Pseudo-Augustini Quaestiones Veteris et Novi Testamenti CXXVII

Ambrosiaster

Ambrosiaster. Pseudo-Augustini Quaestiones Veteris et Novi Testamenti CXXVII (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 50). Souter, Alexander, editor. Vienna, Leipzig: Tempsky, Freytag, 1908

Miratur ergo, quia post rem lenem et minus grauem asperitati studerent et oneri, hoc est, ut post fidei simplicitatem circumcidi se pro elementis permitterent, neomenias colerent et sabbatum elementis subiecti. et ne pseudoapostolis occasionem dedisse uideretur dicentibus aliud esse quod acceperant Galatae quam ueritatis habet traditio, statim subiecit: quod non est aliud, nisi sunt aliqui qui uos conturbant et nolunt conuertere euangelium Christi. aliud ergo erat, ad quod ab apostolo uocati erant euangelium, quam quod sequi coeperant inpulsu pseudoapostolorum, non tamen aliud erat quam Christus tradiderat, ut uel per id in errorem se inductos cognoscerent et solam fidem sequerentur profitentes Christum deum et hunc sufficere ad salutem tribuendam, per quem fuerant remissionem peccatorum adepti, non per legem, quia sine lege gratia dei donat delicta.

LVIII. CUM MULTA PECCATA IN CORPUS ADMITTI UIDEANTUR — OMNIS ENIM QVI SIBI EX QVACUMQVE PARTE CORPORIS UIM INTULERIT, IN CORPUS UTIQVE SUUM PECCAT; EST ENIM QVI SE ABSCIDIT, EST QVI LAQVEO UITAM FINIUIT, EST QVI FERRUM IN SE INIECIT —, QVA RE APOSTOLUS: \'OMNE\', INQVIT, \'PECCATUM, QVODCUMQVE FECERIT HOMO, EXTRA CORPUS EST; QVI AUTEM FORNICATUR, IN CORPUS SUUM PECCAT\'?

Inperitum putas fuisse apostolum aut uim dicti explanari desideras? nam apostolus (corpus) dicens non singularem [*]( 4 cf. EsaL 1, 13 cf. Gal. 4, 8 7 GaJ. 1, 7 22 I Cor. 6, 18 27 cf. I Cor. 6, 18 ) [*]( 1 lenem Ka 3 pro Ka per D mitterent a 4 post subiecti add. ac prouocati erant id eat gratiae non legis faetores (factorem a) Ka 6 ueritaa habet (as habet tn ras.) K traditio om. K 8 eonturbent a eontvrbwit aos K sabaertere K 10 ceperant K 11 quam Ka quod D 12 uel OWl. K 18 enim om. K 19 utique otn. K 20 occidit (ecci in raa.) K 21 finit a 23 homo fecerit K 26 Impium K ) [*]( 29* )

452

hominem significauit, sed simul conprehendit et feminam. quia portio uiri est mulier. nam omnia supra dicta facinora. quae uiolenter in se unus quisque admittit, non totum maculant corpus; singularis enim peccat ac per hoc solus fit reus. in fornicatione enim totum polluitur corpus, quia consensus contaminationis et uirum tenet et feminam: ideo graue delictum esse fornicationem. pessime enim peccatur, cum quis facinori suo socium quaerit ad perditionem. si enim, ut bene uiuens etiam pro eo praemium accipiet, quem lucrum fecit. et malus non tantum in se, sed et in illo fit reus, quem participem uoluit habere damnationis, quanto magis qui fornicatur, quem constat uno delicto se ipsum bis quodam modo contaminare ! si enim in carnem, quae ex se est, peccat, bis utique se ipsum adulterat.

Si quis autem quaestionem hanc transfigurare se putat. ut aut ad ecclesiam aut ad corpus Christi dictum hoc aptet. non stabit. inproprie enim dicetur et Nouatianis similis erit, qui, ut causam furoris sui adstruat, pronuntiat eum, qui fornicatur, non:in suum corpus peccare, sed in Christi, quia Christiani membra et corpus Christi sunt, ut fornicatio hoc sit quod sacrilegium, ut talis in Christum dicatur peccare, sicut qui negat Christum. quod quidem infirmum est et fragile, quia ex quauis parte haeret in laqueum et non euadit. si enim qui fornicatur in corpus Christi peccat, cetera peccata non erunt in Christum admissa, ut si Christianus fratrem occidat aut sacrificet idolis uel aliud. genus peccati admittat, quia omne [*]( 2 cf. I Cor. 11, 8. 12 .15 cf. I Cor. 4, 6 -20 cf. I Cor. 12. 27. 6, 15 ) [*]( 2 mulier est K 3 macalat DK 4 fiet Ka 5 enim] autem a 6 delictum] add. 8. I. constat K 8 facinori suo] facinorosas (osus fill ita rda.) K - 9 lucri (i in ras. m1) K. 10 et alt. om. K alio K -11 habere] fieri K 12 se ipsum-contaminare] bis se contammare quodammodo K \' 17 Nouatiano a 18 astruat pronuntiat (in rat.) D adstruat] dbtexiaM uideatur K om. o 49 suum corpus] suum K corpus auum a* peccare] add. aasertQs (eay.) et corpua a. I. m2 K add. Mserena a 26x uel] aut K.\'\'. )

453

peccatum extra corpus est excepta fornicatione, si autem omne. peccatum non est extra corpus, sed quodcumque fuerit in Christum admittitur, qui. furatur aut qui periurat . et qui mentitur, qui percutit fratrem aut.aliud tale admittit, in Christum uel in spiritum sanctum dicitur peccare, . quod ualde absurdum est,: et tamen apostolus ecclesiam membra et corpi\\% Christi appellat, ita ut nos inuicem simus membra, quo modo; ergo \' qui\'formcatur m suum corpus peccat et non magis in, Christi? quia secundum ecolesiae mysterium non QV-strum corpus dicimur, sed Christi,. et. hoc- longe a causa est, quia qui forni* catur ideo in corpus suum peccat; (quoniam totbs;A\'dam con-. taminatur.

LVIIII.

LVIIII = LXXVIIII .

LX. CUR APOSTOLUS PAULUS PETRUM COAPOSTOLUM SUUM REPREHENDIT, QVOD. \'TIMENS EOS, QVI ERANT EX CIRCUMCISIONE, SUBTRAHEBAT SE\' A GENTILIBUS, CUM ET IPSE TIMENS EOS, QVI ERANT EX CIRCUMCISIONE, \'ACCIPIENS CIRCDMCIDIT\' TIMOTHEUM,. QVOD FIERI PROHIBEBAT, ET IPSE ERGO REPREHENDENDUS EST?

Incredibile est tantum apostolum in eo alterum reprehendisse, in quo se sciret succubuisse. hoc a tam magno uiro factum non est fas credere, quia his conpetit, qui carnaliter uiuunt. caret itaque apostoli Pauli factum reprehensu. cum enim praedicaret non circumcidi, uolens autem Timotheum secum [*]( .., 6 cf. I Cor. 12, 27. 6, 15 7 cf. Eph. 4, 25 15 Gal. 2, 12 18 Act. 16, 3 25 cf. Act. 16, 3_,,.. ) [*]( 1 extra corpus-omne peccatum om. a autem] enim K 8 pro qui-— mentitur om. K. alt. qui om. a 4 qui] aut qui a 5 uel] aut K 6 ecclesiam membra et] Ecclesiae membra a 8 corpus suum K in alt.] in corpus K 10 hec K lunge a] a longe K a longa a qui OWl. Ka fornicator K 15 ex circumcisione erant K 17 ex circumcisione erant K 23 iis K carnaliterj naturaliter K - 24 reprehenfeu scrtpsi reprehensum I) reprehensione Ka . )

454

adsumere, qui esset natus matre Iudaea, patre autem Graeco, et hoc ludaeis esset scandalum, ut ex ludaea natum incircumcisum adsumeret, tunc subiectioni se summisit ad horam et accipiens circumcidit eum. rem ergo superfluam fecit permittente eo, qui passus est. quia enim erat ex matre Iudaea, eruditus ab infantia in synagoga litteris sacris, id est uolumi. nibus Hebraeorum, permisit circumcidi se, ut ludaeis scandalum tolleret, quia zelum habebant generis sui. denique: cum Titus, inquit, esset Graecus, non est conpulsus circumcidi. Timotheum autem, quia de matre Iudaea erat, sicut dixi, non sunt passi Iudaei adsumi inter doctores incircumcisum. ad hoc illum adsumpsit apostolus, ut eum episcopum ordinaret, sicut . et fecit. eruditus enim propheticis litteris ad asserendum Christum idoneus magister inuentus est.

Apostolus enim Petrus non esset reprehensus, si se timore Iudaeorum a gentilibus segregasset, ne illis scandalo esset. sed hoc reprehensum est in apostolo Petro, quod, cum ante Graecis credentibus gentiliter uiueret, aduenientibus ab Iacobo Iudaeis timori subiectus ex gentilibus iudaizare debere docebat. hinc audit: si tu, cum sis Iudaeus, gentiliter uiuis, quo modo cogis gentes iudaizare? dubitari enim fecerat de euangelica disciplina, quod crimen est, dum quae aedificauerat destruebat. ideo simulationem) hanc uocat apostolus Paulus, quem constat, si circumcidisset Timotheum, ut non taceret rem se superfluam propter illorum scandalum facere, et ideo se cedere, propter [*](1 cf. Act. 16, 1 3 cf. Gal. 2, 5 4 cf. Act. 16, 3 6 cf. II Tim. 3, 15 8 Gal. 2, 3 18 cf. I Tim. 1, 18 18 cf. Gal. 2, 12 20 GaL 2, 14 23 cf. Gal. 2, 18 ) [*]( 1 qui] add. cam Ka natus om. K 3 tunc] tulit a se] om. K esse a snmmisit] oessit K om. a 7 iadeoram K circDDlcidit D 11 inter doctores assami K 13 et om. Ka enim] add. in K 15 more KIA 17 credentibus gręeis a 19 timori (corr. timore [?]) D timore Ka anbiectusjcoegit K gentil.] gentibus K add. credentes K credentibas a debere-iudaizare om. K 21 dubitare K 22 disciplinaJ doctrina K quae] quod K ediflcauerat (r in ras.) D 23 paulus apo- stolus K 24 se rem K 25 et ideo-Iudacam om. K se cedere] aeeedere a )

455

quod matrem haberet Iudaeam. nec enim Iudaei insisterent, nisi minime occasions matris ludaeae, quia hoc inuenta possent inprobare gentilibus nec habere facile de his scandalum, qui non essent de genere Israhel. non ergo simulatione hoc fecit, sed uiolentia; supra dicta enim causa simulationem habuit non minimam. nam multi reprehensi sunt in hac causa, ita ut aliqui Iudaeorum et Barnabas consentirent huic simulationi.

LXI. QVEM SPIRITUM APOSTOLUS SALUANDUM ASSEBIT, CUM DICIT TRADI HUIUS MODI HOMINEM SATANAE IN INTERITUM CARNIS?

Interitus carnis est, cum quis uoluptatibus et desideriis carnalibus deditus gehennam sibi procurat; interitum enim ex opere carnis adquirit. ex his enim totus fit carnalis, quia, sicut secundum legem uiuens totus homo spiritalis efficitur, ut etiam caro hoc dicatur quod anima, ita, si secundum desideria mundi et uoluptates libidinum uiuat, totus homo fit caro proficiens in interitum carnis; id est, ut sicut caro, propterea quod fluxa et corruptibilis et mortalis est, amissa anima deformatur — carens figura defluit in interitum; interit enim, cum uigorem omnium membrorum amittit —, sic et anima de tali corpore deformata est, cuius uigore despecta erat in poena cum carne, in qua se uitiis maculauit, ut nullus profectus sit carni per animam, sed interitum habeat anima per carnem, quia non corpus gubernauit spiritaliter, cum regina data sit carni, sed ipsa docet opera carnalia.

Talem igitur hominem cum ecclesia abicit, spiritum habet saluum, sanctum scilicet, qui ecclesiae curator est, [*]( 1. 2 cf. Act. 16, 1 7 cf. Gal. 2. 18 8. 11. 26 cf. I Cor. 5, 5 9 I Cot. 5, 5 ) [*]( 7 xadgorum (corr. iudeoram) D 9 tradidi a 10 carnis] add. etc. a 15 desiderium a 16 totus oiuat K 17 ut sicat pleonastice pro sicat 18 eet om. K carait a 21 eet] et K cuins] in eine Ka erat] erit K poenam mauult Engcibrecht 25 docet] didicit K ducit a 27 sanctum scilicet] epiritam saactam K )

456

quia, si passi fuerint talem inter se habere, qui uxorem patris polluit libidine, ut lege eum possint conpellere, ne contaminet omnes, et spiritus sanctus recedat ab ecclesia propter pollutum, non habebit saluum spiritum ecclesia. quod enim amittitur non est -saluum et in die domini. nudi ab spiritu: inuenti inter filios dei conputari non poterunt. spiritus en.im testimonium perhibet quod sumus filii dei.

Haec apostolus ad plebem loquitur, quia adhuc episcopi ecclesiis non erant locis omnibus ordinati. ideo plebem iubet hoc facere, quod facturus esset, si illic creatus fuisset episcopus, ut conspirantes. in unum eicerent illum de coetu suo, ne consentire uiderentur operibus eius, quia qui non arguit eum,_ quem potest, sed recipit quasi non errantem, delinquendi illi fomitem. praestat, qua causa contaminatur et ipse fugans a se spiritum sanctum. -

Ad. Thessalonicenses namque simili modo inter cetera dicit: integer spiritus uester et anima et corpus sine querella in aduentu domini nostri seruetur- ipse idem sensus est; hoc est enim \'saluum\' esse, quod \'integrum\'. nam dicit rex Daniheli: salua sunt signa, Danihel? et ille re* spondit: salua,.rex, id est Integra\', ut nobis sit integer spiritus, cum non nos deserit. quos enim spiritus deserit, iam non erunt integri in causa regenerationis, quia non habent eum, per quem filii dei uocabantur. nec hoc est contrarium, [*](1 cf. I Cor. 5, 1 4 cf. I Cor. 5, 5 5 cf. II Cor. 5, 8 6 Rom. 8, 16 17 I Thess. 5, 23 20. 21 Dan. 14, 16 ) [*]( ...... 1 talem inter se] inter se talem quem K qui] om. K quem a 2 polluit-contaminet] nouerint (uerint in ras.) libidinis ut fut eras.) lege cum possint eum pellere (add. mg. talis) contaminat K habentem non potuit lege imposita pellere contaminat a 3 spiritus sanctus] spQs sčs (add. ab eo a. I.) K sanctus spiritus a recedit Ka ab] et Ka propter poll. non] quia pollutus non K quia fuit pollicitus ante a 4 ecclesiae Ka admittitur Ka 6 enim] etenim a est enim qui K 8 adhnc] ab hiis K 10 hoc om. a illi Ka 11 ne] nec K 15 Bpiritum sanctum] ipsum factum a 18 idem om. Ka 19 est pr. om. K esse] est K 20 DaniheliJ ad danielem Ka saluane Ka Danihel om. Ka ille] daniel Ka 24 uocabnntur Ka )

457

si ipsum spiritum dicamus nobis peccantibus nos deserere et integrum non esse. ideo enim integer non est, dum nos deserit, qui dux et rector noster erat,. quia, si caput nostrum est, et nos membra eius. cum autem aduersum aliquid facimus, non ille nos, sed.nos illum uidemur deserere et tunc ille uidetur integer non esse, cum nos amittit. hoc enim uerum ac manifestum est, quia non ille se. a nobis auertit, sed nos ab illo, cum peccamus. et ad Colosenses inter cetera ait: ex quo omne corpus subministratum.et productum crescit in crementum domini, quod iuxta sonum uerborum si accipiamus, non conuenit — nec enim deus aliquid dehabet, ut crementum faciat per nos —, sed, nos dum reuertimur. ad auctorem uitae nostrae et. confitemur illum, adquirit nos ad salutem et crementum facit in nobis diuinitas, ideo in eis qui ab eo recedunt, detrimentum est. hoc est ergo integrum non esse, quod est et detrimentum facere.

LXII. QVARE SALUATOR: \'ORATE\', AlT, \'NE FIAT FUGA UESTRA HIEME U;FjL SABBATO,\' CUM TEMPUS PERSECUTIONIS HUIUS DIFFERRI NON POSSIT DICENTE APOSTOLO: \'QVIREUELABITUR IN SUO TEMPORE\', ET IN ACTIS APOSTOLORUM: \'DEFINIENS\' INQVIT, \'TEMPORA ET TERMINOS HABITATIONIS EORUM\'? ET CUR HIEME FUGERE UEL SABBATO EXIRE NON LICEAT [SIGNIFICAT]?

Hieme tuta fuga non est; frigora enim sunt, imbres assidui, ninguit, gelat, flumina exeunt; ideoque fugientibus pergraue [*]( 8 Col. 2, 19 18 cf. Act. S, 15 17 Matth. 24, 20 20 II Thess. 2, 6. cf. 2, 8 21 Act. 17, 26 ) [*]( J ipsum spiritorn] spiritam sanctum a 2 ideo enim] eum X tunc enim a non alt.] non (add. aere 8. non) K dam nos deserit qui] quia datur nobis ut Ka 3 erat] sit Ka quia si] quasi Ka 4 eet om. Ka nos] add. uelut Ka 9 et] ac K 10 incrementum Ka accipiam Ka 11 aliquid om. K dehabet] habet K 13 acquirens Ka 14 et om. Ka fecit Ka ideo-detrimentum est om. K 15 ab eo om. a 17 orate] orat et a 21 actibus Ka apostolus inquit definiens a 22 fugiendam D fagam a 23 non exire a ezire (add. longius a. h) K liceat om. a significat seclusi, quod retinet Engelbrecht licere scribens )

458

est. latere enim in siluis non possunt neque in montibus . neque in speluncis. sabbato autem iuxta Iudaeos longius a ciuitate exire non licet nec altum ascendere ac per hoc fugere sabbato non potes. quo modo autem haec tempora fugam tutam non faciunt propter inpedimenta supra dicta, ita et fuga nostra tuta non erit, si nos obligatos inpedimentis carnalibus inuenerit praedicta persecutio. detinent enim homines quasi conpedes desideria saecularia et facultates mundanae nec seductionem diaboli possunt effugere. ideo ergo orandum est ne tempore, quo fugiendum est, hiemis et sabbati in nobis ratio inueniatur, sed ut liberos nos ab his inpedimentis dei praestet auxilium, ut non sit, quod nos desiderio sui captos mancipet mundo. quoniam ergo de nouissima persecutione loquebatur saluator, quae futura est tempore Antichristi, ideo hiemem posuit, quae nouissimum tempus est; et sabbatum similiter, qui postremus dies est, ut, sicut his temporibus aspera et difficilis fuga est, ita significaret illo tempore tam graues futuras persecutiones et pressuras, ut uix aliquis eas possit effugere.

LXIII.

LXIII = LXXX

LXIIII.

LXIIII = LXXXI

[*]( 1 cf. Hebr. 11, 38 2 cf. Ex. 20, 10. Act. 1, 12 etc. 8 cf. Tit. % 12 14 cf. I Ioh. 2, 18 etc. )[*]( 2 autem] add. ciaitatem a loogius-licetj exire non licet longius a 3 altum] autem a fugi Ka 4 potest Ka autem om. Ka 8 et] id est a nec seductionem] ne edicta Ka 9 possint Ka 14 tempore Antichristi] ab antixpo Ka quae all. acripsi qua D quia Ka 15 quia Ka )

459

LXV. QVID EST QVOD DICIT APOSTOLUS: \'NEMO POTEST DICERE DOMINUM IESUM NISI IN SPIRITU SANCTO\'? ERGO FOTINUS, QVI NEGAT CHRISTUM DEUM, POTEST DOMINUM NOSTRUM IESUM CHRISTUM IN SPIRITU SANCTO FATERl? ET MARCION ET MANICHEUS, QVI NEGANT CHRISTUM IN CARNE UENISSE, HIIN SPIRITU SANCTO POSSUNT DICERE DOMINUM IESUMCHRISTUM? UEL MERETRICES ET SPURCI, CUM SPIRITUS SANCTUS NON HABITET IN CORPORE SUBDITO PECCATIS ET IN MALIUOLAM ANIMAM NON INTRET SAPIENTIA?

Ueritas non ex persona probatur neque inprobatur; quicquid enim bene et uerum dicitur, sine dubio in spiritu sancto dicitur. non ergo, si quis in aliis reus est, et in hoc praescribi illi debet, quod uerum loquitur. nec illi tamen praescribitur, sed Christo domino contradicitur. qui enim negat istum uerum dicere, Christo iniuriam facit. si autem uerum dicitur negeturque quod uerum est in sancto spiritu dici, quod et Christus admittit — nemo enim bonorum uera de se dicentem arguit; nec enim ex reuelatione ediscitur, quod per traditionem discitur —, nemo uerum dicens poterit inprobari.

LXVI. SI IN LEGE NEMO IUSTIFICATUR APUD DEUM\\ QVARE SCRIPTUM EST: \'MALEDICTUS OMNIS, QVI NON PERMANSERIT IN OMNIBUS, QVAE SCRIPTA SUNT IN LIBRO LEGIS, UT FACIAT EA\'? SI EX FIDE IUSTIFICANTUR HOMINES ET NON PER LEGEM, UT QVID MALEDICTUS EST QVI NON IMPLEUIT LEGEM, CUM NON PROFICIAT AD IUSTITIAM?

Lex data per Moysen iustitiam habebat quidem, sed terrenam, ut seruantes legem iusti essent ad praesens, ut non rei fierent. [*]( 1 I Cor. 12, 8 8 cf. Sap. 1, 4 21 Gal. 8, 11 22 Gal. 3, 10 (Deut. 27, 26) 24 cf. Gal. 2, 16 etc. ) [*]( 2 dominui a Iestun] deum D iesus a 5 marchio K 6 hii D 7 dfira nfm iLn (cm. xpm) K 8 spitrii K 9 habitat D 11 neque] ud a 13 illi praescribi a 14 quod] quin K quo a 15 istum] iustum K 16 negetur Ka 17 spiritu Bancto Ka 19 edicitur K )

460

iustus est enim ex lege, qui nulli nocet. unde apostolus:. lex, inquit, non est ex fide, sed qui fecerit ea uiuet in eis, hoc est, faciens legem non morietur, sed uiuet ad praesens; iustitia autem, quae ex fide est, iustificat homines apud deum, ut remunerentur in futuro. saeculo. addiderunt enim temporali iustitiae. iustitiam fidei. iustum est enim nosse ex quo et per quem sumus, ut patris et filii et spiritus sancti uera confessio ad caelestia nos regna perducat nam et ueteres qui non solum legem praeceptorum seruauerunt, sed et deum dilexerunt spem habentes in promissione iustifi.cati -Sunt.Apild deum. solam enim legem dicit non iustificare homines apud deum, sicut nec sola fides; exceptis.bonis operibus commendat, deo, sed seruata , iustitia terrena et diuina, perfectos facit. hinc dicit dominus: nisi abundauerit iustitia \\iustitia plus quam- scribarum et PharisaiBorui#, non introibitis in regnum caelo caelorum.

LXVII. SI IN CHRISTO OMNES THESAURI SAPIENTIAE ET SCIENTIAE SUNT ABSCONDITI, QVO MODO IDEM SALUATOR DE DIE ET HORA FUTURI IUDICII DICIT SE NESCIRE? SI AUTEM SCIAT ET DICIT SE NESCIRE. UIDETUR MENTIRI.

Dictum hoc duplicem continet -sensum. in Christo enim omnes thesauros sapientiae et scientiae sic dicit absconditos. ut qui habet Christum pro omni sapientia et scientia illi cedat, ut scire Christum totum sit scire et omnem sapientiam conprehendisse, sicut dicit ad Colosense: nemo uos [*]( 1 Gal. 3, 12 4 cf. Gal. 3, 8 etc. 6 cf. Rom. 4, 11. 13 9 cf. Eph. 2, 1$ cf. Gal: 3, 11 14 Matth. 5, 20 16. 21 cf. Col. 2, 8 17 cf. Marc. 13, 32 25 Col. 2, 8. 9. ) [*]( 1 est enim] enim est (est in ras.) K ex om. K 3 uiuit a 6 nosse] nos (add, credere a. I.) K 7 et spiritus sancti om. Ka 8 regna- nos a 9 legis precepta a praeceptoram om. K . 12 bonis] his bonis a deo] deum D apud deum a 15 intrabitis DK 16 thesauri om. D 23 pro onani eapientia] pro (in raa. ximet illi sapientia); 2T - illi om. K illam D 24 cedat K (exp.), a credat D sciat D sit] sic D 25 dicitar K )

461

circumueniat per philosophiam et inanem seductionem secundum elementa huius mundi et non secundum Christum, quia\'in ipso inhabitat omnia plenitudo diuinitatis corporaliter; hoc est nihil indigere ad salutem eum, qui credit in Christum, sed illi hoc abundare, quia plenitudo diuinitatis in fide eius est. et iterum in eadem epistula inter cetera ait: nemo uos seducat in humiliatione cordis et in superstitione angelorum, quae uidet extollens se, frustra inflatus mente carnis suae et non tenens caput, ex quo omne corpus subministratum et productum crescit in crementum dei. si itaque credentes in Christum caput totius principatus et potestatis uenerantur, nullius indigent, sed totum, quod ad salutem opus est, habent, nihil illis oberit inferiora, quae ad salutem nihil conferunt, nescire, quando id quod necessarium est norunt. huius modi ergo totum scire dicendi sunt, qui hoc sciunt, quod illis proficiat ad salutem.

Est etiam illud, quia in saluatore omnes thesauri sapientiae et scientiae sunt absconditi, omnia enim sacramenta paterna ipsi sunt cognita et omnem creaturam ipse metitur; et nec pater iudicat quemquam, sed omne iudicium dedit filio et nemo scit quae sunt in deo nisi spiritus dei, qui est et Christi. quo modo ergo diem et horam nescire dicendus est futuri iudicii, cuius spiritus quae in deo sunt nouit, de quo dixit quia de eius accepit? si ergo qui de eius accepit nouit quae futura sunt, quo modo nescit Christus, qui nobis misit spiritum sanctum? et potest fieri ut iudex nesciat [*]( 7 Col. 2, 18. 19 17 cf. Col. 2, 3 20 Ioh. 5, 22 21 I Cor. 2, 11 22 cf. Marc. 13, 82 23 cf. I Cor. 2, 11 24 cf. Ioh. 16, 15 ) [*](3 ipso] Chriato Ka habitat K diuinitatis om. a 5 sed] et Ku 7 inducat K obducat a humiliatione scripsi humiliationem DKa 8 in om. Ka auperstitionem a super institutione K uidet] in ras. non nidet K se om. K 11 incrementum a itaque (taque in ras.) D 14 oberunt D conferunt nihil (corr.) D 18 absconditi om. K 22 diem] et diem a 23 fut. iud. nesc. dic. est a 24 de quo] quem Eo, eius (corr. suo) K utroque loco 25 nescit] non sciet Ka 26 nobis om. a )

462

diem futuri iudicii, quippe cum omnia signa dederit quando speretur? forte etiam hos dicatur uere nescire, quibus dicet: amen dico uobis, quod nescio uos. nec uirgines stultas et inprouidas dicetur nescire, quia dixit etiam — ipsis dicentibus: domine, domine, aperi nobis —: amen dico nobis, quod nescio uos. causa ergo est ut dicat se nescire quod scit. denique sic ait: uigilate itaque, quia nescitis qua hora dominus uester uenturus est. ut ergo sollicitos nos et uigilantes faceret, interrogatus nescire se dixit diem et horam futuri iudicii, sed ut nobis prodesset, negauit se scire quod scit. ignorantibus ergo nobis quid prodest nobis — scire enim uolumus quod, si scierimus, oberit nobis —, Christus [autem],. prouisor salutis nostrae, ne audiremus quod contra nos esset. dixit se nescire. numquid, si alicui in dolore posito gladium poscenti, ut se perimat, qui habet respondeat se non habere, mendacii arguendus erit negans, quod, si non neget, sciat contrarium ?