Pseudo-Augustini Quaestiones Veteris et Novi Testamenti CXXVII

Ambrosiaster

Ambrosiaster. Pseudo-Augustini Quaestiones Veteris et Novi Testamenti CXXVII (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 50). Souter, Alexander, editor. Vienna, Leipzig: Tempsky, Freytag, 1908

Manifestum igitur est idcirco uerum dici filium dei Christum, ut proprius, id est de substantia eius natus intellegatur. unde et apostolus: qui proprio, inquit, filio non pepercit, et in alia epistula: qui cum in forma dei esset, non rapinam arbitratus est esse se parem deo. si ergo non rapinam arbitratus est dicens se parem deo, uerum se filium dei demonstrauit. deo enim par esse non poterat, nisi esset de ipso. pares enim hi sunt, qui aut ambo ueri sunt aut ambo falsi. nec enim parilitatem recipit coeptum (et) aeternum aut unitatem. unum enim se esse dicendo Christus cum patre parem se deo fecit. non solum enim, inquit, soluebat sabbatum, sed et patrem proprium sibi dicebat deum, aequalem se faciens deo, hoc est parem. nonne manifestum est aequalitatem hanc de proprietate natiuitatis descendere? proprium enim se, id est uerum, dicens dei filium aequalem se faciebat deo.

Hinc est unde dicit: qui me uidit, uidit et patrem. per id quod enim consubstantiui sunt, qui unum uidet ambos uidet. sicut enim habet pater uitam in semet ipso, sic dedit et filio habere uitam, hoc est aequalem sibi genuit filium pater; et omnia quae patris sunt filii sunt et quae sunt filii patris sunt: et nemo potest [*](5 cf. I Ioh. 5, 20 7 Rom. 8, 32 8 Phil. 2, 6 15 Ioh. 5, 18 21 Ioh. 14, 9 23 Ioh. 5, 26 25 cf. Ioh. 17, 10 26 cf. Ioh. 10, 28. 29 )[*](..If:!: P j i ) [*]( \'1 falsum eras. C 2 namj nam pi ON X 4 conueniat.... C 7 et alt.] sed (et add. 8. 1. m2) M 9 pa..rem M 12 ipso (o m2 in ras.) M hii MFIi 13 et add. Engelbrecht Turner 14 se esse dicendo] dicendo M dicendo se esse X patre (corr. m2 patrem) *• M 15 se om. 3f 17 parem] patrem M 20 deo om. M 21 uidit alt.] uidit (corr. mS uidet) M uidet GA. et] eras. M ad (corr.) C meam yost patrem add. N 22 uidit GA 23 pater habet CG 26 Domo f corr.) M )

173

quicquam rapere de manu patris neque de manu filii. et subiecit: ego et pater unum sumus, et: uerba quae, inquit, loquor uobis, a me ipso non loquor, pater autem manens in me ipse loquitur; et opera quae facio ipse facit. credite mihi, quod ego in patre et pater in me; alioquin uel propter opera ipsa credite. quia enim generatio non a semet ipsa est, sed ab eo qui genuit, idcirco quicquid facit, factum dicit patris, ut per haec omnia illud firmetur, quia ideo uerus dicitur filius dei Christus, ut de ipso natus credatur, ne et essentia eius extra unius dei naturam existimaretur. humilitas ergo eius maxima exaltatio est. cum enim uidetur se subicere dicens: uerba quae loquor uobis, a me ipso non loquor, pater autem manens in me ipse loquitur; et opera quae facio ipse facit, probat se originem a deo habere et uirtutem eius se esse, dum non quod est a semet ipso esse se dicit, sed ab ipso. per haec enim commendatur Christus, non inclinatur. qui enim a se loquitur, uerus filius non est.

Uides ergo quia Arrii inde male intellegunt Christum unde bene intellegendus est, et inde illum inprobant et falsum dicunt, unde uerus dei esse filius approbatur. nam clarificandum se a patre postulat et clarificare se patrem quem petit promittit, ut ubi se humiliare uidetur exaltet. pater enim cum testimonium dat filio, laudem suam testatur; filius uero cum praedicat patrem, gloriam suam manifestat. magnificentia enim [*](2 Ioh. 10, 30 Ioh. 14, 10—12 13 Iob. 14, 10 22 cf. lob. 17, 1 24 cf. Matth. 23, 12. Luc. 14, 11. 18, 14 ) [*](yp) [*]( 4 ipse] ipso C, (corr.) N 7 ipse (corr.) M enim] ergo (corr.) N 9 ut] et N 11 essentia Vindob. 1044 sententia cet. hurailitus C 12 maxima] et add. X exultatio CFB 14 autem] enim N ipsi C 16 uirtutes M est] non est C 17 ducit (corr.) M 18 quia FB a se} ase (as m2 in ras.) M 20 quia arrii (corr. m2 arriani) M qui arri C 22 dicant M dei om. M 24 ut] om. N et X ubi] ibi GA ut ante exaltet add. X 25 det FB enim ante filius F (era.), B )

174

et nobilitas patris generositas est ueri filii. ideoque quicquid patris dicitur esse, est et filii sine dubio; et quod filii esse dicitur, est et patris. nam spiritus dicitur dei, idem spiritus dicitur et Christi; ecclesia dicitur dei, dicitur et Christi; adoratur deus, adoratur et Christus; seruitur deo, seruitur et Christo; sancti dicuntur sacerdotes dei, dicuntur et sacerdotes Christ; templum ciuitatis sanctae dicitur deus, similiter Christus; lumine dei inlustrari dicitur ciuitas sancta, eodem modo -et Christi; sedes dei est, nec non et Christi; iudex deus est, -est et Christus, quia Eseias profeta in throno maiestatis Christum uidit sedentem dominum sabaoth, quod Arrii non negant. de deo patre legitur, quod rex regum sit et dominus dominorum, eadem et de Christo filio dei uero. sic ubique diuinitate exaequantur pater et filius, ut unius dei modum non egrediatur numerus personarum.

Inter patrem autem et filium nihil interest, nisi hoc solum, quia pater ingenitus est, filius uero genitus; id est, pater a nullo est, filius autem de patre; quod quidem sublime est in filio. hinc enim addiscitur nobilitatis eius aeternitas et quia uerus filius est ueri patris. unde est enim illud quod legitur in Genesi dicente deo: faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram? itaque si imago [*](3 cf. Matth. 3, 16 etc. cf. Rom. 1, 9 etc. 4 cf. Act. 20, 28. Rom. 16, 16 etc. 5 cf. Mattli. 4, 10. 14, 33 etc. cf. Matth. 6, 24. llorn. 16, 18 etc. 6 cf. Apoc. 20, 6 7 cf. Apoc. 21, 22 8 cf. Apoc. 21, 23 9 cf. Apoc. 22, 3 cf. Apoc. 18, 8 10 cf. Ioh. 5, 22 etc. cf. Esai. 6, 1 12 Dent. 10, 17. cf. I Tim. 6, 15 13 cf. Apoc. 17, 14. 19, 16 21 Gen. 1, 26 ) [*](rlej: P) [*]( \' 1 nubilitaa (corr.) C uiri FB 2 esse dicitur X sene M dicitur esse N 4 dei dicitur X dicitur tert. om. X Christi] xps X 7 sanctie (i eras.) N scientiae X 8 lumine] inlumine C inlustrare NX 9 nec] naec (n in ras.) C 10 trono M (corr.), N 15 personarum. N 17 genitus est (est eras.) C 18 autem om. M 19 addicitur (ad eras.) M addisciditur F addis dicitur G addi dicitur Å nobilitates (s m2 in ras.) eius et (add. m2 s. I.) M 21 legetur (corr.) M ad] et (corr.) C 22 imaginem] imagine N )

175

eorum et similitudo una est, quo modo non unum sunt et natura? in spiritalibus enim ubi utique non sunt figurae, simile non erit aliquid nisi per substantiam, ut ubi duorum imago una est, quo modo non eorum una erit et substantia? idcirco enim imaginem eorum et similitudinem unam esse legimus, ut unum eorum nihil differre ab altero crederemus, hoc est, uerum dei filium esse Christum, quia non est dispar a generante natiuitas. denique Iudaei intellegentes, quia proprium sibi patrem dicebat deum, dicunt ad Pilatum: nos legem habemus, et secundum legem debet mori, quia filium dei se fecit. Iudaei intellexerunt, et Christiani se dicunt non intellegere? qui non credebant, intellegebant; et qui se dicunt credere, faciunt ne intellegant? uel hoc saltim admitterent, quod profeta Eseias, ut Christum non a semet ipso quidem, sed de deo deum esse significaret, inter cetera ait: post te sequentur alligati uinculis et adorabunt te et in te deprecabuntur, quoniam in te est deus et non est deus praeter te. tu enim es deus, et nesciebamus, deus Israhel saluator.

Quantum ad bonam mentem pertinet, haec manifesta sunt. his enim et pater in filio esse probatur et filius deus eiusdem substantiae, qua pater est, significatur. in quo enim deus est et praeter ipsum deus non est et ipse deus est, quid aliud poterit esse dici, quam hoc quod est pater deus, et nec differre in aliquo? hoc est enim duo esse unum. in ipso enim deus est, quia quamuis deus sit, non tamen ex se deus [*]( 8 cf. Iob. 5, 18 9 Ioh. 19, 7 16 Esai. 45, 14. 17 ) [*](if.PG) [*]( 1 sunt nnum GA 2 enim om. M 4 una om. M 5 una FB 6 eorum unum CNX deferre M (corr.), F defferre C 10 debat M 12 ducunt (corr.) M alt. intelle-] hinc iYI. G usque ad p. 1SS. 25 13 salutem C 14 *«»quod N 15 significarc FB 16 uin-calis C 20 manifeste (corr.) C 21 hiis FB in om. FB 22 qua] quia N, (corr.) A 24 ease eras. MN 25 in pr.] ab N 26 deaa enim C . )

176

est. est enim a patre, quia filius est. praeter ipsum autem non est deus, quia unicus patris filius est. ipse autem deus est, quia una adque eadem substantia dei et Christi est. nihil igitur ambiguitatis relinquitur, ut patris et filii una esse credatur substantia. uerus enim filius et ueri patris est.

Tale etiam illud Hieremiae profetae est; dicit enim inter alia: hicdeus noster: non aestimabitur alter ad eum. hic adinuenit omnem uiamscientiae et dedit eam Iacob puero suo et Israhel dilecto sibi. post haec in terra uisus est et inter homines conuersatus est. numquid degener potest dici, ad quem alius non potest aestimari? aut alius deus quam pater est poterit dici, ut deo proficiat ad iniuriam patri? si enim aestimari ad eum alter deus non potest et absque deo patre est, uidete an debeat dici quod sequitur; periculosum est enim. maior enim patre dicetur. putantes enim deo se patri deferre, si ab eo filium segregent, derogant ei, ut quem minorem uolunt facere impie obcaecati mente proponant eum illi, cuius auctoritati inclinandum hunc putant. scriptura autem, ut nihil filium a patre differre doceret — differret autem, si non esset uerus — nullum alium dixit aestimandum ad eum, quia nulla alia substantia poterit similis repperiri substantiae dei, quae est et Christi. aliter enim Christum de deo esse doceri non poterat, quam ut nullum diceret alium aestimandum ut eum. sciens enim [*]( 2 cf. Ioh. 1, 18 5 cf. I Ioh. 5, 20 7 Bar. 3, 36—3* 20 cf. Bar. 3, 36 ) [*](def. PG) [*]( 1 est enim] sed (s. I. fort. m2) est M 2 ipse] in se M 4 relinquetnr C 5 et om. M patris] add. filius e. I. M 6 prophetaetae M inter om. M alia (corr. m2 alias) M 8 adinuenit omnem] aduentionem (corr. m4 adinaenit) M adinnentionem NX (corr. AB) 9 sibi] SQO N (corr.), X 10 terris CNX uersatas (\' 11 degenere CNX 13 patri (corr. m2 patris) M patris X 16 defferre C differre NF. (corr. defferre) A 17 segregant C 18 proponant idem quod praeponant 20 defferre C defferret C alium nullum CN aliam nihil X 21 alia om. X 22 repperiri om. M 28 alter MN )

177

deum patrem nullo modo dici posse subiectum, filium eius ut huic parem esse ostenderet: non aestimabitur, inquit, alter ad e u m, quia patri deo, qui omnium deus est, aequalis est; uerus enim eius filius est. igitur profeta ait: hic est deus noster, hoc est deus Israhel. si hic est, ipse est deus unus; de isto enim dicit scriptura: audi, Israhel, dominus deus tuus deus unus est, et certe non hie est pater, sed est filius eius.

Uides ergo non praeiudicare uni deo personam filii, si et ipse unus deus dicatur, quippe cum hoc scriptura testetur. unde hoc, nisi quia unum sunt pater et filius, quia non personis significatur unitas, sed natura, ut non substantia duo sint, sed unum, neque duo diuinitate sed deus unus, ut, siue loquatur pater siue loquatur filius, unus deus locutus dicatur? nam si ipse dominus inter cetera de mare et femina: iam non sunt, inquit, duo, sed una caro, quanto magis pater et filius non duo dii sunt, sed una substantia! ut autem duo dicantur pater et filius, causa est natiuitatis; ne autem iterum duo dii sint, causa est unius diuinitatis. qua tamen hebetudine Christum creatum, id est factum, praedicant, cum legant nihil deum sine Christo fecisse ? si ergo sine illo nihil factum est, non erit ipse factura. si enim factura est, factum est aliquid sine ipso. sed absit, quia nihil sine illo. natus enim de deo non coepit, sed extitit natiuitas enim nihil est aliud quam exitio; exitio autem manifestatio est: itaque non factus, sed editus est. ut enim Christus de essentia dei extitisse uel processisse significaretur, exitio eius [*]( 2 Bar. 3, 36 4 Bar. 3, 36 6 Deut. 6, 4 10 cf. Ioh. 1, 18 16 Matth. 19, 6. Marc. 10, 8 21 cf. Ioh. 1, 3 ) [*]( )[*](WPG) [*](1 filio F (corr.), A 2 patrem codd. (corr. Am2 mg.) 3 qui omniam] quoniam N 6 post scriptura aliquot uerba erasa in M 9 persona CNF 10 scriptarea (a fort. eras.) M 12 ut$crif>si aut MCFB, (corr.) A & N 13 sunt M 14 unus om. X 16 inquit om. M 17 sint N substantiae C 19 sunt CNX (B corr.) 22 ille C ipsa M 23 abasit M 24 sine om. M ) [*](Jj. P».-Anf Qaaeit. teat. ) [*](12 )

178

natiuitas appellata est ut, quia non dispar est a genitore natiuitas, consubstantiuus esse deo Christus non ambigeretur et mens illa quae ait: \'erat, quando non erat\', damnaretur, quia non potest aliquando non fuisse qui, ut apud deum semper fuisse significaretur, de deo legitur processisse. nemo enim de eo processit ubi non fuit.