Pseudo-Augustini Quaestiones Veteris et Novi Testamenti CXXVII

Et sequitur: tunc acceptabis sacrificium iustitiae, oblationes et holocausta. hoc dicit, quia oblationes et holocausta tunc accepto ferri haberent, cum ecclesia esset aedificata, et non passim aut secundum consuetudinem, sed sacrificium, inquit, iustitiae acceptabis. iustum est sacrificium, cum condignum munus offertur; porro autem nihil tam iustum est et condignum, nisi ut nos ipsos offeramus deo. quia enim deus spiritus est, spiritalia illi offerenda sunt sacrificia, ut uiuo uiua hostia offeratur. quia enim dixerat in causa peccati sacrificiis carnalibus deum minime delectari, ostendit futurum, quia spiritaliter deo offerendum erat et acceptaret, quia haec deo digna sunt sacrificia, hoc est, in praeteritum minora fuerunt quasi carnalia, nunc maiora, quia spiritalia.

Et adiecit: tunc inponent super altare tuum uitulos. si cessantibus pristinis sacrificiis spiritalia successura sacrificia significauit, quid est ut diceret: \'tunc inponent super altare tuum uitulos*, nisi quia per haec corporalia spiritalia significat, quippe cum dixerit, quia carnalibus non delectatur? uitulos ergo dicens populum nouellum significauit Christi fide renatum, cuius deuotio cottidie super altare domini delibatur. qui enim de ecclesia intellegitur locutus, sacrificia quoque eius spiritalia significasse debet intellegi. [*]( 1 Ps. 50, 21 5 Ps. 50, 21 8 Ioh. 4, 24 15 Pa. 50, 21 ) [*](def. F) [*]( 1 hacceptabilis M 2 oblationes pr.] et oblationes C, (et eras.) N 3 accepta Nni2 ferri] fieri P fiere (corr. fieri) N haberentu (u eras.) M 5 acceptabilis (litt. eras. 8. pr. a) M iustum] si iustum (eras. si) C 6 cum condignum munus offertur porro autem nihil tam iustum eat et condignum nisi om. P cum om. GA 7 nos] non M offeramur C 11 quia (corr. m2 quod) N 12 erat] deo erat P 13 quasi] quia P 16 si] sic P si (corr. m2 sic) N sacrificia C 18 spiritalia om. P 20 uitulos C 21 fidem N (corr.), X altaria (corr.) N domini] deum N (corr.), EG )

Quamquam omne, quod facit deus, rationabiliter et prouidenter factum credendum sit, melius tamen puto, si post fidem etiam causa facti possit aduerti, ut quod creditur non ignoretur. unde dominus ait: haec est autem uita aeterna, ut cognoscant te solum et uerum deum et quem misisti Iesum Christum. primum enim credi debet, sicut a profeta dictum est, deinde sciri quod creditur, quia iam fidelem et in hac re diligentem adiuuat spiritus sanctus, ut cognoscens intellegat fidei rationem. tunc enim plenum habet gaudium credulitatis suae, si quod credit intellegat. hoc est enim fidei robur, hoc inmobile fundamentum, credulitatis addiscere sacramentum. ubi enim sola fides est, non est tam mera deuotio et potest aditum habere subreptio.

Unde uas electionis ideo laborat, ut credentes fidei suae rationem ediscant. cum enim cognouerint, quantus sit cui se crediderunt et quae sit eius potentia, nullo pacto, nulla ratione ab eius spe traduci se patientur. unde dictum legimus: gustate et uidete, quam suauisestdominus, ut data opera cognoscant diuinitatis eius saporem intellegentes nihil sapientius esse quam in Christum credere. quam ob rem ipse magister gentium inter cetera ait: in quo sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae absconditi, et iterum: nam scio, inquit, cui credidi, quia potens estdepositummeum custodire. [*]( 5 Iob. 17, 3 7 cf. Eaai. 7, 9 14 cf. Act. 9, 15 18 Ps. 33, 9. cf. I Petro 2, 3 22 Col. 2, 8 23 11 Tim. 1, 12 ) [*](kf.F) [*]( 1 deij om. M domini (corr.) N 2 faciat C 4 c.ausa M 5 autem om. P 6 noscant M 8 scire (corr.) N 9 rem M 10 intellegant C iide(m) X 11 suae] sae enim plenum habet (enim plenum habet eras.) M 12 fideij **. dei M robur] robur *** M robor C, N (carr. m2), X eredulitatia] humilitatis M 13 tam mera] tam amara P tam mira C temerata X 15 ideo] idem P laborant (n est 8. l. et eras.) C nationem (corr.) N 16 edicant N cognuerint N 17 spe] om. P 18 dictas (?) (corr.) C legimar M selegimus (?) (corr.) N quoniam PGA 19 ut] ait CX 20 in om. N 21 ipo X 24 eat om. EB custodire] seruare C\' )

Manente ergo fide diu mecum contuli, ut scirem cur dominus noster de sacris et caelestibus sedibus ad terram incarnandus uenisset et non alius ex his, quos ipse dominus sanctos angelos uocat. incongruum enim uidetur personae eius hoc opus subisse, nisi causa facti noscatur. denique hoc est quod mouet multos. nam potuit dei patris prouisio per alteram personam hoc negotium gerere, ut et hominibus in errore constitutis ostenderet ueritatem et diabolum praesumtorem et salutis inuidum cum satellitibus eius conprimeret et expoliaret deuictum, quia peruicacia et inreuerentia nequissimorum seruorum ministris famulis fuerat conpescenda, et non dominus omnium rem sibi indignam experiretur.

Neque enim tanta uis et potentia est satanae, ut per alteram potestatem eiusdem condicionis superari minime potuisset, cum constet dei auxilio istum etiam ab hominibus uinci. nam quamuis impar sit, si ex terrenis sumamus exempla, tamen ex aliqua parte conueni ent rationi. seruum enim contra Dauid regem rebellantem Ioab conseruus eius missus est persequi et trucidare et contra Abessalon in patrem impium seruis iniuncta res est: quanto magis ad tyrannidem diaboli uincendam sancti angeli unius de multis suffecerat efficacia, quippe cum legamus quia [*](2 cf. Col. 2, 8 8 cf. Marc. 8, 38 etc. 13 cf. Eph. 6, 16 21 cf. II Reg. 2, 24 seqq. 23 cf. II Reg. 18, 5 25 cf. Apoc. 12, 7-9 ) [*](def. F) [*]( 2 quia (corr.) C et (eras.) in C 4 absconditos (abscon in raa.) C 8 sanctoe (sancto in ras.) M persona N 9 subipse M causa. N facta P 10 multos nam] multum P 11 in errore] merore X 12 ostendere X 13 salutens (corr.) N 14 inreuerentiae CN 17 ponentia M 18 condictionis M 19 constat X iustum (corr.) N 21 dauit legem (auit legem in ras.) M 22 trucidari C 23 absalon (add. es 0. l., postea eras.) M, X abisalon (i eras.) C abysalon N 24 diabolici uincedam M 25 suffecerat] sufficerat PCNX sufferat M )

Haec ergo mecum saepe reputans hoc solum sciebam, quia ideo ipse a patre missus est, ne ad iniuriam eius pertineret, si opus per eum factum per alterum reformaret. sed hoc scire minimum erat; non enim satis fiebat ad tam magnam et admirabilem causam, nisi et aliud conprehenderetur, quod proficeret ad arcanum intellectum. sic factum est, ut animaduerterem causam hoc poposcisse, ut hic ueniret qui uenit. ipsum enim ratio tangebat, ut ad eum conprimendum ueniret, qui dignitatem eius et meritum usurpasset. post deum enim patrem diabolus deus dici uoluit, quod etiam nunc usque contendit, cum utique non illum res contingeret, sed esset hoc filii dei, qui post patrem deum secundus est non natura, sed ordine.

Ad hanc ergo causam agendam non alium oportuit uenire nisi Christum dominum nostrum, quia non tantum ad conprimendum diabolum uenit, sed et manifestare se ipsum omni creaturae, ut reprobata persona diaboli hunc esse cognoscerent, cuius principatum et maiestatem praesumserat satanas, et de cetero cognita ueritate relinquerent errorem pro certo habentes Christum esse dei filium, qui solus deus de deo sit et caput siue principium eorum omnium, quae in caelo sunt siue in terra, quia uirtute et potentia, qua superauit tyrannum satanan, manifestatus est ipse esse, cuius imperium praesumserat impius diabolus, qui est satanas. [*]( 10 cf. Eph. 6, 16 21 cf. symb. Nicaen. teste Tomo Damaei (Turner, Eccl. Occid. Mon. I p. 283) ) [*](1.F) [*]( 1 archangelam CNX perdurari N 4 a] ad (corr.) N patrem (corr.) N ad lniunamj adia miaram M auram A (corr.), B pertineret (e alt. in ras.) N 5 si opus per eum factum per alterum reformaret om. N per alteram] sed rerum P 6 hoc scire] sumes cor P scire minimum] scirem inimam NX faciebat C 8 archanum C arc(h)anam X animadueterem M 9 hic] sic P 14 fili P deum] domini P naturam (corr.) N 15 aliud (d eras.) N 16 quia] qui C 19 maiestatum N 21 filium dei P 23 qua] que P 24 manifestatum PEB manifestum GA ipse] se P esse] csset (corr.) C )

Dum enim uult inique deus dici, ut dominaretur potentiis spiritalibus — unde increpatur a profeta dicente: tu enim, inquit, dixisti incordetuo:ponam aedem meaminnubibus et ero similis altissimo —, multos decepit, quorum conspiratione princeps erroris est factus, qui in psalmo commonentur, ut reicientes mendacium suscipiant ueritatem. dicitur enim eis: tollite portas principis uestri et eleuamini, portae aeternales, et introibit rex gloriae. nisi enim tollatur error de mentibus incredulorum, non poterunt suscipere fidem unius dei in Christo. hoc enim edocentur, ut sublatis portis, per quas itur ad mortem secundam, quae sunt perfidia a diabolo coepta, suscipiant fidei sacramenta, per quae itur ad uitam. ista sunt enim, quae significat in aeternalibus portis, quia ueritas fidei aeternitas est, perfidia autem temporalis eat, quia mendacium adinuentio diaboli est. diabolus enim coeptam praeuaricationem in caelis , seminauit in terris multorum deorum suadens culturam, inter quos principatum haberet. caput enim et principium uoluit esse ceterorum, quod non ei debebatur, sed saluatori. unde persequitur eum usque ad terram, ut conprimens eum ostendat erroris eius praeuaricationem manifestata in se ueritate. unde dictum est: ueritas de terra orta est. proiectus enim de caelis confugit ad terras, ut meditatam deitatem in supernis expleret in inferioribus. unde dicit apostolus: ita [*]( 2 Esai. 14, 13. 14 7 Ps. 23, 7 siue 9 10 cf. Col. 2, 2 22 Ps. 84, 12 24 II Thess. 2, 4 ) [*](def. F) [*]( 1 uul M inique] inquit X deus] dicitur (eras.) deus C 2 inqui M 8 cordesi (corr.) C ponam] panem (corr. m. rec.) M 4 decipit X 5 factis (corr.) N commouentur P 7 principis Å principes PMNX principes principis Engelbrecht Turner, cf. p. 283, 17 uestras P, M (corr.) eleuamitu P 9 errorem G, (corr.) d potuerunt GA 11 secundam C (a exp.) secundum NX 12 perfldiam C, N (corr.), X suscipient C suscipiunt X 18 eternabilis M 16 enim] eat C 17 cul. toram (corr.) C 18 principatum X 20 terrae P 20 eum osten] lacuna 21 litt. numquam inscripta in P ostendat] ostendit G, (corr.) d 21 praesumptionem P manifesta M in] inter X )

Qua ratione pagani aduersus nos audeant congredi aut fidem nostram inpugnare se putent, absolutum esse non uideo, quippe cum nulla habeant adsertionum suarum documenta, superstitionis suae dicam quam religionis. nam quae cauta non habent proferunt, ut ipsi potius nouarum rerum auctores et defensores habeantur. primo enim in loco deos se adserunt colere, quorum nulla insignia, nulla dant testimonia. illos enim deos appellant, qui se ausi non sunt hoc nomine nuncupare, ut homines deorum auctores habeantur, cum deus auctor debeat esse hominibus; ac per hoc uana et inanis adsertio est. quicquid enim sine deo est, stabile esse non potest. manifesta enim esse quae dico probant libri eorum, in quibus nihil diuinum, nihil deo iubente legitur constitutum, sed singulos uiros propter quas- . dam causas diuersa adserunt instituisse numinum sacrificia, et hos, qui nullius meriti uiderentur, ut quae statuerant digne statuisse probarentur. quando ergo quos deos appellant nihil horum mandasse leguntur, qua auctoritate hi faciunt aut accepto ferri putant, quod non probant mandatum, cum, si etiam mandatum probaretur, examinandum prius fuerat, si [*](ilf.F) [*]( 1 quasi] qua C, (corr.) N 2 quoquo] quo que M quo X 8 furor MCNX (corr. A) damnari (n 8. L; a alt. in ras.) M 5 aduersum GA 6 audiant C 8 assertiooum suarum habeant P 9 magis quam P cauta] cor ita M causta (corr.) N 10 ipso X 11 deus C 12 colore (corr.) M 13 nuncupari OA 14 ut om. CNX 15 esse om. X 16 deum EB non potest manifesta enim esse om. (add. mg.) M manifeatg M 19 diuersas C (corr.), X statuisse P numinum sacrificia et hos qui nullius meriti uiderentur ut quae statuerant digne statuisse om. P nominum CX 20 digna X 21 probarent N 22 quia M, A (corr.), B quia. G hii CNX aut] at GA )

Sed solent ab his exclusi ad elementa confugere dicentes haec se colere, quorum gubernaculis regitur uita humana. a quibus, ut supra, requirimus, si mandatum est aut iussum a deo, quem etiam ipsi magnum et summum fatentur et neglegunt eum. si enim fieri debet, ab illo mandari oportuit, qui auctor eorum dicitur. si autem ab illo mandatum non est, praesumptio est et ad poenam proficiet, non ad praemium, quia ad contumeliam pertinet conditoris, ut contempto domino colantur serui et spreto imperatore adorentur comites. quo modo istud inpunitum erit, quod etiam in hac uita uindicari, et quidem acerbius, uideamus?

Sed forte ab his ipsis elementis dicant mandatum. ostendant alicubi praeceptum, legant aliquando aliquid illos locutos. quod si non ostendunt, qua poena digni sunt, qui auctores praesumptae et confictae religionis deteguntur? libera sunt ex hac impietate elementa. ipsa enim luminaria mundi accusabunt illos aput iudicem deum, quia in hac consilii uanitate minime se auctores ostendunt. similiter et illi, quos, cum constet homines fuisse, deos nuncupant, cum coeperint pro peccatis suis cruciari, in hac parte minime se reos esse defendent in hos crimen hoc retorquentes, quibus cum non mandassent, ut deos illos colere coeperunt.

Igitur quo pudore fidem nostram reprehendendam aut [*](9 cr. Gen. 1, 14-18 )[*](def. F) [*](6 requiremus G, (corr.) A 7 etiam ipai] ipse etiam (ipse corr. A) GA ipsi] ipsum N ipse X 8 fieri] ferri (corr.) N qui] quia C 10 praesumptum P proficient C 13 uita. N 15 ipsis om. M ostendent N 16 locutus CE 18 resumpte C religionis deteguntur libera sunt ex hac impietate om. X deteguntur (eg in ras.) N liberaj etenim add. P 19 ipse M ipso C 20 accusabant NX dominum P 21 ostendent P cum om. X 22 caeperunt C coeperunt (fort. corr.) N 24 hos] hoc X hoc om. N 26 reprehendam (corr.) M )

Porro autem deus noster teste uirtute coli se mandauit et, ut nihil suspicionis relinqueret, legem ipsam honestam et sanctam et, ut deo dignum est, tradidit. nos uero, qui stulti a paganis dicimur, deo nostro non credidimus, nisi nobis satis fecisset testimoniis uirtutum, nec legem eius suscepissemus, si non illam puram et ipsi professioni condignam cognouissemus..

Hinc est unde nihil apud nos in tenebris, nihil occulte geritur. omne enim, quod honestum scitur, publicari non timetur; illud autem, quod turpe et inhonestum est, prohibente pudore non potest publicari. quam ob rem pagani mysteria sua in tenebris celebrant, uel in eo prudentes. erubescunt enim palam inludi; turpia enim, quae illic uice legis aguntur, nolunt manifestari, ne qui. prudentes se dicunt hebetes his uideantur, quos stultos appellant. [*]( 3 Beai. 45, 22 10 cf. Ez. 20, 2 ) [*]( F ) [*]( 1 uirtutem O,.Å (corr.) 2 uident om. CNX ipsius] impiie GA iropius B 3 dicentel EB 4 nudus (corr.) M diceretur P 6 paginis EB 6 inhonestetur; pia MNX honestetur. pia C 7 reuelant P 8 quia] qui a mauult Turner quia lege eua sicut a samardaco inluduntut 0fII. P de ante lege add. CNX suae M sicut om. X 10 coli se mandauitj colis emendauit CNEB 11 et ante legem add. X 12 uero] ergo P 18 nostro om. (add. m2 8. l.) C 15 professione C 17 hic M 19 turbe G (corr.), B 20 publicare M 21 celebrant] celabant P erubescant CX 22 inluditur pia MCNX quae] quia C 23 ne qui] neque qui P neque CX 24 post appellant duo ttersus uacui m P ) [*]( L. P*.-AD(. Quaelł,..łe\'L ) [*](20 )

Sed M forte hinc illis stulti uideamur, quia lex nostra castitatem, misericordiam, continentiam praedicat. apud illos enim hace stulta sunt, quia omnis bonus malo malus est et prudens stulto insensatus est. nam in tantum castitatem exsecrantur, ut etiam cinedis delectentur magisterio eorum subiecti, qui nisi tales fuerint, idonei BOA erant ipsi, si dicendum est,. religioni. propterea enim absciduntur et habitum inmutant, ut de uiris quasi feminae fiant et contra naturam subiecti muliebria patiantur, ut tunc demum apti et digni sint ministri superstitionis illorum. numquid accusari potest huius modi, quem lex facit talem? ideo enim amisso uiri et actu et habitu in mulierem transformatur, ut licenter muliebria patiatur.

Quae ergo putantur esse mysteria, ubi dehonesto inhonestum fit et de incorrupto corruptum, cum hic sit uere cultus reli. gionis, ut de turpibus honestos faciat et de indisciplinatis modestos? quo modo cultores eius aemuli possunt esse bonae uitae, quando mysteria legis eorum sine cinedis celebrari non possunt? si ergo lex eorum his delectatur, peccator erit et stultus quisquis non fuerit tatis. ideoque stultos nos appellant. colentes enim haec turpia prudentes ab his iudicantur, euitantes autem et fugientes stulti. quod quidem callide et astute ab ipsis uidetur aptatum. idcirco enim legi suae adplicant nomen prudentiae, ut contegant reprehensibilia eius, quia, ubi prudentia, reprehensio nulla est. nostram autem legem stultam dicunt, ut prohibeant ab ea. sed sublatis nominibus prudentiae et stultitiae et submota omni inuidia, quam parit defensio ambarum partium, ipsae leges inter se confligant, ut appareat ubi sit prudentia et ubi stultitia. sed praesente signo crucis obmute- [*](def.F) [*](2 continentium M praedicant C 3 quia] qui M 5 dilectentar X 6 si mn. Jf o de mnsj ujderis C nant et contra naturam rabiecti mnliebria om. X 9 rainistri sint P lfr saperstitiones G, (corr.) A modi om. N. 18 ergo] rogo P de om. M 14 uere] aera M (corr.). GA ere EB 16 bonae} bene G bene A (corr) 20 iudicentnr (?) C 21 calide M astude X 22 legis PE M prudentia est P 25 stultitia N 27 partiuro] om. P paratum N legis C 28 prudentiea M prudentiae C obmatescat P obmutiscit M obtumescit X )

Conferamus nunc tenorem legum. pagani deos deasque colere se etiam literis profitentur; et uerum est quod dicunt, quia et masculos colunt et feminas. Ianus enim et Saturnus, Iouis et Mercurius et Apollo et ceteri, item Minerua et Isis. et Frui illa et Uenus et Flora meretrix cum ceteris dii deaeque sunt, sicut historiae tam Graecorum quam Romanorum testantur. Christiani autem, utpote pauperes, quos stultos uocant, unum deum colunt in mysterio, ex quo sunt omnia, nec aliquid, quod ab eo conditum est, uenerantur. ipsum enim solum sufficere sibi et abundare sciunt ad salutem non ignorantes quia. si gloriam et nomen eius aliis deputauerint, offendent eum, quia nullus imperator permittit ut nomine eius tribuni et comites adorentur.

Conferantur nunc leges, ut uideatur ubi sit prudentia: qui creatorem colit aut qui creaturam, qui dominum aut qui seruos? potest fieri ut in aliqua domo praeter unum alius dominus appelletur, ut pagani litteris forensibus instructi, qui sibi prudentes uidentur, in uno mundo ab uno deo condito multos [*]( 13 cf. I Cor. 2, 7. 8, 6 ) [*](it/,F) [*]( 1 quam] quem P quoniam (corr. quem) M quamquam uocant atultura (lIcil. signum cracis), prudentia illa sacra Engelbrecht quem uocat (seu uocant) Btultmn prudentia illa, sacra Twrner etultem P stultum (corr. stoltam [?]) A stnltitiam edd. 2 reprimetar GA enim oao. X 8 exta.] extra X illorum respondere non audent (corr. A audet) X 4 illw) illam OA illam] eam P 6 tenerem OA 7 se ona. X est] esse GA 8 Ianlll] anuB C 9 appollo M, J: (eotT.) Isia] hisis M ipsis C ysis N sis X 10 Frux (idem quod Phryx) illa (= Magna Mater) scripsi frux illa (aut fruilla) PMCX flox illa (atd flurilla) N frixilla (riI in ras.) d di C diis GA 12 a teatantur rursus inc. F utputeil/CAjFJS utputa GA 15 scinnt] sicnt M 16 offendant P offendunt X 17 nnllus] non nullns G B promittit OA 20 qui alt.] oa. M quid C creatorema M deum N (eorr. m2), X 21 domum X 22 appellatur CN appellet FQ nt] et P ) [*]( 20* )

Dehinc considerentur praecepta. lex nostra, quos stultos uocant, antestites et ministros sine crimine sanctos et inreprehensibiles praecipit ordinari; e contra autem paganorum traditio antestites et ministros idoneos sibi esse non posse, nisi . ei uiris transfigurentur in feminas, ut licenter et publice muliebria patiantur et discussis in aqua inhoneste crinibus mollem quassatamque uocem et turpem emittant. quod si publice facerent, ab omni populo lapidarentur. et Cynocefalus ille, qui nutabundus per omnia se circumfert loca quaerens membra adulteri Osiris, uiri Isidis: ecce quibus ministris sine magistris pagani prudentiae sibi nomen adsciscunt, cum . non solum inprudentiae sit, sed et criminis! obscena enim et probrosa diligere funestum est. illud autem quale est, quod in speleo uelatis oculis inluduntur? ne enim horreant turpiter dehonestari se, oculi illis uelantur. alii autem sicut ales alas percutiunt uocem coracis imitantes; alteri uero leonum more fremunt; alii autem ligatis manibus intestinis pullinis proiciuntur super foueas aqua plenas accedente quodam cum gladio et inrumpente intestina supra dicta, qui se liberatorem appellet. [*]( 7 cf. I Tim. 3, 2.10. Tit. 1, 7 ) [*]( 1 acrttorea N aactore. G, (a exp.) A 2 nanonparent G cum inprou. deteg. illnd autem asserere quod pern. pariat] ecce qui se prudentes appellant cum P inproaidi] inproui M 6 nostra lex praecipit P quo C 7 miniatros] add. idoneos X inrepraehensibilis C 8 praecipit] om. P praecepit MG, A (corr.) e] et M, N (COIT. m2) 13 zinocephalua C 14 natabundus C mutabundua GA loco M 15 adnlterio eiria (Byrle GA) PCNX 16 magiatris] magistris puta P magiseris (corr.) C adsoisciunt P adadsciscnnt C, N (corr.), X 17 inprudentiae] non prndentiae CNX 20 oculi illis] ocuillis (eraa. il) M oculis illis X 21 coraces CX imitantes (pr. i eras.) C 22 proicuntur M proiciantur X )