Exameron

Quid igitur dicemus ? si enim neque sine principio est quasi increata neque a deo facta, unde habet natura malitiam ? nam mala esse in hoc mundo nullus sapiens denegauit, cum sit tam frequens in hoc saeculo lapsus ad mortem. sed ex declinauit [*]( 18 A ) quae iam diximus possumus colligere quia non est uiua substantia, sed mentis atque animi deprauatio a tramite uiitutis deuia, quae incuriosorum animis frequenter obrepit. non igitur ab extraneis est nobis quam a nobis ipsis maius periculum. intus est aduersarius, intus auctor erroris, intus inquam clausus in nobismet ipsis. propositum tuum speculare, habitum tuae mentis explora, excubias optende aduersus mentis [*](B ) tuae cogitationes et animi cupiditates. tu ipse tibi causa es inprobitatis, tu ipse dux flagitiorum tuorum atque incentor criminum. quid alienam naturam accersis ad excusationem tuorum lapsuum? utinam te ipse non inpelleres, utinam non praecipitares, utinam non inuolueres aut studiis decursi aut indignatione aut cupiditatibus, quae nos innexos [*]( 4 Bas. 40 AB (16 DE, 17 A) 11 Bas. 37 D, 40 A (16 DE) ) [*]( 1 deflectione A adnersa (e S. u. m2) A 2 deflectunt II (-untur Cm3) 4 dicimus AGN\'B, quod fort. defendi potest 5 malitia (i ex a m4) A 6 denegauit ml (\'G denegabit C m3 G m2 B, recte puto sint A (n del.) 7 labsus A his (h 8. u. m4) A 8 colligere (i ex e) CGP 9 deprauatio (pr in ras.) A 10 ante frequenter add. quae 21\' obripit C (ri ex re) obrepit (it ex et) GP 12 periculum C (cu ex co m2) G (um ex is m2) 13 tuum om. CGP 14 mentis s. u. C explora (lor in ras. ml ex rol) A optende A obtende cet. aduersus A (d ex t ml) M\'B aduersum eet. 15 tuae (e s. u. m2) A 16 inprobitatis A (b ex u m4) C (b ex u, is ex es m3) G (b ex u, is ex es m2) atque (t ex d m4) A incentor at in ras. m2) A 17 accersis A et (c pr. a. u.) B arcersis CPVU\' arcescis 9I3f arcessis cet. 18 labsuum A lapsum CP et (m2 lapsuft) G inpelleret (-es m2) A 19 inuolueris (-es m3) A ab (aut C m3) studiis II immoderaturibus A (corr. m3) inmoderationibus C et (corr. m2) GP inmoderatoribus - \' X 20 indignationem A (v s. e mS) C (-nie m3 ac mox m3 cupiditatis) P (m exp.) indignationibus B )

uelut quibusdam retibus tenent. et certe in nobis est moderare studia, cohibere iracundiam, cohercere cupiditates, in nobis [*]( C ) etiam indulgere luxuriae, adolere libidines, inflammare iracundiam uel inflammanti aurem accommodare, eleuari magis superbia, effundi in saeuitiam quam reprimi in humilitatem, diligere mansuetudinem. quid naturam accusas, o homo? habet illa uelut inpedimenta quaedam senectutem et infirmitatem. sed senectus ipsa in nobis moribus dulcior, in consiliis utilior, ad constantiam subeundae mortis paratior, ad reprimendas [*]( D ) libidines fortior. infirmitas quoque corporis sobrietas mentis est. unde ait apostolus : cum infirmor, tunc potens sum. itaque non in uirtutibus, sed in infirmitatibus gloriabatur. responsum quoque diuinum refulsit oraculo salutari quia uirtus in infirmitate consummatur. illa cauenda quae ex nostra uoluntate prodeunt delicta iuuentutis et inrationabiles passiones corporis. quorum igitur nos sumus domini, horum principia extrinsecus non requiramus nec diriuemus in alios, sed [*]( E ) agnoscamus ea quae propria nostra sunt. quod enim possumus non facere si nolimus, huius electionem mali nobis potius debemus quam aliis ascribere. ideo etiam in iudiciis istius [*]( 11 II Cor. 12, 10 12 II Cor. 12, 9 13 II Cor. 12. 9 ) [*]( 1 moderare APV et m3 C moderari C ml cet. 2 studia APVU\'M\'B studio C (studium m3) G (s. t studia m2) 81 (studia m2) cet. cohercere A (r pro a. u.) IIJV-B coercere MS cupiditatem GPV Diu. nobis All nobis est N S luxoriae C et (corr. ml) GP iragundiam C 4 adcommodare UN\' B 5 superuia (corr. m3) A superbiam P repremi (corr. ml) A in A, om. cet. umilitateip (m exp. m2)A humilitatem CV et (6 m2 ex e) 91\' humilitate G (e ex 6) cet. 7 inpedimenta C (in s. u.) 8 nobis ΑΠ nobis bonis iI\' bonis cet. 10 subrietas M\' et (corr. m2) CGPWl\' 12 in alt. om. UM\', 8. u. m3 C 13 oraculum (corr. ml) A salutari A (m2 ex salus uel saluti) G m2 saluatoris CPV et ml G 15 inrationabiles (es ex is m3) A 16 quorumque (que del. ml) A 17 diriuemus AP deriuemus cet. 18 proprie N, fort. recte 19 facire C nolimus A (s s, u.) MS et ml CGPV nolumus C m3 GPV m2 N\'B 20 ascribere AS adscribere cet. istis (om. mundi) N ) mundi uoluntarios reos, non ex necessitate conpulsos culpa astringit, poena condemnat. neque enim si per furorem aliquis innocentem peremerit, obnoxius morti est. quin etiam ipsius diainaediuinae legis oraculo, si quis per inprudentiam intulerit necem, [*]( F ) accipit inpunitatis spem, refugii facultatem, ut possit euadere. hoc igitur de eo quod proprie malum uidetur dictum sit; mala enim non sunt nisi quae crimine mentem inplicant et conscientiam ligant. ceterum pauperiem ignobilitatem aegritudinem mortem nemo sapiens mala dixerit nec in malorum sorte numerauerit, quia nec contraria istis in bonis habentur maximis, quorum alia nobis ex natura, alia ex commoditate accidere uidentur.

non otiose nobis excursus iste processit, ut probaremus tenebras et abyssum simpliciter accipienda. erant enim tenebrae de obumbratione caeli, quia omne corpus umbram facit, qua obumbrat uel finitima uel inferiora et [*]( 19 A ) ea maxime quae operire atque includere uidetur. includit autem caeli polus, quia caelum sicuti camera extenditur, quemadmodum supra demonstrauimus. non ergo principalis erat tenebrosa substantia, sed quasi umbra secuta est mundi corpus caligo tenebrarum. itaque momento diuinae praeceptionis mundus adsurgens intra se inclusit umbram, ut si quis in campi medio, quem sol meridianus inluminat, B [*]( 3 Deut. 19, 4 12 Bas. 40 C (17 B) ) [*]( 1 mondi ex modi A (mundi m3) uoluntarias A conpulsus A (ut uidetur) 2 astringit II . stringit A stringit N\'B constringit (con s. u. m2) MS aliuuis A (ut uidetur; corr. alibuis et deinde aliquis) 3 perimerit CP et (corr. m2) G peremeret 81 (i 8. e alt.) M\' perimeret 91\' 4 necem.. A (fort. is eras.) 7 sunt m2 ex sum A mayentem (an exp. m4) A 9 male GWB (hi mala m2) 31M\' 10 eortem 11% habuntur (corr. m1) A 11 commoditate (te s. u. m2) A 12 post otiosae add. non uti A (del. m2) 13 pronaremue (corr. m4) A tenebras (r s. u. m4) A 14 tenaebrae A 16 atque A (t ex d m4) uidetur B uidentur AN\' uideatur II et (a exp.) MS 18 demonstrautmus A (corr. ml) 19 substantiarji A umbram C sequuta (secuta m2) P 20 tenebraeum A (corr. ml) tenebrosarum G 21 mundis A intra A (r s. u. m1) 22 inluminat PB et (at m1 ex et) A inluminet cet. ) [*]( XXXII. Ambr. pars 1, fuc. 1. ) [*]( 3 )

locum aliquem repente obsaepiat et densis ramorum frondibus tegat, nonne quo splendidior foris species loci eius effulgeat, hoc horrenti desuper scaena gurgustium eius intus obscurius fit? aut unde antrum clausum undique huiusmodi locum uocarunt, nisi quod atro inhorrescat situ atque offusione tenebrarum? istae ergo tenebrae super aquarum abyssos erant. nam abyssum multitudinem et profundum aquarum dici lectio [*]( c ) euangelii docet, ubi rogabant saluatorem daemonia, ne iuberet illis ut in abyssum irent. sed qui docebat uoluntates daemoniorum non esse faciendas praecepit illis ut irent in porcos, porci autem se in stagnum aquarum praecipitauerunt, ut quod recusabant daemonia non euaderent, sed digno praecipitio demergerentur. erat ergo haec mundi inconposita species et forma.