Pseudo-Augustini Quaestiones Veteris et Novi Testamenti CXXVII

Nihil paene nouum; sic enim trinitas praedicatur, ut unus deus credatur. non ergo additum est aliquid, sed sacramentum dei unius reuelatum. inter ipsa autem primordia manifestari non oportuit, quia prius praedicandum est et postea id quod praedicatum est reuelandum, ut scias patrem esse, a quo cuncta sunt, filium uero dici, per quem sunt omnia, spiritum autem sanctum appellari, per quem omnia, quae a patre quidem, sed per filium sunt, regenerantur ad fidem dei unius. h ergo tres sunt quidem, sed una diuinitas. ratio igitur facit ut [*]( 2 cf. Ifattb. 1, 16 7 Luc. 1, 32. 83 12 cf. Matth. 28, 19 etc. 21 ef. Ioh. 1, 3 ) [*](fĮ.P) [*]( 1 ab om. M (adci.), CNX (add. Am3) 2 eet om. C euangelista est GA traxit C 8 dispowata QA 4 pro et (corr. atr.) 14 5 exj et M sumne (cotrr. atr.) M 6 testes NFB proferimus] prostremas (corr. pQstremaa) C 8 legnauit CX 10 enioa N 12 unius atr. in ras. M 18 ęt] ex M 17 credatur (t in ras.) M 21 cuncta «I.ft e. I. oquua Mmd ctmcta (n in ras.) N 23 regerantar M oni (erae.) nnias M hii C ) [*]( 10* )

Prout causa se fecit, ita et dominus se ostendit. profetae enim uisus est quasi rex corripiens plebem et hoc se ostendit quod erat; in pace enim erat causa deitatis eius. Stephano autem ut stans appareret, fecit calumnia Iudaeorum. in Stephano autem saluatoris causa uim patiebatur; ideo sedente iudice deo [*]( 18 cf. Esai. 6, 1 16 Ioh. 12, 41 19 cf. Act. 7, 55 ) [*](dff. P) [*]( \' 2 nouem (in ras.) N in se sunt] inserunt X faciunt] adiciunt X 3 in uno tres] tres in uno GA 4 differt (ff in ras.) N defert X 5 ter om. X tres] ters (corr. m4) M 8 decim NX ad om. GA 13 trono C (add. h 8. l.), B 18 itefanus (s 8. i) M 19 uidisse om. (add. s. I.! N aj ad M 22 ..uinceret C 23 se fecit] refecit M; an rem fecit legendum? 24 res (corr.) M 26 stesphano (alt. s exp.) M 27 iudici C )

Cum saluatori non crederent Iudaei neque mundanae potestates — quia non solum hominibus se manifestari uoluit, sed et principibus et potestatibus in caelestibus, sicut docet apostolus in epistula ad Efesios —, post passionem suam uera se locutum spiritum sanctum probaturum ostendit. et hoc est \'arguere mundum\', ostendere illi uera esse quae credere noluit. credere enim noluit a deo uenisse saluatorem. saluator autem seruata iustitia non trepidauit reuerti ad eum qui se miserat, et per id quod regressus est, probauit se inde uenisse, quia nemo ascendit ad deum, nisi qui descendit a deo. uidentes ergo potestates ascendere eum confusae sunt, uidentes uerum esse quod uelut falsum spreuerant. itaque ista iustitia arguit eos, qua iustum probatum est, quia regressus est unde uenerat. [*]( 6 Ioh. 16, 8-11 15 cf. Eph. 3, 10 21 cf. Ioh. 3, 13 ) [*]( : I\' ) [*]( 6 iustitia] iudicio GA iudicio] iustitia GA 7 crediderunt N 8 qui M ad patrem eo GA 10 huiua mundi NG 13 mandane* (corr. mundana m4) M potestas M 14 manifesHtari C 15 docet (corr. dicet) JI 16 ephesios C effesios X spiritum sanctum locutum (corr.) N 18 illi om. X quae] quia (corr.) M qui C noluit] .0- Init (n s. ras.) M 20 reuerti] reuerti (corr. reuera) M reuertenti G reuerenti (en exp. et eras.) A 21 se] sed (corr.) M 23 potestas corr.) M confusi C 24 apraeuerant N 25 quia regressas cst om. N )

Haec quidem ascendente saluatore uisa sunt, sed superueniente in discipulos spiritu sancto palam aperteque manifestata sunt. uera enim correptio tunc fuit, quando post passionem ad testimonium saluatoris publice a perfidis uidebantur resurgentes mortui, claudi currentes, leprosi mundati, paralytici confirmati, caeci aspicere, surdi audire, muti eloqui, daemoniatici purgati, infirmi recuperata sanitate gratias agere. hoc modo spiritus sanctus arguit mundum, quia in nomine saluatoris, qui reprobatus est a mundo, omnium curationum uirtutes operatus est.

Diabolus non speciale nomen est, sed commune. in quocumque enim opera diaboli fuerint inuenta, sine dubio [*]( 4 cf. Act. passim 19 Ioh. 8, 44 ) [*](def. F) [*]( * 1 arguet C 3 compraesum. C 4 cu (add. ius s. 1.) N commu»nicaruiit N communicauerunt GA 7 ammitteret (pr. m exp. et eras. A) X 8 saluatorem (corr.) MN 9 aperte quae CFG manifesta GA 12 currentes (pr. r in ras.) C 14 d(a)emoniatici MKX (exp. et eras. ti A) daemoniaci C recuberata CF 20 de] ex GA patris (atr in ras.) N 26 quocum M (add. que s. l.), C )

A Iohanne prius quaeramus baptista, quem ipse saluator testem suum esse professus est. ait enim inter cetera de domino: qui de sursum uenit, super omnes est; qui [*]( 6 cf. Ioh. 8, 44 8 Ioh. 8, 44 11 cf. Gen. 4, 9 19 cf. Gen. 15, 6 (Rom. 4, 8 etc.) 24 cf. loh. 1, 15 etc. 26 Ioh. 3, 31. 32 ) [*](>/.P) [*]( 3 aolnnt M perimernnt GA 4 quia om. X 6 ipaum (ps in ras.) N loqaij loquitur CNX 8 abiecit N 10 condempnare C qaod M 13 dixit esse GA 17 imita.ti C dicetur .(corr.) M 19 ipte prior X nomini NX 20 dicimus M 22 argumento GA 23 esse (add. m4 mg. neganti) M 26 super eat omnes (corr.) C )

Nam si propter iustam conuersationem et caelestem doctrinam de caelo et a deo se dixit exisse et uenisse in mundum, eadem debuerant dicere de se omnes profetae et apostoli. et quia dixit: iterum relinquo mundum et uado ad patrem, hoc forte dicatur significasse, quia doctrina, quae uenerat a deo, relicto mundo ad deum est regressa. aliud [*]( 7 Ioh. 6, 38 10 loh. 16, 26-28 15 Ioh. 16, 29. 30 24 Ioh. 16, 23 ) [*](def. I) [*]( * 1 de terra alt. om. (add. 8. l.) M et eras, M om. G 2 audit CNX 3 accepit X iohannis C 4 terrestris C appellauit N 5 caelesti GA 7 loquitur (add. i 8. t) N 8 misit me N 10 nunc] non X 12 ego om. N exiuiJ add. exiui a Mm4, X add. a C hunc om. G, B (add. m2) 15 nunc om. N 17 est om. N quoniani* (m in ras.) N quia GA 18 hac N 19 relegionis CFA 20 credimus N 26 ad deum] a deo (corr.) M-- )

Quod si uirtutis, quae in Christo operata est, dicis esse uerba, haec ipsa uirtus deum patrem suum appellat. ecce incurris quod times, quia si uirtus dei filius dei est, ipsa utique uirtus est, de qua dicit apostolus: Christum dei uirtutem et dei sapientiam; haec exiuit a deo et iterum ad deum regressa est. itaque haec ipsa uirtus, quae Christus est, in spiritu dei daemonia se testatur eicere. qui spiritus per apostolos operatus est, ut scias sanctum spiritum, per quem dominus operatus est, post abscessum domini hic in mundo in apostolos operatum, ut plenius appareat dominum de sua persona locutum, quia relicto mundo regressus est ad deum. aut si putas uirtutem hanc non esse Christum, duae erunt uirtutes et duo filii dei; et ubi est illud quod legitur: unigenitus filius dei, qui est in sinu patris, et iterum: sic enim, inquit, dilexit deus mundum hunc, ut filium suum unicum daret pro eo? animaduertis iam uirtutem dei, quae operata est corporata in mundo, ipsam unam esse. quae et dei uirtus dicatur et filius. et uideamus quid crediderint [*]( 3 Ioh. 16, 28 12 I Cor. 1, 24 15 cf. Matth. 12, 28 21 Ioh- 1.1* 23 Ioh. 3, 16 ) [*](lP) [*]( 2 uirtutes CNGA 5 mdirnuB CNX 6 in om. X 9 quod) sed C uirtna (corr.) M operata est in xpo GA 10 uirtutis X deum. M 11 dei estj est dei GA 13 haec om. (add. mg.) M deo... N 16 apostolus (corr.) M ut scias-operatus est om. (add. inf. mg.) N srlm sCm CN 18 apostolua C (corr.), G 21 est] es M 24 iam om. M 25 mondum N una X )

Nunc uideamus si de uirtutibus ambigerent discipuli. utrum ex deo essent, cum uiderent Lazarum iam fetidum quarta die resuscitatum, caeco a natiuitate oculos reformatos. tactu fimbriae mulierem a profluuio liberatam, aquae naturam inmutatam in uinum, an de persona domini. nemo plane dubitauit de uirtutibus, quippe cum dicerent illum alii esse Heliam. alii Hieremiam aut unum ex profetis. nam cum lapidare uellent illum Iudaei, respondit eis Iesus: multa opera bona ostendi uobis a patre meo; propter quod eorum opus lapida. tis me? dixerunt ei Iudaei: nos de bono opere non lapidamus te, sed propter blasfemiam, quia, cum sis homo, facis te deum. si igitur Iudaei quod dei opera essent non ambigebant, apostoli ambigebant?

Quoniam ergo omnis dubitatio de saluatoris persona erat — res enim inaudita et quae in sensum humanum non ruerat stuporem hominibus faciebat, cum audiebant dicentem illum se a deo exisse et proprium sibi patrem esse deum —, idcirco discipuli satis sibi factum confitentes manifestatione uerborum domini dixerunt ad eum: nunc scimus quoniam nosti omnia, et non opus est ut quis te interroget; in hoc [*](1 Ioh. 16, 28 2 Ioh. 16, 29. 30 7 cf. Ioh. 11, 39. 44 8 cf. Ioh. 9, 1-7 9 cf. Matth. 9, 20-22. Luc. 8, 44 10 cf. Ioh. 2, 9 12 cf. Matth. 16, 14 13 Ioh. 10, 32 15 Ioh. 10, 33 22 cf. Ioh. \' 16, 27 et Ioh. 5, 18 24 Ioh. 16, 30 ) [*](def. P) [*]( \' 2 ei Engelbrceht enim codd. 5 quoniam] quia GA 7 essentj exissent N uiderent] uidisseut N fetidum M f(a)etitum ex 8 reformatos (s in raa.) M 9 tactu] tetigisse N 10 commotatani N in] a FB plana C 11 helian C 13 bona opera X 15 eij et CNX 16 te lapidamua N et ante quia add. CNX 18 ambigebant pr.] ambigabant CF 20 rueret C 21 faciebaut C 23 esse ante factum add. N manifestationem C 25 est] est tibi X )

Si uerus ergo filius dei est Christus, quo modo homo tantum est? uerus enim non diceretur, nisi proprie ab eo esset genitus. aut dicat Fotinus, quare uere filius dei creditur, si non est uerus. aut quod opus erat hunc credere filium dei, si unus esset de ceteris sanctis, qui filii dei digni sunt appellari? aut numquid aliqua indignitas in hoc est, per quam filius dei, sicut ceteri sunt, credi non posset, et idcirco dicitur, ut hic, de quo incredulum uidetur, credatur esse filius dei? si enim potior est ceteris, quod opus est ut dicatur: \'crede Christum [*]( 3 Ioh. 16, 31 7 cf. loh. 6, 46 8 cf. Matth. 11, 27. Luc. 10, 22 10 cf. Ioh. 1, 2 13 I Ioh. 5, 20 15 Rom. 8, 32 16 Ioh. 5, 18 21 ef. Luc. 15, 19. 21 25 cf. Act. 8, 37 ) [*](\'f.P) [*]( 3 respondit (i in ras.) M 6 iatum om. N 9 aliud (corr.) C 11 aliud GA 12 uobis N uere GA dei om. M 14 ueruaj ueruB deus X 16 qui N dicebat patrem X deum om. N 19 dicet (corr.) N uerus CNX num reele? 20 quid CNX 21 aut eras. M 22 quam] quem N 23 ut hic} uhic (corr. buie) M 24 filius esse CNX 25 ceteris est CNX quid CNX credere X )

Apostolus se Christi seruum fatetur et dicit Corinthiis: nolite fieri serui hominum, et ad Galatas: Paulus apostolus non ab hominibus neque per hominem, sed per Iesum Christum et deum patrem, qui suscitauit eum a mortuis. ostendit aperte Christum deum esse et hominem, ut apostolatum suum non ab homine sed a Christo, iuxta quod deus est, et a patre deo esse monstraret. denique in subiectis ait: neque enim ego ab homine accepi illud neque didici, sed per reuelationem Iesu Christi. quid tam apertum ? dei enim doctrinam non per hominem dicit se adsecutum, sed ab ipso deo doctum. nam nos dei doctrinam per homines accepimus, uas autem electionis nihil se [*]( 3 cf. Ioh. 3, 16 7 Dent. 6, 13 (Matth. 4, 10 etc.) 9 Apoc. (19, 10) 22, 9 11 Rom. 14, 18 14 cf. Rom. 1. 1 etc. 15 I Cor. 7, 23 Gal. 1, 1 21 Gal. 1, 12 25 cf. Act. 9, 15 ) [*](def. P) [*]( 1 ni (corr.) M 2 sanctitis M 4 quia] siquis N filius (corr.) K 5 non dicam] ***** M 6 autem om. N pateretur] cum pateretur X orari C 7 esse om. CNX 8 iohanni CNF 9 angelus] dominus CNF se C\' 10 cumaoruu (corr.) M cumseruus N 14 corinthis C chorintiia X lo et om. X galatus (corr.) C galathas N 18 deum ont. N 21 accipi C 24 dictum (corr.) M 25 hominem GA accipimus CNGA electiones CF ae probat] reprobat N )

Ut quid et dicit: neque ego ab homine accepi illud neque edoctus sum, sed per reuelationem Iesu Christi? quis ambigat hoc loco Christum deum significatum? sed quid mirum, cum inter cetera dicat ad Romanos: quorum patres et ex quibus Christus secundum carnem, qui est super omnia deus, benedictus in saecula? quid est \'et ei quibus Christus secundum carnem\'? non enim hoc diceret, nisi esset et secundum deum, ut secundum carnem ex patribus, secundum diuinitatem uero ex deo Christus sit super omnia deus. \'sed forte ad patris personam pertinere dicatur.\' sed hoc loco nulla est paterni nominis mentio ideoque, si de Christo dictum negatur, persona cui conpetat detur. quare autem Christo non conpetat, cuius nomini caelestia et terrestria et inferna genu flectunt? hoc est super omnia esse deum; praeter haec enim alia nulla sunt. dicat nunc Fotinus, si haec homini genu flectunt aut si deus potentias illas caelestes et sanctos angelos, ut hominem adorent, decreuit. sed absit, quia deus nihil stultum decernit, maxime cum non liceat nisi deum adorari; quanto magis in caelis! rex enim adoratur in terris quasi uicarius dei, Christus autem post uicariam impleta dispensatione adoratur in caelis et in terra.

Legimus namque quia uerbum caro factum est, hoc est ministro sancto spiritu incarnatum esse ex Maria, hoc [*]( 5 Gal. 1, 12 8 Rom. 9, 5 10 Rom. 9, 5 13 cf. Rom. 9, 5 17 cf. PhiJ. 2, 10 18 cf. Rom. 9, 5 23 cf. Rom. 13, 4 26 lob. 1, 14. ) [*](d..;.P) [*](1 ab pr. om. CNX 2 dicitur NF 3 dicit MX 5 ego] ergo C, N (corr.), X (B corr.) accipi C 8 eum] cur N 10 est] enim (corr.) M et om. X 12 et (8. I.) ei M 14 dicitur X 16 persone M 1.7 autem] ergo X et om. N 20 geno (corr.) M genas CFG fletant (corr.) M illas om. X 24 terria] terris iste requisitus non est M 25 adoretur N 26 hoc est om. CX.. )

Nec aliter quidem oportuit dici, \'ut de ipso et non extra eum crederetur. nam simili modo et uirtus et sapientia dei uocatur, ut eadem ratione de ipso intellegatur. si enim dixisset (deus et deus\\ non illum de se esse significauerat, sed duos deos fecerat, quod unitati aduersum est. haec ratio in diuinis libris est, ut significatus deus Christus modum non excedat dei unius.

Quam autem illud tuum stultum est, Fotine, quod sic distinguis in capite euangelii Iohannis, ne uerbum deus dicatur? sic enim legis: in principio erat uerbum et uerbum erat apud deum et deus erat. uerbum hoc in principio erat apud deum quid sibi uult haec distinctio? quem indicat sensum? quam significat pietatis [*](1 cf. Ioh. 1, 2 5 cf. Ioh. 1, 2 8 Apoc. 19, 13 15 cf. I Cor. 1, 24 23 Ioh. 1, 1. 2 )[*](def. P) [*](\' 1 apud deum in principio N deam alt.] dominain M (corr. a2), CNX 3 est] esse (corr.) C et pr. om. N si obcaecatua] aci (corr.) obcaecati N 4 negee] B._a M 5 usrbam om. X 6 qa.a M 7 apocalipri5 (alt. a ,ras.) N 12 de deo] deo (corr. m2 deam) M 14 opertuitl opara»tiit (nit erae. et corr. eius mS) M 15 dei «apMntia G A 16 de] ut de FB et de GA 18 doos om. N faeerat G, A (corr. faoflfret) .19 modam] nandum X 22 si (eorr. m2) M eaplta C 24 uulgata interpunctione utuntur codd. )

Et quia carnalibus in dubium uenit, qui uolunt scripturam pro sensus sui loqui capacitate, fides posita est, quae sensum scripturae secuta praemium mereatur. Solomoni, cum sapientiam a deo postulasset, responsum a domino est: ecce dedi tibi, inquit, cor sapiens et prudens, quale non fuit ante te, et post te non exsurget uir similis tibi. quid dicemus? uerum est quod promisit deus? immo uero. nemo ergo hominum similis erit Solomoni. et quid uidebitur de Christo, qui inter cetera: regina, inquit, austri uenit ab ultimis terrae [*]( 2. 6. 11 Ioh. 1, 1 16 cf. Col. 1, 26 21 III Eeg. 3, 12 26 Matth. 12, 42. Luc. 11, 31 )[*](rf.P) [*](2 pronontiantiB M 4 quia] quid X deus om. N 5 secta] facta M neget (corr. m2 negeut) M 7 ostendit C . 9 de eras. N quo om. N 14 hoc om. (add. s. Z.) N 15 et ante deus add. N ut in] in M et in X 16 et] et a CX 18 scriptnra N 20 secuta om. X 21 domino] dM X dedtt (exp. t) M 28 uir om. N dicimus X 24 nero (corr. m2 nerum) M ueram cet. ergo oni. X hominum (um m2 in ras.) M 26 regna FB ab] ad CFB. )

0 dementia Fotini, qui Christum ante Mariam non fateri uult, quem uoce sua audit testantem quod ante Abraham sit! cum enim de tempore agerent cum eo Iudaei dicentes: quinquaginta annos nondum habes, et Abraham uidisti? respondit eis: amen dice uobis, ante Abraham ego sum. non dixit: \'melior sum\', sed ad interrogata respondit, quia ante erat quam putabant Iudaei. maledictum plane legis Fotinus euadere non potest, quia spem habet in Christo, quem tantum hominem dicit, cum legat: maledictus homo qui spem habet in homine. apostolus autem sciens Christum deum et ideo et in praesenti et in futuro spem esse in eo ait: si in hac tantum uita sperantes sumus in Christo, miserabiliores sumus omnibus hominibus. non ergo homo tantum est, in quo spem habere docemur, quia uana spes in homine. haec diximus pauca de multis; sufficeret enim, si bonae mentis Fotino hoc solum postremum posuimus. [*]( 7 cf. III Reg. 3, 12 11 Ioh. 8, 57 13 Ioh. 8, 58 17 Hier. 17, 5 19 I Cor. 15, 19 22 cf. Ps. 59, 18 ) [*](def. P) [*]( < 1 et om. N Solomone] salomonis N 2 aut] an* N xpo in ras. M an] an (n in ras.) N 3 patre (corr.) M credas (corr.) N 4 ae om. N 5 esse om. N 6 solamoni (corr. aalamoni) N intaminatum (corr. incontaminatum) M 1 *<ll N 9 quia M 10 sua om. X ait ip (ip eras.) C 11 discentes (corr.) C 16 quia] qua N 18 hominem N 22 uana] una F (corr.), B Bpems (m fort. fras.) X 24 mentis] esset mid. CNX solum] quod add. CNX )

Qui pacem suscipit saluatoris inimicitiam contrahet mundi. nisi enim discordauerit a diabolo, pacem non habebit cum Christo. nemo enim potest duobus dominis seruire. hic ergo a mundo discordat, qui legi dei fideliter seruit; Christi pace munitus omnium aduersariorum conprimit tela. quis enim audeat aduersus eum quem scit regis amicum? aliter tamen mundus pacem dat, quam se saluator dare promisit. mundus enim aut metu pacem dat aut prece; saluator uero, cum sit fortior omnium nullum utique metuens, non rogatus dat pacem. salutaris ergo haec pax est, quae idcirco datur, ut munimentum sit contra hostes. pax quidem uno nomine appellatur, sed longo interuallo discernitur dei et mundi. haec enim fragilis est, illa fortis; haec carnea, illa spiritalis; haec terrena, illa caelestis; haec de necessitate est, illa de uoluntate. Christus enim nullius egens pacem offeret inualidis et inermibus, dominus semis, bonus malis, deus hominibus.