Pseudo-Augustini Quaestiones Veteris et Novi Testamenti CXXVII

Haec quidem diximus secundum rationem, sed saluatoris bonitas ista non curat propter inbecillitatem humanam; suam enim sequitur naturam ad faciendam misericordiam. idcirco tunc uenit, quando debuit uenire, uoluntatis suae rationem secutus, non meritorum nostrorum. nam si merita perpendas, uenire non debuit. uenit ergo quando et subueniri debere sciuit et futurum gratum beneficium. si enim ei cui necessitas inminet ante subueniatur, erit quidem gratum, non tamen ualde poterit scire quid sibi praestitum est; si autem in ipsa necessitate posito auxilium feras, sciet [*](def. 1) [*](\' 1 uenera icorr.) M 2 ut eras. C et om. X 8 in Olft. A (add. m2), B 5 saluati sunt CNX 6 et ante ei add. N si] sci M uenissent (alt. n eras.) N 9 faciant (corr. facianti) C oportere codd., an oporteret scribendvm? 10 enim] est (eras.) enim C uellit CN (eras. pr. 1), YG 11 exorandns GA modo (corr.) M 12 contradicetur X 18 misericordia hac GA 22 perpendas (add. m4 [?] 8. I. den) M perpendat N subuenire X 23 gratum fnturum CNX enim] antem N 24 ei cui om. X imminit N (corr. vi. rec.), F B 2o sciri GA prestitutum M )

Idcirco recte factum est, ut non ante ueniret dominus. primum enim dimisit genus hominum uti uoluntate sua, non sine testimonio sui, quia ex ipsa mundi fabrica et annua munera, quae elementorum ministerio humanis usibus exhiberi decreuit, intellegi et timeri diuinitatem suam uoluit, quippe cum etiam ex traduce primi hominis, deinde Enoch, Noe, notitia eius esset in terris. sed cum languore quodam humani generis obsolescere coepisset cognitio dei inter homines et mores inmutarentur, eligere dignatus est Abraham, in quo forma esset renouatae notitiae dei et morum. et cum adhuc reuerentia segnior esset, postea per Moysen legem litteris dedit, quae neque obsolesceret et magis metum incuteret. maior enim timor est, ubi auctoritas manifesta est. et quia accepta lege gentes spreuerunt non se subicientes ei neque hi qui acceperunt seruauerunt eam, motus dominus misericordia misit filium suum, qui se pro illis offerens et mortem destruens data omnibus remissione peccatorum deo patri illos iustificatos offerret non enim posset descendi ad inferos, nisi per mortem. nec ordo enim nec ratio poscebat eum, qui mortuus non fuisset, intrare ianuas tartari.

Nonne si quis uult in terra sua barbaros decipere, inmutat se in habitu illorum, ut putetur unus ex his, et sic explorat [*]( 6 cf. Rom. 1, 24 24 cf. Matth. 16, 18 ) [*](\'tĮ.P) [*]( 2 esurientis (corr.) C offeras] referas CNGA refferas FB 3 non pr. om. (add. s. l.) M esariit C gratam (am in ras.) M gradum X 7 annuis mnneribus Mm3 8 exhibere X 9 et I at X 12 abjolescere C obolescere (add. s s. I.) N cogniti GA 13 elegere CX 15 signior C senior X moysem (corr.) M 18 acciperunt CG 13 misericordiam FB 20 offerrens C et om. CNX 21 illo C illi N 22 offeret CF possit X descendi (corr. descendere) M discendi CN 25 nonne] nonnese G, A (exp. se) )

Ecce quantum profuit aduentus saluatoris, ut scientes homines, de quo periculo liberati sunt, sine cessatione gratias illi referant! sed forte e contra dicatur: \'si multi ante legem et post legem peccatis pressi totos se carni dederunt et digni fuerunt in tartaro remanere, sine dubio fuerunt qui deuotione et reuerentia creatoris uitam suam naturae lege frenarunt. numquid non etiam hi detenti sunt apud inferos expuncti hac uita? si autem ante uenisset post mortem Adae, liberato Adam qui prior peccauerat ceteris ad caelum aperuerat uiam, ut. quia bene uixerant, agnito creatore defuncti reciperentur in caelum. damnum ergo est, quia non ante uenit Christus.\' damnum esse manifestum est, sed quaere iustum an iniustum sit. solent enim damna iusta esse, de quibus queri non liceat. numquid fur deprehensus et iuxta legem in quadruplum condemnatus ausus est queri? ac per hoc damnum, quod genus hominum passum est, iuste factum est, unde et permissum est.

Quare et saluator inter ipsa primordia uenire non debuit. citui enim diabolus superbiret, homo factus a deo positus est illi inimicus, ut auxiliis dei munitus, quia inpar erat, resiste- [*](def. 1}) [*]( \' 1 etj ut X 2 subuerteret C 6-11 et de cetero-carni om. (add. inf. mg.) C 9 sint CNli sunt (corr. sint) F 11 peccatis om. N prassi (s alt. in ras.) M pr(a)esit C pressii (eras. alt. i) N 14 hii ex 16 priori (corr.) C apperuerat C 17 qui C defunti M 18 qui C damnum alt.] dumnuiu F dum non X 19 quare CNX 20 quęri N 21 defeusus X contemnatus C\' 23 iusta (corr. iustae) C 26 superbiret-auxiliis om. X 27 auxilii C auxilialis (corr.) N inpar erat] imperat N . resistere GA )

Absit a Christianis ne sidera uenerari dicantur, quibus indulta est spiritalis cultura, ut despicientes quae uidentur his, quae inuisibilia et supercaelestia sunt, copulentur, ut haec omnia transcendant futuri cum angelis dei. nam siderum cultores aut cum ipsis erunt aut intra ista. qui enim fieri potest, ut aliquis super haec sit quae colit? pagani itaque non conputum lunae obseruant, sed lunam ipsam uelut deam uenerantur et effectus curriculorum eius adprehendisse se [*]( 3 cf. Gen. 3, 5. 6 ) [*](Iff.1\') [*]( 3 KuamJ eum X si] sc CX re JN 7 propter ea C 8 aceruu GA 9 se] si X idolatria N 10 in deurn] deo 11\' 11 nec adt.) ne C gratia N (corr.), G enim] ei N 15 cursus NGA paschae] sit add. NX 16 diee] die (a add. tl/. ree. fort. 8. l.) N 17 custodiant X 19 dispicientes NG 21 transdant (corr.) M 22 qui scripsi quin coda. potest fieri GA )

Omnia enim mundi tempora unius ebdomadae curriculis numerantur, qua deus mundi membra et ornamenta conposuit. sex enim diebus mundum aptauit et septima cessauit, quam sabbatum appellauit. his enim septem diebus totius mundi ratio et numerus continetur. semper enim in se redeuntes multiplicant numerum temporum. post sabbatum enim a primo die repetit semper usque in diem septimum, id est sabbatum, ut resurrectio domini primo die inchoati mundi facta discatur, qui dies dominicus dicitur. ipsum enim fecit dominus unum, qui uespere in septenarium numerum euolutus incipit iterum, ut sit post ebdomadam primus. quod ita decretum ab initio est [*]( 7 cf. Ex. 12, 6 etc. 23 cf. Apoc. 1, 10 ) [*](ikf.P) [*]( \' 1 diebus certis GA quidue] quid uel FB 5 signa (corr.) C temporum (u in rns.) C 6 luna. (rorr.) M ut] et (corr.) C 8 rationum N, (u in ras.) F inplena GA 9 a decima quarta] .....ama (ma s. l.) XliII ta (ta s. I.) M a XliII N in] ad N uigiseima prima C XXI NF 11 a] ad (corr.) N ad] ad (d in ras.) M 12 XIII N 13 quarta decima] XlIII MN 14 prima FB 15 non] nam N 17 quia N, F {corr.) memora FB 20 aemper] septem M 22 VII (add. mum s. l. m3) M 25 euolutas (corr.) M 26 initi..o M )

Absolutum est non nos lunam colere, sed numerum, qui per lunae cursum institutus est, custodire. diabolus autem, qui est satanas, ut fallaciae suae auctoritatem aliquam posset adhibere et mendacia sua commenticia ueritate colorare, primo mense quo sacramenta dominica scit celebranda, quia non mediocris potentiae est, paganis quae obseruarent instituit mysteria, ut animas eorum duabus ex causis in errore detineret: ut, quia praeuenit ueritatem fallacia, ueritas fallacia uideretur, quasi antiquitate praeiudicans ueritati; et quia in primo mense, in quo aequinoctium habent Romani, sicuti et nos, ea ipsa obseruatio ab his custoditur, ita ut et per sanguinem dicant expiationem fieri, sicut et nos per crucem. hac uersutia paganos detinet in errore, ut putent ueritatem nostram imitationem potius uideri quam ueritatem, quasi per aemulationem superstitione quadam inuentam. \'nec enim uerum potest\', inquiunt, \'aestimari quod postea est inuentum\'. sed quia apud nos pro certo ueritas est et ab initio haec est, uirtutum adque prodigiorum signa perhibent testimonium, ut teste uirtute diaboli inprobitas innotescat. quoniam enim sola est, quae facile suadeat haec, contra uersutiam et praeuentum diaboli posita est, ut simulationem eius reuelet. nemo enim etiam inimicorum negare audeat illic esse ueritatem, ubi uirtus apparet. [*]( 5 cf. Apoc. 12, 9. 20, 2 ) [*](itf. P) [*]( 2 domini om. N 6 possit NX 7 adhiberi M ueritatem (corr.) N 8 quo] quod M (corr. m2), CNX (corr. FA) acit] sic (corr. m2 sunt) M sit NGA 10 causit (corr. m2) M errorem codd., sed cf. lin. 16 13 ramani N secuti CN 14 ita (i in ras.) ut (s. I.) M 16 teninet (te in ras.) C 18 superstitione] superstutione C superstitutione N super institutione(m) X quandam GA inuentum C 20 certe GB 21 prohibent X 22 innotescit FG 25 ne (add. gare s. I.) M , audiat C uirtus] ueritas N. ) [*]( L. Fi.-Aug. Quaest. teat. ) [*]( 10 )

Nihil euangelistam quam sensum legis secutum credibile debet uideri, ideoque non inmerito hi ab euangelista sublati sunt de numero ceterorum. sic enim horum continuauit impietas, ut malignum illorum nullum interuallum haberet. a Ioram autem coeptum malignum sic perambulauit usque ad Oziam filium Amessiae, ut nullius lateris esset suffragium, quo ex parte merito patris aliquis horum remaneret in numero regum. nam Ioram maligne agens merito Iosafat remissus in numero est et Ozias merito Ioatham reseruatus in numero est; illorum autem trium continuata malignitas in deum est. Solomon quoque merito patris remissus in regno est et Roboam filius Solomonis maligne agens merito Asaf relictus est in numero regum. illi autem tres in medio malorum conclusi sunt maligne agentes; ideo erasi sunt. peius enim ad perditionem generis exemplum est, quando se iugiter malignitas pandit. et ut proprie dicam: propter quod ex traduce eorum non est [*]( 1 cf. I Par. 3, 10 Beqq. 3 cf. Matth. 1, 17 18 cf. Matth. 1, 8 ) [*](def. F) [*]( * 2 ad transmigrationem bis C ad tranemigratione N XVII NGA 3 quatuordecem M 4 dicat ho (ho ertts.) C dicit X praetermisso om. C ochodia (rubr.: corr. air. ochozia) M ochoohdie (corr. ochoohdia) N ochocia F o6hozia X 5 est om. C 6 amsessia (fort. ex arnassia) C 7 euangelista X 8 hii CO A 10 lrallum (11 m ras.) M a Ioram] maiora (corr. ioram) M 11 oriam (z a, l. m. nc.) N 12 amaessi§ (corr. amaasie) M ama6(s)iae X esse X 14 *i»am Ioram] maiora (cotr. ioram) M praemissus C 15 iotham CX ioatam N reseruantue C 18 asaf (corr. asa eras. f) M asaph C asa NX relectus CF nu..mero N 19 maliorum (corr.) C 20 pius N a perditione N )

Idonei testis proferimus sermonem. dicit enim angelus ad Mariam inter cetera: et dabit illi dominus deus sedem Dauid patris sui, et regnabit in domo Iacob in aeternum, et regni eius non erit finis. quo modo diceretur ab idoneo teste pater eius Dauid, si non esset Maria ex semine Dauid?

Nihil paene nouum; sic enim trinitas praedicatur, ut unus deus credatur. non ergo additum est aliquid, sed sacramentum dei unius reuelatum. inter ipsa autem primordia manifestari non oportuit, quia prius praedicandum est et postea id quod praedicatum est reuelandum, ut scias patrem esse, a quo cuncta sunt, filium uero dici, per quem sunt omnia, spiritum autem sanctum appellari, per quem omnia, quae a patre quidem, sed per filium sunt, regenerantur ad fidem dei unius. h ergo tres sunt quidem, sed una diuinitas. ratio igitur facit ut [*]( 2 cf. Ifattb. 1, 16 7 Luc. 1, 32. 83 12 cf. Matth. 28, 19 etc. 21 ef. Ioh. 1, 3 ) [*](fĮ.P) [*]( 1 ab om. M (adci.), CNX (add. Am3) 2 eet om. C euangelista est GA traxit C 8 dispowata QA 4 pro et (corr. atr.) 14 5 exj et M sumne (cotrr. atr.) M 6 testes NFB proferimus] prostremas (corr. pQstremaa) C 8 legnauit CX 10 enioa N 12 unius atr. in ras. M 18 ęt] ex M 17 credatur (t in ras.) M 21 cuncta «I.ft e. I. oquua Mmd ctmcta (n in ras.) N 23 regerantar M oni (erae.) nnias M hii C ) [*]( 10* )

Prout causa se fecit, ita et dominus se ostendit. profetae enim uisus est quasi rex corripiens plebem et hoc se ostendit quod erat; in pace enim erat causa deitatis eius. Stephano autem ut stans appareret, fecit calumnia Iudaeorum. in Stephano autem saluatoris causa uim patiebatur; ideo sedente iudice deo [*]( 18 cf. Esai. 6, 1 16 Ioh. 12, 41 19 cf. Act. 7, 55 ) [*](dff. P) [*]( \' 2 nouem (in ras.) N in se sunt] inserunt X faciunt] adiciunt X 3 in uno tres] tres in uno GA 4 differt (ff in ras.) N defert X 5 ter om. X tres] ters (corr. m4) M 8 decim NX ad om. GA 13 trono C (add. h 8. l.), B 18 itefanus (s 8. i) M 19 uidisse om. (add. s. I.! N aj ad M 22 ..uinceret C 23 se fecit] refecit M; an rem fecit legendum? 24 res (corr.) M 26 stesphano (alt. s exp.) M 27 iudici C )

Cum saluatori non crederent Iudaei neque mundanae potestates — quia non solum hominibus se manifestari uoluit, sed et principibus et potestatibus in caelestibus, sicut docet apostolus in epistula ad Efesios —, post passionem suam uera se locutum spiritum sanctum probaturum ostendit. et hoc est \'arguere mundum\', ostendere illi uera esse quae credere noluit. credere enim noluit a deo uenisse saluatorem. saluator autem seruata iustitia non trepidauit reuerti ad eum qui se miserat, et per id quod regressus est, probauit se inde uenisse, quia nemo ascendit ad deum, nisi qui descendit a deo. uidentes ergo potestates ascendere eum confusae sunt, uidentes uerum esse quod uelut falsum spreuerant. itaque ista iustitia arguit eos, qua iustum probatum est, quia regressus est unde uenerat. [*]( 6 Ioh. 16, 8-11 15 cf. Eph. 3, 10 21 cf. Ioh. 3, 13 ) [*]( : I\' ) [*]( 6 iustitia] iudicio GA iudicio] iustitia GA 7 crediderunt N 8 qui M ad patrem eo GA 10 huiua mundi NG 13 mandane* (corr. mundana m4) M potestas M 14 manifesHtari C 15 docet (corr. dicet) JI 16 ephesios C effesios X spiritum sanctum locutum (corr.) N 18 illi om. X quae] quia (corr.) M qui C noluit] .0- Init (n s. ras.) M 20 reuerti] reuerti (corr. reuera) M reuertenti G reuerenti (en exp. et eras.) A 21 se] sed (corr.) M 23 potestas corr.) M confusi C 24 apraeuerant N 25 quia regressas cst om. N )

Haec quidem ascendente saluatore uisa sunt, sed superueniente in discipulos spiritu sancto palam aperteque manifestata sunt. uera enim correptio tunc fuit, quando post passionem ad testimonium saluatoris publice a perfidis uidebantur resurgentes mortui, claudi currentes, leprosi mundati, paralytici confirmati, caeci aspicere, surdi audire, muti eloqui, daemoniatici purgati, infirmi recuperata sanitate gratias agere. hoc modo spiritus sanctus arguit mundum, quia in nomine saluatoris, qui reprobatus est a mundo, omnium curationum uirtutes operatus est.

Diabolus non speciale nomen est, sed commune. in quocumque enim opera diaboli fuerint inuenta, sine dubio [*]( 4 cf. Act. passim 19 Ioh. 8, 44 ) [*](def. F) [*]( * 1 arguet C 3 compraesum. C 4 cu (add. ius s. 1.) N commu»nicaruiit N communicauerunt GA 7 ammitteret (pr. m exp. et eras. A) X 8 saluatorem (corr.) MN 9 aperte quae CFG manifesta GA 12 currentes (pr. r in ras.) C 14 d(a)emoniatici MKX (exp. et eras. ti A) daemoniaci C recuberata CF 20 de] ex GA patris (atr in ras.) N 26 quocum M (add. que s. l.), C )

A Iohanne prius quaeramus baptista, quem ipse saluator testem suum esse professus est. ait enim inter cetera de domino: qui de sursum uenit, super omnes est; qui [*]( 6 cf. Ioh. 8, 44 8 Ioh. 8, 44 11 cf. Gen. 4, 9 19 cf. Gen. 15, 6 (Rom. 4, 8 etc.) 24 cf. loh. 1, 15 etc. 26 Ioh. 3, 31. 32 ) [*](>/.P) [*]( 3 aolnnt M perimernnt GA 4 quia om. X 6 ipaum (ps in ras.) N loqaij loquitur CNX 8 abiecit N 10 condempnare C qaod M 13 dixit esse GA 17 imita.ti C dicetur .(corr.) M 19 ipte prior X nomini NX 20 dicimus M 22 argumento GA 23 esse (add. m4 mg. neganti) M 26 super eat omnes (corr.) C )

Nam si propter iustam conuersationem et caelestem doctrinam de caelo et a deo se dixit exisse et uenisse in mundum, eadem debuerant dicere de se omnes profetae et apostoli. et quia dixit: iterum relinquo mundum et uado ad patrem, hoc forte dicatur significasse, quia doctrina, quae uenerat a deo, relicto mundo ad deum est regressa. aliud [*]( 7 Ioh. 6, 38 10 loh. 16, 26-28 15 Ioh. 16, 29. 30 24 Ioh. 16, 23 ) [*](def. I) [*]( * 1 de terra alt. om. (add. 8. l.) M et eras, M om. G 2 audit CNX 3 accepit X iohannis C 4 terrestris C appellauit N 5 caelesti GA 7 loquitur (add. i 8. t) N 8 misit me N 10 nunc] non X 12 ego om. N exiuiJ add. exiui a Mm4, X add. a C hunc om. G, B (add. m2) 15 nunc om. N 17 est om. N quoniani* (m in ras.) N quia GA 18 hac N 19 relegionis CFA 20 credimus N 26 ad deum] a deo (corr.) M-- )

Quod si uirtutis, quae in Christo operata est, dicis esse uerba, haec ipsa uirtus deum patrem suum appellat. ecce incurris quod times, quia si uirtus dei filius dei est, ipsa utique uirtus est, de qua dicit apostolus: Christum dei uirtutem et dei sapientiam; haec exiuit a deo et iterum ad deum regressa est. itaque haec ipsa uirtus, quae Christus est, in spiritu dei daemonia se testatur eicere. qui spiritus per apostolos operatus est, ut scias sanctum spiritum, per quem dominus operatus est, post abscessum domini hic in mundo in apostolos operatum, ut plenius appareat dominum de sua persona locutum, quia relicto mundo regressus est ad deum. aut si putas uirtutem hanc non esse Christum, duae erunt uirtutes et duo filii dei; et ubi est illud quod legitur: unigenitus filius dei, qui est in sinu patris, et iterum: sic enim, inquit, dilexit deus mundum hunc, ut filium suum unicum daret pro eo? animaduertis iam uirtutem dei, quae operata est corporata in mundo, ipsam unam esse. quae et dei uirtus dicatur et filius. et uideamus quid crediderint [*]( 3 Ioh. 16, 28 12 I Cor. 1, 24 15 cf. Matth. 12, 28 21 Ioh- 1.1* 23 Ioh. 3, 16 ) [*](lP) [*]( 2 uirtutes CNGA 5 mdirnuB CNX 6 in om. X 9 quod) sed C uirtna (corr.) M operata est in xpo GA 10 uirtutis X deum. M 11 dei estj est dei GA 13 haec om. (add. mg.) M deo... N 16 apostolus (corr.) M ut scias-operatus est om. (add. inf. mg.) N srlm sCm CN 18 apostolua C (corr.), G 21 est] es M 24 iam om. M 25 mondum N una X )

Nunc uideamus si de uirtutibus ambigerent discipuli. utrum ex deo essent, cum uiderent Lazarum iam fetidum quarta die resuscitatum, caeco a natiuitate oculos reformatos. tactu fimbriae mulierem a profluuio liberatam, aquae naturam inmutatam in uinum, an de persona domini. nemo plane dubitauit de uirtutibus, quippe cum dicerent illum alii esse Heliam. alii Hieremiam aut unum ex profetis. nam cum lapidare uellent illum Iudaei, respondit eis Iesus: multa opera bona ostendi uobis a patre meo; propter quod eorum opus lapida. tis me? dixerunt ei Iudaei: nos de bono opere non lapidamus te, sed propter blasfemiam, quia, cum sis homo, facis te deum. si igitur Iudaei quod dei opera essent non ambigebant, apostoli ambigebant?

Quoniam ergo omnis dubitatio de saluatoris persona erat — res enim inaudita et quae in sensum humanum non ruerat stuporem hominibus faciebat, cum audiebant dicentem illum se a deo exisse et proprium sibi patrem esse deum —, idcirco discipuli satis sibi factum confitentes manifestatione uerborum domini dixerunt ad eum: nunc scimus quoniam nosti omnia, et non opus est ut quis te interroget; in hoc [*](1 Ioh. 16, 28 2 Ioh. 16, 29. 30 7 cf. Ioh. 11, 39. 44 8 cf. Ioh. 9, 1-7 9 cf. Matth. 9, 20-22. Luc. 8, 44 10 cf. Ioh. 2, 9 12 cf. Matth. 16, 14 13 Ioh. 10, 32 15 Ioh. 10, 33 22 cf. Ioh. \' 16, 27 et Ioh. 5, 18 24 Ioh. 16, 30 ) [*](def. P) [*]( \' 2 ei Engelbrceht enim codd. 5 quoniam] quia GA 7 essentj exissent N uiderent] uidisseut N fetidum M f(a)etitum ex 8 reformatos (s in raa.) M 9 tactu] tetigisse N 10 commotatani N in] a FB plana C 11 helian C 13 bona opera X 15 eij et CNX 16 te lapidamua N et ante quia add. CNX 18 ambigebant pr.] ambigabant CF 20 rueret C 21 faciebaut C 23 esse ante factum add. N manifestationem C 25 est] est tibi X )