Conlationes Patrum (Collationibus)

e contrario gratia ad incorruptionis perpetuae puritatem et castimoniam nos beatae uirginitatis inuitat beatae, inquiens, steriles, et ubera quae non lactauerunt, et: qui non oderit patrem et matrem et uxorem, non potest meus esse discipulus, et illud apostoli: reliquum est ut etqui habent uxores tamquam non habentes sint. lex dicit: decimas tuas et primitias non tardabis offerre, gratia: . si uis perfectus esse, uade uende omnia quae habes et da pauperibus.

lex talionem conuiciorum etiniuriarum non prohibet ultionem dicens: oculumpro oculo, dentem pro dente. gratia congeminatione iniuriarum uel caedis [*]( 11 Esai. 31, 9 (LXX) 12 ? ? 15 Luc. 23, 29 16 Lac. 14, 26 18 I Cor. 7, 29 19 Ex. 22, 29 21 Mt. 19, 21 23 Ex. 21, 24 ) [*]( 2 dicemus β 3 per post sed om. FO 4 cognoscentur F cognascantur K1 mentem K1 5 ab eo qui non BF: nisi ab eo qui Οβv adque K1 ac BF 8 adque K1 seqaenter B 9 sine ... seu 0 sine... siue βν 10 eias om. Bl agnuscere K1 11 copolam K1 18 sterelis BFOK1Z1 incorraptiones KI 14 castimoniae B\' castimonia F 15 stereles B\'F sterelis K1 sterilee quae non genuerunt et ubera 0 17 discipolus K1 18 illut B relicum 0 ut] ait B 20 et primitias om. BF uerbi gratia Kx 21 et uende (uinde Kx) β 22 talionum β conuitiorum BKI ■ 24 congeminationem BF )

Quisquis igitur hoc euangelicae perfectionis culmen ascenderit, iste profecto supra omnem legem tantarum uirtutum meritis sublimatus et uniuersa quae per Moysen praecepta sunt quasi parua despiciens tantum sub gratia saluatoris se esse cognoscit, cuius adiutorio se ad illum sublimissimum statum intellegit peruenisse. non ergo dominatur in eo peccatum, quia caritas dei quae diffusa est in cordibus nostris per spiritum sanctum qui datus est nobis omnem alterius cuiusquam rei excludit adfectum, nec potest aut uetita concupiscere aut imperata contemnere, cuius totum studium totumque desiderium diuino amori semper intentum usque adeo uilium rerum oblectatione non capitur, ut etiam his quae concessa sunt non utatur.

in lege autem, in qua coniugiorum iura seruantur, quamuis cohibita luxuriae euagatio uni tantum feminae mancipetur, tamen nequaquam possunt carnalis concupiscentiae aculei non uigere, et difficile est ut ignis, cui etiam studiose pabula suggeruntur, ita praefixis terminis includatur, ut non etiam extra euagatus amburat quidquid adtigerit. cui etiamsi sua illa ita semper occurrat [*]( 2 Mt. 5, 39-40 7 cf. Mt. 5, 44 15 Rom. 5, 5 ) [*]( 1 fuerint K2Z inrogatae a nostra patieotia BF 2 toller. K1 praecepit B 8 dexteram Z mazillam K1Z taa om. β 4 illi et alteram 0 in Bl: om. rell. 5 tonicam fJ 6 hodio F\' 7 etiam om. §r 8 Buplicandum K 9 Dum quisquis β 18 cognuscit K 15 dei om. β defnsa K1 16 que data K1 17 cuiusque βν 18 inperata 0 19 denino K1 22 cohebita K1 luxoriae BIKIZ 27 quicquid 0 illa ista 0 )

ceterum quos gratia saluatoris sancto incorruptionis amore flammauerit, ita omnes carnalium desideriorum spinas dominicae caritatis igne consumunt, ut nec tepens fauilla uitiorum refrigerium integritatis inminuat. legis ergo famuli licitorum usu ad inlicita prolabuntur, gratiae participes, dum licita contemnunt, inlicita non nouerunt. sicut autem uiuit in coniugii amatore peccatum, ita etiam in eo qui decimas suas ac primitias tantum redhibere contentus est. necesse est enim eum, dum tardat aut neglegit, aut in qualitate earum aut quantitate aut in cotidiana distributione peccare.

qui enim iubetur ea quae sua sunt infatigabiliter indigentibus ministrare, quamlibet ea summa fide ac deuotione dispenset, tamen difficile est ut non laqueos peccatorum frequenter incurrat. in illis uero qui consilium domini non spreuerunt, sed omnem substantiam suam pauperibus praerogantes sumpta cruce sua largitorem gratiae subsequuntur, peccatum non potest dominari. non enim eum sacratas iam Christo opes et quasi alienas pia distributione pecunias dispensantem infidelis seruandi uictus cura mordebit nec elemosynae hilaritatem abiget maesta cunctatio, quia quod semel totum obtulit deo, id iam alienum sine propriae necessitatis recordatione aut angusti uictus timore dispergit, qui se certus est cum ad desideratam peruenerit nuditatem multo magis a deo quam uolucrem caeli esse pascendum.

e contrario is qui substantiam retinens mundialem aut decimas fructuum suorum atque primitias aut partem pecuniarum constrictus legis antiquae [*]( 2 cum 0 5 omnia K1 9 norunt Z 11 rethibere Bl FO redibere Z 12 enim om. B eorum B 13 ant quantitate BF: aut in quant. Οβv . cottid. К\'Z 17 dei 0 18 prorogantes FKZ1 19 caelestis gratiae Οβν snbeecnntur BOK1Z 21 dispensantem post enim eum habent βc infideli B 22 e(ae-)limosinae B\'F elemosinae B\'0 elymosinae K 23 abicit K addicit Z eorr. 26 perneniret F 27 his B1F1OK1 ) [*]( XIII. Cass. 2. ) [*]( 39 )

pari modo non potest non cruento peccati imperio famulari, quicumque oculum pro oculo, dentem pro dente ex praecepto legis eruere aut odio habere inimicum suum mauult, quia necesse est eum, dum talionis uicissitudine ulcisci suam optat iniuriam, dum contra inimicos odii amaritudinem seruat, furoris atque irae perturbatione semper accendi. quicumque uero sub euangelicae gratiae inluminatione uersatur, ac malum non resistendo superans sed ferendo dexteram percutienti maxillam etiam alteram praebere uoluntarius non moratur, uolenti aduersum se de tunica litigium conmouere remittit et pallium, quique diligit inimicos suos et orat pro calumniantibus sibi, hic peccati reppulit iugum ac uincla disrupit.

non enim uiuit sub lege, quae non interimit seminaria peccatorum (unde non inmerito de ipsa beatus apostolus reprobatio, inquit, fit praecedentis mandati propter infirmitatem eius et inutilitatem: nihil enim ad perfectum perduxit lex, et dominus per prophetam et dedi, inquit, eis praecepta non bona, et iustificationes, in quibus non uiuent in eis), sed sub gratia, quae non ramos tantum nequitiae amputat, sed ipsas penitus radices noxiae uoluntatis euellit.

Quisquis ergo perfectionem euangelicae studuerit tenere doctrinae, hic sub gratia constitutus peccati dominatione [*]( 7 cf. Ex. 21, 24 13 cf. Mt. 5, 39—40 19 Hebr. 7, 18-19 22 Ezech. 20, 25 (LXX) ) [*]( 2 elymosinae B qlimoeynae F elemosine 0 8 aut] ut F uult F 9 uicisBitudinem FlO 10 odio Z 11 perturbationem B1F1 13 ferendo BFO: refendo K perferendo Z corr. dextram BO 15 et nolenti Οβv liticium K1 17 uincula F 18 inttremit F1OK1 19 inquid ВFΟβ1 22 dedit 0 inquid BFOK1Z 26 noluptatis 0 )

propositum namque est eius, qui omnes a quibus receptus fuerit gratia adoptionis adsumit, non destruere, sed superaedificare, nec euacuare, sed adimplere Moysaicas sanctiones. quod nonnulli penitus ignorantes et consiliorum atque exhortationum Christi magnificentiam neglegentes ita praesumptiuae libertatis securitate soluuntur, ut non solum Christi praecepta tamquam ardua non adtingant, uerum etiam illa ipsa, quae illis incipientibus paruulisque Moysaica lege mandata sunt, uelut antiquata contemnant, illud quod apostolus execratur noxia libertate dicentes: peccauimus, quia non sumus sub lege sed sub gratia.

qui ergo nec sub gratia est, quia nequaquam dominicae doctrinae culmen ascendit, nec sub lege, quia etiam ipsa illa paruula legis mandata non suscepit, hic duplici peccatorum oppressus imperio ob hoc solum gratiam Christi percepisse se credit, ut per noxiam libertatem ab eo fieret alienus, in illud incidens quod apostolus Petrus ne incurramus denuntiat: quasi liberi, inquit, agite, et non quasi uelamentum habentes malitiae libertatem. beatus quoque apostolus Paulus uos enim, inquit, in libertatem uocati estis, fratres, id est ut absoluti [*]( 15 Rom. 6, 15 29 I Pet. 2, 16 24 Gal. 5, 18 ) [*]( 2 perfectioni euang. plenitudinis 0 3 ignorat B 4 babtizatas BO ac] nec B1 7 adsompsit BF adsumsiht 0 deztruere O diitruere K\'Z 8 mosaicas BFβ mosaycas 0 10 ezortationum BFO neclegentes K1 presnmtiue BO praesnmptiua β 12 ipsa illa βv 13 parbolisquae Bx paruolisquae BtF parbolisque O mosaica Fβ mosayca BO 14 contempnant K1 quod] quoq; F 15 exegratur B\' ezseciatur § peccamus F1 peccabimus 0 Vulg. 17 ad dominicae Οβv ascenderit B 18 ipsa om. B parbola B1O2 paruola B\'F parabola O1 21 hab Fl a deo 0\' apostulus B 22 enuntiat ac inquid BF0K1Z 23 uelamen βv et Vulgata 24 paulus om. F inquid BFOKIZ ) [*]( 89* )

haec uero libertas quia nusquam nisi ibi sit tantum ubi dominus commoratur, Paulus apostolus docet dominus, inquiens, spiritus est: ubi autem spiritus domini, ibi libertas. quapropter ignoro utrum hunc beati apostoli sensum, sicut hi qui experti sunt sapiunt, exprimere atque elucidare potuerim: unum scio apertissime illum etiam sine expositione cuiusquam omnibus reserari, qui πϱαϰτιϰήν, id est actualem perfecte tenuerunt disciplinam. non enim laborabunt, ut quod iam operando didicerunt intellegant disputando.

GERMANVS: Obscurissimam. quaestionem et multis etiam ut putamus incognitam apertissime reuelasti. unde ut hoc quoque profectui nostro adicias deprecamur, ut cur interdum etiam propensius ieiunantibus nobis et exhaustis atque defectis uehementiores pugnae corporis excitentur, diligenter edisseras. nam plerumque etiam expergefacti e somno cum deprehenderimus nos sordidi liquoris contagium pertulisse, ita deicimur conscientia, ut ne ad ipsam quidem consurgere orationem fiducialiter audeamus.

THEONAS: Studium quidem uestrum, quo perfectionis uiam non transitorie, sed plene atque perfecte desideratis adtingere, infatigabiliter nos disputationi huic prouocat inhaerere. nec enim de exteriore castimonia et circumcisione manifesta, sed de illa quae in occulto est diligenter inquiritis, scientes in hac uisibili carnis continentia perfectionis plenitudinem non inesse, quae haberi uel per necessitatem uel per [*]( 5 II Cor. 3, 17 ) [*]( 1 in uocatione F in occasione β 2 frustationem B 5 apostulus B 7 hii BFO2KZ1 8 atque] ad te B\' lucidare B* (fori. aut elacidare fuit in archetypo codicis B) 9 illud BF 10 πρaKIKHN B 11 tenuerint βv 15 quur 0 16 nobis... 17 defectis om. BF 17 excitantur B 18 expergiti β 19 sordidi liquoris BF: corporalis sordidi uensni m. l liquoris 0 corporalis (corporis K1) ueneni βv 24 disputationi huic nos 0 25 circumcisionem K1 28 non] quae K1 )

non enim qui in manifesto, Iudaens, neque quae in manifesto in carne, est circumcisio, sed qui in occulto, Iudaeus, et circumcisio cordis spiritu non littera, cuius laus non ex hominibus sed ex deo est, qui solus scilicet cordium secreta rimatur. tamen quia satisfieri desiderio uestro ad plenum non potest (breue enim quod superest spatium noctis ad indagandam hanc abstrusissimam non sufficit quaestionem), congruum reor ut interim differatur.

sensim namque haec et corde ab omni cogitationum strepitu penitus absoluto ut a nobis proferri, ita uestris debent mentibus intimari, quae sicut propter communem purificationem oportet inquiri, ita nisi ab eo qui donum integritatis expertus est tradi adsignarique non possunt. non enim quaeritur quid inanium argumenta uerborum, sed quid interna conscientiae fides et maior uis ueritatis inculcet.

et idcirco de emundationis huius scientia atque doctrina nec proferri aliquid nisi ab experto nec transfundi quicquam potest nisi in cupidissimum et ualde sollicitum ueritatis ipsius amatorem, qui non eam uacuis nudisque sermonibus sciscitando, sed totis animi uiribus adnitendo optet adtingere, scilicet non studio loquacitatis infructuosae, sed desiderio purificationis internae. [*]( 3 Rom. 2, 28-29 ) [*]( 1 hjpocriBim β1 2 quam com 0 3 praedicet K2Z qui] quę B1 4 quae] qui OK1 5 circumcisione BFO 6 in spiritu βv: at cf. Tischendorfii adnotat. ad locum Pauli 9 brebe B\' 11 senau F\' 13 uentris Kl debet BFO communem BF: conscientie m. 2 communem 0 conscientiae βv 15 potest B corr. 16 uerborum] uirtutum a quid om. 0 17 maior uis] maioris F 18 mundationis F emundationea K1 20 et ualde] ualdeque Οβv ueritatis BFO: uirtutis βv cf. §. 3 22 anime B 23 infructuosam BF1 puritatis βv internae. Explicit (liber add. BtF conlatio add. 0) abbatis theone (theona* B theonas 0) de remissione quinquagensimae (quinquages. BO quinquagesimi F). Incipit (incipiunt Z) eiusdem de noctumis inlusionibus BFOft (β addit: capitula) )

Post dies ferme septem Quinquagensimae sollemnitate transacta cum in ipso noctis initio, id est post synaiin uespertinam promissae disputationis expectatione suspensi sancti Theonae cellulam fuissemus ingressi, alacer senex hilari uultu ac blando nos prior sermone conpellans, mirabar, inquit, ardentissimum studium uestrum his septem diebus absolutionem propositae quaestionis potuisse differre et debitori suo, praecipue non roganti, dilationem tanti temporis praestitisse.