Pseudo-Augustini Quaestiones Veteris et Novi Testamenti CXXVII

Frustra hoc putant, qui arbitrantur quod Lamech dixerit de Cain: occidi uirum in liuore mihi et iuuenem in uulnere mihi. iam enim quinta generatione natus erat Lamech a Cain, id est de Matusalam abnepote Cain. hoc autem idcirco memorat Lamech, ut ostendat acrius adstringendum eum qui sub manifestata lege peccauerit. ac per hoc si post Cain in imitatorem eius septiens uindicatum est, quanto amplius uindicandum in eum est, quem nec factum Cain et correptio nec post eum lata sententia terruit, ut a tam impio et crudeli facinore uoluntatem auerteret! post Cain ergo Lamech homicidium perpetrauit, qui sine dubio iuxta ea quae supra dicta sunt septem uindictas exsoluit. et quid post Lamech ei, qui hoc secutus fuisset, futurum esset ostendit dicens:de Lamech autem septuagiens septiens quia malum opus paenitentia non subsequitur, septuaginta septem [*]( 1 cf. Luc. 5, 11 2 cf. Marc. 10, 30 etc. Gen. 4, 15 c 10 Gen. 4, 23 22 Gen. 4, 24 b. ) [*]( 1 hii add. m3 ante qui G 2 et om. N 3 nequis (quis eras. Nml BmU) NB occiderit MO A 5 parricide M parricidium N paracidium AB (corr. A, Bm2) 6 est om. C 8 81] Utrum P lamecech P 10 et iuuenem in uulnere mihi om. X 11 quinta (i in ras.) F quarta. GA quanta B 12 a om. X (add. Bm2) mathusalam C matusala X 14 sub»*manif»estata (ex manistestata) M lege] lite (corr. m. ree.) M 15 imit.] imit. (pr. i ertw.) M imit. (m 8. pr. i eras.) C 17 ante eum add. in M. rec. C sententia data P deterruit M 18 Cludelisaimo N crudelis (a eras.) F, Q uerteret (corr. m2 B) X 21 quid NF (corr.), G 22 «.lamech C )

Sed ne putetur alius ante Lamech homicidium post Cain fecisse, quia dixit: de Cain uindicatum est, quasi iam factum. Lamech autem de se quo modo diceret quia uindicatum in eum erat, cum adhuc recens esset homicidium, quod confessus fuerat se fecisse, cum constet omne factum sententiam secum habere? quando enim alia spes non est, praeter quam quod expleto operi dignum scitur, futurum pro facto habetur. denique dictum Adae est: qua die manducaueritis, morte moriemini, et utique non statim mortui sunt, sed post longum temporis interuallum; sed quia iam spes inmortalitatis amissa erat, futura mors praesens dicta est, quia haec coepit in spe haberi. igitur Lamech iuuenem se occidisse fatetur et Cain, sicut claruit, usque ad hoc tempus peruenire non potuit aut si peruenit, quod inpossibile est, senior fuit.

Decem sententias decem uerba appellauit, quia et saluator sensum uerbum significauit dicens inter cetera ad Iudaeos: interrogo uos et ego unum uerbum; respondete mihi: baptismum Iohannis unde erat, « caelo an ex hominibus? hunc sensum uerbum> appellauit. simili modo et in duabus tabulis decem uerba scripta dicuntur, qui [*]( 1 cf. Matth. 18, 22 4 Gen. 4, 24 a 10 Gen. 2, 17 22 Luc. 20, 3. 4\' ) [*]( 1 septugiea (corr. m3) M 2 praecipit CNFB 5 autem om. X 6 adhuc recens esset] adrecensisset C 7 omnes X 9 expletur NFGA expletoulI (0 m2) B 18 in epe coepit X 14 habere (corr.) C 17 in tabuliB (inta in ras.) C 18 quot dena P quot.- C quottfp? N quotena (en eras.) F quod G, (corr. quot) A 23 de C 25 dicuntar] dinoscitur X quia P quae CB )

Deinde in secunda tabula haec continentur: primum uerbum est: honora patrem tuum et matrem; secundum: non occides; tertium: non fornicaberis; quartum: non furaberis; quintum: non falsum testimonium dices; sextum: non concupisces quicquam proximi tui, et talia. haec in secunda tabula scripta probat apostolus Paulus dicens: honora patrem et matrem, quod est mandatum primum in promissione. quo modo esset primum, nisi in secunda tabula ab ipso coepisset? \'in promissione) autem ideo dixit, quia statim subiecit: ut sis longaeuus super terram et bene tibi sit. haec [*]( 1 Ex. 20, 3 (Deut. 5, 7) 2 Er. 20, 4 (Deut. 5, 8) 5 Ex. 20, 7 (Deut. 5, 11) 9 Ex. 20, 8. 10 (Deut. 5, 12. 14) 14 Ei. 20, 12 (Deut. 5, 16) 15 Ex. 20, (13) 15 (Deut. 5, (17) 18); Ex. 20, (14) 18 (Deut. 5, 17) 16 Ex. 20, (15) 14 (Dent. 5, (17) 19); Ei. 20, 16 (Deut. 5, (17) 20) 17 Ex. 20, 17 (Deut. 5, (18) 21) . 19 Eph. 6, 2 22 Eph. 6, 3 ) [*]( 1 sin M 6 tui om. M mundauit uel mandauit Cml mandauit Om2, NX 8 peieres P periures NX per om. X 9 Babbato C sabbatum Bm2 11 de decem] dedecim CNQA proprie ad deum P 16 foraueris C 17 concupiscis (corr.) N 18 alia N X 20 promis- Bione* (?) C 22 promissionem MF promiaionem N qui X 23 longeuos (corr. longeuuos) M )

Accepta potestate in peccatoies cum honorificentia descendit de monte facie gloriosa. lex enim contra peccatores data est. Moyses ergo quia non peccauerat, gloriosus apparuit in tantum ut a peccatoribus uideri non posset. ostensum enim in eo est, quia peccatores gloriam dei non merentur aspicere. post simulacrum enim uituli fusilis et confractionem tabularum, in quibus data lex fuerat, rursus ascendens Moyses in montem cum tabulis, in quibus accepta lege cum descenderet. gloriosa facta est facies eius, ut non possent aspicere filii Israhel uultum eius, neque Aaron, quia et ipse peccauerat; sed interposito uelamine loquebatur ad illos, ut tam diu indigni essent gloria dei, quam diu in peccatis uerterentur.

Unde dicit apostolus: cum conuersus fuerit ad dominum, auferetur uelamen, ut dono dei abluti digni fierent intendere gloriam dei. in confractione enim tabularum, quas ante acceperat, Iudaeorum populum reprobum significauit, eo quod peccatis studentes promissione dei indigni futuri [*](8 cf. Ex. 34, 29 17 cf. Ei. 84, 83 19 II Cor. 3, 16 ) [*](3 quanta (corr. m. rec. quot) N 4 descedes M 6 intolerabile N, Gta2, B 9 peccauerit M 10 posset (corr. possit [?]) C 11 aspicdre om. add. mg. N 12 fussilis (corr.) C confractione MCX 18 data lex] lez data (corr.) N rnssae N 18 gloria M gloriam cet. uerterentur (exp. te et corr. sa) N 19 fuerit (uer mJi in ras.) B 20 auferentur M ut] ad M 21 confrsctionem N 22 acciperat CX )

Per id quod multimodam rationem habent uerba, faciunt quaestiones. nam si ad causam de qua agitur referantur, nulla erit quaestio, quia per ordinem res ipsae se prodent. nam aliquando (commune dicimus quod indiuisum est, aliquando quod inmundum est; duobus enim modis appellatur (commune). denique Petrus apostolus: commune, inquit, et inmundum numquam intrauit in os meum, et apostolus Paulus: omne, inquit, quod non est ex fide peccatum est, et alibi: lex, ait, non est ex fide, et non tamen peccatum est. uides ergo, quia unus adque idem sermo non eadem semper significat.

Ideo et cum dicitur (inmundum), considerandum est qua ex causa dicatur, quia aliquando ad conparationem meliorum inmundum dicitur, aliquando ad opera sordida refertur, ut malum intellegatur. nulla igitur substantia malum, quia quae per substantiam inmunda putantur ad conparationem pulcherrimarum rerum inmunda sunt. nam et panis inmundus dicitur . et oleum et plumbum ad conparationem auri inmundum est et coruus ad pauum et, cum unius corporis membra sint, alia honesta, alia inhonesta uocantur, cum sciantur mala non esse. itaque omnia in sua natura bona sunt, quia utilia. [*]( 3 cf. Gen. 1, 31 4 cf. Gen. 6, 19. 7, 2 12 cf. Act. 10, 14 14 Bom. 14, 23 15 Gal. 3, 12 25 cf. I Cor. 12, 23. 24 ) [*]( 3 nude bona (corr.) N 5 are(h)a CNX in aU. om. CNX absolnto (corr. solitam) N 8 ad] adhuc F, (corr. ad hanc m2) B ad hanc OA agitur om. C 9 erat NX 10 communi M in diuisum C 12 petrus petr (petr eras.) N commune] denique add. C 13 intrauit (r in ras.) C 18 qua ex] quia (corr.) ex N ex qua X 20 quae om. N ) [*]( L. Fi.-Aaf. Qaaeat. teat. ) [*]( 3 )

Quantum ad uerba pertinet, uidetur esse contrarium; si autem sensus requiratur, inuenietur esse non dispar. sic enim lex loquitur, ut a diligentibus ac sedulis possit intellegi, ut ratio ueritatis non incuriosis, sed sollicitis se reuelet. nam utique deus dixit: quarta progenie, et Moyses scripsit: quinta progenie, quamuis utrumque Moyses retulerit et fallere eum inpossibile sit, in quo tanta uirtus operata sit. ac per hoc inuestigandus est sensus, quia non otiose aliquid aut inprouide diuina loquitur scriptura. itaque duae partes sunt, quas singuli memorauerunt. deus enim quattuor generationes significauit, quae natae sunt in Aegypto; Moyses autem addens his unam, ex qua hae ortum acceperunt, cum intrassent in Aegyptum: quinta, inquit, generatione exierunt filii Israhel. generationem enim quae intrauit in Aegyptum, et quattuor quae illic natae sunt, simul conplexus est. nam Abraham usque ad exitum filiorum Israhel de Aegypto generationes sunt octo. ducentis enim quindecim annis a promissione facta Abrahae habitauerunt in Chanaan et ducentis quindecim in Aegypto.

Hi sunt anni quos conprehendit apostolus ad [*](2 cf. Gen. 15, 16 4. 12. 19 Ex. 13, 18 11 Gen. 15, 16 ) [*]( . 1 abraam MB 4 filiis M, (is eras.) G 9 dilengentibus M ac sedulis P acredulis MC ac credulis N ac**delis (eorr. ac fidelis) F acrudelis G, (a eras.) A crudelis (corr. m2 acredulie) B 10 reuelet (corr. reuellet) C 14 ac om. M 16 memoriint M 18 hae] hae* JY hebr(a)ei X acciperunt FG 19 geratione M exiuerunt (corr.) C filiis M (corr.), C 21 Abraham] ab abraham N, sed cf. p. 10, 10 israhel] ihsrahel (h pr. m2 uel 3 8. l.) M israhel qua C 24 chanan C hannan N quindecem M 25 hii CX galathas NG )

Iusti hominis, quantum ad conscientiam eius pertinet, uoluntas bona est; quantum autem ad praescientiam, inmunis [*]( 1 Gal. 3, 17 3 cf. Ex. 6, 16-25 11 cf. Gen. 15, 13. 16 17 Ex. 13, 18 19 cf. Gen. 27, 23. 27-29 ) [*]( 1 annis X 3 chanan* C channan N in pr. om. CF 4 Gedson] gedeon P, (corr. m4 gedBon) M, CNX cath C 5 ambram (corr. amram) MNG amram B 6 aegyptum NX ambram (corr.) MNG abraham (corr. amram) A amram B 7 generatio facta GA facta (corr. facto) M 8 eliazerh C eliazer (corr. m2 AB) X 9 eliazer FG genuit aatem GA 10 haec M 11 et (t in ras.) M 15 gerationes (corr. mi) M 16 aegypto MCNX, sed cf. lin. 5 17 quanta (corr. m2) M 19 insti uiri B bona est uoluntas GA quid est ut] ut quid P ut C quare NX 20 benedixit quem noluit N, (uoluit corr. m2 A) X 21 benediierit scripsi, benedixit codd. 22 iusti enim P nominis P homines C 23 autem] enim N praeaentiam X ) [*]( 3* )

Quanta autem dignitas sit ordinis sacerdotalis, hinc aduertamus. dictum est autem de nequissimo Caipha, interfectore saluatoris, inter cetera: hoc autem a semet ipso non dixit, sed cum esset princeps sacerdotum anni illius, profetauit. per quod ostenditur spiritum gratiarum non personam sequi aut digni aut indigni, sed ordinationem traditionis, ut quamuis aliquis boni meriti sit, non tamen possit benedicere, nisi fuerit ordinatus, ut officium ministerii exhibeat. dei autem est effectum tribuere benedictionis.

Si uelis aduertere, non incongruum uidebis quod putas diuersum esse a ratione. credens enim filium se habiturum, in quo omnes gentes benedicerentur et a quo sanctimonium exortandum erat, illa in parte signum accepit, per quam [*](4 cf. Dan. 13, 42 8 Num. 6, 27 15 Ioh. 11, 51 22 cf. Gen. 17, 10. 11. Rom. 4, 11 25 cf. Gen. 18, 18 ) [*](4 est cognitor P 6 esse et scripsi, et P easet cet. 8 autem om. PCNX 11 transfondat (a alt. in ras.) M 14 de nequisaimo] deoiquissimo CF 17 profeta N 19 quam (add. m2 uis AB) X 20 miniaterii (i quart. in ras. mS) M 22 oircumcisionis CNX 28 accipit C 24 auertere (corr. m2 AB) X 25 diuersam C )

Ita et Abraham fidei suae signum accipiens non deformatus est, sed melioratus. spiritaliter uero hoc significauit, quia nebula carnis circumcidi haberet a cordibus hominum per fidem Christi, quia carnalis error obstabat caliginem praestans humanis cordibus, ne cognoscerent creatorem. Abraham autem, quia promissus est ex semine eius futurus Christus, qui hanc caliginem abstergeret, ideo circumcisus est, quia filium credidit se habiturum, qui errorem hunc amputaret. iam uide, si non congrue illa in parte uel tale signum accepit.

Ut nimis impium facinus Sodomitarum possit aduerti, peccatum eorum peruenit usque ad necem filiorum ipsorum, ne [*]( 8 cf. Iud. 14, 6 5 cf. Iud. 18, 10 21 cf. Ioh. 5, 30 22 cf. Gen. 19, 25 ) [*]( 1 cessat ut] cessauit M sanctior] scI**tior (pr. i ru2 in raa.) M 2 animaduertantj enim aduertant C gauieu (add. sus s. I.) M 3 testimonium M, G (corr.) gloriosus MC 5 olofornS M oloferne C olifernum F, (eorr. m2) B holofernum GA exercitu. (corr.) C 6 manus P 8 prefert se NGA 9 aut (ut in ras.) M nonne (ne in ras.) M 18 melioratus haberet X 14 haberet om. X 16 nec C abrahae, (e in ras.) M, NX abarchae C 19 sed habituru M iam non (exp. non) M 20 accipit C 22 sodomitis X 23 sodomitarum facinuB C 24 peccata G A )

Haec ergo mors filiorum crimen est patrum. quoquo enim modo filii debitum spiritum reddiderunt, futuri accusatores parentum, quia perfidiam suam nec sanguine filiorum uincere potuerunt, non ergo in futurum, sed ad praesens tempus mala parentum filios inuenerunt. nec qualecumque beneficium est gloriosum non esse, nec tamen reum? nam si quidam cum precibus enituntur in postremis positi ad fidem ueri accedere, ut, si non coronam, uel ueniam mereantur, quo modo poterunt hinc aliqui queri, cum quibus ita actum est, ut neque esset unde ignosci sibi precarentur, neque sublimes haberentur qui minime laborauerant? confers nunc unius momenti cruciatum ad multi temporis poenam; arbitrare etiam multos laborare et, quia perseuerare non possunt, non solum effectum laboris amittere, sed et poena multari; adde etiam, quia difficile de malis nati [*]( 21 cf. Iac. 1, 12 ) [*]( 2 diu uiuentes] rediuiuentea X 8 occidi (corr.) C 4 ut] aut M 5 omnes (corr. m2 AB) X 6 et] eo P praerogatiaae CNX 7 eorum] ipaorum (corr.) N illorum] eorum X 8 queri] quem C 11 deum PNX 12 moysi X haec C 18 hunc] hanc (corr. m2 AB) X 14 quoquo] quod quod M quo NX 16 sanguinem (corr.) N 17 in Bm2, om. cet. 20 accidere C, (corr.) N 22 est actum P esse C 24 laborauerunt M nunc] nude M )

Nihil iniuste dominum facere aut dicere qui dubitat insanus est. itaque si uerba domini non subprimantur, sed omnia quae ad eandem quaestionem pertinent, proponantur, lucebit quod obscurum uidetur et pium aestimabitur quod minime iustum putatur. qui enim uerba subprimit quaestionis aut inperitus est aut tergiuersator, qui calumniae magis studet quam doctrinae. porro autem repromisit quidem deus reddere se peccata patrum filiis, sed qui oderint eum, hoc est qui in paternis malis uersati seruiunt idolis, sicut et patres illorum. iste enim inimicus dei est, qui honorem nominis eius uindicat creaturae. sicut enim iustorum filii et ipsi iusti nobilitant in se genus iustitiae, dum et patrum et sua iustitia sublimantur, ita et nequissimorum et ipsi filii nequissimi crementum faciunt malitiae, quia et malorum filii sunt et nequitiam illorum exemplarunt ad perditionem multorum.

Cum terrore ergo locutus uidetur deus, sed uerum est, et hoc habet ratio. quis enim malum et mali hominis filium non duplici genere exsecretur, quo modo bonum et boni filium duplici merito censet honorandum? idcirco autem in tertiam et quartam progeniem reddere se promisit, ut si [*](5 cf. Ex. 20, 5 ) [*](1 edocati MC, N (corr.), (corr. Bm2) X 4 qui om. C 5 se] sed P, om. cet. 7 deum P 8 subprimatur N 10 uidebitur MON, (corr. B) X 11 subpremit M aut] et N 12 terrigiuersator (ri erae.) M tergi uersatnr C tergiuersatur N studeat P 14 oderunt PGÃ 15 inete (corr.) N 18 et pr.] ad CNF, (corr. mS) A 21 exempla uunt C 24 duplice G, (corr. m2) A 25 merito non N meritum [corr. Am2Bm3) X 26 quarta M reddere se promisit ut si om. N )

Hac legis manifestatione deterreri uoluit deus impios patres, ut agnoscentes quantum mali pareret sectatio idolatriae uel adfectu filiorum reuocarentur ad reuerentiam creatoris, aut filii timentes, ne incurrerent peccata patrum, dei legi obtemperarent. illi autem adtendentes ad nequitiam aliter hoc interpretari coeperunt dicentes: patres manducauerunt uuam acerbam et dentes filiorum stupuerunt, ut securi de inpunitate, eo quod filiis ipsorum redderentur peccata, illi tamen neque spiritus neque carnis haberent pietatem — hinc dicitur eis, non (morietur filius pro patre\' neque \'pater pro filio\', sed: anima quae peccat ipsa morietur — et addiscerent non inpune sibi futurum, sed sic reddi peccata patrum filiis, ut, quia impietatem parentum secuti mala, quae oblitteranda erant, exemplauerunt, acerbius puniantur.

Postquam ostendit deus quid mali pariat idolatria, addidit statim quae bona diligentes se sequantur dicens: et faciens misericordiam in milia milium his, qui diligunt me et custodiunt praecepta mea, ut bonum patris non usque ad pronepotem, sed usque in milia milium reddat. ut puta, si quis ex semine Dauid diligat dominum, quem constat utique porro ante mille annos fuisse, huic additur misericordia [*](4 cf. Ps. 77, 10 12 Ezech. 18, 2 17 Ezech. 18, 20 22 Ex. 20, 6 ) [*]( 2 nepos X imitatur ON, (corr. Am2Bm3) X 3 imonem C 5 sentiam C sententia FG 7 haec CNX 9 adfectus MCN, (B corr.) X 10 ut N dei legi] dirigi P diligi CNGA dilegi F dilige (add. nt 8. I.) B 13 aceruam C acerbum (corr.) N obstipuerunt X 16 hic N 16 pro fllio pater P filio] filiie N 20 aceraius N (eorr. m2), X aceruus C, (corr. m. ree. aceruius) G 28-25 his..... milium om. X 26 deum P 27 ante] autem NF aut G an (fi ita rae.) A ante (nte mS ita ras.) B )