Conlationes Patrum (Collationibus)

Cassian, John

John Cassian. Johannis Cassiani Opera, Pars II (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 13). Petschenig, Michael, editor. Vienna: Gerold, 1886.

GERMANVS: Quia de perfectione caritatis sermo digestus est, uolumus etiam de castitatis fine aliqua liberius sciscitari. non enim ambigimus illud praecelsum fastigium. caritatis, per quam, sicut huc usque dissertum est, ad imaginem dei similitudinemque conscenditur, sine castitatis perfectione [*](1 Esai. 11, 2 5 l. c. 8 12 I Cor. 18, 8 15 cf. 1 Ioh. 4, 18 21 I Pet. 2, 22 ) [*](1 dixitsetque 2 4 nelud T 5 repleuit ∑O spn 0 8 dei 0 replenit 2 inquid Tt om. II, in quo est ras. 2 litt. 9 spu 0 eius est ubertatis 0 12 quoherens 0 caritate II1 18 coeperit JIT 14 nullus 2 nullius T 15 foris 0 17 quo] quod 0 19 adquę 0 20 snpplicii 0 28 XIII T quouiam ΙΙϒΟ: cf. VIII, 20. XVIIII, 7 24 degestns II1 25 exciscitari 2 illū 0 26 desertum II1 )

332
subsistere omnino non posse: sed utrum ita eius possit perpetuitas obtineri, ut numquam libidinis titillatio integritatem nostri cordis infestet, et ita ualeamus ab hac passione carnali in carne degentes peregrinari, ut numquam incentiuorum aestibus adnramur, nolumus edoceri.

CHAEREMON: Summae quidem beatitudinis ac singularis est meriti ita istum per quem domino cohaeremus affectum uel discere iugiter uel docere, ut meditatio eius secundum psalmographi sententiam omnes uitae nostrae dies noctesque consumat et mentem nostram insatiabiliter esurientem sitientemque iustitiam caelestis huius cibi perpetua ruminatione sustentet. sed consulendum est etiam iumento corporis nostri secundum benignissimam saluatoris nostri prouidentiam, ne deficiat in uia: spiritus enim promptus, caro autem infirma. quae etiam nunc uel exigui cibi perceptione curanda est, ut post refectionem eius etiam ad ea quae desideratis diligentius indaganda mentis quoque addatur intentio. [*]( 9 cf. Ps. 1, 2 13 cf. Mt. 15, 32 14 Mt. 26, 41 ) [*]( 2 opt. ∑ nonquam II1 integritate II 3 ab} ad II1 infestatione T 6 XIIII T ac om. II 9 psalmografhi S psalmografi O 10 consQmet O 14 deficiant in niam O enim] quidem 0 promtus EO 17 Explicit conlatio (eonl m. 2: conl. prima O) abtekis chasremonis de perfectione ∑IITO (deo gratias edd. O) Incipit eiusdem (senis add. O) secanda de castitate. Capitula (conlationis secaadae abbatis add. II) chaeremonis de castitate ∑II Incipit capitula conlationis eioadem de castitate T Incipit capitulatio 0 )

333

DE CASTITATE. CAPITVLA.

Verba abbatis Chaeremonis de castitate.

De eoipoce peccati et membris eius.

De mortificatione fornicationis et inmunditiae.

Quod ad obtinendam castimoniae puritatem non sufficiat humani laboris intentio.

De utilitate inpugnationis quae nobis de incentiuorum aestibus generatur.

Quod patientia ardorem fornicationis extinguat.

De differentiis et gradibus castitatis.\'

Quod de natura castitatis et effectu eius inexperti tractare non possint

Interrogatio, an corporis motum etiam dormientes -possimus euadere.

Responsio, quod per somnum accidens carnis conmotio non officiat castitati.

Quod multum -intersit inter continentiam et castitatem., [*](6 de castitate om. O 7 et de O 9 optin. ∑ϒ 11 de ante incentiuorum om. n 12 generantur IIO 14 differentius II1 15 castitatis effectibus inexpertes 0 18 possumus 0 19 aocedens T carnes II1 20 non om. II 21 interest O )

334

De mirabilibus quae peculiariter in suis sanctis dominus operatur.

Quod soli qui experiuntur agnoscant dulcedinem castitatis.

Interrogatio de continentiae qualitate et temporis modo, in quo castitas perfici possit.

Responsio, intra quod tempus possibilitas castitatis possit agnosci.

De fine ac remedio castitatis.

Refectione transacta, quae doctrinae cibum desiderantibus nobis onerosa magis uisa est quam iucunda, cum ilico nos promissi sermonis debitum senex expectare sensisset, grata, inquit, est mihi non solum adtonita ad discendum uestrae mentis intentio, sed etiam disciplina propositae quaestionis. rationabilis enim re uera interrogationis a nobis ordo seruatus est. necesse est enim ut tam excelsae plenitudinem caritatis inmensa illa perfectae atque perpetuae castimoniae praemia consequantur parque sit gaudium in tanta parilitate palmarum.

tanta enim sibi societate foederantur, utuna absque altera nequeat possideri. hoc igitur propositio uestra conplexa est, ut utrum ignis ille concupiscentiae, cuius haec caro uelut insitum sentit ardorem, ad plenum possit extingui, disputatione simili panderemus. de quo primum quid beatus apostolus [*](1 in et 2 dominus om. 0 2 dens ∑: cf. cap. 12, 1 3 agnoacere T dnlcidinem II1 9 Fininnt capitala abbatis chaeremonis de castitate Z Fiunt (sic) capitula de castitate n Eipliciunt capitula T Finit capitnlatio CNLT XIIa 0 Ineipit (om. Z) conlatio (euudem add. T) abbatis chaeremonis de castitate 2T: om. IIO 11 iocunda ΙΙϒ 12 promissia II1O sermonibus 0 gratia m 13 inquid 0 16 excelsā II 17 inmenaae II 18 perque 0 20 nequeant T hoc.... est nt om. 0 21 at om. Z uelud ϒ1)

335
senserit diligentius inquiramus. mortificate, inquit, membra uestra quae sunt super terram. prius ergo quam cetera perscrutemur, quae ista sint membra quae mortificari praeceperit indagemus.

neque enim beatus apostolus ad abacisionem manuum aut pedum aut genitalium inmiti nos praeceptione conpellit, sed corpus peccati, quod utique constat ex membris, quantocius destrui zelo perfectae desiderat sanctitatis. de quo corpore alibi ut destruatur, inquit, corpus peccati, et quae sit eius destructio consequenter exponit: ut iam, inquit, non seruiamus peccato. a quo etiam se liberari cum heiulatu postulat dicens: infelix ego homo: quis me liberabit de corpore mortis huius?

Hoc itaque peccati corpus multis uitiorum membris probatur extructum, et ad eius adtinet portionem, quidquid uel facto uel dicto uel cogitatione peccatur. cuius membra rectissime super terram esse dicuntur. non enim possunt hi qui eorum utuntur ministerio ueridice profiteri: nostra autem conuersatio in caelis est. huius igitur corporis in hoc loco apostolus membra describens mortificate, inquit, membra uestra quae sunt super terram, fornicationem, inmunditiam, libidinem, concupiscentiam malam et auaritiam, quae est simulacrorum seruitus.

primo itaque loco fornicationem credidit inferendam, quae carnali conmixtione perficitur. secundum etiam membrum inmunditiam nuncupauit, quae nonnumquam absque ullo mulieris tactu uel dormientibus uel uigilantibus per incuriam [*](1 Col. 3, 5 8 Rom. 6, 6 10 L c. 11 L c. 7, 24 17 PhIL 3, 20 19 Col. 3, 5 ) [*](1 aenserit om. II inquid O 2 terra O post terram in T eap. 2 incipit 3 eunt 0 mortificare 0 5 inmitti Z inmitiB 0 7 dextroi 0 castitatis 0 8 et alibi T dextruatur 0 inquid H 10 inquid n non inquit 0 11 heinlat ο̌ II: wulatu 2TO 13 non distinguit T 14 exstructum T quicqtiid ΙΙϒΟ 16 hii ∑II2ϒ1O 17 ueredicere II confiteri 0 18 aatem om. 0 ante huias in 0 cap. 3 in- cipit 19 spostulus IP 22 cultus ac seruitus T . 26 at- tactu ϒ... )

336
incircumspectae mentis obrepit et ideo notatur ac prohibetur in lege, quae inmundos quosque non solum sacrarum carnium participatione priuauit, Genua etiam, ne contactu suo sancta polluerent, a castrorum iussit congregatione secerni dicens: anima quaecumque comederit de carnibus sacrificii salutaris quod est domini, in qua est inmunditia, peribit coram domino, et quidquid tetigerit inmundus, inmundum erit.

in Deuteronomio quoque: sd fuerit inter uos homo, qui nocturno pollutus est somnio, egredietur extra castra, et non reuertetur, priusquam ad uesperam lauetur aqua: et post solis occasum regredietur in castra. deinde tertium peccati membrum libidinem ponit, quae in recessibus animae coalescens accidere cuipiam etiam sine passione corporis potest. libidinem enim ab eo quod libeat dictam esse mm dubium est.

post haec de maioribus peccatis ad minora descendens quartum intulit membrum concupiscentiam malam, quae non solum ad praedictam inpudicitiae passionem, uerum etiam ad omnes noxias cupiditates generaliter referri peteet, quae corruptae tantummodo uoluntatis est aegritudo. de qua dominus in euangelio: qui uiderit mulierem ad concupiscendum eam, iam moechatus est eamincorde sno. multo enim maius est etiam tunc mentis lubricae desiderium continere, cum ei inlecehrosi aspectus offertur occasio.

quibus manifestissime conprobatur ad perfectionem puritatis castimoniam continentiae corporalis solam non posse sufficere, nisi etiam mentis addatur integritas. post quae omnia [*]( 5 LeY. 7,20 (LXX) 7 Num. 19,22 9 Deut. 23, 10—11 21 Mt. 5, 28 . ) [*]( 1 obrepiat II 2 inmundus II1 sacrorum II 3 priuxbit ∑Ó 7 quicquid ΙΙϒΟ 8 immundus om. T deuther. Z 9 pullutus II 13 que inrecessabili animae II 14 accedere II1 accendere copiam O 17 discendans II1 19 referre O 20 corrupta et ∑ uoluntatis est aegritudo om. II 21 uiderit inquit O 22 mecatus O 23 post suo M T cap. tortium incipit magis 0 27 nisi SO: niai ei ΙΙΥΤv )

337
nonissimum corporis illius membrum et auaritiam, inquit; procul dubio ostendens non solum ab adpetitu rerum alienarum animum continendum, uerum etiam propria magnanimiter contemnenda. hoc enim et in Actibus apostolorum fecisse legitur credentium multitudo, de qua dicitur: multitudinis autem credentium erat cor et anima una, nec quisquam eorum quae possidebat aliquid suum esse dicebat, sed erant illis omnia conmunia. quotquot enim possessores agrorum aut domorum erant, unendentes adferebant pretia eorum quae uendebant et ponebant ante pedes apostolorum: diuidebatur autem singulis prout cuique opus erat.

et ne ad paucos pertinere uideretur ista perfectio, auaritiam simulacrorum seruitutem esse testatus est. nec inmerito. quisquis enim non conmunicat necessitatibus egenorum et pecuniae suae, quam infideli tenacitate conseruat, Christi praecepta postponit, idololatriae crimen incurrit, amorem scilicet materiae mundialis diuinae praeferens caritati.

Si ergo multos ita pro Christo suas uidemus abiecisse substantias, ut non solum possessionem pecuniarum, uerum etiam desiderium de cordibus eorum in perpetuum probemus abscisum, consequens est ut eodem modo etiam fornicationis ardorem extingui posse credamus. neque enim rem inpossibilem apostolus cum possibili coniunxisset, sed utraque solens esse possibilia pari modo mortificanda decreuit.

et in tantum beatus apostolus fornicationem siue inmunditiam de nostris membris extirpari posse confidit, ut non solum mortificari [*]( 5 Act. 4, 32 et 34—35 14 cf. Col. 3, 5 26 1. c. ) [*]( 1 illitu corporis 0 2 ab om. 0 6 quicquam 0 7 posaidebaat T aliquit 0 8 dicebant T* erat 0 quodquot 2 9 posseuorum Σ 10 pretia... uendebant om. 0 11 diuidebantor 0 14 seruitutem simnlacr. 0 16 praecepto 0 17 idolatriae IIVO 18 praefere JP praeferent Π2 19 non distinguunt TO 20 possessionum 0 22 abscissum 0 24 ntramque Π2 0 25 posaibili Π1 possibilē Π2O 27 eutirp. ΠΥ mortificare T... ) [*]( XIII. Cass.2. ) [*]( 22 )

338
ea, sed ne nominari quidem in nobis debere pronuntiet fornicatio, inquiens, et omnis inmunditia autauaritia nec nominetur in uobis, aut turpitudo aut stultILoquium aut scurrilitas, quae ad rem non pertinent. quae etiam pari modo perniciosa esse et aequali nos a regno dei exclusione depellere edocet dicens:

illud autem scitote, quod omnis fornicator aut inmundus aut auarus, quod est idolorum seruitus, non habet hereditatem in regno Christi et dei, et iterum: nolite errare: neque fornicarii neque idolis seruientes neque adulteri neque molles neque masculorum concubitores neque fures nequeauari neque ebriosi neque maledici neque rapaces regnum dei possidebunt. dubium proinde esse non debet fornicationis et inmunditiae de membris nostris aboleri posse contagium, quandoquidem non aliter ea quam auaritiam, stultiloquium, scurrilitatem, ebrietatem ac furta, quorum facilis amputatio est, mandauerit abscidenda.

Certos tamen esse nos conuenit, quod, licet omnem continentiae districtionem, famem scilicet ac sitem, uigilias quoque et operis iugitatem atque incessabile subeamus studium lectionis, perpetuam tamen castimoniae puritatem horum laborum merito contingere nequeamus, nisi in his iugiter desudantes experientiae magisterio doceamur incorruptionem