De Statu Animae

VIII. ROMANIS PAGANIS PHILOSOPHIS VTITVR TESTIBVS DE ANIMAE INCORPORALITATE.

Plurimorum in negotium praesens philosophorum plurimis testimoniis usi sumus multosque ex eadem Graecia, si uel causa posceret uel ratio sineret, proferre possemus. sed ne localiter ueritatem quaesisse uideamur, ut haec eadem ab una tantum uideri gente quiuerit et aliis ignorata sit, cum ueri compos humana substantia non sit regione, sed genere, Romanos etiam eosdemque philosophos testes citemus, apud quos Sextius pater Sextiusque filius propenso in exercitium sapientiae studio adprime philosophati sunt atque hanc super omni anima tulere sententiam: incorporalis, inquiunt, omnis est anima et inlocalis atque indeprehensa uis quaedam, quae sine spatio capax corpus haurit et continet acrius isti, ni fallor, abstrusas rerum rationes ingressi sunt, quam nonnulli nostrates, qui cubiculariis disputationibus de sublimium indage causarum aliquid soporiferum in lectulis oscitantes perpellente copia tepentium naeniarum stolido laudatore ueternosas anilium opinionum suspiciones edormiunt innexamque uisceribus animam corporis claustris includi et contineri decernunt. sed istuc inperitiae ueri uacuae figmentum, . prout locorum ratio poposcit, et superiore libro discussimus et prolatis nunc summorum magnis auctorum testimoniis [*]( 4 negotium Mb Sch., negotio rell. praesenti 08* 5 siue I B 6 poasimua A nec B 8 alias S cum—substantia] quia uera indagacio humane Bubstanti, M\'b, corr. M1 in marge 9 insit Barthius 11 sextus Mb, ezias B sexiasq- B, sextus I omisso qae Mb Sch. exercita p, exercitio Barthitts 12 adpm, 8 has p* omni anima] omnia G 13 atulere AF, attulere DFB Sch., atre B sententias ABHBp* inquit A 14 indepreensa B 16 abstrasa AВF1, abtrasas B ratione A, nationes M 18 sopori serum B 19 oscitantes editores, Buscid tantes libri cum PT copiam BS uenarum D stolio B 20 opiniorum B ) [*]( XI. ) [*]( 9 )

in rem sui nobis opitulante ueritate rationis quoque uiribus refellimus. Marcus varro, sui saeculi peritissimus et teste Tullio omnium sine dubitatione doctissimus, quid in musicis, quid <in arithmeticis), quid in geometricis, quid in philosophomenon libris diuina quadam disputatione contendit, nisi ut a uisibilibus ad inuisibilia, a localibus ad inlocalia, a corporeis ad incorporea miris aeternae artis modis abstrahat animum et in corpora, hoc est in aduersa sibi dilapsum sui compotem faciat? cui si corpus esset, corpus aduersum esse non posset. quid ego nunc Zoroastri, quid Brachmanum ex India, quid Anacharsidis e scythia, quid uero Catonum, quid M. Ciceronis, quid Crispi, qui ab ipso paene principio sui operis animo dominandi ius tribuit, corpori legem seruitutis inponit, in defensionem ueri sententias adferam, quid orbis uniuersi de animae statu nobis concrepare iudicium in his dumtaxat qui merito enituere conuincam P [*]( 3 cf. August. de ciu. dei VI 2 12 cf. Sallast. Catil. 1, 2 ) [*]( 1 re B ueribus coni. Sch. 2 marcis AН1 R saeculi sui B 3 qui in musicis 22 4 quid in arithmeticis b, quid M, om. rell., uncis inclusit Sch. in ante geometricis et ante philosophomenon om. b Sch. ϕιλοσομένων(ϕιλοσοϕουνμέων GaUanii.) edi- l tores, cf. pag. 19, 16 5 contendunt B 7 aeternae E2GS2 Sch. in notis, aeternis reEl. et b, et arcanis Barthius aeternae artis] aeternitatis coni. Sch. abstrahebat AВI, abstrabat HL 8 incorporea p1 delapsum HLBSp1 9 qui S 10 zoroadhis G, zoroadhi rtU. bragmaram A, bragmanum rell. et b 11 anacharsidis e scripsi, anatarsi de G, anachani ex B, anacharsi de reU., anacharses e b, anacharsis e Sch. sitia B catone salusti A 12 crispi GS*, chrys////i A, chrysippi (crisippi) reEl. et editores 13 minandi B inponitnr B 15 in] ni DEF his om. BDEF )

VIIII. ABHINC ECCLESIASTICIS DOCTORIBVS VTITVR TESTIBVS DE ANIMAE incorporalitate.

Facile profecto hoc idem factu mihi esset, nisi adici quempiam coacta testium turba non sineret et diuina iam nunc oracula pandere uel tempus foret uel ratio commoneret. atque ut ad ipsos caelestium uoluminum fontes illis fere ducibus, qui ex eisdem largius hausere, ueniamus, Gregorius Nazianzenus in apologetico magnum uidelicet inter animam et corpus clamat esse discrimen atque ut corpus corporalibus pasci, sic animam incorporeis saginari. beatus Ambrosius ad Mediolanensem in ecclesia populum uerbo doctissimo atque eruditissimo: sequestremus nos, inquit, a corpore, contra quod nobis, si salui esse uolumus, iuge certamen est. una praecellentium eademque sententia non nisi eodem intellectu animaduertenda est eodemque tractanda sermone. dicam nunc igitur quod saepe me, cum ad id locorum uentum est, dicere memini. sequestrari nos a cor.pore Ambrosius oportere persuadet. quis ergo iste sit, cui a corpore sequestrari conueniat quaero. ex anima enim sumus et corpore, ac per hoc cum sequestrari a semet ipso nequeat animus, nihil in nobis est, quod sequestrari possit a corpore, si corpus est animus. cur, sancte Ambrosi, cur taliter doces, cur sponsam Christi caeno falsitatis oblinis, cur eandem a [*]( 13 Ambrosius in sermone ut uidetur deperdito ) [*]( 4 factu lPLSb, factum reSL cum PT et Sch., fortasse recte, cf. pag. 70,10 quaepiam. b, quippiam Sch. in notis 5 turba] uerba 8 6 commoueret C, commemorat ÂIBEFP 8 longius B 9 anazanzenus M, nazazenus S, nazanzenus reU. apologenito B, apolloge//tico S 11 incorporeis saginari] spiritalibus uegetari p*. 12 popnlum] plurimum b 17 cum om. AlBCMf cum cum antecedente me coniungit et si quando add. G, dum Sch. locarum B 18 esset editores 19 persuadit BCHLBS1 20 sequestrare Gal- land. 24 eam de ex eamdem A, eadem p* a om ABDEF H1R ) [*]( 9* )

uia ueritatis scaeuae praedicationis inpulsu in deuia abrupta - propellis, cur sequestrari oportere a corpore corpus perhibes? quidnam istud, quaeso, proderit homini? num quia hominis interioris est natura subtilior, quae tamen non est nisi corpus, idcirco eandem disici conuenit atque separari? numquid quoniam in hac structura mundanae molis quaedam subtiliora et leuiora, quaedam crassiora atque grauiora sunt, idcirco tenuioribus uniuersam solidi huius conuenit rupisse conpagem, aut beatior aer erit, si cum aqua ac terra non fuerit? hisce falsiloquiis circumgarrientibus istius modi fert ille responsum quaenam nobis oboritur uerborum nuda, uirtutis cassa, rationis aliena, ueritatis uacua, uanitatis caua, superbiae tumida nouelli huius schismatis sine auctore doctrina, elata supercilio, abiecta mendacio, referta conuicio, creatori potestatem subripiens, imagini dignitatem, quam miro stultitiae genere conparationibus substantiae corporalis infamat adserens scilicet tam nihil animo profore quoad ualeat corpore secerni, quam non sit aeri conducibile crassioribus mundanae molis corporibus separari. porro si qui estis uspiam gentium, quorum ingeniis cesserint arcana causarum, adeste praepetes, uosmet ignorantiae plectite, nouum dogma miramini: animae dignitatem capessit in solido mundi portio corporis quarta mundani [*](1 scaeue ABCB, sceae DEF, acene GLMBb, saeaae p inde aia b 4 quae tamen] quit A tam S 5 eadem Mb disici A, dissici rell. cum PT et Sch., disiici b conueniet hic et infra p 7 grauiora atque crassiora R 8 soli C 9 fuit p 10 fer B 11 qugnam 1\' qugdam utrumque in contextu F, quonam p, quaedam SeA. uobis S aboritur AE 12 causa C uacua uanitatis om. Mb 14 si C 16 imagni C 17 comparationd CMb, fortasse conparatione scribendum corporali R 19 quod ad B, quod Mb corporis BC, corpori AGMRb secerni] aeterni BC, fecerim R 22 quorum G b, quarum rell. et Sch. 24 capescit BM, capeacit A, capescit capeacite F 25 in uerbis portio - mundani mendum inesse affirmat Barthius) haec ergo nimirum animarum omnium maior est anima proque sui mole magis sapiens. itaque nunc tanto potius quispiam prudentiae copiosus erit, quanto aeris huius pro sui capacitate plus hauserit, nec iniuria genus humanum naturae incusauit iniuriam, quae tanto maiores hominibus lucas boues edidit, eo uidelicet beatiores, quo capaciores. sed hactenus satis Ambrosius, qui uel solus profecto sit satis, faxim tamen et aliis testificandi locum.,

Aurelius Augustinus et acumine ingenii et rerum multitudine et operis mole ueluti quidam Chrysippus argumentandi uirtute aut Zenon sensuum subtilitate aut varro noster uoluminum magnitudine et qui profecto talis natura adtentione disciplinis exstiterit, ut non inmerito ab istis corporalibus nostri saeculi Epicureis aut Cynicis spiritalis sophista dissenserit, libro ad Hieronymum de origine animae sic pronuntiat: incorpoream esse animam etsi difficile tardioribus persuaderi potest, mihi tamen fateor esse persuasum, cumque id ita fore rationibus magnis atque insolubili argumentatione conuincat ac super hoc Hieronymi sententiam poscat, laudis suae tantum a Hieronymo scripta recuperat, quin [*](16 August. de orig. anim. ) [*]( 1 mirum LS 2 p qng M, pro quae b mole sui S 3 copiosius GR, compos Sch. 4 aaaerit ACHlMR 5 naturam. editores praeter pi iccuaabit Mp, incusabat b 6 iniuriam ACDEFQ, iniuria BHLRSp*, om. M editores quanto DEF Seh. 7 Incus A beloas et boues lucae Mb boues lacas Sch. beatior B 8 actenus BCGHLBS 9 testificandum libri praeter QM 10 agustinus AH1S 11 crisippus GLM, crissippus B, craaeippus ABHB 12 zeno DF Sch., canon M noster] nr tot n B, nt A nolmninem B 13 profecto - disciplinis om. M1 naturae М2S2b 14 nostris b 15 saeculi om. Mb spalis M, specialiter b disserit C 16 librum R incorpoream] omnem add. b omisso esse 17 esse—fateor om. G et omisso si libri praeter DEFGP 18 mihi] autem add. B . 19 id om. Mb id ta B 20 ac] hac CM sententia BHXB )

haud dubie Hieronymus nihil de anima sentire dicit uerius, nihil disputare posse perfectius. en tibi duos praeclarissimos uirtutum doctrinarumque praeeminentia longe porro praeditos super statu animae sentire nobiscum inermemque te auctoritatis pondere et rationis uiribus prosternidare disparatosque I corporibus unitate sapientiae duas animas unam facere. unde multum miror Hieronymum tibi testem citatum, cum potissimus tractatorum minime potuerit et pro anima et in animam disputare, quamquam quae ex eodem aduersum nos haud intellecta posuisti nobis eo usque conducant, uti quam callide non aduersarius, uerum praeuaricator subordinatus esse uidearis, qui uelut adsentante conludio feceris nos tuis admodum testibus uincere. quippe gloriosum uictoriae genus est ab eo cum quo decertes arma capere quaesitumque aduersario testem illinc stare et istinc dicere.

Ne quid tamen segnem me redhibendae uicissitudinis arbitreris, prout locus est moneo consentaneum magis tibi super sententia tua Pictauum Hilarium esse potuisse, qui scilicet inter conplura praecelsarum disputationum suarum quiddam [*]( 1 aut BCHlB sentiri DEFН\'L editores dicat Sch. 2 disputari LS editores 3 praeminentia BRS longo B praeditus A1BH1R, praedictos b 4 statum ABDEFB inermnmque libri praeter GM 5 prosternidare disparatosque scripsi, prosternidaretis paratosque (partosque M, paratisque ABFHLRS1) A BCFGHLMRS1, prosterni claret separatisque DE, prosterni claret paratisque F in marg., prosterni claret disparatisque S1, prosterni instar Daretis partitasque (partitosque b) bp, prosternere qui disparatis Schottus e codice T 6 u//nitate L, uanitate Sch. animas] uis add. Sch. 7 iheronymum M, ieronimum S tibi om. Rp* 8 tractorum CiPJR 9 aut CGHXR 10 nos GaUand. 11 subordinatus] in marg. I subornatus add. D, subornatus coni. Sch. 12 adsectante B, ablentante G 14 quicum G decertas Rp* aduersarium libri praeter CGM 15 stinc BH, stine LS deicere Sch. 16 tamen segnem A Sch., tamen insigne 0, taifi insignS HLS, tam insigne reD. et b, tamen fingere Barthius a me D redibendg M, redibendo b 17 moneat A 18 tua om. BDEF pictauium E, pictauium ABCDFLS Sch., pectauium HR 19 inter] in R )

sequius sentiens duo haec ueris aduersa disseruit: unum, quo nihil incorporeum creatum dixit, aliud, quo nihil doloris Christum in passione- sensisse, cuius si uera passio non fuit, redemptio quoque nostra uera esse non potuit. sed quoniam beatus Hilarius opinionis huiusce uitium uirtute confessionis aboleuit, sic sustinet reprehensionis stilum, quod non patitur detrimenta meritorum. quapropter eatenus diuinarum tracta-, toribus scripturarum fidem adhiberi par est, quoad usque eidem tenore ueritatis adstipulautur. sed quamquam nonnullis dissertatoribus proferendis necessario supersederim, dum ad oracula diuina, ex quis eorundem pendet auctoritas, iure festino, haudquaquam tamen Eucherium praeterierim mihimet uiuente. doctrina et praesentaneis coram disputationibus cognitum, non porro nuntiis aut lectione conpertum, qui scilicet uiridis aeui, maturus animi, terrae dispuens, caeli adpetens, humilis spiritu, arduus merito ac perinde ingenii subtilissimus, scientiae plenus, eloquii profluus, magnorum saeculi sui pontificum longe maximus editis in rem fidei multiiugis uariorum operum uoluminibus ad populum quoque his super statu animae contionatus est: quaerere, inquit, quidam solent, quo modo in Christo misceri potuerit homo et deus. quaerunt rationem huius mysterii, quod semel factum est, cum ipsi reddere rationem nequaquam possint [*]( 20 Eucher. in homilia deperdita, cf. Migne patroL lat. L 866 ) [*]( em 1 saeuias A, secns DEF Sch., secias S* in marg. et b quod 08 vtroque loco Mb, priore loco Sch. 4 quando pi 5 huiusse A, huiusse B huius se uitium H&S1, huius seuitiam S* opionis («c!) se uitifL hoius uirtute B 8 par est] parem BDIEFI 9 tenores G, tenori Barthius et Sch. quoniam Barthius 11 ex quis om. BDEF quibus p pendit BCDEFGlHlMB 12 aut quamquam BGGHJR heucerium BCGHLS, eucerium B praeterierem BН1 R uiuentem M et editores praeter Barthium 0 o 14 lectionem AJBXB 15 animi B 16 ingenii B ,17 eloquii B 19 hoc p1 21 quer M, quaere b, quare p quaerunt] et add. E\' Galland. 22 est] quaerunt add. p 23 cum] quae eum p* ipse B rationem] cum add. p*, ) eius rei, quae fit semper, quo modo societur anima corpori, ut fiat homo. ergo quo modo corporea res incorporeaque coniungitur et corpori anima miscetur ut homo efficiatur, ita homo coniunctus est deo et factus est Christus: et tamen ut fieret Christus, duo illa incorporea, id est anima et deus facilius coniungi permiscerique potuerint, quam miscetur una incorporea aliaque corporea, id est anima et corpus, ut persona hominis exsistat. cedo mihi nunc illos, qui aeque talibus instituti ab hisce doctrinis degenerauerunt pessum facientes salubria sua et alienis semet noxiis obnoxiantes iniusto amantium sui odio eo usque prolapsi, ut extraneos mallent cum falsitate praeeligere et Eucherium cum ueritate damnare.

Videas hic alios quiddam socordi trutinare iudicio, alios id ipsum aut nescios stulto laudare praeconio aut sciolos subdolo ridere consensu hos inter placere sibi illum, quem nemo nisi aut ignarus laudauit aut callidus. hic iam feruntur de singulis non pro meritorum, sed pro uotorum qualitate sententiae, ob laudem praesentum quorumpiam rabularum longe maximi damnantur auctores. istic ille laudatus ne infra laudantum uideatur stare iudicium, panniculos quosdam ex diuersorum uaria lectione concerpit eosdemque uilibus suis ueluti quibusdam stuppeis adsuit laceroque uestitu turpior nudis absque furaci meditatione mutus eloquentiae palliatus incedit. cernas [*]( 3 et ex ut M, at b 7 potuerint B, potuert ELS, potuerunt S* Sch. 8 miscitur B 10 credo Galland. 11 degenerauerant p* 12 noxiis HMb, noxia rell. et Sch. animantium C 13 praeeligere scripsi, praeligere HLMRSb Sch., plegere ABDEF, praelegere CG 15 hinc Mb 17 rideri R, laudare G 18 uidetur laudabit scribendum 20 praesentium AEGLS Sch. quarumpiam p\' Sch. rabularum CG, fabularum rell. et editores u 21 laudatis S laudantium GL*BS Sch., laudatum p 24 stupeia R, etruppis coni. Barthius adsint Mb uesti A absque metu faracis mendicatione eloqaentiae coni. Barthius . 25 metus Mb . eloquentia p\' palleatus ACGHMBb, pilleatus LS cernis E )

hic alium situ fetidinarum turpium ex olenticetis suis ac tenebris cloacam uentris et oris inhalare sentinam interque ructandum quasdam suggillatiunculas fringultientem ab alio, qui stipem suam uariis conlurcinationibus dilapidauit, parasitico more laudari. inter has huiusdemque modi quisquilias aliquid tu sobrium tuto dixerisne? porro magnum aliquod e socordi turba periculum periclitabere: quidum? inperito quippe nihil quidquam iniustius. hos ac tales tamen egomet non pauesco ac, si qui nunc monendi locus est, moneo praeque denuntio: quique isti quique sunt alii, qui uel in magnos uiros obloquia uel de rebus summis deliramenta quaedam cum conpotatoribus mussitant, aut palam loquantur aut taceant. enimuero eruentur mihi atque extrahentur etiam nuncupatim ex abditis tenebellarum qui hactenus delituere. praenosci uero licet, tacere ne habeam facta quorum nomina non tacebo. faxint tamen isti quod foret libitum salubresque [*]( 7 Ter. Adelpb. u. 98 ) [*]( 1 hinc ABBEFM editores alios Mb si tu T, sicut p fetidiuinarum Ji, faetim diuitiarum T, foetidarum p Sch. in textu ex olenti cetis ABCGHLMBS, ex olenti cenis (cellnis E) DEF, exolentem cetis T, exolentem coecis Sch. in textu, corr. in notis, exolenti caecis b suis om. ABBEF 2 cloaca DEF Sch., cloaca in p 8 sugillatiunculas M, sugillatim unculas b aingultientem G aliquo B 4 conlurcationibus uel potius conlurcinationibus coni. Schottus in notis, conlucernationibus libri et editores delapidauit Mb parastico M, parasito b, parasitco S 6 mole C eiusdemque p* 6 toto B aliquid B aliquo de A cordi B, corde DEF, excordi coni. Sch. 7 periclitauere Mb Barthius quidum interrogationis signo addito Hartelius, qui dum libri et edir tores, aliquid hoc loco excidisse censet Galland., quidam Barthius imperio Gp uippe BC 8 quippiam Barthius iniustitius JR ac om. p 9 quis AG p preque ADEFHMR, pque BLS, atque p, peraeque atque Hartelius, sed cf. Sid. Apoll. epist. I 9, 23 t 11 obliquia B deleramenta B, dileramenta S 12 conpotatoribus Barthius et Sch., computatoribus MTb, computoribus ren. 13 mihi om. BDEF 14 tene belarum S, tenebrarum p* 15 abeam CH LBS, abea BP, ab eorum A tacita ne abeant coni. Sch. factis A 16 tamen isti om. M1 b, add. M man. rec. libllitum S ) monitus spernant, haud inpune scilicet, ego uero praeelegerim ab istis cum Eucherio reici, quam cum istis a ueritate damnari.. sed istic nunc locus et tempus est, ut sicut a philosophis ad tractatores, sic a tractatoribus ad authenticos gradum consequa ratione faciamus suadente modo scilicet plerisque testium tacitis.

X. TESTE VTITVR IPSA DIVINA SAPIENTIA TESTIMONIA PENES SCRIPTVRARVM.

Audiamus igitur quid imaginis suae pronuntiet inimicis diuina sapientia: dixerunt, inquit, inpii cogitantes non recte: exiguum et cum taedio est tempus uitae nostrae et exstinctum cinis erit corpus nostrum et spiritus diffundetur tamquam mollis aer. inpii haec ergo dixerunt, super quis paulo post eadem scriptura sic loquitur: excaecauit enim illos malitia eorum, quoniam deus creauit hominem inexterminabilem et ad imaginem suae similitudinis fecit illum. istic ego temet in defensionem tui acrius permouendum credo proque causae merito in me etiam istius modi ferme uerba facturum: quid tu undeunde contractis testificationibus uteris haudquaquam tamen ueritate pulsantibus conscientiae nostrae [*]( 11 Sap. 2, 1 et 3 16 Sap. 2, 21 et 23 ) [*]( 1 monitis R, moniti p* spernat B aut B praeelegerim scripsi, praelegerem CG, praeeligerem Sch., preligerem M, pligerem S*, perlegerem rell. 2 cum om. B fueritatS B 3 a om. ABWB 4 a] ad R ad] aut ABIPR a philosophis et tractatoribus ad authenticos p 5 consequar Mb faciam ABDEFP, om. Mb modum b plerisque »0, plurimisque B, plurisque rell. 11 inpii inquit libri praeter CE\'GM cogitante B 13 exstinctna G Sch. 14 Epiritus om. ABFlRLBS diffnnditnr ABF1HLRS 15 ergo haec D ergo om. Sch., er HL, erunt B quos p 16 illorum ABCEFGB 19 ergo editores 21 alterum unde om, ABDEM de ante contractis inserit JiPb 22 tamen] et non A ueritatem Mb )

\\ sincerum? quid autem mea refert, quid porro adtinet inpios ob detractam diuinae imagini dignitatem diuinitus plecti, cum memet inpietatis huiusce laqueis nouerim non teneri ? proinde moneo facessas nec sententiae talis infamiam mihi mendaciter inuras. nunc ego nisi renuis in tua tecum redeo, ex quis arbitrabere, utrumnam istud in inpios prophetici sermonis oraculum an in te sit porrectum, te scilicet, te magis perstringat, qui praetento scientiae priuilegio contra famam deditus sententiae et contra sententiam sollicitus famae eadem, quae istic uelut aliena renuis, illic itidem ueluti propria defendis.

Ne quis sit tamen uel mihi secus interpretandi uel tibi forsan infitiandi locus, in praesentiarum super quibus agimus utraque uideamus. propheta nempe dicit inpios dicere: exstinctum cinis erit corpus nostrum et spiritus diffundetur tamquam mollis aer. enimuero tute quid dicis? nonnullae sunt, inquis, spiritales naturae, ut angeli, archangeli ceteraeque uirtutes, ipsa quoque anima nostra uel certe aer iste subtilis, tamen incorporeae nullatenus aestimandae. intende, quaeso, animum, pro quisque nostri arbiter, ferque iudicium, sitne aliquod prolocutionum harumce discrimen: inpii de humano spiritu, de anima uidelicet humana dixerunt, quod diffundatur [*]( 16 cf. pag. 10, 1 ) [*]( 1 sinceram Mb qui B ad me Mb impio sub BHIB, O impios sub A, impios ub LS, impio ob Mb 2 imagine BH1RS1, imaginis AG1 diuinitas BWRsa 4 moneo] non add. AJBD EF talis G 5 ego om. Mb rennnis ACGH1L arbitrauere CGHLBS 6 istuc BS prophetice ABGHLBS, prophicae C 7 an—porrectum om. libri praeter M omnes (csa PT) et Sch. praestringat ACEFGB Sch., perstringit p, prestringit Mb 8 priuilegifl A 9 sententiae] scientiae MR b eadexnq- ABCGHLMBSb, eademque D 10 rennuis AGH*LB, respuis p* et post illic inserit Mb 11 quid AВCD1EFH LBS1 12 inficiendi BH1 13 ezstinctas G Soh. 19 exhistimandae M, existimandae b 20 pro] te add. b arbitrer B fertque G aliquid AD 21 prolocutionem B harQsce M, harum b 22 humana uidelicet anima M ediiores diffunditur Mb )

spiritus tamquam mollis aer. necessarius hic noster adiungit, quod anima humana et aer iste subtilis aeque spiritalia sint, sed perinde incorporea non sint. uerba nunc eadem et sensus expende, nam quod illic spiritus dicitur humanus, hic anima, ita profecto concordat, atque si uterque animam aut spiritum uterque dixisset, qui scilicet ita illic in mollem fundi aerem dicitur, sicut itidem subtili istic aeri conparatur. quod ergo diffundi spiritus dicitur tamquam mollis aer, tale est ac si diceretur: spiritus hoc est quod mollis aer. itemque spiritalis est anima nostra et aer iste subtilis ita est ac si diceretur: anima nostra hoc est quod aer iste subtilis, cumque ex his duobus quod ante dictum est inpiorum blasphemia sit, quod postpositum tua sententia, duoque ista itatenus uniantur, uti sint et negotio et sensu et uerbo indiscriminabilia, quid potissimum consequitur, nisi ut aut pro similitudine sententiae tuae, si eandem defensitandam credis, inpiorum quoque sententia laudabilis sit aut, quia plectibilis illa>est, tua quoque sit pro eius parilitate damnabilis?

Sed quo diutius uel argumentantes halucinamur, cum super hoc propheta censuerit: dixerunt, inquit, inpii apud se cogitantes non recte: exiguum est tempus uitae nostrae et exstinctum cinis erit corpus nostrum et spiritus diffundetur tamquam mollis aer, postque paululum sententiam quoque intersita disputatione subiungit: [*]( 3 sunt DM edUores sensum editores 4 dicitur spiritus S 5 profectu BHlR atque] absque R animam] humanam S 6 utraque S ita om. p* Sch. 7 isti Sch. 8 tale—aer om. A 10 ita est om. A ita est - subtilis om. R 11 quod] est add. AJSEFHLS Sch. cum DEH1 12 ex his duobus quod om. ABFH1R, ex his duobus om. DEWLS (quod add. S1) Sch. 18 duoqllll iste S iste BHLB, istę C eatenus pl UnÎuntur Mb 14 ut GM indiscriminalia Mb 16 conse- quatur D ut om. ABDEFS 16 diffensitandam S 19 quid M editores hic lucinamur ABDEF, allucinamur G Sch., hailucinamur T, a luce aligenamus M, a luce alienamus b 22 exstinctns G GaUand. 23 posque R 24 sententia B disputatione] narratione p* )

haec, inquit, cogitauerunt et errauerunt, excaecauit enim illos malitia eorum. et tamquam diceres: quid in his culpae uertitur, quid erroris, ille respondet: hominem animam corpoream cogitauerunt et errauerunt, ac uelut rogaret geminanti [et] quid in hoc ueritas claudat, ut animam corpus esse quis sentiat, iterat propheta responsum: errauerunt, uidelicet errauerunt, quia deus creauit hominem inexterminabilem et ad imaginem suae similitudinis fecit illum, id est dicere: adeo tenus non est corpus anima, ut sit imago diuina. estne aliquid, quo abhinc locorum uspiam progrediaris tuomet indicio proditus, ueritatis uiribus captus, prophetae testificatione conuictus? sed uiderit quisque quid sentiat: prout mea tamen opinio fert, hoc saltim probum quod eatenus dissertauimus aduersum corporales pro spiritalibus sat foret, ni par esse ducerem apostolica quoque aut etiam euangelica in rem controuersiae praesentis adhiberi. [*]( ,1 Sap. 2, 21 ) [*]( 1 errauerunt] et add. B excitauit B 2 eorum] erum B 3 is 22, eis M editores respondet scripsi, respondit libri homine C, hominis G, omnem Mb hominem] et add. BD 4 rogares ex rogaret E, rogarit Barthius 5 geminatim D, geminantem p1, geminando ex geminato S et uncis inclusi claudit coni. Sch., claudicat S* 9 id est] idem ABBS1 10 aliquis Mb quod BF1 11 uspia B iudicio ABDEFb 12 tificatione B uiderit DE, uiderr G, uiderim CGMPT Sch, uiderem reU., uiderint b 13 si ante quisque add. Mb quid om. EFMb, quod B Sch., ut D dissentiat Mb refert Mb hic LMb saltem BDEFН"LM editores 14 probauerim b, priuoni G et actenus M, hactenus b desertauimus BHLBS, "discretauimUB M (corr. in marg.), disceptauimus b, discertauimus Sch. corporalis AH1RS1 15 ni par] impar E dicerem R 16 aut] ad ABCHBS, at M, ac Gb etiam ad L 17 adhibere libri praeter CGM et Sch. )

XI. PAVLO APOSTOLO TESTE PRO INLOCALITATE ANIMAE vtetvr.

Igitur quamquam nonnullis locorum sicubi conduxit harumpiam scripturarum testimoniis usus sim, fas tamen est multimodo ueritatis gladio falsiloqui ceruiculam salubri concisione concipilari. Paulus doctor gentium, uas electum: omne peccatum, inquit, extra corpus est, qui autem fornicatur in corpus suum peccat. si excepto crimine fornicationis extra corpus est omne peccatum, in anima ergo est. porro si in anima est et corpus est anima, non ergo extra corpus est omne peccatum. sed apostolus dicit praeter fornicationem extra corpus esse omne peccatum. incorporea ergo est anima, ut sit aliquid in quo extra. corpus possit esse peccatum. itemque ad Corinthios in eum, qui scelere pollutus incesti nouercalem torum pene matris stuprator inluserat, sententiam premulgaturus sic ait: etsi absens corpore, praesens autem spiritu eum qui hoc opus fecit iam iudicaui. quid istud, apostole Paule, quid istud est? quo modo absens corpore es, ubi spiritus praesens? si corpus est spiritus, cur non potius ex duobus conpacte corporibus uno absentem alio praesentem te esse dicis, aut si unum corpus es totus, cur non parte corporis abesse te et parte corporis adesse te profers? ut enim [*]( 6 I Cor. 6, 18 16 I Cor. 5, 3 ) [*]( 2 utitur] et qualitcr in tertium caelum esse (raptus add. ES) credatur add. M et reU. 3 nonnullus Mb sit ubi Mb conduxit om. Mb quarumpiam p2 4 stas B 5 glodio B falsiloquii Barthius condicione G 6 compilare T, concipilare GP Sch., contruncari b electionis Barthius 7 qui - corpus r. est om. ABDE1F 9 er//go B 12 est ergo ABDEF 14 scere . r S 15 stupeator 8 inluierat B 19 spiritus M editores, spiritu rell. praesens] es add. libri praeter F1M 20 inpacte B, compactus p absente G praesente G 21 te om. libri praeter GMS* esse te G at ACEFGHLBS Sch. 22 te ante profers om. libri praeter M et Sch. proferes A1B1CHLRS1, profaris G enim) ergo B )

corpore Corinthiis te dicas absentem, eo uidelicet ferri potes, quia totus in uniuerso tuo corporeus es, uerum quod corporeus totus et-per hoc quia absens corpore absens totus, nescio quo tui, quo non es, adesse te dicis: aut mendacii te arguis aut corporales istos de animae incorporalitate conuincis. estne aliquid istic creperum aut fortassis obscurum, qui in quantum corporeus est absens Corinthiis est aut nullo sui aut per incorporeum praesens est? incorporeus ergo est spiritus humanus, per quem Paulus apostolus absens toto corporeo sui Corinthiis potuit praesentari. haec et talia ex omni ferme authenticorum uoluminum corpore innumera proferre possemus.