Pseudo-Augustini Quaestiones Veteris et Novi Testamenti CXXVII

Ambrosiaster

Ambrosiaster. Pseudo-Augustini Quaestiones Veteris et Novi Testamenti CXXVII (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 50). Souter, Alexander, editor. Vienna, Leipzig: Tempsky, Freytag, 1908

Secundum numerum quadraginta et una generationes numerantur, iuxta rationem autem quadraginta et duae probantur. [*]( 2 cf. Matth. 1, 17 16 Ioh. 19, 15 23 cf. Matth. 1, 17 ) [*]( 1 tree] IIII L 2 diuiserit L clauderet D Matheus apostolus] euangelista L 6 indignus] reprobua L 10 eorum L 11 quam. uis om. L 12 ciro L reuersi] reuerti iussi L 14 sed-fuerunt pr. om. L 15 fuerunt alt.] fuerant L 17 generationum L ut et] et ut L ut etiam a 19 anni] a Christi L tempore L in om. L 23 uideatur L 26 autem] uero L )

433

Iechonias autem in transmigratione genitus est, id est rex factus, sicut continetur in Paralipomenon, finem fecit secundae parti et, quia post transmigrationem remansit in regno permittente rege Nabuchodonosor, ab ipso incipit tertia pars, quae uenit usque ad Christum. ideoque bis conputatur, ut et concludat secundam partem et initiet tertiam Iechonias. sic enim habet: et post transmigrationem Babylonis Iechonias genuit Salathiel. usque ad istum autem Salathiel regnauerunt qui sunt ex Iuda, sed quorum ex radice nascitur Ioseph. nam Iechonias primum filium habuit Asyr nomine, sed quoniam Ioseph per radicem Salathiel originem trahit, praetermisso Asyr Salathiel Iechoniae patri suo subiunctus est, ut ueniretur ad Ioseph, cui erat desponsata uirgo Maria. nam et post Iosiam Iechonias sequitur, sed quia per Ioachim patrem Iechoniae uenitur ad loseph, praetermisso eo, id est Ioachim, Iechoniam posuit, ut numerum quattuordecim generationum non egrederetur, et quia post Iechoniam Salathiel et filius eius, per quem oritur Ioseph.

VIII.

VIII = LXXXV

VIIII.

VIIII = XLVIIII

X.

X = L

XI.

XI = LIIII

XII.

XII = LII

XIII.

XIII = LI

XIIII.

XIIII = LIII

XV.

XV = LV.

XVI.

XVI = LVI [*]( 1 of. I Par. 8, 16 7 Mattb. 1, 12 8 cf. Hier. 22, 80 10 cf. I Par. 3, 17 18 cf. Matth. 1, 16 14 cf. I Par. 8, 16 ) [*]( 1 autem] enim L transmigrationem L genitus est id eat Da genitus et K genitus post transmigrationem autem L 2 secandae parti et] Set unde pertinet L 3 permansit L nabuchodonosor rege permittente L 6 secundum a iniciat D Iechoniaa om. K habetar L 8 salatihel L (semper) autem] enim L 9 sed D et L • K scilicet a traduce L (cf. 1.11) nam-Karia (13) otn. K 10 Assnr a asir L 11 tradncem L 12 aser L suo om. L 18 Iosiam] adeL non L 14 quia] qui a iosia L 17 yeeoniam K et alt.] est L eius] add. secundus L ) [*]( L. Ps: Aog. Qnnest. test. ) [*]( 28 )

434

XVII. UT QVID SALUATOR POST BAPTISMUM XL DIEBUS IEIDNAUIT ET POSTEA ESURIIT? QVI ENIM XL DIEBUS IEIUNAUIT, POTUIT IAM NON ESURIRE?

Scriptum est: fili, accedens ad seruitutem dei sta iniustitia et timore et praepara animum tuum ad temptationem. ideoque saluator, ut formam nobis daret, ieiunauit, ut simili modo nos quoque ieiuniis insistentes omnem motum diaboli contra nos oppositum dei auxilio superemus scientes exemplo saluatoris tunc magis insidias aduersarii cauendas, cum ad dei timorem accedimus. dolet enim quod recesserimus ab illo; ideo plus saeuit aduersum nos. hoc nobis gessit saluator, non sibi.

Similiter et quod esuriit, non sua causa, sed nostra est. ieiuniis enim cum superatae fuissent temptationes diaboli, quae ideo scriptae non sunt, quia ad profectum non pertinent, postea, id est post quadraginta dies, permisit se famem pati, ut — quod hominis erat — pateretur famem, ut uidens diabolus, qui iam fuerat superatus, infirmitatem in eo famis incitaretur rursum ad temptandum, uidens hominem esse, a quo uincebatur.

Hoc enim fuit mysterium saluatoris, ut, quia homini uicto insultabat et dominabatur, ab homine uinceretur, ut dei uirtus homini uictoriam adquireret. sic magis uilis effectus est satanas, cum et homilem cernit et uirtutem non hominis intellegit. mirabatur enim stupore hebetatus quod mysterium inesset quod se lateret, ut potestas esset accedendi, circumueniendi non esset. duabus enim ex causis torquebatur. uidens enim infirmitatem accedebat et inueniebat uirtutem, ut cernens hominem suspectus esset de dei uirtute. ad hoc ergo esuriit, ut inluderet astutiam satanae. idcirco autem non amplius ieiunauit, ut concordaret Moysi et Heliae. [*]( - . 2 cf. Matth. 4, 2 4 Eccli. 2, 1 80 cf. Ex. 24, 18. III Reg. 19. 8 ) [*]( _-1 quadraginta a 2 et poatea—ieiunanit om. K et om. a quadra. ginta a 5 animam tuam Ka 15 profectum] add. dottrinae a 16 se famem pati om. a 17 ut alt. om. a 18 qui] adcL ut a infirmitate Da 22 magis] malup K 80 Helye a )

435

XVIII. SI \'LEX ET PROPHETAE USQVE AD IOHANNEM,\' EX QVO REGNUM CAELORUM PRAEDICATUM EST — IPSE EST ENIM INCHOATOR NOUAE PRAEDICATIONIS -, CUR BAPTISMUM EIUS CESSAUIT?

Baptismum Iohannis coeptum non cessauit, sed additum est ei quod deerat. Iohannes enim tantum baptizauit, non spiritum sanctum credentibus dedit, sicut et ipse dicit de saluatore: ego quidem baptizo uos in aqua in paenitentiam, ipse autem uos baptizabit in spiritu sancto. hoc est quod dicit: *per me remissio peccatorum, non tamen datur spiritus sanctus, ut purificati filii dicantur; hoc enim saluatori reseruatum est, utpote domino, ut filii dei non fierent, nisi accepto a filio dei spiritu sancto\'. effectus ergo baptismi Iohannis, quod tacite operabatur sine interrogatione, non tamen sine saluatoris mentione, ut firmum esset quod agebat, trinitatis est donum, quod dignatio saluatoris ostendit dans formam trium nominum, quae a primordio sub unius dei nomine uel persona unum opus et indifferens operata sunt. interpretatio ergo accessit ad baptismum Iohannis cum significatione latentis dudum mysterii; accessit et amplius donum, ut baptizati accepto spiritu sancto sint filii dei. amplificatum ergo est, non euacuatum.

XVIIII. QVARE \'LEX ET PROPHETAE USQVE AD IOHANNEM\' RECTE CESSASSE DICUNTUR? QVIA IAM DE QVO PROPHETABANT ADUENIT. QVARE \'LEX USQVE AD IOHANNEM,\' CUM APOSTOLUS DICAT LEGI NOS SUBIECTOS ESSE DEBERE? QUAE AUTEM\', INQVIT, \'SUNT, A DEO ORDINATAE SUNT.\'

Legis quidem unum nomen est, sed tripertitam habet intellegentiam. prima enim pars legis de deo est; si enim lex a [*]( 1. 22 Matth. 11, 13. Luc. 16, 16 8 Matth. 8; 11 16 cf. Matth. 28, 19 26 Rom. 13, 1 ) [*]( 7 de saluatore dicit a 8 quidem om. a poenitentia DK 22 lohannemj add. et post a 25 eubditos debere esse a 26 inquiunt D 27 ordinata Ka 29 sic a-) [*]( 28* )

436
lectione dicta est, ut de multis quid eligas scias, inter errores ergo positi acceperunt ut eligant uerum, id est reprobato diabolo eligant deum. secunda autem legis pars haec est. quae sex praeceptis continetur, quae sic incipit: honora patrem et matrem. tertia uero in neomeniis et in sabbato est et in escis discernendis ac eligendis et in circumcisione et in hostiis pecudum offerendis. hanc itaque legem dicit usque ad Iohannem, non ultra seruandam. sic enim data est, ut completo tempore cessaret. nec enim fuit ab initio, sed ei causa data ad tempus est, ut adueniente saluatore cessaret lex. ergo de deo manet tam lex praeceptorum quam natura eius, quae sine dubio ab ipso est et aboleri non potest. per ipsam enim proficitur ad promissum praemium. timor enim sollicitudinem parit.

XX.

XX = LXVIIII

XXI.

XXI = LX

XXII. SABBATUM CERTE LEX EST UEL PARS LEGIS: QVO MODO ERGO NON EUACUATA LEX EST, QVANDO SABBATUM SOLUTUM EST DICENTE EUANGELISTA: \'QVIA NON SOLUM SOLUEBAT SABBATUM\' ET RELIQVA?

Soluit sane sabbatum saluator, sed sine praeiudicio dati sabbati. dum enim sabbati iam tempus cessaret, Iudaei autem sabbatum adhuc manere assererent, saluator sabbatis operans et infirmo lectum suum sabbatis portare praecipiens secundum sensum Iudaeorum sabbatum soluebat. nam iuxta ueri fidem quo modo tale est si dicatur quod iam cessauerat, quale est si dicatur de aliquo, qui expraefectus dicendus est et iniuriam passus sit, quia praefectura iniuriam passa est, non ergo sabbatum solutum est, sed homines, qui inprudenter sabbati [*]( 4 Ez. 20, 12. Deut. 5, 16 19 Ioh. 5, 18 22 cf loh. 5, 10 etc. Matth. 12, 2 etc. 23 cf. Matth. 9, 6 etc. ) [*]( 4 se ex D lex a 11 ab ipso est et] est ab ipso a 12 jpaam] ipsum a 17 quando—est mn. a 19 et reliqua] sed et patrem anum dicebat deum a 25 quo modo om. a 27 sit] fuerit a 28 impudenter a )

437
auctoritatem uindicabant, delusi sunt, cum iam sabbato successisset noua lex.

XXIII. CUR SALUATOR DISCIPULOS SUUS FILIOS TONITRUI APPELLAUIT, QUI PLUS MAGIS UIDEANTUR FILII DEI DICI? TONITRUA ENIM DICUNTUR COLLISIONE NUBIUM FIERI.

Quoniam tonitrua terrorem incutiunt, hac causa filios tonitrui dominus discipulos appellauit, quasi eius filios, qui timendus sit. quamuis enim tonitrua collisione nubium fiant, uoluntate tamen dei fiunt et sunt terribilia.

XXIIII.

XXIIII = LVIIII

XXV.

XXV = LXI

XXVI.

XXVI = LXIII

XXVII.

XXVII = LXII

XXVIII. MANIFESTUM QVIA NATUS SALUATOR DEI FILIUS ET CHRISTUS APPELLATUS EST: CUR ERGO POST BAPTISMUM ACCESSIT AD EUM TEMPTATOR DICENS: \'SI FILIUS DEI ESJ ET RELIQVA?

Sic natus saluator ex uirgine est, ut et Christus esset et dei filius, non factura, sed ortu. adhuc autem in minori aetate potentiam suam euacuans, hoc est a potestate sua dissimulans, inpudentiam diaboli non prouocauit. baptizatus autem descendente in se spiritu sancto, cum apparuisset hominibus testimonio dei patris qui esset, aemulatione zeli ductus est inimicus ad inuidiam uidens hoc factum sibi obesse; intellexit enim ordinationem baptismatis ad salutem hominum procuratam. ideoque accedit ad saluatorem huius rei principem, non ut approbet, sed ut locum inueniat euertendi. temptatio enim aliquando ad probationem fit, aliquando subdole ad [*]( 4 cf. Marc. 3, 17 15 cf. Marc. 1,1 18 Matth. 4, 3 ) [*](4 uideantu* filii] uideatur filioa D uidontur filii K 8 deus K om. a 18 et reliqua] etc. a .20 filiaa dei a 24 qui esset om. Ko. 25 iniuriam a 29 sub dolo a\' )

438
subuersienem. arbitratus est enim quasi saluatori elicuisset secundum dolum uoluntatis suae responsum, ut regnum suum totum haberet, securus quod duce saluatoris doctrinae subiecto nemo mortem eius euaderet.

XXVIIII. CUR SALUATOR TEMPTANTI SE DIABOLO NON ALITER QVAM EXEMPLIS LEGIS RESTITIT?

\'Saluator non solum diabolo\' temptanti respondit, sed et ludaeis, per. quos! crudelitatis suae impietatem egit in saluatorem. praescius enim Iudaeos se inimicum legis dicturos patris eorum inpudentiam [diaboli testimoniis legis conpressit, ut patrem in filios et filios in patrem condemnaret.

XXX.

XXX = LVII.

XXXI.

XXXI = LVIII.

XXXII. EUANGELIUM TESTATUR QVIA (NEMO UIDIT DEUM\': CONTRA IACOB ET MOVSES ET ESAIAS ASSERUNT DEUM SE UIDISSE. SED DICIT QVIS: «PATREM NEMO UIDIT). QVID AD REM? SI FILIUS UISUS EST. UISUS EST ET PATER., QVIPPE CUM PATER ET FILIUS UTERQVE UNUS SIT DEUS ET IN SUBSTANTIA ET IN IMAGINE, QVIA DUORUM UNA IMAGO EST ET, SICUT IPSE DICIT.: \'QVI MEUIDET, UIDET ET PATREM.\' QVO MODO ERGO NEMO UIDIT PATIi,EM_ DEUM, CUM FILIUS DICAT UIDERI PATREM, CUM IPSE UIDETUR, QVIA NEQVE ALTER DEUS.? SI £ RGO ALTER.NON EST, IPSE . IDEM, QVIA UNUS EST, UISUS EST DEUS.

Quantum ad euangelistam pertinet, de patre deo hoc dixit, quia nemo uidit d.e.uw, nisi. filius unigenitus, qui est [*]( : 6 fcf., Matth. 4, 4. 7. 10 = . .10 cf. Ioh. 8, 44 13 Ioh. 1, 18 16 Qf. Gen. 32, 30 (31) Ex. 24, 17. 18 Esai. 6,1 15 cf. Ioh. 6, 46 20 Ioh. 14, 9 26 Ioh. 1, 18 1 \'\' ) [*]( 6 resistit\' cr lO patres DK-frontes Km2:. I.\' eorôm] add. et DK inpfc-adetrtiiarn - D . diaboli uncinii inclusi 15 M deum K 17 et pater est Ka., 18 ait wausATa . 19 una om. a 20 ipae] filius K \'21 deum patrein uidit K :. - . .-- )

439
in sinu patris, ipse enarrauit. credamus filio; ipse enarrauit enim quia nemo, nisi ipse, uidit deum. hoc autem ideo dixit, ut doceret se semper. apparuisse patriarchis et prophetis. non ergo hoc ad unum deum pertinet, sed ad personam patris, de quo non potest aliter dici quam deus pater. filius autem sic se uisum dicit, ut inuisibilis sit tamen, in eo ipso, cum uideri putatur. uisus enim hic intellectus est, quia non utique oculis uisus est, sed mente intellectus, et hoc fuit uidisse intellexisse, in eo quod apparuit ibi inesse deum. cum autem dicit saluator: qui me uidet, uidet et patrem, non utique ad oculorum uisum hoc retulit, sed ad mentis, et ut nihil inter patrem et filium diuersum esse putaretur. neuter ergo eorum uisus est iuxta substantiam; circumapparentia autem solus filius uisus est mente, non carnalibus oculis, quia inuisibilis est sicut pater.

XXXIII. QVID EST UT SALUATOR, MULIERI AUENIGENAE, ID EST CHANANAEAE, INTER INITIA MISERICORDIAM DENEGARET. CUM ET CENTURIONI ALIENIGENAE ET LEPROSO, QVEM IPSE IESVS ALIENIGENAM DIXIT, BENEFICIUM IMPERTIENDAE SALUTIS NON NEGAUERIT?

Dignum factum saluatoris ipsa causa designat. absurdum enim erat et ad iniuriam promissionis patrum proficiebat, si mulier, quae Iudaeorum deum confessa: non fuerat,- acciperet beneficium promissum genti confitenti deum. ideo inter initium negatum est illi. adubl-autem ceruice flexa saluatoris uerbis fidem non negauit, sed confessa est Iudaeos credentes esse [*]( - 10 Ioh. 14, 9 17 cf. Matth. 15, 24 : 13 cf. Luc. 7, 10; 19 cf. Luc. 17, 14.18 ^ _.... ) [*]( ) [*]( .5 dici aliter a . 7 utique non K - 8 et] sed K 9, quod in eo _K ibi] sibi K 10 uidit uidit a 11 hoc om. K 12 eorum om. K 13 circum apparentia D 15 sicut] add. et K 24 non confesaa a 25 inter initium ideo a 26 negatus D negatum K (m in ras.) adubi seripsi at ubi DKa. )

440
filios, gentes autem canes uel seruos, per quod iunxit se fidei dominicae, quia serui dominum indicant et dominus non est sine seruis, unitas facta est subiecti et subicientis. hinc est unde meruit consequi quod precata est. centurio autem, qui beneficium a saluatore incunctanter accepit, olim se dei rebus infecerat. denique dicunt maiores Iudaeorum ad dominum: dignus est ut praestes illi; diligit enim gentem nostram et synagogam ipse aedificauit nobis. leprosum uero (alienigenam) dixit dominus, non fide, sed natione. erat enim Samaritanus, quos constat ex origine esse Babyloniorum. et hic tamen non sine confessione consecutus est beneficium, quia dictum erat discipulis a domino: in uiam gentium ne abieritis et in ciuitatem Samaritanorum ne introieritis, . sed ite potius ad oues, quae perierunt domus Israhel; hoc est, ut non prius praedicaretur Samaritanis et gentibus quam Iudaeis, quorum fuerat promissio haec. adubi autem coeperunt Iudaei repudiare fidem Christi, tunc et Samaritanae se obtulit saluator et post crucem centurioni Cornelio; a Chananaea autem requisitus suscepit eam, quia adhuc non erat tempus, ut offerretur illi salus.

XXXIIII.

XXXIIII = LXIIII,

XXXV.

XXXV = LXV

XXXVI.

XXXVI = LXVII

XXXVII.

XXXVII = LXVI

XXXVIII.

XXXVIII = LXVIII [*]( 7 Luc. 7, 4. 5 9 cf. Luc. 17, 18 12 Kattb. 10, 5. 6 18 cf. Act 10, 44.-) [*]( 2 indicant a iudicant DK 5 incunctanter om. a 7 dignum D dignae K (a ita ra.t,) 13 ciuitatem a cum codd. bibl. kg, cioitatea DK 16 adubi autem scripsi, cf. Study of Ambat. p. 71 at ubi D at ergo ubi K at ubi ergo a 17 Iud. coep. a 18 a om. a 19 Chananaeę a non erat adhuc a 20 illi] om. K illis a )

441

XXXVIIII. PETRUS APOSTOLUS DICIT: \'CHRISTUS MORTUUS EST PRO NOBIS\', PAULUS UERO APOSTOLUS ASSERIT, QVIA ET PRO SE MORTUUS EST: TACTUS/ INQVIT, \'OBOEDIENS USQVE AD MORTEM; PROPTER QVOD DONAUIT ILLI DEUS NOMEN, QVOD EST SUPER QVNE NOMEN,) QVOD SI ITA EST INPERFECTUS UIDEBITUR FUISSE, QVI PER OPERA SUA FECIT AUGMENTUM.

Filium dei perfectum natum esse de deo nemo fidelium ambigit. omnia enim diuinitatis paternae accepit nascendo de deo patre. tunc ergo accepit nomen, quod est super omne nomen, id est ut hoc dicatur quod pater, deus. nam nihil apud eum futurum dicitur; omnia enim ante se habet. ideo ad haec omnia creanda et restauranda natus est. nam utique ordo et ratio hoc habet, ut paterno nomini omne genu flectatur. hoc pater donauit filio propter ea, quae erat acturus; donauit autem quando genuit. sic enim illum genuit, ut in eodem honore esset, quo ipse pater est

XL.

XL = LXXII.

XLI.

XLI = LXXIII

XLII. IOHANNES AD DOMINUM: \'TU ES, QVI UENTURUS ES, AN ALIUM EXPECTAMUS?\'

Sub sua persona discipulorum suorum agit causam. nec. enim Iohannes dubitabat, qui dixerat: ecce agnus dei, ecce qui tollit peccatum mundi, sed, ut discipulis suis satis faceret, mittit illos suis uerbis, ut saluatoris ore firmaret, quod ipse de illo docebat, ut post excessum suum sine dubitatione aliqua discipuli sui Christum sequerentur. [*]( 1 I Petro 2, 21 8 PhU. 2, 8. 9 . 11 Phil. 2, 9 15 cf. Phil- 2, 10 20 Matth. 11, S. Luc. 7, 19 23 Ioh. 1, 29 ) [*]( 9 de deo esas K 18 eum] deum K se om. K 15 ordo (o pr. ex d) D patcrno nominij patri non homini Ka genns a 18 quo K qsod Da 22 nee] non a 24 peccatum D peccata Ka mundi (ex mondi [?]) D. )

442

XLIII. QVID EST UT, CUM SALUATOR OMNES PROPE UERBO CURASSET, CAECO TAMEN PER LUTUM DE SPUTO FACTUM OCULOS REFORMASSET?

Hoc saluator ad confusionem illorum fecit, qui creaturam accusant. quando enim non aliter uitium - accidens- corpori emendauit quam conditor fecit, auctorem operis huius commendauit. per id enim emendauit, quo erat conditum. omne enim quod fit, si lapsum per id quod fuerat factum reformetur, rectum factum probabitur. si enim saluator per haec se deum testatur, quia damna et uitia corporis. emendauit, quanto magis deus est, qui ipsius corporis inuentor est!

XLIIII. QVID EST. UT ADMIRABILEM ET INCOGNITAM UIRTUTEM FACTURUS, LAZARUM SCILICET A MORTUIS RESUSCITATURUS, FLERET AUT LOCUM, UBI POSITUS ERAT, QVASI IGNARUS QVAERERET?

Saluator deus et homo est, ac per hoc duas uices egit semper, ut, quod hominis affectus habebat, ploraret, sed, quia et deus erat, hunc quem fleuit resuscitauit. a minimis ergo semper ad maiora uenitur, ut, quia homo cernebatur, hoc se probaret esse, quod uidebatur; deum autem se operibus asserebat.

XLV. QVID EST QVOD SUPERIUS HERODEM MORTUUM LEGIMUS, INFRA AUTEM ET POST MULTOS ANNOS. HERODEM IOHANNEM OCCIDISSE, CUM SUPERIUS MORTUO HERODE IOHANNES SUPERUIXERIT?

Herodes rex fuit Iudaeae, hic habuit filios quattuor,-Archep laum, Herodem, Philippum et Lysaniam, sed mortuo Herode [*]( .\' . 3 cf. Ioh. 39, 6. 7\' 14 cf,;ioh..ll, 84. 35 r .18 cf. Ioli. 11, 44 22 cf. Matth. 2, 19 24 cf..Matth. 10 .. \' _ . - - ... ) [*]( \' 3 reformarit a \' 5 accidens dm. a corporis a 7 quo a quod DK d hoc o ! 17 quod] quia- a \' lahet.ploret Kot 19 hoc] hac a 20 se X To a.om. D 22 quodjvnt a 2& herodem (m eras.) D 27\'Herode} herode de D :\' h. )

443
patre eorum successit Archelaus, quo mortuo in quattuor partes diuisum est regnum supra dicti Herodis, ita ut Pilatus in partem regni quartam admitteretur quasi praeses, non quasi rex, frlii autem Herodis reges dicerentur. denique mortuo iterum Philippo accepit uxorem illius Herodes frater eius, de qua arguebatur a Iohanne baptista, qua causa occidit eum Herodes filius supra memorati Herodis. quid enim dicit? Herodes, inquit, tetrarcha, id est in quarta parte regni positus patris sui Herodis. quid ergo ambigitur, quando significatio adiecti cognominis ostendit alium hunc esse Herodem? ipse est enim, qui et Iacobum occidit gladio, fratrem Iohannis, qui postea percussus ab angelo dei scatens uermibus expirauit.

XLVI.

XLVI = LXXXVI

XLVII.

XLVII = LXXV.

XLVIII. CUR APOSTOLUS OMNIBUS OMNIA SE FACTUM DICIT, QVOD FACTUM ADULATORIS UIDETUR ET HVPOCRITAE?

Adulator ille est, qui ideo dat consensum, ne offendat eum, quem optat -habere propitium. qui enim propter scandalum aliquid facit, quod non quidem periculosum, sed superfluum - sit, saluti studet illius, quem scandalum pati non uult. cum Paulus apostolus circumcidit Timotheum propter Iudaeos et purificatus intrauit in templum, talem se utique praestitit, ne illi, qui aemuli erant traditionis paternae, scandalum passi aut occiderent illum aut religionem nostram sibi inimicam putarent. minus ergo admittere uoluit, ut plus posset lucrari. grauiter enim potuerat peccare si non Iudaeum se fecisset [*]( 7 Matth. 14, 1 11 cf. Act. 12, 2 cf. Act. 12, 23 15 cf. I Cor. 9, 22 ...V \'.:..._ ) [*]( 4 filii (corr, fili? D Her. regeaj regia Her..a ■ 7 quid enim-herodis (9) om. \'K 8 parte quarta o 9 sui patria a 18 ne)\' ut non K 22 Paulufl apoatolud om, Ka \' propter Iutjaeoa.etaat. K 23 utique se K he] ut. K24 quis a v paterne traditionia K . 26 poasiti Da .27 potaerant Ka non] add. ut Ka, D «J. v ..\'. )

444
in templum ire ad orandum; subiecit ergo se, ut illis prodesset. his autem qui sub lege erant, id est Samaritanis, hac ratione consensit, qua constat illos libros Moysi recte confiteri a deo esse et circumcisionem et sabbata data a deo. ei his autem ostendebat illis Christum, quem sperabant hunc esse quem praedicabat. sic enim habes dicente Samaritide ad dominum: scio quia Messias uenit; cum ergo uenerit, ille nobis adnuntiabit omnia. iuxta hunc ergo sensum persequebatur uerba librorum Moysi, qui dixit, quia prophetam uobis suscitabit dominus deus uester de fratribus uestris. his autem, qui sine lege erant, ex hac parte adsensit, quia mundum dicunt factum a deo et hominum genus. ait enim: sicut quidam ex uobis dixerunt: huius etenim genus sumus. sic ergo factus est omnibus omnia, ut saluti eorum proficeret.

XLVIIII.

XLVIIII = LXXVI

L. CUM SALUATOREM NATUM PROFITEAMUR, QVID EST UT APOSTOLUS FACTUM EUM DICAT EX SEMINE DAUID, CUM ALIUD SIT FIERI, ALIUD NASCI?

Quamquam hoc loco possit factura natiuitatis intellegi — factura enim a generatione distat quidem, sed in aliis causis, non ubi carnis et corporis uertitur ratio —, apostolus tamen non sine causa taliter uerbis locutus est, quia et in alio loco: factum, inquit, ex muliere. aliquid ergo significauit hoc [*]( 7 Ioh. 4, 25 9 Dent. 18, 15 11 cf. I Cor. 9, 21 18 Act 17, 28 14 cf. 1 Cor. 9, 22 17 cf. Symb. Nic. 18 cf. Rom. 1, 3 24 Gal. 4, 4 ) [*]( 1 in templum ire ad orandum] adorare K ad horam a ae (I. I. add. legi) K 2 hia] is D erant] snnt Ka 8 quia D esae a deo a 4 a deo data a 6 samarite K 7 aonnnciabit nobis Ka 8 ergo hunc Ka 9 snacitabit nobis dominus K 10 noater K noatria K 11 erant] lunt Ka quia] qui D 18 etenim] enim X 20 an natiuitas scribendum ? 22 nbi] nisi a )

445
dicto. quoniam enim non humano semine concreta caro domini est in utero uirginis et corpus effecta, sed effectu et uirtute sancti spiritus, ideo sic locutus est apostolus. aliud est enim semine admixto sanguinem coagulare et generare, et aliud non permixtione, sed uirtute procreare. ideo factum dixit, quia ingenitum.

LI. QVARE APOSTOLUS GALATIS DIXIT, QVOS SIC REPREHENDIT ET ARGUIT PER TOTAM EPISTOLAM: \'ESTOTE\', INQVIT, \'SICUT ET EGO, QVIA EGO SICUT UOS\'? SI ERGO TALEM SE PRAESTITIT, QVALES ILLI ERANT, SUPERFLUUM FUIT DICERE: \'ESTOTE SICUT ET EGO\'; AUT FORTE IN QVIBUSDAM IMITATOR ILLORUM ESSE COEPERAT ET IN ALIQVIBUS UULT ILLOS SUI IMITATORES ESSE?

Quis illorum poterat imitari apostolum? aut quid illi deerat magistro gentium? sed hortatur illos, ut imitatores eius sint, et quoniam non est inpossibile, sic reprobat, cum dicit: \'quia hoc sum quod uos. homines enim estis, sicut et ego; ideo facite quod facio ego\\ potest et ad illud referri, ut quoniam omnibus se omnia factum dicit per adsensum, in quibus a uero non discrepabant, maxime gentiles. nec enim fuit aliquid eorum, quod iam fieri minime oportebat, prius autem factum erat recte, ut circumcisio, sabbatorum obseruatio, neomeniarum, escarum. sed si quid gentium probauit, non cessare iam debere ostendit. mundum enim dicunt a deo et hominibus fabricatum — hoc semper stat —: si ergo in his consentiens illis factus est, sicut [*]( 2 cf. Luc. 1, 35 9. 11 Gal. 4, 12 17 cf. Gal. 4, 12 20 cf. I Cor. 9. 22 ) [*]( 1 non] sine a 4 sanguine D non] add. dia D 5 diiit] potius dicit K potius dixit a qaam a genitum Ka 7 quando a dicit a 9 inquit om. Ka et on. DKa 14 imit. eseej aimiles existere a 15 quid Ka apostoluB Ka 16 eos K 19 ego facio K illud] aliud illud a 20 omnia Be K per] propter K 22 quod] quid K quia a oportebat minime K (corr.), a recte factam erat Ka 24 probabit a 25 et hominibus exp. K hominibus datiuus est )

446
et illi, hortatur illos ut simili modo et hi fiant, sicut et ille est, consentientes doctrinae eius..

LII. QVO MODO LIBERI SUMUS ARBITRU AC UOLUNTATIS, CUM DICAT APOSTOLUS: \'CARO CONCUPISCIT ADUERSUS SPIRITUM, SPIRITUS UERO ADUERSUS CARNEM, UT NON, QVAE UULTIS, EA FACIATIS\'? ET SI CARO ADUERSUS SPIRITUM CONCUPISCIT, MALA EST; SPIRITUS ENIM BONA SUGGERIT.

Carnem) non substantiam carnis hoc loco intellegas, sed actus malos et perfidiam significatam in carne. per id quod enim omnis error ex uisibilibus et mundanis, caro autem cognata eorum est — ex elementis enim constat —, omnem errorem carnem appellat. non solum adulteria et fornicationes et luxurias opera dicit carnis, sed et idolatriam et maleficia et blasphemias et talia. numquid caro blasphemiam cogit aut idolatriam? nonne haec animae uitia sunt, dum consentit errori? recte autem agentibus dicit quod non sint in carne, sed in spiritu, et utique adhuc in corpore sunt. qui ergo bene ambulat nec diffidit de spe fidelium, in carne positus non esse dicitur in carne; male autem agens et blasphemus in carne dicitur esse, quia, quo modo bene agentes spiritales sunt cum ipsa carne, sic male uiuentes carnales sunt cum ipsa anima. hoc enim nuncupatur quod dicit