De Statu Animae

VII. QVOD EX QVATVOR ELEMENTIS CONSTENT QVINQVEPERTITI SENSVS CORPORIS.

Iam uero quaecumque corporis sensibus tangimus, ita ad quosque eorum quaeque ex illis speciatim pertinent, ut in [*]( 1 gustare p possit ACHLMMS 2 possit ACHLBS 3 exsereret BCFB, exereret rell., exerceret b si se ipse] seseque ipse Sch. 4 per om. A quo ex quod A* quod G 5 uisibile ACDFH1PBS1T Sch., uisibilem B inaiaibile] et add. G corporeum BDFP incorporeum] est add.ACDEFH1M. Bb Seh., est B et om. G est om. ACDFGMBb, supencr. BH illud est E illud] aliud B 6 uisibile RS Mt Sch. nisibile illud S nisus om. G auditus om. MI, add. Jf, om. editores, iiuerunt autem post gustus 7 animsto] anima tota Mb 8 et corporea-iuxta om. M\', et corporea annt et inuisibilia: non igitur iazta add. M* in marg. 9 trahenUa — inuisibilia om. Mb 11 tnam om. BDEF incorporeum C 12 esw\' om. G 13 feret erit S 14 nisi nisibile Sch. 15 hominem B 19 elementa quatuor quinque sensibus committit ABBS )

communionem propriorum alios non admittant. est ergo inter uniuersa corporea solis lux sine dubitatione praestantior. haec ad illud supremum in uniuerso corporeo pertinet elementum, quod ignis dicitur. hinc est quod etiam in corpore humano principalem prae omnibus sensibus locum uisus accepit. ab interno scilicet calore cordis ac iecoris igniculi quidam indefessim scintillantes in cameram capitis quasi in caelum nostri corporis subuolant. ex quibus radii per oculorum media profusi ac lumini extero commixti corporum quae inciderint. repercussu retrouersim cedentes eorundem colores ac formas hauriunt. animaduertis igitur summum in elementis ignem, pulcherrimam in coloribus lucem, praecipuum in sensibus uisum. : hunc merito atque potentia auditus insequitur illi elemento compos, quod Graeci uocant aethera: qui licet aeris sit natura,, tamen quia quasdam quasi faeculentias e supremis suis deor-\' sum uersus uelut in fundum digerit, purior atque subtilior hunc procellosum aerem et naturaliter nubigenum et loco et dignitate supereminet. hinc est quod purissimus aer faciliorem. et longius potentem facit auditum. nam sicut oculi sine formis corporum atque extrario lumine contemplari nequeunt, sic aures nisi aere aut percusso aut flato non sentiunt. ita et narium sensus, nam sicut aer sonis inficitur, ut in auribus operetur auditum, sic itidem hic ipse inficitur odoribus, ut in [*](1 proprium A 2 corpora G 5 uisus] unus C 9 corporum} in add. p corporamq̃ /l S 10 repercusso ABJDFL, repercusaim Mb 11 auriunt R animaduerte G 12 corporibus G in ante sensibus om. C 13 potentiam BlB illf S1 14 compoB libri cum PT, quod non mutandum, sed singulari significatione dictum esse censeo cum Barthio (cfindicem), compar p licet] ez add. Sch. 15 feculentia se B e om. S 16 prior Mb 17 nubigoaum Mb, unde conicias exstitisse olim nubilosum con. Apul. met. 11, 7 18 supereminet om. ABDF 19 patentem Sch. 20 corporum formis S 21 flato G, flatu LS, flatu reU. et b, flante SeA., inflato Barthius, fortasse aeris aut percussu aut flatu scribendum est 23 scididem B ididem AFPT, ididem B hic om. M et editores, quamuis uoculam etiam in PT exstare Schottus testetur ) naribus faciat odoratum, quibus inesse naturaliter nisi adtracto aere non sentitur. gustandi uero sensus absque humoris adminiculo nequaquam agere se posse hinc euidens facit indicium, quod nihil sapidum, si accipitur lingua arente, sentitur. de tactu uero dubitari non aestimo <imo> elementorum, hoc est terrae esse simillimum.

Age nunc ut ad illud, propter quod ista tractauimus, reuertamur: en uisus et lucem et alia per eandem corpora contemplatur ac sentit. num quidnam sibi aliquid hinc usurpat auditus? rursum meatus aurium sonos et formatas accipiunt uoces. numquid hinc aliquid sibi uindicat uisus ? per antra narium generis innumeri capimus odores, nihil certe de his sentire ualet auditus. forte in saporum exploratione odoratui communicat gustus, aut ad sentienda aspera uel lenia gustus permittit aliquid tactus? ecce uox uisu sensu eminentiore non cernitur, lux perinde non auditur, uox naribus certe non capitur, gustu fraglantia non accipitur, sapor tantum in ore sentitur. [*]( 1 quibus-sentitur om. BDF, in E haec uerba add. man. a/nt. ita marg. adnotans: "aliua codex" nataraliter] constat add. M man. rec. in rnarg. et b adtractato M, attrectato M in marg. et b 2 sentire M, sentiri b 8 agfl/l 8, nigere G 4 iudicium DlMb sic B 5 ezistimo p imo scripst eoQ. libr. II cap. IIII, infimo uel faeci b, Ifimo uel faci M superscr. man. rec., infimo faeci p*, om. rell. et Sch., nisi quod infimo superscriptum exstat in S elemento E Sch. 6 hoc est om. SeA. 7 ut om. Scih. 8 en] in B eadem S, eadem p* 9 contemplatiaa A1BH1LR, contemplatiua S, contemplata uidet Sch. numquid H hunc C 10 sonos BFaB, sonas A1 11 uendicat H\'Ltsb 18 ualeat L fortis F saporeum F, saporem B\'CH\'L\'81, saporis B2H2L2S2,, saporemuB B 14 ad om. ABCF1GHLMRSb assentienda O, sentianda Hl, sentiendo B man. rec. leuia 0 falso, cf. libr. I cap. XVIII enuntiatum sic adornari: aut sentiendo aspera uel lenia gustus permittit aliquid tactui iubet Barthius uisu] hoc S add. 0 15 uisus Mb 17 gustus Mb, gustat\' S fraglantia DEFHlMS, flagrantia rell. accipiuntur B* )

VIII. QVOD OMNIS ANIMA EX NVLLO PRORSVS ELEMENTO AVT QVOLIBET CORPORE SIT FACTA.

Ecce habes omnigenum corpus ex omnibus elementis in fabricam corporis humani aeternae illius musicae uix cogitabilibus modis atque harmoniae ratione permixtum. elige nunc ex quo corporum genere anima sit, si corpus est anima. quia si non aut ex uno horum aut ex aliquibus aut ex omnibus corporibus est anima, non est corpus. sed quid nunc faciam? quo me uertam acutissimi et doctissimi disputatoris ingenio et arte praeuentus? qui scilicet intellegens nullum corpus esse posse, nisi aut principaliter ex nihilo creatum, sicut elementa sunt corporum, aut ex his analogica ratione formatum, animam corpus esse decernens maluit eandem ex uno principalium corporum fictam quam ex omnibus fuisse conpositam. callido uidelicet cautus ingenio noluit animae substantiam multorum corporum congregare mixtura, ne ex hisdem contracta principiis quibus corpus extrarium, si perinde diceretur potuisse formari, eatenus uideretur posse dissolui. quapropter aerem delegit, ex quo aut cui animam similem fore decernat adiciens testimonium sui nescio cuius auctoris, cuius haec uerba sunt: nonnullae sunt, inquit, spiritales naturae, ut angeli, [*]( 22 cf. pag. 10, 1 ) [*]( 4 inter hoc et superius caput quaedam excidisse arbitratur Bar- thius 5 humanae Mb, humanam coniecit uel potius omittendam esse uocem ut glossema censet Barthius 7 sit anima ABDEF 8 non] est b Sch. 9 anima] aut add. b Sch. faciamus B Sch. 10 qao me] quoue Sch. uertamus Sch., uertamur B 11 praeuenti Sch. 18 corporum sunt elementa Sch., corpora sunt elementorum Mb anima in B 14 corporum] aestimare add. Sch. e codice T 15 factam b 16 noluit] in add. G 17 mixturam A1B1DEFGH1R isdem BEFHB, eisdem DLS, iisdem Sch. (ef indicem) 18 quibus] unius C perinde GM, proinde reI. 19 formari om. HS itatenns coni. Barthius 20 elegit G et b ex glossa superscripta in M, diligit B decernit G 22 spiritales] aplendentis C )

archangeli ceteraeque uirtutes: ipsa quoque anima nostra uel certe aer iste subtilis, tamen incorporeae nullatenus aestimandae. haeccine mandantur uerba membranis? eo istud agitur negotium, quod agimus? omissis omnibus hac tantum lance pendebit, ut si animam aut ex aere factam aut aeri similem ratio discussa patefecerit, nunc in aduersarii, tunc in magistri sententiam pedibus ut aiunt transeam ueniam deprecaturus erroris mei. sin, ut est et egomet pro ratae ueritatis iure mihi uindico, non humana tantum, sed omnis omnino anima non solum non ex aere, sed ex nullo prorsus (constare) corpore ratiocinando probabitur, fas erit ut nobis aut consentias aut ignoscas.

VIIII. ARQVMENTVM QVOD ANIMA EX NVLLO PRORSVS CORPORE SIT CREATA.

Iam superius patuit ignis elementum elemento aeris sicut loco, ita etiam potentia praeeminere. quod euidenter ostendit ignis iste terrenus, qui mobilitate uix conprehensibili uelut in regionem suam sursum uersus naturali pondere rapitur. [*]( 2 incorporea DF 3 existimandae ABCEHLS, ezistimanda DF, extimand9 B heccine EG, haecine ABC, hecine HLS haec in emandantur R 4 eo] et BDEFP Sch. eo irtud om. G igitur Gp* egimas G omissis Gb, ommisaia M, missis reD. et Sch. 5 etsi B aut om. ABDEF 6 aeris AGB 7 sentiS S 8 ueniam deprecaturua erroris 3f, nec deprecatus errorem reU. cum PT mei] M, om. rell. cum P, postponam T sin nt est et scripsi cum A2, sint nt G, me nntes M, si nutee rell. 9 pro ratae scripsi, proparte G, properatae reU., probatae Bartelius, pro speratae Barthius uerba sic constituunt: ueniam deprecatnrns erroris mei egomet nuntius. sed si properatae ueritatis b, nec deprecatos errorem postponam. sin aotem propalatae neritatis Sch. nendico Н2S2, uindicaro Sch. nindico] quod add. editores tantum-omnino om. M1 11 constare addidi, om. libri, consistat add. Sch. corpore] orta add. Ba/rthim rationando R, ratiotinanda 8 17 loco] lato R preminere BRS quid Bx 19 rorsus Mb naturali] natura sine coni. Barthius )

quod si etiam ex hoc non daretur agnosci, uel hinc manifesto posset intellegi, quod omnis aer solis praesentia clarescit et tenebrescit absentia. sed et . illud maximae rationis est, quod aer ignem patitur ut caleat, nec tamen ab aere aliquid patitur ignis ut frigeat. aer quibuslibet uasculis includi et contineri potest, cum hoc prorsus igni non accidat. est ergo ignis aere perspicua ratione praestantior, uisus uero nobis ex igne, qui utique sensus homini belluaeque communis est, sic tamen ut nonnullae inrationales animantes prae hominibus uigeant acumine uidendi. si ergo negari nequit uisus ex igne esse et secundum tuam rationem anima ex aere, eminentior ergo est dignitate substantiae oculus pecudis, quam anima hominis, quia ille ex igne et haec ex aere.

Non inmerito animam localem putat et claustro corporis confirmat includi qui eandem aeriam iudicat. alterutrum nunc igitur eligas oportet: aut deteriorem uisu pecudis animam, si aeriam, aut non aeriam, si praestantiorem. cernis quam facile indoctae figmentum praesumptionis euanuit, praeterquam innumera super hoc argumentari promptissimum est. nempe si aeria est, ergo tenebrae illius corporei huius solis abscessus et lux eius huius ipsius itidem solis aduentus est. falsumque erit illud, quod euangelista pronuntiat dicens : eratluxuera, quae inluminat omnem hominemuenientem inhunc mundum, et illud quod propheta sub peccatorum persona [*]( 22 Ioann. 1, 9 ) [*]( 1 etiamsi G 2 posset GS, possit rell. 8 maxime HR 4 ab aere] habere A 6 porsus S accidat FGI, accedat reU. cum PT 7 praespicna (prespicua) AB1CF1H1R igni G igne] eat add. Seh. 9 ut Mb, quod reU. et Sch. nullv R uigeant Mb Sch., uigent rell. 10 ergo] ut add. G negare A BF1 nequit] nequid B, quod add. p* Sch. igni GHlMR 55 HMS, est reU. et Sch. 12 oculis C 14 non] ergo add. b 15 quia b aerem B Sch. 16 igitur om. ABDEF 17 post cemiB interpungunt ABCDEFGH facili G 18 praeterea quam coni. Barthius, praeter hoc quod p\' 19 augmentari B 20 aerea ABF passim 21 ididem B 22 euuangelista S ) [*]( XL ) [*]( 4 )

loquitur: lumen ergo iustitiae non luxit nobis, et sol non est ortus nobis. numquid isti hunc corporeum solem uiuentes in hoc mundo non uiderant, sed incerporales oculi solem incorporeum requirebant P ualde autem mirum uidetur, si lux ista habeat oculos quos inluminet, illa autem uera non habeat: aut si habet. sicuti uere habet unde uideri incorporeum potest, non solum non aerium, sed arbitror non esse corpoream.

X. QVOD IAM FORMATA SVBSTANTIA NON POTEST DICI MATERIA.

Illud iam quale est, quod in ipso disputationis tuae principio admonendum credidisti esse lectorem, ut ad subtiliora illa cogitanda animum praeparet? a summis ad ima, ab incorporeis ad corporea rationalem nostrum conaris abducere et quasi docens nos ad subtilia mentis oculum praeparare paulo post adicis et dicis: quidquid creatum est, materiam uideri, quam corpoream esse decernis. si adhuc creatura materia est, nondum ergo homo formatus est, quia dicitur deo: qui creasti hominem ex materia informi. formarum autem siue minus siue amplius pro qualitate uel genere speciosarum plenus est mundus, materia uero informis est mundusque formatus, non est ergo creatura materia. [*]( 1 Sap. 6, 6 16 cf. pag. 9, 5 19 Sap. 11, 18 ) [*]( 1 loquitur] dicens add. p* 2 ortus est 8 istic b, isti et - Barthius hune] et add. Barthius corpore cum B 3 niderunt Ubri praeter GQ et editores 6 aut si habeat Mb uera LS 7 aeriimi] animum add. Barthius 12 IIleetorem B 13 illa om. libri praeter M et Sch. praepararet G Seh. prseparetj et nunc add. Sch. 14 adducere AD 15 ad om. AB DEFR 16 et] ac HLBS 17 qua A2BDEF Sch., qui Al corporaom ABDEFR 18 ergo om. 8 homo Mb, om. rell. et Sch. est Mb, es rell. et Seh 21 mundua qui b Barthius 22 formandus coni. Barthitu creatura] formata p* )

XI. QVOD OMNE INCORPOREVM SIVE CORPOREVM QVIDQVID EST CREATVM EST.

Post haec argumentaris ac dicis, idcirco incorporeum creatum nil esse, quia quidquid factori s.uo conprehensibile sit incorporeum esse non. possitsub hac ergo ratione ipse sibi deus ignotus es.t: qui si idcirco incorporeum nihil creauit, ne aliquid creatum notitiam creatoris excederet, cum uel corporeum uel incorporeum nihil nisi praecedente scientia creantis exstiterit, uidelicet quia nihil nesciens fecit, se ipsum ergo prae omnibus nescit, qui incorporaliter antecellit omnem substantiam quam creauit, ac per hoc maior se ipso est, qui sui capax non est. quod quia dici ratione non sinitur, consequens est, ut ideo incorporeum quippiam non creauerit, ne sibi creatum aliquid inconprehensibile esse possit, cum ipse summus incorporeus sibi ignotus esse non possit. uide quam paruo negotio ueritatis calor frigentium uerborum pruinas liquefaciat. et cum discernere nequeas a creato materiam, ab informi formatum, ab aere spiritum, sic imaginem dei pronuntias tamquam potissimorum scitus, qui minimorum probaris ignarus. iam nunc testimoniorum uel maxime penuria coactus de quodam opere sancti Hieronymi capitulum quoddam, quod quidem te constat non intellexisse, subiungis, quo ait: globos siderum corporatos esse spiritus arbitrantur. omnem qui arbitratur dubitare non dubium est. beatum uero Hieronymum de spiritibus corporatis [*]( 4 cf. pag. 9, 6 ) [*]( 4 ac] et ABDEF 5 nil Mh Sch., nihil rell. 8 nec p* I 11 sed Mb qua M, quia b incorporabiliter BE*FGPT Sch., incomparabiliter » 15 non om. Mb 16 esse] non add, C 19 ric Mb, in rell. et Sch. 20 iscitas BFB, inscitus 12, inscitK E, acitor Mb 21 minorum B Seh, probaberis AGlLM SJb, probaueris BCF1G2H1RS1 ignarus om. D 24 qat B, qui DEFB Sch. agit F globus R 25 omne quod Mb dubitare] multare AB, nutare DEFP 26 spiritaUbuB LS ) [*]( 4* )

quorundam referre dicis arbitrium: qui si arbitrantium, hoc est dubitantium sequitur forte sententiam, cum eiusdem <quo>que tu sequare, cumque non nisi ab ignorantia proficiscatur dubiets arbitrantis, agnosce te nobis quaerentibus ueritatem 1 pro una quam polliceris scientia multorum nescientias adtulisse. nam cum quasi probatissimo testimonio eius utaris, qui de eis dubitans, quorum testimoniis utitur, eos dubitantes adfert, quos testes adhibet, quid te posse pronuntiare censendum est, qui ab auctoris tui dubitantis auctore dubio tertius ipse iam dubitas?

XII. QVOD PHILOSOPHOS NON INTELLEGENS GLOBOS SIDERVM CORPORATOS SPIRITVS ARBITRATVS SIT ET ANGELOS CORPORA ESSE DECERNAT.

Istud ego tamen philosophos reperio dicere, qui nonnullis disputationibus adstruunt et ipsos lunae uel solis globos incorporeis uidelicet spiritibus sub diuina quadam mente uegetari. sed oportet agnoscas hoc idem testimonium non solum pro sententia tua contra nos nihil, sed aduersus eandem pro nobis ualere plurimum. quod eo tibi accidit, quia philosophicam non intellegendo sententiam illud pro tua uidelicet parte posuisti, quod probe intellectum non nisi nostris tantum possit partibus suffragari. si enim corporeos spiritus esse dixissent, [*]( 1 quasi CG 2 cum om. A eiusdem quoque scripsi, eiusdem qu5 LS, eodemque 1Jl, eodem quoque b, eisdem quoque D, eiusdemque rell., eidem quoque Sch., eodem ne quoque uel eodem neque mauult Hartelius 3 sequare E\'G, sequere rell. et editores 4 agnoscente B, agnoscente H, agnoscis te Sch., agnoscite BS1 5 qua BCD BS 6 utare G 7 dubitat G utitur] et add. libri praeter Mb et Sch., ut add. B 8 pronuntiari S 9 quia Mb 15 stud B philosophus CG1 repperio BS 16 globus R rt in corporeis b 17 uaigari B 18 oportet] ut add. b, oportet M pro sententia] psentia B 19 sed] etiam add. p* aduersum HLBS 20 accedit ABDEFPB 23 partibus] par R esse] philosophi add. b, uncis ind. Schottus )

V in eorundem non definientium, sed arbitrantium potius auctoritate totus nihilominus argumentationis tuae cardo titubaret. cum uero illi non dubitanter, sed scienter, non corporeos, sed corporatos spiritus dixerint, nonne dinoscitur quodcumque est corporatum non esse corporeum? alioquin corporeos, non corporatos spiritus esse dixissent, quia illud est corporeum, quod incorporeus spiritus animat, illud autem incorporeum, quo corpus animatur. quapropter cum dilucide uiuificatum corpus ab, incorporeo uiuificante discreuerint, uidetur mihi quod iste corporis aduocatus aut philosophicam de substantia incorporali sententiam non intellexerit aut nequaquam pro se obiectare debuerit sub ipso sancti Hieronymi nomine.

Sequitur, et adiungit: si angeli, inquit, caelestia etiam corpora ad conparationem dei inmunda esse dicuntur, quid putas homo aestimandus est? quantum uideo, uiolentissimus disputator nec istud intellegit. angelos enim unius credit esse substantiae, ut melius de sideribus sentiat, quae corporatos spiritus iudicat. nam quid hic aliud uir doctus Hieronymus dixisse censebitur, nisi angelorum corpora habilitate sui atque potentia humanis longe praestare corporibus? pariter cum dixit: si angeli, etadiecit: caelestia etiam corpora, duo quaedam intellegi uoluit, angelos et caelestia corpora, quia cum angeli spiritus corporati sint, [*]( 13 cf. pag. 9, 11 ) [*]( 1 auctoritatem Mb 2 totius p* 8 corporeus B 4 spiritns] esse add. S2p2 5 corporeos] concorporeos ABF1GHLPS, concorporeus B, incorporeos D non corporatos, sed corporeos E1 6 quo C .7 qui A 9 uiuiflcato B quodsi B 10 philosophica me BF, philosophicam e AJDE 11 sententia AB FIBS 13 num persequitnr scribendum ? 15 aestimandns scripsi collato Fausti loco, existimandns codices 16 angelns B 17 credidit p de om. ABDEFH1S1 de sideribuB om. B siderins A1 18 indicat ABF Sch. numquid M editores, nam omisso quid p\' 20 habilitate sui GMTb, hnmilitate sui C, habitate sni HLBS, habitante sni AB, habitante ni DEFP, ab insita ui coni. Sch. ad C 22 nolnit u; nolnnt S angelos B 23 angelici editores )

sunt in caelo quaedam quae sola sunt corpora. igitur euidenter ostendit nullum corpus quamlibet supremum loco, quamlibet potens motu incorporeis posse praeponi. rursum in conparatione gradum faciens dicit: adeo diuinis hominem conparari non posse, ut nec angelus possit. discernit praeterea corpus et carnem, quia cum omnis caro etiam corpus sit, non omne corpus est caro. unde apostolus: alia caro uolucrum, alia caro piscium, alia autem hominum. et corpora caelestia et corpora terrestria, euidenter ostendens terrenum corpus etiam carnem fore, caeleste uero non etiam carnem. ne forte hic aptari conueniat illud quod eundem Hieronymum dicere meminit: globos siderum corporatos esse spiritus arbitrantur, ut ipsa sidera siue angelorum corpora corpora utique caelestia sint, cum illi spiritus qui istis corporati sunt corporei non sint, sicut et deum dicimus incarnatum, et sicut ipsa anima humana incarnatur utique, cum administrandam suscipit carnem. cui quamlibet illud accidat, quod scriptura testatur dicens: corpus quod corrumpitur, adgrauat animam, non tamen eandem in corpus conuerti credendum est, quamlibet pondere carnis oneretur, quia nec corpus unquam in animae naturam commutabitur, quamlibet eadem uegetante moueatur, alioquin non erit corpus. unde [*]( 7 I Cor. 15, 39 sq. 18 Sap. 9, 15 ) [*]( 1 sola] damla B uerba quae sola snnt corpora Barthio stupecta et \'transpositiuncula\' tananda uidentur 2 nalli JIb, nallibi coni.. Barthius 8 nuta Mb praeponi Mb Sch., conponi rill. in Mb, M reU. ei Seh. 4 diiit BDEF 5 angelos ABRLE 8, aglB DE, angelis M editores discerni ABDEF, quod cum enuntiato praecedente coniungunt praeterea] hẹc add. HLS B 9 ostendes S 10 caelestem CMk etiam] QBse b 11 illnd hic a. c. q. S 13 arbitratur Mb \' si angelorum b, si enangeliorum M 15 sint CMb sunt B dum A incarnata B* 1? suscepit ABDEFHLRS1 accedat Zibri praeter CQM et Sch, 19 eandem om. Sch. 20 honeretnr ABC1 D1FL1 21 corpus om. p1 in om. A natura AtC 22 eandem R uegetate J3, uegitate B, uegetata AВE1F, uegetatum E* ) illud quod apostolus dixit: et corpora caelestia et corpora terrestria, utrumnam de angelis an de sideribus an <de> terrenis quibusque corporibus, de quibus non est quaestio, intellegi uoluerit, ex consequentibus adparebit. indisimctim namque mox adicit ac dicit: alia caelestium gloria, alia autem terrestrium. et quae ista caelestia essent corpora, ut euidenter ostenderet: alia, inquit, claritas solis et alia claritas lunae et alia claritas stellarum. stella enim ab stella differt in gloria. ita et resurrectio mortuorum, eandem scilicet docens, quae est in siderum qualitate discrepantia, resuscitatorum corporum fore pro meritorum diuersitate distantiam. hic utique absque ambiguo doctor gentium de sola resurrectione humanorum corporum disputans huius modi conparationibus usus est. nam sic causam loci huius ingreditur: dicit aliquis, quo modo resurgent mortui? quali autem corpore uenient? w et ab hoc loco usque ad istam de sideribus conparationem id ipsum sine alterius cuiusquam causae interiectione persequitur nullam faciens de anima mentionem, ne scilicet illud, quod de selis lunaeue stellarumque, corporum profecto caelestium, differentiis disseruit, scaeuo forte iudicio de animabus dictum quisque sentiret. [*]( 1 I Cor. 15, 40 5 ibidem 7 I Cor. 16, 41 sq. 16 I Cor. l6, 35 ) [*]( 2 de ante aideribus om. S 3 de ante terrenis add. Hartelim, om. libri corporis B 4 ex] et B indisianctum G 6 illa Sch. 7 alia—etellarum om. B 9 a G gloriam Sch., gloriaIJ B 11 discrepantiam Mb resuscitantorum M, resnflcitandoram b 12 utrique ABHL, utrimque DEFP 15 dicet D1 16 qualill B 17 loco] ideo add. G 20 lunae vel FMR1b, lunae omisso ue Galland. stellarum quae b de cmte corporum add. ps corporum om. B profecto] scilicet Sch. 21 differentis B sceno GHLMRS, saeno rell., laeno coni. BartMus 22 quisquam coni. Bartkius, cf. Jin. 3 sentiret] putet p7 )

XIII. DE RESVRRECTIONE.

Nunc ergo si humanum corpus, terrenum scilicet atque moribundum, in id gloriae transformabitur, ut fiat de carnali spiritale secundum apostolum, qui ait: seminatur corpus animale, resurget corpus spiritale, et anima humana sic nunc spiritalis est, ut tamen corpus sit, ergo humana caro transferetur in animae dignitatem, cum facta fuerit corpus spiritale, et anima quae corpori iuste dominata, quae domino pie iusteque famulata est, quae deum fideliter credidit aut fortassis et sciuit, exaequata sibi carne sua ipsa quoque nihil pro substantiae qualitate promouebitur. et ubi est illud, non qui oculum carnis, sed qui oculum cordis mundauerit, deum uidebit? nam beati Mundo corde, quon- \' iam ipsi deum uidebunt. ergo forsan beatificabitur corpus pro modo suo et anima itidem pro modo suo. illud inmutabitur, ut spiritui per omnia ad nutum seruiat, cui contumax saepe restitit, et haec inmutabitur, ut deum uideat, quem flagrantia castae caritatis inhiauit. et quoniam apostolus spiritum, animam corpusque discreuit inquiens: ut integer spiritus uester et anima et corpus, quia post resurrectionem non animaliter uiuendum est, scilicet ubi non edendum uel bibendum, ubi non dormiendum neque coeundum est, transibit totum animale corpus in spiritale corpus, quia et anima tota transibit in spiritum, et erit totum spiritale corpus propter [*]( 5 I Cor. 15, 44 14 Mstth. 5, 8 20 I Thess. 5, 23 ) [*]( 3 nunc-corpus om. p* 4 id gloriae] gloriam Mb carnale MBb 6 reaurgit CH1MS1 8 transferetur Mb, transfertur reU. et Sch. facta G 10 insteque Mb, om. rell. et Sch. 11 et] se add. Barthim coaeqaata b ex glossa in M superteripta 15 forsitan libri practcr CM 16 modulo priore loco Mb, fortatse recte, cf. libr. H cap. IIII 17 resistit ABCGHL BS 19 animam om. A 21 et ante anima om. Mb 22 vel bibendum om. B 23 neque] uel Barthim tansibit B 24 et om. C 25 inhabitationem spiritus B )

inhabitantem spiritum. qui utique spiritus si in hac uita concupiuit aduersus carnem et concupiscenti aduersum se carni non cessit, iure in aeternum nihil illo difficultatis sentiet, cuius difficultates caelestis auxilii uirtute superauit, nec par erit ut exaequetur domino, qui eidem cessit inuitus, et in serui statu remaneat, qui uicit uoluntarius. quocirca datur intellegi, quod sicut in hac uita animae humanae substantia incorporaliter dignitate sui anteit corpus animale, ita post resurrectionem remunerationemque anteibit corpus spiritale. omne autem quod spiritali corpore potius est, corpus ut arbitror non est: ergo iuxta huius necessarii mei tractatum, qui angelos sola esse tantum corpora decernit, humanae substantiae angelica natura erit inferior. certum namque diuina auctoritate retinemus sanctorum corpora, quae inmutari merebuntur in gloriam, angelicis exaequanda corporibus dicente domino: et erunt sicut angeli in caelo. si igitur angeli spiritalia tantum corpora sunt uniusque substantiae et prouehetur corpus humanum ad angelici corporis dignitatem, homo angelo qualitate corporis exaequabitur, dignitate spiritus praeeminebit. quod si, ut est utique, uidetur absurdum, duplex ergo est angelica sicuti est humana substantia: habens corpus totius facilitatis maximaeque pulchritudinis, quod hominibus cum iubetur adpareat, habens incorporeum, quo deum semper uideat iuxta illud euangelicum quo dictum est: quia angeli eorum semper uident faciem patris mei. [*]( 15 Matth. 22, 30 24 Matth. 18, 10 ) [*]( 8 illo Mb, in illo 0, illud reU. et Sell., ex illo Barthius, illic p sentiat HLS 4 caelestes M 7 hnmona ABF1HLRS incorporabiliter ABEFGHR, inconparabiliter CLS 9 remuneratione que (quae b) Mb, remuneratione quoque Barthius 10 corporeum p* 11 tantum om. p* 12 discernit S humana substantia p humanae substantia angelica naturae Mb 15 exsequenda G, coaequanda b ex glossa in M superscripta 16 tamen Seh. 18 et ante homo add. p 19 coaequabitnr Mb, exequabaf S si ut] sicut LS, si ita A 20 est post ergo M, om. rell. 22 uideatur apparens M (corr. in marg.) 23 quod p\' 24 euuangelia 8 quod Mb 25 uideant AG )