Pseudo-Augustini Quaestiones Veteris et Novi Testamenti CXXVII

Cupidus sanctus Heliseus faciendarum uirtutum inlectus exemplo magistri accepta facultate poscendi quodcumque uoluisset auarus ad bonum dupliciter spiritum sibi inesse. quam in magistro erat, postulauit cui homo dei Helias ait: dure petisti. auiditate enim non considerauit discipulum non esse super magistrum. Helias tamen sciens illum non ambitione praesentis gloriae hoc postulasse respondit: tamen si uideris me absumi abs te, erit tibi sic. sensus hic ponderandus est. subindignatus autem cum dixisset: dure petisti, subiecit: si me uideris tamen absumi, erit tibi [*]( 10 Act. 14, 14 12 cf. IIII Reg. 2, 10 17 cf. IIII Reg. 1, 9 etc. 18 IIII Reg. 2, 10 cf. Matth. 10, 24. Luc. 6, 40 20 IIII Reg. 2,10 22 IIII Reg, 2, 10 ) [*]( 1 (a)egyptis CX se coli] recoli M s(a)eculi CNX 2 qua] quia GA 8 auferre N 4 deferetur MC, G (corr.) 5 creatoris P liberum ostendit se P 7 transferre PGA 12 duri CNF dare (corr. m3) B 14 sanctus] spiritus CNX 16 bonam X 17 quam] quam. quam C (corr.), X 21 assumi P absumi (corr. m4 assumi) M adsum G adsumi A absum (corr. m3) B 23 asBumi P absumi (corr. m4 assumi) M adsumi X )

Uideamus itaque si Heliae meritum admitteret, ut Heliseus duplum donum eius mereretur accipere. dictum namque est ab spiritu sancto per Zachariam, cuius meriti futurus esset Iohannes: ueniet, inquit, in spiritu et uirtute Heliae — parem ergo Iohannem Heliae ostendit — et dominus dicit: nemo maior in natis mulierum profeta lohanne baptista. non dixit \'omnium maior est\', sed nemo illo maior est\', hoc est \'aequalem habet, maiorem non habet\'. Helias ergo par illi. est, nullo utique minor; quo modo Heliseus maior illo est, cum Iohannes, quo nemo maior est, par Heliae sit? nam ueniens ad aquarum transitum non accepit honorem ab eis, ut potuisset transire, nisi nominasset deum Heliae, ut per hoc dura petitio correpta uideretur, dum non nisi nomine Heliae auditus est, ne id quod dure petierat accepisse putaretur, quasi non sufficeret pro temporis merito dispensatio spiritus concessa Heliae. [*]( 11 Lnc. 1, 17 12 Luc. 7, 28. cf. Matth. 11, 11 18 cf. IIII Eeg. 2, 14 ) [*]( 1 ne quia (corr. m2 nec quia) B neque CF nequitia G; ne = nonne 4 ratione (corr., et in mg. m2 ** aduersus sum illi rei) M ratione C, B (corr. m2) regionis CNF, (corr. m2) B relegionis GA 5 merito NX debet (corr.) N sed om. X 6 quid] quod GA doni] dona (corr. doni; corr. m2 postea dono) M dono GA 7 est passus P 10 per om. C 11 iohannis CNFG 13 inter natos CNX iohanne propheta G, (exp. propheta) A 14 sed nemo illo maior est om. CNX 17 iohannis CF 18 accipit C 19 transire.... N )

Indignum facinus aestimo, si secundum uerba historiae commodetur adsensus. qui enim fieri poterat, ut arte magica adtraheretur uir et natiuitate sanctus et uitae operibus iustus? aut, si non adtractus est, consensit? quod utrumque de uiro iusto credere aduersum est. si enim inuitus adductus est, nullum suffragium habet iustitia; si uoluntarius autem, amisit meritum spiritalis, quod positus in carne quaesiuerat quod ualde absurdum est, quia hinc qui iustus recedit permanet iustus. porro autem hoc est praestigium satanae, quo ut plurimos fallat, etiam bonos in potestate se habere confingit. quod apostolus inter cetera ait: ipse satanas transfigurat se in angelum lucis. ut enim errorem faceret, in quo gloriatur, in habitu uiri iusti et nomine se subornauit, ut nihil proficere spem, quam praedicabant, dei cultoribus mentiretur, quando hinc exeuntes iustos finxit in sua esse potestate.

Sed hoc quosdam fallit, quod de morte Saul et filii eius non sit mentitus, quasi magnum sit diabolo ante diem occasum corporis praeuidere, cum signa quaedam soleant apparere morituris, quippe a quibus dei protectio amota uidetur. quanto magis diabolus, quem angelica maiestate sublimem profetica oracula fuisse testantur, de cuius magnitudine apostolus ait: an ignoratis altitudinem satanae? quid mirum ergo si inminentem prope mortem potuit praeuidere, cum hoc sit unde fallit et se in dei potestate uult adorari? nam tanta [*](1 cf. I Reg. 28, 7-20 14 II Cor. 11, 14 19 cf. I Reg. 28, 19 22 cf. Ps. 90, 1 25 cf. II Cor. 2, 11 et Apoc. 2, 24 ) [*](1 XXIIII (corr.) M phitonissa NX et] ut P 2 ipai C sit pr. om. P 5 quin MCNX 6 innatiuitate (corr.) N 7 est om. M 8 inuidus C 10 quod pr.] quem MCN, X (corr. Am2Bm,3) 11 recedet M 13 pallat C bonus M habere se in potestate P se om. X 15 feceret C glorietur P 20 diaboli GA 22 uideatur (corr.) N 23 sublimen P )

Sed si quis propter historiam et ea quae uerbis expressa sunt putet non praetermittenda, ne ratio historiae inanis sit, recte faciet quidem, si tamen minime istud ad ueri rapiat rationem, sed ad uisum et intellectum Saul. neque enim reprobus factus poterat bonum intellectum habere. historicus enim mentem Saul et habitum Samuhelis descripsit ea quae dicta et uisa sunt exprimens, praetermittens si uera an falsa sint. quid enim ait? audiens in quo habitu esset excitatus: intellexit, inquit, hunc esse Samuhel. quid intellexerit rettulit et, quia non bene intellexit, contra scripturam alium adorauit quam dominum et putans Samuhelem adorauit diabolum, ut fructum fallaciae suae haberet satanas. hoc enim nititur, ut adoretur quasi deus. si enim uere Samuhel illi apparuisset, non utique uir iustus permisisset se adorari, qui praedicauerat dominum solum esse adorandum. et quo modo homo dei, qui cum Abraham in refrigerio erat, dicebat ad uirum pestilentiae dignum ardore gehennae: \'cras mecum eris\'?

His duobus titulis subtilitatem fallaciae suae prodidit inprouidus satanas, quia et adorari se permisit sub habitu et nomine Samuhelis contra legem et uirum peccatis pressum, cum magna distantia peccatorum et iustorum sit, cum Samuhele iustissimo futurum mentitus est. uerum potest uideri si de Samuhelis nomine taceatur, quia Saul cum diabolo futurus erat. ad eum enim transmigrauit, [*](2 cf. I Reg. 28, 9 12 I Reg. 28, 14 14 cf. Ex. 20, 3. Deut. 5, 7 17 cf. I Reg. 7, 3 19 cf. Luc. 16, 22 20 cf. I Reg. 28, 19 ) [*]( 1 amens P confugere C confugiret X (corr. Am2Bm3) 3 quae pr.] add. ipae P 4 et edd. ut codd. 6 quidam C 7 neque] namque X 9 discripsit X 12 inquit] quidem P 18 intellexit bene P Bcripturam alium] acriptura malum M 14 deum P 15 satana X (eorr. Am2Bm3) 16 adoraretur M uiri M 17 se om. PN 18 deum P 21 hiis C 24 distantig M 26 taceatur] credatur NOA creatur F, B (eorr. m2)\' )

Mundum ex aeterno constare et nulli debere subiectionem inprobabile et inpossibile est, quem uidemus tanta diuersitate exstare corporeum, cum nihil diuinum et aeternum possit esse nisi simplex, in quo nulla diuersitas uideatur, sed sit unitas. nam et uices ipsas temporum non seruat, ut non solum in temporibus uarius sit et contrariis constet substantiis, sed et in ipsis uicibus temporum, cum res aeterna diuersitatem abhorreat et nec tactu nec uisu capienda, utpote incorporalis. hic autem passioni obnoxius est, quia et aqua repugnat igni et ignis, si amplius fuerit, superat aquam et. terra, cum sit natura arida et frigida, patitur incendium quasi res corporalis. itaque inconueniens est mundum aeternum dicere, quem cum uidemus passioni subiectum et per singula senectute deficere, credimus et finiri.

Quid censet de homine, qui mundum aeternum putat? certe homo coepit in mundo: sine homine ergo cui proficiebat annua fecunditas mundi? aut sine aliqua prouidentia generabat? et quo modo aeternus corruptibilia et mortalia generabat, cum de aeterno debeat aeternum existere? et quod uisibile est et sentitur et tangitur qua audacia [*](5 mouere CNX 6 initio..... C neque alt. om. M abolitione C 9 adnereitate P diuersitate (corr. «adaersitate m. rec.) N 10 corporum P 13 et] ut CNX 14 aborriat (corr.) C aboriat (corr.) N, F 15 et] add. sit P tantu M utpute NX 18 frida M 23 proMebat N (corr.), X 26 cum de eterna (cum de eter in ras.) M )

Octauo die a natiuitate idcirco praeceptum est circumcidi, quia iuxta numerum et curricula dierum septem ipse rursum primus inuenitur quasi post sabbatum, ut iam non octauus habeatur, sed primus. quia enim salus futura per Christum in primo die erat praedestinata, qui dominicus ideo dicitur, quia in eo resurrexit dominus, qui est post sabbatum, propterea salutis huius figura in circumcisione data est, ut quasi renouatio futura in circumcisionis lege dinosceretur. et- quia per fidem saluari haberent homines, quae primo die resurrectione domini firmata est, figura huius rei in circumcisione primo die data est, quae etiam esset signum fidei Abrahae. integra ergo causa est, quia signum praeteritae fidei primo die significatae figura fuit futurae fidei primo die constabilitae.

Omnis ueritas iustitia est. qui enim confitetur quod est, iustus est — ueritatem enim loquitur —, peccatores autem uindicantes sua delicta iustificari non possunt. unde huius modi [*]( 5 cf. Gen. 17, 12 11 cf. Apoc. 1, 10 20 Prou. 18, 17 ) [*]( 5 ocitana (corr. octaua) M mandatum est circumcidi CNX 11 pr(a)edistmata MCNX 14 et edd. ut codd. fort. recte 15 homonee (corr.) M prima GA 19 signifitae M futurae] figure CF flgorae (corr. fort. m2) N figura GA cODstabilitatç GA 20 prouerbis (rtibr.: corr. atr.) C ait iustus X accusator sui est N 23 enim] ergo P 24 tatem enim loquitur om. C 25 dilecta C )

Quantum ad historiam pertinet, serpens natura dictus est, qui sapientior esset ceteris bestiis, quas fecerat dominus deus super terram. denique et sententiam deus in serpentem dedit. nam quid mirum si diabolus sapientior erit bestiis, de quo dicit apostolus inter cetera: an ignoratis altitudinem satanae? usque adeo autem natura serpens fuit, ut diceretur illi: supra pectus et uentrem tuum repes et terram edes omnibus diebus uitae tuae. haec longe sunt a conditione satanae, quia neque corporeus est neque mortalis. et si propius aspiciatur, uidebitur sententia data nihil obfuisse serpenti, sed in eo, in quo factus est, iussus est permanere. [*]( 3 Esai. 43, 26 4 Prou. 18, 17 11. 15 cf. Gen. 3, 1 18 cf. II Cor. 2, 11 et Apoc. 2, 24 19 Gen. 3, 14 ) [*]( 1 pronuntiatis X 4 non coactum] incoactum N (alt. c 8. I.), FB 8 senturi M catecumenua P cathecamenus (a alt. fort. corr. in u) M catechuminus C caticuminus X ut] et N 9 enim om. C 10 peccatorum C 11 mulieri C loquutusit M 12 dictudictna (exp. dictu) N 16 et om. C sententia FG 17 erat PN 18 ignorantia C ignorantes X 19 super GA 20 repes et] reppisaet C repis et N (corr.), FB 23 proprius PMF prius X 24 iustus M )

Igitur quia claruit uere serpentem locutum esse cum Eua, illud superest ut discernatur, an potuerit tam prudens esse et astutus, ut dolo falleret eam. si enim ceteris bestiis prudentior erat, non tamen hominibus, quippe cum nullum animal rationabile sit nisi homo. itaque serpentem subtilitatem istam conposuisse inpossibile est. quamuis enim prudens dicatur, sed non ultra naturam suam; nec enim deliberat aut excogitat aut consilium capit. idcirco diabolum esse, qui per serpentem mulierem circumuenit, dubium non est. admiscens enim se serpenti egit per illum quasi per organum, ut nec mulier occulti diaboli intellegeret dolum sciens prudentem esse serpentem. ac per hoc corporaliter data sententia spiritaliter cecidit in satanan, quia sententia reum tenet. non enim ab homine data sententia est, ut innocentem forte perimeret per errorem aut maliuolentiam, sed a deo, qui falli utique non potest, ut sententia eius non illum teneat, qui reus est. quia enim, cum sit inuisibilis satanae, dolum corporaliter egit, corporalis uidetur data sententia, ut illum spiritaliter teneat, cuius factum elicuit dari sententiam. nam proiectus de sacratissimis caelorum sedibus inpudentissimus satanas in terram uolutatur gemens semper. [*]( 7 Matth. 10, 16 ) [*]( 2 sabicerat X 12 nullam M 18 se enim P 20 specialiter P eat (erat.) spiritaliter C 24 est] non est P 26 egit] pegit (corr. regit) C regit FB 27 selicnit (8 eras.) N dare GA 29 terra C uolntatitnr (?) P uoluntatur M )

Sed forte dicatur: et qua, putas, lingua serpens locutus est ad mulierem?\' serpentis utique ore. si enim hodie de non sunt, qui latratus canum intellegant et luporum ululatum et uarritum elephantorum et cantum pullorum, quare non magis rudis adhuc mulier scire potuit et intellegere sibilum serpentum, cum multos sciamus auium uoces discernere? nam et constat diabolum eius lingua uti, cuius corpus intrauerit; nec aliter falleret mulierem. ac per hoc serpentis ore locutus est per serpentem.

Longe absit a fidelium mentibus haec impietatis adsertio. nam scriptura, ne pauperem contemnendum doceret et diuitem honorificandum, ostendit amborum opificem esse deum, non utique in paupertate et diuitiis, sed in id quod sunt. si enim facultatibus ab inuicem discrepant, non tamen naturae substantia. nec enim quia occasiones prouentus quosdam faciunt in mundo aut prosperos in diuitiis aut infaustos in paupertate, idcirco despiciendi sunt quos non deus humiliauit, aut suspiciendi quibus ueritas non dedit testimonium. contemnendi plane sunt, sed corruptores morum et sacrilegi in legem dei, honorandi uero diligentes deum et disciplinae cultores. [*]( 10 Prou. 22, 2 12 Rom. 2, 11 ) [*]( 1 quia X (corr. FAB) 2 serpens X non desunt Am2 3 latratum P ululatum luporum P 4 populorum NX 5 sybilum M sibillum C 6 aerpentium X 7 ut uti C 8 fallere X luquutus M 11 obiauerunt C 14 impietatibus M (corr.), FB 16 honorificantiorem P ostendet (corr.) N 18 substantia (corr.) M 21 dispiciendi MC, N (corr. rec.), X 23 lege P 24 honorendi F, (r dub. eras.) B hii PCX )

Hi enim diuites apud deum habentur, qui bonae conuersationis sunt, et quanto in mundo contemptibiles sunt, tanto magis honorificentiores in caelo. nam qui beneficium temporis habent in ampliandis facultatibus, si se cognoscant et dei intellegant uoluntatem, - quia terram omnibus dedit et solem suum cunctis oriri iubet et pluuias indiscretas effundit, iniquitas autem temporis aut fortuitae occasiones aut indigentia quibusdam abnegat quae deus omnibus dedit — ipsi ministrent eis, ut perspicientes dei uoluntatem non solum in mundo, sed et in caelo diuites sint, ne pauci temporis diuitiae excludant aeternas, illi uero quos paupertatis causa despiciendos putant, si futurum dei iudicium contemplantur, illic semper diuites erunt, ubi diuites saeculi egebunt paenitentes se pauperes non fuisse.\'

Dignum erat quidem omnes impios non solum citius hac luce carere, uerum etiam nec unius momenti temporis uita frui, qui conditoris sui inmemores uitae totius auctoritatem inputant creaturae. sed scriptura hos impios loquitur, qui, cum sub dei lege agerent, propensiores in idolis erant. peiores enim sunt ceteris impiis; scientes enim dominum et contemnentes eum obtemperant seruis. et quia de his dictum est probat apostolus dicens: scimus autem quoniam [*]( 5 cf. Matth. 5, 45 13 cf. I Tim. 6, 17 15 Prou. 10, 27 25 Rom. 3, 19 ) [*]( 4 im M, (corr.) F S Buam M 7 occasionis PONX indiligentia P indignantia X 8 ministrant CNX 10 eunt X excludent M 11 ille F illos GA dispiciendos CNX 12 iudicium dei GA 13 penites (corr.) C 15 XXXVI M 16 aliquantus (corr. atr.) C 20 immemores (corr. immerores) C 21 creatura C 22 lege dei GA. peioris M 25 probat] probat his qui in lege sunt loquitur C scimus] sacimus X )