Pseudo-Augustini Quaestiones Veteris et Novi Testamenti CXXVII

Ambrosiaster

Ambrosiaster. Pseudo-Augustini Quaestiones Veteris et Novi Testamenti CXXVII (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 50). Souter, Alexander, editor. Vienna, Leipzig: Tempsky, Freytag, 1908

Talis causa est et sabbati, quare et circumcidi in sabbato non prohibetur. haec enim, quae periculosa non sunt, sic seruanda mandata sunt, ut non obsit, si ex necessitate fuerint admissa, quia non ad salutem, sed ad reuerentiam mandata sunt, illud autem quod omnino non licet semper non licet nec aliqua necessitate mitigatur, ut admissum non obsit. est enim semper inlicitum quod legibus, quia criminosum est, prohibetur. superiora autem illa, quae diximus aliquando licere, talia sunt, qualia ieiunia legitima, quae in necessitate soluta non faciunt reos, si stomachi fuerit causa aut infirmitas febrium. haec igitur scientes dolosi Iudaei discipulos accusabant, quasi sabbatum uiolarent, sicut supra dictum est. saluator autem noluit illis de tempore impletae legis praeiudicare, ne plus ad insaniam prosilirent, sed de praeterito, unde sabbatum uindicandum magis putabant, calumniosos illos ostendit, et non solum in sabbati causa, sed et in sacerdotali pane confusi sunt, sicut supra ostensum est.

LXII. QVID EST UT OCCISIS FILIIS LIAE, QVI ERANT EX TRIBU IUDA, RACHEL FILIOS SUOS PLANGERE DICATUR? .

Quantum ad historiam pertinet, Rachel filii tribus Beniamin porro olim pro maleficiis propriis, operibus scilicet Sodomitarum, et stupro, quod in concubinam uiri Leuitae gesserant, a reliquis tribubus extincti et erasi sunt. quam ob rem consolationem recipere uelle negatur sciens nullam spem [*]( 2 cf. loh. 7, 22 18 cf. Matth. 2, 18 (Hier. 38 (31), 15) 28 of. Iudd. 19 et 20 ) [*](def. P) [*]( \' 2 qai FB perioolosa non euntj periculosi (eorr. m2) M eic] hic C 3 obflunt M 7 perhibetur X 6 lioeret CNF taiiaj ita Alia N 10 aut] autem M 11 dolore G dolose NX 13 praedicare N 16 sed et om. M 18 LXIII M luoe M 19 plangire M 21 steriam (corr. istoriam) C 28 sedomitarum C quid C 24 quam (m2 in ras.) M 25 re M consulationem N )

111

eorum qui perisse noscuntur. filii autem Liae in primaeuis annis in saluatoris causa occisi sunt, unde horum causae planctum non uult adscribi, quia et innocentes occisi sunt et propter deum, a quo sine dubio mercedis gi*atia aeterna uita donati sunt. quapropter planctum Rachel filiis conpetere, qui et in praesenti et in futuro erasi sunt, illi autem carnaliter plancti spiritaliter consolati sunt; filii autem Rachel carnaliter conuersati flammis spiritalibus consumentur. idcirco autem Liae filiis occisis adimpletum planctum Rachelis euangelista testatur, quia tunc plangere filios suos coepit, quando filios sororis suae in tali causa uidit occisos, ut aeternae uitae heredes exsisterent. cui enim aliquid aduersum euenit ex felicitate alterius, infausta sua miserius luget.

LXIII. QVA RATIONE MAGI CHALDEI PER STELLAE APPARENTIAM CHRISTUM REGEM IUDAEORUM NATUM INTELLEXERUNT, CUM STELLA INDICE TEMPOBAUS REX SOLEAT DESIGNARI?

Hi magi Chaldei non maliuolentia astrorum cursum, sed rerum curiositate speculabantur. sicut enim datur intellegi. traditionem Balaam sequebantur, qui cum arcessitus esset a Balaac ad maledicendum populum dei, diuino nutu benedicere coepit. ex huius ergo relatione conpertum habebant futurum dei prouidentia ex Iacob qui regnaret. hic enim, quod non est occultum, profetauit dicens: orietur stella ex Iacob et cetera. istam ergo traditionem magi secuti uidentes stellam [*]( 14 cf. Matth. 2, 2 20 cf. Nurn. 24, 10 24 Nam. 24, 17 ) [*](ci,P) [*]( 1 in primaeais annis] in primaeius annis MG in prima eais aanis C, (ania) F 2 eorani CNG causa C 3 occisant N 4 a quo] aliquo X donato (\' 6 planctis CN plancti isti X 8 spiritibus M coBrammentnr MC 9 eaangelist§ M 12 cui) qui C cum N 16 intellegemnt M fort. recte stellara (m partim erus.) M 17 roxj re M lex C solet G, (corr.) A 18 hii MCFG chaldei magi GA careaam C, (corr.) N 20 arcenitus FG, A (?) (corr. m2 accersitus) a} ad N 22 relationem C (corr.). F fructam N 24 steU* M 25 magni M stella C )

112

extra ordinem mundi hanc esse intellexerunt, quam Balaam futuram indicem regis Iudaeorum profetauerat, quod quidem factum contra inimicos religionis est. inde enim testimonium accepit unde solet inprobari; astrologi enim inimici sunt ueritatis.

LXIIII. QVO MODO PROBATUR POST TRES DIES ET NOCTES RESURREXISSE EX MORTUIS SALUATOREM?

In hac causa si numerum per ordinem dierum et noctium requiris, effectum intellegentiae non habebis, quia et Moyses XL diebus et XL noctibus ieiunauit et non tamen integer numerus inuenitur. quando enim per diem ascendit et per diem descendit, omnem utique numerum non impleuit, sed quia, ubi dies est, conputatur et nox et, ubi nox est, conputatur et dies, ut a parte ad totum XL dies et XL noctes dicuntur. ita est et quod dixit saluator, ut, quia tres noctes sunt, tres accipiantur et dies. est enim nox, ne nouum aut contra rationem forte uideatur, ut cum nox ex die pendeat. nam ante lucem factam, ex qua appellatus est dies, quam uesperum, quem sequitur nox, institutum minime dubitatur.

Quod passio dominica a nocte sumere adseueratur initium, non absurdum est; nam sicut lux, id est dies, imago uitae est, ita nox similitudo mortis est, id est tenebrae, sicut in scripturis euidenter ostenditur, id est: filii lucis et e contra: tenebrarum. nec mirum si, cum ubique dies nocti et lumen tenebris, hic solum quae sunt sequentia anterioribus [*](6 cf. Matth. 12, 40 9 cf. Ex. 34, 28 23 I Thess. 5, 5 etc. ) [*](def. P) [*]( I 2 profectauerat M 3 relegionis CF 4 accipit C 7 resllrrexse M rarfurrexisse N 9 mosea M 10 et ante pro XL add. GA 11 diem] die C diem (corr. m. ret. dies) N dies FB 13 conputaturest om. C et pr. om. CNG conpatatae C 14 a parte] adparte (d exp.) M aperte CB ad om. GA 15 ut] et N 16 accipiuntor GA 17 ut cum idem quod uelut si 21 est pr. om. CNX uita C 22 sicut enim G A 23 euidentur C 25 praeponuntur X )

113

praeponantur, uel quod in tali causa rerum ordo confunditur et mutatur, ut antesignana mortis nox magis quam dies esse uideatur — ideo etenim a nocte initium sumitur —, qui non aliter principi tenebrarum nisi per noctem potuit subintrari, et ut aliquatenus dominus lucis, id est aeternae uitae, principi tenebrarum siue mortis subiectus esset ad tempus, quatenus et praeteritos et post futuros a morte liberaret. nam non esset mors penitus uacuata nec umquam tenebrarum caligo discussa, si dominum non uidisset. subintrante etenim tanta luce secretum mortis, in quo dominabatur, euanuit, nec penitus uinci potest, nisi qui uel per sua uel in suis capitur. recte igitur in tali negotio tantum modo nox optinet principatum, ita ut amitteret potestatem. et ut Iudaei in perpetua non credentes nocte remanerent nec auctor dies tanti sceleris, immo sacrilegii, sed nox fieret, praecedenti nocti contra rerum seriem subditur dies, sicut deus et dominus omnium rerum principi nefariae mortis, ut omnes a mortis laqueis explicaret.

Quod si cui adhuc forte uidetur esse contrarium, diligenter aduertat, ne incipiat illud durius aestimare, quod deus se personam induens serui, non dicam hominis, morti dederit. quid ergo hic ordinem quaeris, ubi omnia uideas esse contraria? quae est enim lux, quae fuit in tenebris, et tenebrae eam non conprehenderunt, qua conprehensus est? qui enim scit se ad hoc conprehendi ut feriatur, tempus illud in mortem conputat. est et dies sequens- qua auditus et cruci fixus est; est et nox quae cadit in sabbatum; est et ipsum sabbatum; [*](17 cf. Ps. 17, 6 19 cf. Phil. 2, 7 22 cf. Ioh. 1, 5 ) [*](Ej. r) [*]( 1 eonfandetur N 2 antesignana Turner ante signa nam codd. 3 a nocte] om. (add. s. I. m2) N ante GA qui (corr. quia) A 4 subintrare N 8 uocata (corr. m2) N caliga C 9 subintrantem N 11 capitur] incapitur CNF capitur B 18 ammitteret FB perpetuo C 14 sceleris immo) scelerissimo N 15 praecedente nocte GA nosti (corr.) C 16 syriem FB dens] dies (corr.) M 17 expraelicarc-t (rae eras.) M 19 dura9 C se] se in (in eras.) C 20 dederitJ dediderit FB se dederit GA 21 hic ergo GA 28 quia X 26 est pr. om. C ) [*]( L. Pa.-Aag. Quaett. telL ) [*](s )

114

est etiam uesper post sabbatum — hoc est quod Iudaeis a Moyse praeceptum est in figura, ut uespere intrarent in sabbatum —, in quo dominus resurrexit, qui conplectitur diem dominicum, quia nox non inputatur sine die neque dies sine nocte. hac ratione post tres dies et tres noctes dominus resurrexit.

LXV. SI UNO ORE ET RATIONE EUANGELISTAE LOCCTI SUNT, QVO MODO FACTUM EST UT TRIBUS DICENTIBUS, ID EST MATHEO, LUCA ET IOHANNE, QVIA SEXTA HORA CRUCI FIXUS EST DOMINUS, MARCUS E DIUERSO TERTIA HORA CRUCI FIXUM DICAT SALUATOREM?

Obscuris uera inuoluere non est bonum. nam tres euangelistae unum sensum habuerunt, Marcus autem rem, quae ab istis praetermissa fuerat, uoluit intimare sciens necessariam. nec enim falli posset, qui auctorum exempla secutus ea quae scripsit magna deuotione et industria didicit et nec sine sancto spiritu fuit. quid ergo ex hoc ostendere uoluit, debet absolui. contuendum itaque est, quia non a Pilato, sed a Iudaeis saluator cruci fixus est. quantum autem ad leges Romanas pertinuit, innocentem pronuntiauerunt saluatorem. ait enim Pilatus Iudaeis: ego nullam inuenio causam in eo et dicentibus eis: cruci fige eum, respondit: quid enim mali fecit? denique persistens et uolens educere eum de manibus eorum, calumniam passus est dicentibus eis: si hunc dimittis, non es amicus Caesaris. omnis enim [*](2 cf. Leu. 23, 32 9 cf. Matth. 27, 45. Luc. 23, 44. Ioh. 19, 14 10 Harc. 15, 25 22 Ioh. 18, 38. 19, 4. 6 etc. 23 loh. 19, 6. Matth. 27, 23. Marc. 15, 14. Luc. 23, 22 25 Ioh. 19, 12 )[*](def. P i 1 ) [*]( 10 crucufixus M 12 obsecuris M uera] falsa G uera (corr. falsa) A 13 abuerant M 14 fuerant GA imitare X 15 auctorem X secutis (corr.) M \' 16 magne C 17 spiritu sancto GA 23 male M (corr.), CFG educere] se (corr. e) ducere C )

115

qui se regem facit, contradicit Caesari. sic factum est ut traderet eum iudicio illorum. sententiam ergo non dedit Pilatus, sed Iudaei.

Denique praemoniti sunt, inquit, a principibus sacerdotum, ut dicerent: cruci figatur. hanc sententiam tertia hora datam uult intellegi, in qua assiduis uocibus perdurantes, interuallo tamen horarum fere trium, quibus itum et reditum est ab Herode, cruci fixerunt saluatorem. omnis enim qui addicitur, ex eo iam mortuus conputatur, quo sententiam excipit. manifestauit igitur Marcus, quia non iudicis sententia cruci fixus saluator est. difficile est enim innocentem probare eum, qui sententia iudicis punitur. discordare ergo se passus in uerbo est, ut doceret tertia hora coeptum esse, quod sexta hora impletum est, non legibus, sed persistente maliuolentia Iudaeorum.

LXVI. MARCUS EUANGELISTA DAEMONIA COGNOUISSE AIT ET PROFESSA ESSE IESUM, E CONTRA AUTEM APOSTOLUS PRINCIPES ET POTESTATES HUIUS SAECULI NEGAT COGNOUISSE DIUINITATEM DOMINI IESU. DICIT ENIM INTER CETERA MARCUS: \'SCIEBANT ENIM IPSUM ESSE\'; APOSTOLUS UERO: \'QVEM NEMO\', INQVIT, \'PRINCIPUM HUIUS SAECULI COGNOUIT; SI ENIM COGNOUISSENT, NUMQVAM DOMINUM MAIESTATIS CRUCI FIXISSENT.\' SI DAEMONIA SCIEBANT, QVO MODO PRINCIPES IGNORABANT?

Quibusdam uidetur \'principes huius saeculi\' maiores Iudaeorum significasse, quasi iuxta quod Petrus apostolus dixit: [*]( 1 cf. Ioh. 19, 16 cf. Matth. 27, 20. Marc. 15, 11 5 Matth. 27, 23 20 Mare. 1, 34 21 I Cor. 2, 8 ) [*](k/P) [*]( 1 ceseari (corr. cesari) C 3 iuda FB 4 promoniti MG praemoti C 5 bane] ac C 6 datum C 7 redditam MG, A (exp. et eras. pr. d) 9 adicitur M mortuos (eorr.) C excepit NX 12 ponitur CFB 13 quod] ut C 14 maliuolentia iudaeorum (uolentia iu in rcw.) N IS saecnli] est add. C 27 iuxta ********** N ) [*]( 8* )

116

scitis enim, inquit, fratres, quia per ignorantiam gessistis hoc malum, sicut et principes uestri. ergo Iudaeorum erant principes, non tamen huius saeculi. \'principes\' enim, ait, \'uestri\', non saeculi, quippe cum dixerint regem se habere Caesarem, sub cuius fuerant redacti potestatem. sunt autem isti hi principes, quos alio loco significauit apostolus dicens: non est nobis conluctatio aduersus carnem et sanguinem, sed aduersus principes et potestates, aduersus huius mundi tenebrarum harum rectores. recte ergo quaeritur. si enim isti non cognouerunt Iesum, quo modo poterat fieri ut daemonia agnoscerent eum?

Sed aliud est quod cognouisse in Christo daemones dicit, et aliud quod huius saeculi principes negat agnouisse. nam daemonia sciebant quidem ipsum esse, sed qui per legem fuerat promissus. omnia enim signa uidebant in eo, quae dixerant futura profetae, et quod ex semine Dauid de uirgine uenturus esset redemptor Israhel: mysterium autem diuinitatis eius ignorabant, sicut et principes eorum. denique quaerit. quamuis captiose, diabolus a saluatore dicens: si tu es filius dei et cetera. uidens enim aliquando diuinam uirtutem, aliquando hominis infirmitatem ambigens quid uerum esset. torquebatur. concordant igitur scripturae secundum ea quae reuelata sunt. inpossibile est enim discordare unius spiritus uiros. [*]( 1 Act. S, 17 4 cf. Ioh. 19, 15 7 Eph. 6, 12 19 Matth. 4, 3. Luc. 4, 3 ) [*](def.P i ) [*]( 3 ergo] esto M 4 dixerunt X 5 potestatem (m Up.) G poteatate A 6 hii CX 8 aducrsns .......... N 9 tenebrarum harum rectores] rectores tenebrarum Itarum rectone (rectoris add. postea ml) C rectores tenebrarum harum GA 18 cognouisse CNX 16 dixerunt X prophetae futura (corr.) N 21 esse M 23 reuelate (corr.) C )

117

LXVII. QVID EST QVOD IN CRUCE POSITUS SALCATOB AIT: \'PATER, IGNOSCE ILLIS; NON ENIM SCIUNT QVID FACIUNT\'? SI NESCIUNT, QVID EST QVOD IGNOSCITUR, MAXIME CUM DICAT REX ABIMELEC AD DEUM: \'NUMQVID GENTEM IGNORANTEM PERDES?\'

Non omnis ignorans inmunis a poena est. ille enim ignorans potest excusari a poena, qui a quo disceret non inuenit; istis autem hoc ignosci petit, quia habentes a quo discerent operam non dederunt. huius modi non licet ignorare: accipient ergo ueniam si conuertantur.

LXVIII. ORANDUM UTIQVE PRO INIMICIS DOMINUS DOCUIT: QVID EST UT CONTRA ANIMAE OCCISORUM ULCISCI SE PETANT DE DEO POSTULANTES UINDICTAM?.

Sic animae occisorum clamant uindicari se postulantes, sicut sanguis Abel clamauit de terra. causae ergo sunt quae clamare dicuntur, cum loqui non possint. sanguis enim effusus quid aliud quam uindicari se postulat, clamans non uoce, sed ratione? nam et opus opificem laudare dicitur per hoc ipsum quod uidentem se oblectat. non enim tam inpatientes sunt sancti, ut urgeant fieri quod sciunt tempore praefinito futurum, quod nec anticipari potest nec differri. sed hoc dicto ostendere uoluit uindicaturum deum sanguinem sanctorum suorum, ne, quia tam patiens nunc uidetur, inultum putaretur impium [*]( 2 Lac. 23, 34 5 Gen. 20, 4 11 cf. Matth. 5, 44. Luc. 6, 2i 12 cf. Apoc. 6, 10 16 cf. Gen. 4, 10 19 cf. Ps. 144, 10 ) [*]( f, P ) [*]( 1 •• est M 4 abimalech C, (corr. m2 abimelech) B abimelech NX 7 qui a quo disceret] qai quos disceret M qui quod disceret C quia quod sciret X 8 isti autem ignosci petierunt GA haec FB 9 accipientes C accipiant GA 12 quid est ut contra om. C animae.. C 13 de] et C 17 possunt M, G (corr.) 20 oblectet (corr.) N impatienter M 23 noluit uolnit (alt. exp.) N )

118

bellum, quod contra sanctos geritur, ut et terrorem incutiat persequentibus dei seruos et exhortaretur pro se patientes. releuatur enim anima patientis, quando uindicari se audit a potente. prae se enim fert, si mortem suam audiat iudici displicere; tunc enim pro certo habet innocentem se esse. et deus quidem misericors et patiens est, sed moderate. expectat enim ut impii credant et peccatores emendent; si quo minus, plectentur, quia dei longam patientiam contemserunt.