Arnobii adversus nationes Libri VII

aut si haec accipere rei nouitate renuitis, unde uobis est scire, an sit unus aliquis, qui succedat pro omnibus quos inuocatis partibusque se cunctis locorum diuisionibusq\'ae supponens multorum nobis speciem diuorum praebeat et potestatum? quisnam iste est unus? interrogabit forte. possumus instituti ueris auctoribus dicere, sed ne nobis fidem habere nolitis, Aegyptios Persas Indos Chaldaeos Armenios interroget omnesque illos alios, qui interioribus uiderunt et cognouerunt haec artibus: iam [*]( \\ 2 superstitionibus Gel: suspicionibus P plenissima Sab: plenissimas P 5 uerae: unde scripsi: uera eandem P uera: nunquam Gel uera: qui Urs uerae: an iidem Salm tandem Urs 8 numquit P corr hos Pcorr 9 recusculis Sab: iocusculis P 10 acta Sab 12 in accitionibus Salm: in actionibus P incantationibus uel inuocationibus Urs 13 accitis Stewechius: actis P neris Gel 15 cur non Urs: cum P cur Sab 16 pari Gel illis pari Zinkius 18 haec scripsi: hic P sic Sab hoc Oehlerus 20 quos inuocatis Sab: in quos uocatis P partibusquae P partibus qui Salm 21 diuisionibusque scripsi: diuisionumque P 23 interrogabit Sab: interrogauit P interrogabitis Urs interrogabit. forte uulgo: ueram distinctionem indicauit Meursius instituti] istum Sab 25 chaldeos P interroget P interrogetis uel interrogate Urs 26 interioribus Urs: in interioribus P )

profecto discetis, quisnam sit deus unus uel sub eo qui plurimi, qui deos se fingant et humani generis inprudentiam ludant. iamdudum nos pudet ad eum locum uenire, in quo risum tenere non possunt non tantum puerculi et procaces, uerum etiam serii atque in oris taetrici asperitatem durati. nam cum a doctoribus omnes nostris insinuatum acceperimus et traditum, in declinationibus deorum pluratiuos numeros non esse, quod essent dii singuli, nec communiter ire per plurimos uniuscuiusque nominis proprietas quiret, immemores uos facti et puerilium , disciplinarum recordatione consopita et conplures subditis uocabulis isdem deos et cum sitis alias in eorum numero restrictiores, multiplices eos rursus cognominum societate fecistis: quam quidem olim partem iudicii acris uiri atque ingenio perspicaci tam sermone Italo explicuere quam Graeco. et dare nobis conpendium potuisset res ista, si non et aliquos uideremus litterarum esse istarum expertes, et institutus a nobis sermo nos quoque conpelleret, nonnihil de his rebus quamuis ab illis sumptum commemoratumque depromere.

aiunt igitur theologi uestri et uetustatis absconditae conditores, tus in rerum natura Ioues esse, ex quibus unus Aethere sit patre progenitus, alter Caelo, tertius uero Saturno, apud insulam Cretam et sepulturae traditus et procreatus: quinque Soles et Mercurios quinque, ex quibus, ut referunt, Sol primus Iouis filius dicitur et Aetheris habetur nepos, secundus aeque Iouis 15 et Hyperiona proditus genetrice, tertius Yolcano, non [*](19 sqq. Cic. de nat. deor. 3, 53 sqq. ) [*]( 2 qui deos Sab: quia eos P 3 iamdudum] hic apud OehJerum c. 13 incipit 4 puerculi Sab: puericuli P 5 oris scripsi: mares P mores Sdb moris Salm tetricia Sdb asperitatem Salm: asperitate P 9 quiret] uerba quae in fine libri leguntur neque enim fieri per rerum naturam potest, ut quod unum est fiat duo et in diuersas res eat unitas ingenita simplicitate diuisa huc transposuit Orellius facti Sab: faci P 10 consopita UrB: composita P aepoaita Gel 13 quam Bob: quas P acris Ura: acres P ingenio SOO, r: per ingenio P 18 commemoratumque depromere in ras e commodatumque Urs 19 uetutatis P tres (e ex i corr) P 20 ioues P 21 aput P insolam P 22 saepulturae P 23 referunt Gel: refferunt P res ferunt Sab 24 aetheris Sab: aetherius P . secundus Regina. et Hyperione proditus genitore Sdb 25 genitrice (it in et corr c\') P . )

Lemnioset Nili qui fuerit filius, quartus Ialysi pater, quem Rhodi peperit heroicis temporibus Acantho, quintus Scythici regis et uersipellis habetur Circae. iam Mercurius primus, qui in Proserpinam dicitur genitalibus adhinniuisse subrectis, supremi progenies Caeli est, sub terra est alter, Trophonius qui esse iactatur, Maia tertius matre et Ioue procreatus sed tertio, quartus suboles Nili est, cuius nomen Aegyptia gens horret et reueretur expromere, quintus Argi est interemptor, fugitiuus atque exul et proditor apud Aegyptum litterarum. sed et Mineruae, inquiunt, sicut Soles et Mercurii quinque sunt, ex quibus prima non uirgo sed ex Volcano Apollinis procreatrix, Nili altera proles et quae esse perhibetur Aegyptia, stirps Saturni tertia est et quae usum excogitauit armorum, Iouis quarta progenies quam Messenii Coryphasiam nuncupant, et quae Pallantem occidit patrem incestorum adpetitorem est quinta.

ac ne longum uideatur et nimium, minutatim uelle capita ire per singula, aiunt idem theologi, quattuor esse Volcanos et tris Dianas, Aesculapios totidem et Dionysos quinque, ter binos Hercules et quattuor Veneres, tria genera Castorum totidemque Musarum, pinnatorum Cupidinum trigas et quadrigas Apollinarium nominum, quorum similiter genitores, similiter matres, loca quibus nati sunt indicant et originem singulorum suis cum prosapiis monstrant. quod si uerum et certum est et ex rei cognitae adseueratione monstratur, aut omnes dii non sunt, quoniam plures sub eodem nomine, quemadmodum accepimus, esse non possunt, aut si aliquis ex his est, [*]( 10 Cic. 1. c. 59 Clemens Alex. protr. 2, 28 17 Cic. 1. c. 53 sqq. ) [*]( 1 Nili Sab: nisi P Ialysi Sab: alysi P Rhodi Sab: rhodii P 2 Acantho Urs: achanto P scythichi P 3 Circae Salm: circe P Circes Sab iam Meursius: nam P 4 adinniuisse P supraemi P 5 coeli est Sab: caeli P trofonius P 7 soboles Sab: subolis P 11 uulcano (uu in uo cl) P apolinis P appolinis c\' 12 Aegyptia Gel: aegyptiae P Aegyptiis Sab in err stirps Salm: strips P Sais Sab 14 coryfasiam P . 15 Pallantem Gel: corypalantem P Corya pallantem Sab in err 16 minutum Sab 17 uulcanos P corr tres c 18 aesculapius P corr . dionisos P dionisios c\' 19 genere P corr c )

ignorabitur et nescietur, quia sit consimilium nominum confusione caecatus. atque ita per uos ipsos, quamuis fieri nolitis, efficitur, ut haesitet religio conturbata neque habeat finem certum, in quem dirigere se possit multis elusa ambiguitatis erroribus.

fingite nos enim uel auctoritate commotos uel uiolentia terroris uestri induxisse in animum Mineruam uerbi causa sacris uobis sollemnibus et ritu uelle adorare uolgato: si, cum diuinas apparamus res adgredi atque aris flammantibus sua reddere constituta, Mineruae omnes aduolent ac de istius nominis possessione certantes poscant sibi singulae apparatum illum sacrorum reddi: quid in medio faciemus nos animal tenue uel in partes quas potius pii muneris officia transferemus? dicet enim forsitan prima illa quam diximus: meum nomen est Mineruae, meum numen, quae Apollinem genui, quae Dianam et ex mei uteri fetu caelum numinibus auxi et deorum numerum multiplicaui. immo, inquiet quinta Minerua, † tutunis, quae marita et puerpera totiens castitatis purae inminuta es sanctitate. nonne uides in Capitoliis. omnibus uirginalis esse species Mineruarum et innuptarum his formas ab artificibus cunctis dari? desiste igitur nomen iuris tibi adsciscere non tui. nam Mineruam me esse genitore ex Pallante procreatam, testis omnis est poetarum chorus, qui Palladem me nuncupat deriuato a patre cognomine. quid dicis, inquiet secunda haec audiens, [*]( 1 quia Sab: quid ex qua ut uidetur P consimiliura Sab: consilium P 3 ut Soo, r: at P hesitet P haec sit et Sab 4 multis scripsi: et nullis P nullis Sab tam multis OeMerus 5 commotos r, Salm: comotus P ideo notos Sab ideo motos in err 7 uolgato: si scripsi: uolgator si P nulgato, res. si Sab uolgato si r diuina r 8 res addidi adgredi atque Rigaltius: adgrediat quae P 1 adgrediat. que cl aggrediamurque Sab aggredimurque Gel 9 ineruae P corr . 14 meum Rigaltius: cu P tum Sab meum est Mineruae nomen ac numen uel meum tum nomen est Mineruae tum numen Urs numine Sdlm appollinem P genui Sab: genuit P 15 fetu Sab: fletu P 16 quinta Gel: quanta P quarta Sab tu tu sis Sab tu sis Gel tu tinnis Salm 17 imminuta Sab: inmuta P es Sab, r: est P 18 uirginaleis Sab 19 et] nec Sab innup- tarum Bigaltius: nuptarum P 20 adsciscere Sab, r: adhisciscere P 23 in quiet P audies P corr cl )

ergone Mineruium nomen tu feres parricida petulans et ex amoris incesti contaminatione polluta., quae dum te fucis atque artibus excolis meretriciis, etiam patris in te mentem furialibus plane cupiditatibus excitasti? perge igitur, aliud tibi quaere signum; nam mea res ista est, quam Nilus maximus fluminum ..quis generauit ex liquidis et in uirgineos habitus roris concretione conduxit. quodsi fidem inquiris facti, Aegyptios et ego testes dabo, quorum sum Neith lingua, Platonis testificante Timaeo. quid deinde arbitramur fore? desistetne et illa Mineruam se dicere, cui Coryphasiae nomen est uel ex Coryphae matris signo uel quod ex uertice summo Iouis parmam ferens emicuit atque armorum accincta terroribus? aut illam, quae tertia est, cessuram patienter nomine? et non dictis talibus habituram rationem sui et primarum adrogantiam refutaturam: itane tu audes maiestatem tibi mei nominis usurpare sinceram, ex caeno et ex gurgitibus prodita coagulataque limosis? aut tibi tu alienam dignitatem. adsumis deae, quae de uertice procreatam mentiris te Iouis et rationem te esse mortalibus ineptissimis suades? ex capite Iupiter conceptos filios procreat? et ut arma quae gestas procudi possint et fabricari, in uerticis ipsius cauo officina fabrilis fuit, incudes mallei fornaces folles carbones et forfices? aut si uerum est quod adseueras, rationem te esse, desiste tibi nomen id quod meum est uindicare: nam quam dicis ratio non est species numinis certa sed obscurarum intellegentia causarum. si ergo, ut diximus, officia nobis adeuntibus religiosa Mineruae adsint [*]( 9 p. 21 e ) [*]( 1 feres Urs: ferd P fera Sdb 4 plane Urs: plenam P 6 generabit P corr 8 sum Neith Salm: nili P Neith Ccmterus, Urs lingua dicor Gel Platonis Sab: latonis P 9 timeo P 10 coryfasiae P coryfae P . 12 amorum P corr 13 cessuram Sab: censuram P patienter Urs: patientiae P patientia Gel nomen Sab 15 sinceram Meursius: si uerum P quae Gel Sai cum Urs om Salm 16 e limo sis Sab 17 alienam Gel: alia P at tibi tu aliam dignitatem assume, deam quae Salm deae quae] atque Sab - que P 18 rationem Sab, r: ratione P 19 Iouis e capite concepta tu fueris si quis ex capite Urs lupiter addidi 20 et ut] aut si Sab ut Salm possunt Sab possent Salm 22 forcipes Urs aut Sab: ut P at Urs 26 adsinit P corr ) quinque ac de huius nominis proprietate rixantes sibi quaeque desideret ant turis suffimenta libari aut ex pateris aureis inferia uina defundi, quo disceptatore, quo iudice controuersias tollemus tantas? aut quis quaesitor, quis arbiter ceruicibus tantis erit, qui inter personas huiusmodi aut uindicias iustas dare aut sacramenta conetur pronuntiare non iniusta? nonne potius ibit domum seseque abstinens ab negotiis talibus tutius esse arbitrabitur nihil horum contingere, ne aut uni dando quod omnium est inimicas ecficiat ceteras aut stultitiae crimen incurrat, si id attribuat cunctis quod esse oportebat unius?