Conlationes Patrum (Collationibus)

Cassian, John

John Cassian. Johannis Cassiani Opera, Pars II (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 13). Petschenig, Michael, editor. Vienna: Gerold, 1886.

quique etiam a somno exciti hostiam iubilationis suae deo similiter offerentes primo linguae suae motu ipsum inuocant, ipsius nomen laudesque concelebrant, atque ad canendos ei hymnos prima labiorum cla.ustra. reserantes immolant deo sui oris officia: cui etiam pari deferunt modo prima manuum suarum gressuumque libamina, cum e cubilibus consurgentes in oratione consistunt, et priusquam in propriis causis membrorum suorum fungantur officio, nihil sibi de ministerio eorum ante decerpunt, sed ad ipsius honorem promouent gressum atque in eius laudatione defigunt, et ita cunctorum motuum suorum primitias protensione manuum, incuruatione genuum et totius corporis prostratione persoluunt.

illud enim quod decantatur in psalmo alias inplere non possumus: praeueni in maturitate, et clamaui, et: praeuenerunt oculi mei ad te diluculum: ut meditarer eloquia tua, et: mane oratio mea praeueni te, nisi ut post quietem somni in hanc lucem ut supra diximus uelut e tenebris ae morte reuocati de uniuersis officiis mentis et corporis nihil omnino in nostris praesumere necessitatibus audeamus.

nullus namque est alius quem aut propheta praeuenerit matutinus aut nos praeuenire [*]( 20 Ps. 118, 147 21 1. c. 148 22 Ps. 87, 14 ) [*]( 1 experti 0 expergiti β 2 sensus om. BF illius OK1 3 memoria F 4 adque K1 6 sacerdotem Οβν cf. XVIII, 14, d. 2, 3, 5 7 imaginem BF cottid. § 8 excitati B2βν exitati 0 tuae BlF, sed in F eras. 10 ymnos F2OZ2 primo O 11 suo 0 13 quum 0 orationem BF 16 adque K1 laadationem BF 17 cunct. mot.] comotQ B cum motum F protentione BlF 18 incuruationem Bl prostrationem B\'F 21 diluculo B2F2OK1ν 23 ut] aut F1 somnii B\'F\' 24 ac BF: et imaginaria Οβν 26 audiamus B\'F\' 27 matutinos K1 . )

602

similiter debeamus, nisi aut nosmet ipsos, id est occupationes nostras et adfectus curasque mortales, sine quibus esse non possumus, aut suggestiones subtilissimas inimici, quas nobis adhuc quiescentibus ac sopore demersis per phantanias inanium somniorum inferre conatur, quibus nos mox euigilaturos occupet et inuoluat, ut primitiarum nostrarum opima deflorans primus ipse decerpat.

quamobrem omni nobis cautione cnrandum est, si tamen uim praedicti uersiculi opere uolumus adimplere, ut ita primos matntinaram cogitationum ortus sollers uigilantia tueatur, ne quid ex eis festina praesumptio liuentis adtaminet inimici nostrasque primitias tamquam uiles iam atque communes a domino faciat reprobari. qui si praeuentus a nobis peruigili mentis circumspectione non fuerit, anticipationis nequissimae consuetudinem non deponens cotidie nos fraudibus snis praenemre non desinet.

et idcirco si placitas et acceptabiles deo primitias ex fructibus mentis nostrae optamus offerre, non mediocrem sollicitudinem debemus inpendere, ut omnes nostri corporis sensus matutinis praecipue horis tamquam sacrosancta domini holocausta in omnibus inlibata atque intacta seruemus. quod deuotionis genus multi etiam saecularium summa cautione custodiunt, qui ante lucem uel diluculo consurgentes nequaquam familiaribus ac necessariis mundi huius actibus inplicantur, priusquam cunctorum actuum suorum operationumque primitias ad ecclesiam concurrentes diuino studeant sacrare conspectui.

Porro quod dicitis diuerso more, id est sex uel septem ebdomadibus per nonnullas prouincias Quadragensimam celebrari, una ratio idemque ieiuniorum modus diuersa ebdomadarum obseruatione concluditur. hi enim sex ebdomadarum [*]( 2 adfectns K: aff. reU. 4 fantasias eodd. inanimom K1 5 quibus] qui BF 6 at] et BF 7 cauendum B F 9 solers Kl 10 libentis BOK* 11 adque FK1 13 cireaminspectione 0 circamspectatione KZ. 14 nequissimam β cottidie β 15 desinit 0 adoeptab. F\' 19 dei BF adque K1 21 deluculo K1 Z 24 ecclesia B 27 ebdomat. β qaadragesimae BI quadragesima FO 29 hii BFOKZ1 )

603

sibi obseruantiam praefiierunt, qui putant die quoque sabbati ieiunandum. sex ergo in ebdomade ieiunia persoluunt, quae eosdem sex et triginta dies sexies reuoluta consummant. una ergo, quemadmodum diximus, ratio idemque est ieiuniorum modus, licet in ebdomadarum numero discrepare uideantur.

Sed profecto cum rationem huius rei humana oblitterasset incuria, tempus hoc, quo anniuersariae ut dictum est decimae deo triginta sex semis ieiuniis offeruntur, Quadragensimae nomen accepit, quod fortasse uel propter hoc uisum sit hoc uocabulo debere censeri, quod Moyses uel Helias uel ipse dominus noster Iesus Christus quadraginta diebus ieiunasse traduntur.

ad cuius numeri sacramentum illi quoque quadraginta anni, quibus Israhel est in solitudine commoratus, et quadraginta similiter mansiones, quibus eam mystice pertransisse describitur, non incongrue coaptantur. an fortasse ipsa decimatio recte quasi ab usu telonei Quadragensimae nomen acceperit? ita enim illa publica uulgo uocatur exactio, ex qua tanta lucri portio regis commodis deputatur, quantum et nobis a rege omnium saeculorum pro usu uitae nostrae legitimum Quadragensimae uectigal exigitur.

sane licet ad propositam non pertineat quaestionem, tamen quia se obtulit narrationis occasio, nec hoc quidem praetereundum puto, quod frequentissime seniores nostri idcirco illis diebus maxime inpugnari [*]( 10 cf. Ex. 34, 28. III Reg. 19, 8. Mt. 4, 2 13 cf. Dent. 29, 5. ) [*]( 2 in om. β ebdomada 0 ebdomadas (das in ras. m. 2 K) β qui K2c 8 consumant B1 hic in Ov cap. 28 incipit 4 quemammodum B 5 uideatur βν 6 quum 0 7 obliterasBet B F 8 et sex 0 9 accipit K1 10 moses BF elias 0 helyas Z 13 israhel F: frbl 0 isrl relh 14 ea j? mistice OK1 15 discribitur B1 coabtantur OK1 an BtF: aut B\' et U βν 16 tolonei B\'Z! thelonei 0 17 accepit B\'c accipent (prius i mut. in e) K acciperat Z illa om. BF publico F 18 regiis β deputetur K1 et] ut B a nobis K2Zv 19 uso K1 20 exibetur 0 21 pertinet BXF perteneat Kl optulit F . 22 ne OK1 praeter eundem F frequentessime K1 23 inpugnare B1F1K1Z )

604

omne monachorum genus antiqua inimicae gentis consuetudine testabantur et ad transmigrandum de suis sedibus acrius perurgueri, eo quod secundum illam similitudinem, qua tunc Aegyptii filios Israhel uiolentis adflictionibus opprimebant, nunc quoque uerum Israhel, id est monachorum plebem intellectnalee Aegyptii duris ac lutulentis operibus incuruare conentur, ne per amicam deo quietem terram Aegyptiam deserentes ad heremum uirtutum salubriter transeamus, ita ut aduersum nos Pharao infremens dicat:

otiosi sunt, et ideo uociferantur dicentes: eamus et sacrificemus domino deo nostro. opprimantur laboribus, et solliciti sint in operibus suis, et non sint solliciti in uerbis nanis. nam utique uanitas eorum. sanctum domini sacrificium, quod non nisi in heremo liberi cordis offertur, summam adstruit uanitatem: abominatio enim peccatori religio.

Hac igitur Quadragensimae lege qui iustus ac perfectus est non tenetur nec exigui huius canonis subiectione contentus est, quem profecto illis, qui per totum anni spatium deliciis uel negotiis saecularibus inplicantur, ecclesiarum principes statuerunt, ut uel hac legali quodammodo necessitate constricti his saltim diebus uacare domino cogerentur ac dierum uitae suae, quos totos quasi fructus quosdam fuerant uoraturi, uel decimas domino dedicarent.

ceterum iusti, quibus lex non est posita quique spiritalibus officiis non exiguam illam id est decimam partem, sed totum uitae suae tempus inpendunt, quia liberi sunt a decimarum legalium functione, [*]( 9 Ex. 5, 8-9 (LXX) 15 Sir. 1, 24 (LXX) 24 I Tim. 1, 9 ) [*]( 1 inimici gentes K1 2 agrius OK1 3 perurgeri Z consuetudinem 0 §v 4 lsri β aiolentea Kl oppremebant K1 5 lsrahi F frht 0 hisrt K1 isrt rell. 6 lutulentes K1 9 faraho OK1 farao K\'Z idcirco Οβν et Vulgata 11 oppremantnr Kl 13 eorum (t. t. intellectualium Aegyptiorum) BF: impiorum Οβν - 14 esse adstruit Ow 15 abhominatio F enim B: enim est rell. relegio B1 16 ad 01 adque O2K1 atque K\'Z 18 annum F1 19 delitiis β nqgntiis Kl 21 saltem B\'F uagare F\' 22 totus Kx fructos B1F1 )

605

idcirco si eps superueniens honesta et sancta necessitas coartarit, audent istam stationem ieiunii absque ulla disceptatione laxare. non enim ab eis decimarum exiguitas mutilatur, qui omnia sua domino secum pariter obtulerunt. quod profecto. absque summo fraudis reatu facere ille non poterit, qui nihil uoluntarie offerens deo inexcusabiliter soluere decimas suas legis necessitate conpellitur.

quapropter liquido conprobatur perfectum esse non posse famulum legis, qui uel illa quae prohibentur canet uel illa quae praecipiuntur exsequitur, sed illos uere esse perfectos, qui etiam his quae a lege concessa sunt non utuntur. et hac ratione cum de Moysaica lege dicatur: nihil enim ad perfectum perduxit lex, nonnullos sanctorum in ueteri testamento perfectos legimus extitisse, quia transcendentes legis imperium sub euangelica perfectione uixerunt, scientes quod iustis lex non est posita, sed iniustis et non subditis, impiis et peccatoribus, sceleratis et contaminatis, et cetera.

Sciendum sane hanc obseruantiam Quadragensimae, quamdiu ecclesiae illius primitiuae perfectio inuiolata permansit, penitus non fuisse. non enim praecepti huius necessitate nec quasi legali sanctione constricti artissimis ieiuniorum terminis claudebantur, qui totum anni spatium aequali ieiunio concludebant.

uerum cum ab illa apostolica deuotione desciscens cotidie credentium multitudo opibus suis incubare coepisset nec eas usui cunctorum fidelium secundum apostolorum instituta [*]( 12 Hebr. 7, 19 15 I Tim. 1, 9-10 ) [*]( ; 1 coartaret F 2 audent iBtam B: audenti F1 audent F1 Οβν deecept. K1 3 quia 0 8 famulus B1 9 prohibentur... illa quae om. BF canit K1 exequitur 0 11 bac] hęc K quam O de om. a mosaica BF mosayca 0 13 uetere K1Z 14 exstitisse Z qui 0 leges Kl cnuangelica B 15 refectione F non est lex B (?) v 18 quadragis. B quadlages. FO 21 iuBtissimis BF1 istis F1 22 per totum K2Z 23 concludebantur a quum 0 24 cottid. B§ quo- * tidie 0 24 operibus suis BFl suis opibus Οβν incubare (incuruare, e mut. ini F) coepisset BF: incabaret Οβν 25 ne β )

606

diuideret, sed priuatim inpendiis suis consulens non seruare tantum sed etiam augere contenderet, Annaniae et Sapphirae exemplum non contenta sectari, id uniuersis tunc sacerdotibus placuit, ut homines curis saecularibus inligatos et paene ut ita dixerim continentiae uel conpunctionis ignaros canonica ieiuniorum ad sanctum opus indictione reuocarent et uelut . legalium decimarum necessitate conpellerent, quae utique infirmis prodesse possit, perfectis praeiudicare non possit, qui sub gratia euangelii constituti uoluntaria legem deuotione transcendunt, ut ad illam apostolicae sententiae peruenire beatitudinem possint:

peccatum enim in nobis non dominabitur: non enim estis sub lege sed sub gratia. uere enim dominationem in illo non potest exercere peccatum, qui fideliter sub gratiae libertate consistit.

GERMANVS : Quia non potest fallax haec apostoli esse sententia, quae securitatem non solum monachis, sed etiam omnibus Christianis generaliter repromittit, nimium nobis uidetur obscura. cum enim cunctos qui euangelio credunt a iugo et dominatione peccati liberos atque alienos esse pronuntiet, quomodo paene in omnibus baptizatis uiget dominatio peccatorum secundum sententiam domini qua ait: omnis qui facit peccatum seruus est peccati?

THEONAS: Quaestionem nobis rursus inmodicam inquisitio uestra conmouet. cuius uim licet sciam ab inexpertis nec tradi posse nec percipi, tamen in quantum potero [*]( 11 Bom. 6, 14 21 Ioh. 8, 34 ) [*]( 2 ananiae eodd. safirae B saffyrae F saffire 0 saphirae β 3 sectare B* - tum (dum KI) p 4 inlegatos K1 5 canonica Οβ: canonico BF 6 indictione OK: inditione Z ingenio BF 8 pOllit (post prodesse) BFO: posse et K1Z1 posset et K2Z2 11 possent Kl 14 fideliter... consistit BFr: dominatur adfectibus (aff. OZc) peccatorum Οβc cf. XVII, 30, 1 15 Germanus] Theonas B\' potest om. F hec fallaz 0 est F1 16 monacho Bx 18 obacura uidetur B quum 0 20 pęne 0: pene B poena redi. uicit K1 nincit K2Z 21 qua βr: qui BFOc omnes K1 22 seruos Kl 23 rursum 0 24 conmobit 0 commonit 0 eias BF 25 perfici 0 )

607

uerbis absoluere et breuiter expedire temptabo, si modo intellectus uester ea quae dicimus etiam operibus subsequatur. quaecumque enim non per doctrinam, sed per experientiam cognoscuntur, sicut tradi ab inexperto nequeunt, ita nec mente concipi uel teneri ab eo qui non simili studio fuerit atque institutione fundatus.

et idcirco necessarium reor, ut primum diligentius mquiramus quodnam sit propositum uel uoluntas legis uel quae gratiae disciplina atque perfectio, ut consequenter ex his seu dominationem peccati seu expulsionem eius possimus agnoscere. itaque lex principaliter iubet expeti copulam nuptiarum dicens: beatus qui habet semen in Sion et domesticos in Hierusalem, et: maledicta sterilis quae non peperit.