inlocaliter nequit. sed ut tecum uerbo congrediar, si totus Gabriel non nisi corpus est pro distantia partium, nec totus est pes, nec totus est os, nec totus est. oculus. quocirca quando Mariae uisus est, nec pede locutus nec ore uidit nec oculo stetit, sed pars unaquaeque membrorum qualitati [*]( 1 nullus M, ullius Barthius quod FMRb Sch. expectat ABCHLMBSb Sch. 2 audes ante mauis add. b ex glossa marginali codicis M manis] maius p* poetico p* ore Mb genetrice B 3 poetae A 4 ut om. G 5 dominae B, domini DE 6 gabrielo (gabrihelo) libri praeter DE dominum editores 7 uidit ABHLBS1 inlocalem B 8 contemplabilem B locale G 9 quis, qui Barthius uidit A1BHLRS1 10 poteat] totum add. G nisi Mb, om. reU. et Sch. partem igitur uidet locorum G et E in ma/rg. addens \'al. cod: quia Sch. uidit B 11 utrique B Sch. 12 partes (aui) M1 (ift marg.) b Sch., partem p* uidit S I 13 impartibile b 16 uideri R 17 dfim AG quod G R 18 uidet ABHLBS ( priore loco) 21 est ante oculus om. ABCFGHLS 22 locutus] est add. p* 23 parsonaquaeque B unaquaque FG qualitatia ABF, qualitate B ) [*]( 11* )

suae conueniens gessit officium. ergo sicut localiter stetit et localiter sonuit, ita et localiter uidit.

Hic nunc pro fine quaestionis inquiro, utrumnam Gabriel angelus, ut tu autumas, solum corpus in contemplatione Mariae corporaliter occupatus uno eodemque uisu, uno atque eodem tempore inlocalem deum inlocaliter uiderit, quo localem Mariam localiter uidit. quod quia fieri pro corporei atque incorporei diuersitate non sinitur, restat ut aut Mariam Gabriel numquam uiderit aut deum uidere cessauerit. sed huic falso sententia ueritatis obsistit, qua dictum est: quia angeli eorum semper uident faciem patris mei si semper uident, numquam non uident. sin autem quando Gabriel Mariam uidit deum uidere destitit, non ergo semper angeli deum uident. igitur aut quando Gabriel Mariam uidit deum uidere destitit, aut uerum non erit quod ueritas dixit. quapropter indissolubili, ut patet, ratione concluditur, quod quia locali uisu eodemque in Mariae contemplatione defixo angelus deum uidere non potuit et tamen tunc quoque Gabrieli deum uisum negare non licet, ne iuxta. diaboli casum in miseria scilicet umquam non uidendi deum inmutabilis iam beatitudinis angeli natura deciderit, sit in eo corporea incorporeaque substantia: una qua uel uideatur corpori uel corporaliter uideat, altera qua incorporaliter incorporeum sine fine conspiciat. [*]( 10 Matth. 18, 10 ) [*]( aute 4 tu om. ABDEF, tute G ut tumas S 6 quod AR 8 aut om. Sch. maria R 9 deum om. p uideri C 10 quia ACHlS 11 mei] qui in caelis est add. Sch. 12 sint Ar si Mb 13 desistit BDF, non destitit p* angeli] gabrihel B uidit B 14 uidere] non add. G desistit B 17 contemplationem Mb 18 tunc om. p gabrielo ABCGHLM BSb negari Mb 19 nec Mb cauHam B Sch. misterias. licet A, miserias licet BHLRS, miserift scilicet DEF 20 non d om. Mb 21 ceciderit S 22 qua vel uideatur] quia uideat B uideatur p* 23 quae libri praeter DJSFM )

VII. QVANTVM DISTET MATERIA INPORMIS A NIHILO VEL IAM FORMATA QVANTVM DISTET AB INFORMI.

Age nunc pro acumine excellentis ingenii proque causarum rerumque notitia indaga distingue pronuntia, quo differat materia informis a nihilo, quid sit inanimum idemque formatum, quid et formatum pariter et animatum, quid sit locus et tempus, qualiter localis motus subdatur etiam temporali, cum temporalis tantum non subiaceat etiam locali, quid sit stabilis motus quidue sit aeternitas, quid sit nusquam esse et nusquam non esse, quid numquam esse et numquam non esse: et de omnibus his rationis abditum quaerito quibusque subo stantia omnis includitur aliquid delige quod angelos esse decernas. nihilum certe non sunt, quia non nihil est quidquid est aliquid. informis materia non sunt, quia inter aliquid et nihil est informis materia. ecce a nihilo uix discessimus.

Iamque de inanimo formato unde tibi angelos placet esse tractemus. animaduerte nunc quod sicut informis materia, quae formabilis est, praestat nihilo, ita quod iam formatum est melius illo est, quod etsi formari potest, formatum non est. itemque sicuti id quod formatum est anteit illud quod formatum non est, ita inanimum quodcumque formatum cedit illi quod et formatum est pariter et animatum, quia sicuti [*]( 8 informi] de materia informi et nichil claudiani add. M 4 acumen BCHIB, accum; S Bcellentis BCHB causaliam coni. Barthius 5 rerum Bartkius differat GaUand., differt libri et b Sch. 6 qui BHlB inanimatum b, in animi M idestque A 8 subdat R 9 tamen p* 11 sit ante numquam add. librt praeter Mb et Sch. quid sit nnmquam-non esse om. B 12 his] pg add. G his om. B abditum M in textu, aditum M in marg. et b 13 delege RSl quid editores 16 materiae S* non sunt — materia om. B 16 materia informis B 17 angelus ABCD&FBb 18 sicut] si B 19 qua BC HLBB, quia ADEG qui iam C 21 itemque-formatum non est om. C ante id ABHLB 28 quid B )

formatum proximat formae, sic animatum proximat uitae. ae sicut tria sunt, informis materia formatum exanime rerum forma, sic itidem tria sunt, uiuificatum uiuificans uita. aliud est uita corporum, aliud uita uitarum. corpus est uiuens, anima uiua, deus est uita, ita scilicet ut anima quae in se uiua est corpori uita sit, ut sic corpus sine ipsa non uiuat, sicuti ipsa sine deo. intellege nunc angelis sanctis corpora tribuere <esse} uitam negare. ac per hoc cum quodlibet animatum duplicis constet esse substantiae et solum esse corpus angelos sentias, melior ergo uermiculus angelo, quia etsi habet angelus corporis formam, non habet uel sicut uermiculus uitam. nullum porro corpus ipsum sibi uita est, aliud namque est corpus, aliud uita corporis. ant igitur in angelo est uiuificans spiritus, aut angelus omni est uiuente deterior, aut cum omni creato uiuente sit potior, non quaecumque uita, sed beatissima illi uita est.

VIII. QVOD ANGELI BONI SIVE MALI SPIRITVS SVNT NON CORPORA NEC ANGELVS VIDET DEVM PER CORPVS NEC HOMO CORPOREVS VIDET ANGELVM NISI ANGELVS ADSVMPSERIT VISIBILE CORPVS.

Est igitur in Gabriele et incorporeum quo incommutabiliter deum uideat et corpus quod uel Maria uiderit uel per quod Maria uideretur quodque subditum spiritui localiter gereret, quod gerendum in ipsa ueritate inlocaliter spiritus cognouisset. [*]( 2 materiae B 2 exanimae ABGHL, exanimQ MSl 3 forma om. B idem ABH1R, item LS 6 uiua] uita JJBDEFP eet] et add. Mb 6 uita] unita p ipse A, anima p* 7 intellege] te add. p* nane om. B 8 te ante tribuere inscrit Barthius esse addidi, om. libri cum om. B 9 constat ABDE1F 10 angelos] angelis editores praeter pi 11 uel om. S, tamen b sicut ABDEF 13 angelos B CDEtFHLR 14 ninenti libri praeter G et b ant] at BS 16 illa Mb, ilia 8 21 gabrielo ABCGHLMBS 22 quo A vel om. S per om. Mb 28 a maria b )

satis, ut arbitror, patet beatos angelos utriusque substantiae. et incorporeos esse in ea sui parte, qua ipsis uisibilis deus est, et in ea itidem parte corporeos, qua hominibus sunt ipsi uisibiles, quoniam nec deus ab angelo per corpus nec angelus ab homine sine corpore uideri potest. quae cum ita sint,. negari nequit diabolum quoque ex incorporeo corporeoque fa-. ctum, utpote sanctis angelis concreatum, duplicis esse substantiae. qui postquam hydrope superbiae tumuit et inuidiae febre tabuit, sponte inlocaliter sanctitate prolapsus eaque localiter caelo non sponte deiectus, cum non angelus, sed bonus esse cessauerit, innocentiam perdidit, non naturam.. proinde sicut angelorum multitudo quae perstitit in utroque sui beatificatur, ita quae destitit in sui utroque punietur. igitur haudquaquam recte duas in diabolo substantias infitiabere, quia etiam memet spreto necessarium profecto erit, ut tute cedas tibi et partem prosecutionum tuarum parte subplodas falsumque uero diruas. habet ergo diabolus, ipse tamen incorporeus, corpus suum, quia et sentire sine corpore corporea tormenta non poterit. et item qui sentit aliud est et per quod sentitur est aliud. quippe si animaduertis, tuomet ueri.. tatem proloquio docebere. nempe dixisti: si ex hoc concreto aere diabolus corpus traxit, ergo alienum corpus I [*]( 21 of. pag. 15, 19 ) [*]( 2 incorporeus BB sui om. libri praeter M et Sch. parte] in add. C, snb add. rell. praeter GM et Sch. ipsi p* 8 corporene BHIlB, corporeaa 8 quia AJPR ipri om. libri praeter M et Sch. 4 inuiaibilee B quod BDIPF 6 negare AВH1B 7 ut pnte LR duplices B 8 id prope M, improbe b superbia b timuit A 9 eoque Barthius illocaliter p* 10 e ante caelo add. Mb, de add. Gallattd. non om. B 12 persistit M b Sch.. beatificabitur editores 13 itaque OM e Rb abetitit 0 punitnr M 14 haudquaquam »0, hautquam DIPLMS, antquam reR. in om. 8 inficihabere A, inficianere CHlR 15 quia etiam] et quia iam Mb pfecto B 16 partem om. ABDF persecutionum libri praeter CGM partem b 18 a ante corporea add. A 19 poterat Mb iterum Mb per om. G 20 tnotemet B 21 diiistis B) ad tormenta. portabit, tamquam egomet istud umquam uspiamue dixerim. sed non infitias eo debitum, quod hoc argumento uictoriam nobis non sponte tribuisti. nempe cum dicis, quod diabolus non alienum corpus ad tormenta portabit, fateris scilicet, quod portabit suum. mea uero non refert, suumne alienumne corpus habeat, sed habeatne corpus, id refert mea. tu uero diabolum non tantum habere corpus, sed proprium habere nec fateris solum, sed etiam argumentaris. haec quippe sententia tua est: si ex hoc concreto aere diabolus corpus traxit, ergo alienum corpus ad tormenta portabit. certe qui portat est aliquid et quod portatur est aliquid. et cum dicitur, portat suum, aliud qui portat et aliud significatur esse quod portat. ex duplici igitur diabolus ac diuersa substantia est, quia cum corpus suum portat, non est ipse quod portat. aliud quippe est onus et portitor aliud. quocirca non ultra obluctabere nobis, si credas tibi, quoniam corpus et qui habet corpus substantialiter duo sunt et haec duo diuersa sunt, atque ut diuersa sint, unum erit incorporeum aliudque corporeum. igitur diabolus ex duplici diuersaque substantia et corporeus est et incorporeus.