Pseudo-Augustini Quaestiones Veteris et Novi Testamenti CXXVII

Ambrosiaster

Ambrosiaster. Pseudo-Augustini Quaestiones Veteris et Novi Testamenti CXXVII (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 50). Souter, Alexander, editor. Vienna, Leipzig: Tempsky, Freytag, 1908

Et ubi erit demandata paenitentia, cum saluator post [*]( 4 cf. Gen. 6. 2. 4 5 cf. I Cor. 10, 2 9 cf. Esai. 45, 22 12 of. Matth. 3, 8. Luc. 3, 8 15 Ezeoh. 18, 32. cf. 33, 11 16 cf. Matth. 3, 8. Luc. 3, 8 19 Matth. 10, 33 ) [*]( I poesit (corr.) X quaeJ qui X 3 quin P istam G, (corr.) A 4 fiti M 5 quia P et pr. om. PN mare (corr.) M baptizati \'Qut P 8 quis P qui (eorr. m2 quid) N peccaret P 9 babeteJ agite Nm2 in ras. 11 paenitentia-ergo om. M penitentiam C 12 praedicnta est a deo P a deo praedicata est X est alt. om. MX 14 deberi GA remisrio P 15 praecipit C morte GA 16 tantum PNX ut] et GA penitenae M 17 deum] dfii (con. m4 dIa) M 20 quicumque CX 23 penitentiam# (corr.) X cum-sent»ntiam om. N. )

202

datam hanc sententiam negantem apostolum Petrum non negauerit? quare? quia paenitentia subsequente erratum suum amarissime fleuit scius utique conuersis ignosci et reformari eos per paenitentiam. sed Nouatianus fingit agendam paenitentiam. quia enim aperte negare non audet dandam paenitentiam. adstrictus lege subtiliter hanc frustrare contendit. quando enim dicit quia \'qui negauerit. nullo modo ueniam habebit, sed negabitur et ipse in conspectu angelorum dei.\' quo modo non cum dolo agendam paenitentiam profitetur? hinc autem manifeste fraus eius apparet. cum adiungit dicens: quicumque peccauerit in spiritum sanctum. non remittetur ei neque hic neque in futurum. quamuis alia causa sit, qua peccatum est in spiritum sanctum, et alia negare dominum Iesum, Nouatianus tamen. ut huic peccato ueniam deneget, unum sensum uult esse negantis dominum et peccantis in spiritum sanctum. ut hac tergiuersatione fructum amputet paenitentiae. si enim idem est negare dominum quod peccasse in spiritum sanctum. nulla uenia speranda est negantibus neque fructus aliquis paenitentiae, quia hoc peccatum neque hic neque in futuro remitti dominica oracula promiserunt.

Hinc ergo apparet cum dolo dicere Nouatianum agendam paenitentiam; ut quid enim paeniteat, si delictum aboleri negatur? paenitentiae enim gemitus, fletus et lamentatio hoc adquirit, ut et ueniam mereatur et reformationem. denique [*](1 cf. Mattii. 26, 70. 72. 74 etc. 3 cf. Matth. 26, 75. Luc. 22. 61 cf. Marc. 4, 12 etc. 7 cf. Luc. 12, 9 10 Matth. 12, 32 16. 19 cf. Matth. 3, 8. Luc. 3, 8 20 cf. Matth. 12, 32 ) [*]( 3 Rciae P ignosci om. P ignosce FB 5 audetJ aut (corr. m2) F aut et OB 10 manifeste fraus] manifea***tius M 12 futuro C\'B 13 qui M quia X 14 ut] u (exp.) M 15 deneget] denegaret P doneget et M esse]. esse et N negantes X peccantes G, A (corr.) Bm2 pecoatis Bml 17 amputaret C eat om. C quod] et (corr.) N 19 fructum MCNX (corr. A) penitenti (eorr.) C 20 futurum PX 22 hic Ox. hie. N ergo] ego (corr.) M om. X 28 ut quid] hinc rursiis dtf. G . abolere X 25 et pr. om. X )

203

Dauid paenitens et coufitens peccatum et ueniam meruit et ad pristinum statum redditus est, quia et rex permansit et postea profetauit. quod liquido probatur; in quinquagensimo enim psalmo paenituit et postea persecutionem a filio passus profetauit; tertius enim psalmus iuxta historiam post quinquagensimum est. sed forte regi ignosci oportuit, humilibus autem ignosci non debet, cum magis potentioribus difficilius ignoscendum uideatur. deus enim personam hominis non accipit. quanto enim quis sublimior est, tanto magis, licet leue peccatum eius, graue est crimen. sicut enim humilitas in petente sublimis et magnifica est, ita et culpa eius pro crimine habenda est. exceptis enim peccatis, quae constat omnibus esse inlicita, non omnia licent potentibus, quae sunt concessa humilibus. dignitoso enim homini negotiari deforme est et popinam ingredi notabile est; senatoribus quoque fenus infamia est. si ergo in his leuibus inuenti notandi sunt, quanto magis rei constituendi sunt, si peccauerint! per haec ergo apparet Dauid grauissime peccasse, et quidem duplici modo: conuersus tamen et homicidii et adulterii ueniam consecutus est et, quod amplius est, deflens reformatus est. cum enim a profeta

Nathan argueretur, peccatum celare non ausus est, sed confessus est dicens: peccaui domino. tunc respondit ei profeta et dixit: abstulit dominus peccatum tuum et non morieris, quoniam paenituisti; et quia inuenitur postea profetasse, dubium non est hunc reformatum. nam et Achab correptus a [*]( 1 cf. II Reg. 12, 13 8 cf. Act. 10, 34. Rom. 2, 11 etc. 22. 28 II Reg. 12, 13 ) [*]( r ) [*]( 1 et pr. om. P peccatam suum N . 2 et pro om. M reditus CF (corr.) 4 enim om. X persecntionein passus (passus ei-as.) N «a M 6 et 7 ignosci] agnosci M 11 magniflcata PA 12 omnibufl constet C 15 coqainam Fm2 uocabile C infamia est om. P 17 construendi M 19 homicidi C adulteri C consecatus] conuersus P 20 quod ampliue est] quod amplius P, N lcorr. m2 quodnn modo amplius) nathan argueretur propheta P 21 natan M eat &U!lU9 P 22 profeta et] prophete (corr.) C )

204

profeta propter mortem Nabuthe ibat plorans et conscidit uestimenta sua et praecinxit se cilicio et factum est uerbum domini in manu serui eius Heliae de Achab et dixit dominus: audisti quo modo motus est Achab a facie mea? non inducam mala in diebus eius. et Nineuitis peccata deflentibus inminente morte reparata est uita. ecce quantus profectus est paenitentiae!

Sed forte dicatur e contra: \'concessum quidem est, sed non crimen idolatriae; quamuis enim haec grauia sint, maius est tamen crimen idolatriae\'. recte tamen explosa est non ex modica parte Nouatiani adsertio, qua duo crimina grauia concessa paenitentiae uidentur, quia si fornicationi ignosci non debet, sicut Nouatiano uidetur, quanto magis homicidio aut adulterio! sed hinc uanitas eius apparet, quando haec quae grauiora sunt concessa probantur. quam ob rem nunc, an idololatris concedi posse promiserit deus, requirendum est. omne enim quod iure hic concessum non fuerit, nec in futurum poterit concedi. hic enim, sicut dixit dominus, ant ligantur aut soluuntur peccata; in futurum autem nihil aliud erit nisi remuneratio aut condemnatio. omnis enim qui hic iure reprobatur, non poterit eligi aut dignus in futurum iudicari.

Audiamus ergo quae dicat dominus de idololatris ad [*](1 m Reg. 20 (21), 27-29 J) cf. Ion. sr 5-10 18 cf. Matth. 16, 19. 18, 18 ) [*](def. G) [*]( 1 nabuthei N Fm2 B narabnthe Fml oabuthę A 4 in.#otu9 N 5 niniaitis PFA nineaitie (corr. rec. niniaitis) M niniaetis C, (corr.) N 8 concessam om. M conceasaB P quidem (corr. rec. equidem) M eat] eat (et pott a. I. add. rec. quoniam [?]) M 9 qaamids eaimcrimen idolatriae om. C 10 exemplosa (eorr. A) X 11 noBatiane (corr.) N grattia om. P 15 an om. M idolatriis CN idolatria (ydol- B) X 16 concede M (corr. rec.) C (corr.) dell om. X omni C, N (corr.) FB 17 qaod} om. C quod iesui FB quod haius A 18 hic] hinc X (corr. FA) enimJ enim hic (hic eras.) C 21 elegi CX aat] aut N quod X iudicare X 22 qaid X idolatris P idolatriis CNX )

205

Hieremiam profetam: uade et dic, inquit, reuertimini ad me, commoratio Israhel, dicit dominus, et non firmabo faciem meam in uos, quia misericors ego sum, dicit dominus, nec irascor uobis in aeuum. uerum tamen cognosce delictum tuum; impie egisti et posuisti uias tuas in alienos subtus omne lignum nemorosum. ecce quid promittit deus eis, qui post lapsum conuertuntur ad eum, ut post apostasiam regressis remittat peccata. et iterum dicit deus per Hieremiam: delicati mei ambulauerunt uias asperas, ducti sunt ut grex direptus ab inimicis. constantes estote, filii, et proclamate ad deum; erit uestra in abductione memoria. nam sicut fuit mens uestra ut erraretis a deo, duplicabitis decies tantum conuersi quaerentes eum; qui enim induxit in uos mala, inducet in uos aeternam iucunditatem cum salute uestra. o clementia dei! quem ad modum lapsos prouocat ut se erigant! quo modo hortatur ut post errorem idolorum reuertantur ad eum! quasi pater beniuolus filiis suis iucunditatem perennem promittit salutis, si se corrigant. item apud eundem inter cetera: et restituam illos in terram istam et reaedificabo eos et non destituam; et replantabo eos et non euellam ut, quia comminatus dixerat: sacrificans dis eradicabitur, ne peccantes in deum desperarent de se, quasi iam, qui sacrificauerant idolis, eradicati replantari non possent, hortatur [*]( 1 Hier. 3, 12. 13 9 Bar. 4, 26-29 20 Hier. 24, 6 22 cf. Ei. 22, 20 (19). Hier. 31 (48), 35 ) [*](W) [*]( 1 reuertimini (corr. m2 reuertere) N 3 in uos—sum om. N 4 nec] ne (corr. rec.) M et non N irascar X 5 dilectum M, (corr.) C egesti N et om. X 7 eia deus CNX 8 apostatasiam AB regressi CX 11 erit (s. I. rec. enim) M 14 eum om. N inducetj indacit P 15 aeternam] in aeternam CX iocunditatem CNX. 18 iacundatem (corr. rec.) M iocunditatem CX iocundatem N 21 diatituam CN, F (corr. m2 deetruam) 22 sacrificanBj o sacrificans F (corr. njS), B; ante Bacrificane lacuna in A diis PNX dis M (corr. rec. diia), C (corr. diis) 28 disperarent MCN qui] quia P 24 possint C (corr.), N )

206

eos, quia, si paeniteant, poterunt ad statum suum pristinum reformari. sententia enim tunc manet, sinon emendetur delictum.

Denique Nineuitis praedicatum est, quia post triduum euerteretur ciuitas eorum. quare post triduum nisi ut aut paeniterent et auferretur sententia, aut in eo permanentes iustius deperirent? hoc est quod dixit per profetam: nolo mortem morientis, quantum ut reuertatur et uiuat. ita factum est ut morituris peccatorum causa Nineuitis ignosceretur paenitentiasubsequente. ut quid etenim centum annis sub Noe arcam inuenimus fabricatam, nisi ut uidentes et audientes quid inmineret emendarent se? neminem enim uult deus perire. hinc est unde in Solomone legimus: quoniam, inquit, altissimus misertus est paenitentibus, et iterum: misereris omnium, quia omnia potes. et dissimulas peccata hominum propter paenitentiam. hoc sensu etiam dominus dolens super perfidiam Iudaeorum ait: Hierusalem, Hierusalem, quae interficis profetas et lapidas missos ad te, quotiens uolui congregare filios tuos, quem ad modum gallina congregat pullos suos sub alis suis, et noluistis!

Igitur semper dominus per totam legem peccatores ad se conuerti hortatur nolens opus suum perditioni esse obnoxium, cum nec alia causa datae legis sit, quam ut ex errore homines conuertantur ad ueritatem, ita tamen, ut in nouo testamento auctor legis clementior uideatur, quia tempore quo sacramentum filii sui domini nostri manifestare dignatus est [*](3 cf. Ion. 8, 4 6 Ezech. 18, 32. cf. 33, 11 8 cf. Ion. 3, 10 9 cf. Gen. 6, 1 (5, 32). 7, 6 11 cf. Matth. 18, 14 12 Eccli. 12, 3 Vulg. 13 Sap. 11, 23 (24) 16 Matth. 23, 37. Luc. 13, S4 )[*](def. G) [*](1 poterint PCX poterant M suum om. P prinstinuni N 2 nunc P 5 auferetur PMCX iustus C istius X 7 tantum PNX 9 etenimj enim P arcam om. P 10 inmineret] immineret et P imssiiniret (corr. eret) C imnerent (corr. m2) N 11 neniuem (corr. rec.) M deus uult N 12. miseratuB P 14 dissimulans PX 15 nolens P 17 congregari M 19 alas suas P noluistis (alt. s exp. rec.) M noluisti cet. 22 alia cau.a [corr. m2 aliam causam) N 23 hominum P )

207

largior et uberior in misericordia esse uoluit, ut plus gratiae praedicante filio esset, quam fuerat praedicantibus seruis. nec inmerito: sic enim fuit dignum ut maiora dona per filium quam per tamulos largiretur. denique ad se conuersis credentibus omnia simul peccata concedit nulla interueniente lamentatione paenitentiae. unde dicit apostolus Paulus: sine paenitentia enim sunt dona et uocatio dei. post autem si peccauerint. per paenitentiam poterunt mereri ueniam, ut, quia post acceptam gratuitam misericordiam peccauerunt, non iam gratis, sed interueniente gemitu et fletu possint ad indulgentiam peruenire.

Inpossibile est enim homini ut non peccet. unde Iohannes apostolus: si dixerimus, inquit, quia peccatum non habemus, nos ipsos decipimus et ueritas in nobis non est; si confitemur peccata nostra, fidelis et iustus est, ut remittat nobis peccata et mundet nos ab omni iniustitia. sic Dauid meruit ueniam et reformationem, cum confitetur peccatum. certe Christianis loquitur apostolus; ait enim in subiectis: filioli mei. haec scribo nobis ut non peccetis; et si quis peccauerit, aduocatum habemus apud patrem Iesum Christum. hoc dicit, ut si post baptismum peccauerimus, aduocatum subplices deprecemur, ut exoret pro nobis patrem. si enim apud ueteres nostros paenitentia habuit locum, qui fieri potest ut hoc tempore locum non habeat, quando maior clementia praedicationis est? et qui inimicis misertus est uocando illos ad gratiam amicis factis non [*]( 2. 3 cf. Matth. 21, 33—39 etc. 6 Rom. 11, 29 12 I lob. 1, 8. 9 16 cf. II Reg. 12, 13 18 I Ioh. 2, 1 )[*](&I.& ) [*](3 sicut FB 4 famulosj filios X largirentur (corr.) N 5 concidit (corr.) peccata C peccantibus concedit N 6 paulus apostolus N 8 at] et N 9 grauitam CFB 11 iohannis C 13 Beducimua PN desspicimas (corr. rec.) M 15 nos] nobis (corr.) M iustitia (corr. rec.) M 16 sicut NX confiteretur Nm2 B 17 christianud P 21 aduotam M duplices F; (corr. duplicis) B dupces (corr. m2) A 23 qui scripsi quin P, M (corr. rec. quomodo), CNX 24 quanto CSX )

208

miserebitur cum mercede? tribulatio enim cordis merces est paenitentis. quod si esset uerum, dolerent homines ex inimicis factos se amicos. aut qualis aestimandus erat ille, si inimicis non paenitentibus misericordiam daret, amicis uero et precantibus non daret? praeterea cum sciat dominus diabolum aduersus amicos et seruos dei plus se extollere et saeuire, unde dicit Petrus apostolus: uigilate, sobrii estote, quia aduersarius noster diabolus fremens sicut leo circuit quaerens quem deuoret?