De Interpellatione Iob et David

Ambrose, Saint, Bishop of Milan

Ambrose. Sanctii Ambrosii Opera, Pars Altera, (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 32.2). Schenkl, Karl, editor. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1897.

et implebit dies uitae suae. quod utique sic accipies, ut populus quidem redimatur, [*]( 667 A ) qui crediderit. in quo etsi non redimantur qui non crediderunt, tamen redemptio populi dei praerogatiua defertur.

isti ergo m errore positi dixerunt: quomodo sciuit deus? et si est scientia omnis in altissimo? putant enim non esse in deo scientiam, quia peccatores abundant prosperis saecularibus. et adhuc inducit eos loquentes: ecce ipsi peccatores et abundantes in saeculum optinuerunt diuitias. habes hoc in euangelio planius expressum, ubi Simon ille Pharisaeus [*]( B ) uidens quod mulier illa peccatrix uenit in domum eius et super pedes Christi effudit unguentum dicebat intra se: hic si esset propheta, sciret utique quae et qualis mulier, quae tangit eum, quia peccatrix est. sed patientia dei non praeiudicat ueritati et praescientia eius ac prouidentia [*]( 2 Rom. 11, 32 5 Reg. I 26, 8 10 Psalm. LXXII 10 12 Psalm. LXXII 10 16 Psalm. LXXII 11 19 Psahn. LXXII 12 23 Luc. 7, 39 ) [*]( 6 misericortiam P 7 est om. DP populos P sed addidi sed is celeri scr. Costerius seri PC aeris B seu D sui P1 aceleri PDP\' 8 traditus DP\' ut C et cet. 10 ideoque DP\' reuertentur PC reuertatur DP\' 11 et] ad B 12 meum om. B implebit ed. Rom. impleuit libri 14 crediderit in eo (om. in quo) DP\' 15 redemptio scripti redempti P (p s. w.) cet. ergo P (r ex c) 16 sciuit P (s. u ras.) scit B 19 et om. B 20 acto B 21 plenius B farisaeus P 24 qualis esset B qualis est FC 25 peccatrix P (i s. «.) )

257

hoc ipso amplius probatur quod in peccato positus successu affluit saecularium prosperorum. quod fortior uidens ridet. incautus transducitur et mouetur. [*]( c )

Denique psalmista dicit dixisse se: ergo sine causa iustificaui cor meum et laui inter innocentes manus meas, hoc est: uideo illos abundare, uideo illis commoda [*]( D ) omnia secundare, me autem conteri atque exagitari temptationibus plurimis. frustra ergo dedi me innocentiae atque ad studium sobriae conuersationis intendi. et pulchre ait: laui inter innocentes manus meas, ut non adrogare sibi summam innocentiae, sed sedulum deferre studium uideretur. interea non inpune huiusmodi a se sermonem exisse testatur.

nam tota die flagellatum esse se memorat, quia frustra [*]( E ) iustificasse se domino cor suum dixerat; post flagella autem continuo secuta est prauae opinionis correctio. statim enim index meus inquit in matutinis, id est in aperto et perspicuo; lux enim ueritatis conprehendens eum non siuit haec sentire quae dixit. reuincebat itaque et redarguebat me ueritatis lumen offusum animo meo, eo quod non recte dixerim: sine causa iustificaui cor meum. locutus enim illa sum tamquam in tenebris constitutus et recordanti illa mihi cor [*]( F ) conpungebatur, conpuncto autem corde inluminabatur affectus, ut fieret in corde meo ignis flammigerans, qui faciebat in me diei spiritale principium. inluminata itaque oriente mihi die et quasi in multis matutinis positus intellegebam quia extra constitutionem generationis filiorum dei factus sum, qui cum primo credidissem eo quod operator mundi prouidens [*]( 4 Psalm. LXXn 13 13 Psalm. LXXII 14 16 Psalm. LXXII 14 23 Hier. 20, 9 ) [*]( 1 successum (m del.) afiuit P 2 prosperitatum B 4 dicit dixi (dixit, t eras. P) ergo DP\' iustificaui sine causa C 5 nocentes B 9 subriae P probe D (prob in ras.) P1 pulchre P (r s. u.) 10 sibi om. B 11 sed sedulum] sed ullum DP\' 13 se esse DP\', se om. B 15 correptio DPC 16 uindex DP\' aperto P (a s. «.) 19 effusum DPG 20 sum enim illa DP\' 21 et om. DP\' 26 constructionem DP\' 27 operatur P (u ex o) DP\' ) [*]( XXXII. Ambr. para 2. ) [*]( 17 )

258

generationi humanae omnia ad utilitatem nostri uel tristia uel ea quae parum delectent fecerit, tam bonam sententiam postea prauis opinionibus turbatus amiserim.

conferebam itaque cum corde meo et dicebam mihi: si narrabo sic quia sine [*]( 668 A ) causa iustificaui cor meum; occurrebat mihi dei uox dicens: ecce generationi filiorum tuorum, cui disposui, id est: ecce in scripturis inuenis quia disposui, o tu Adam, generationi filiorum tuorum quia fortuito diuitiae ad impios, non aliquo merito deferantur. nec praemia uirtutis sunt emolumenta thensauri, ut e contrario < non) inopia poena peccati est, sed indiscrete ueniunt ista, quae modo fluminis quodam saeculi profluuio uolutantur.

et existimabam et [*]( B ) uidebar mihi cognoscere hoc esse uerum, hoc congruere diuinae prouidentiae et conuenire, me autem frustra in his turbatum esse in quibus inhaerere non debui.

Itaque quia uidebar mihi ueram sententiam conprehendisse [*]( C ) et cognitionem esse rei ipsius adsecutus, dicebam mihi: hoc labor est ante me, donec introeam in sanctuarium dei et intellegam in nouissimo, id est: solus mihi labor superest, ut ingrediar in sanctuarium dei, ubi est Cherubin,[*]( D ) id est cognitionis profundum, et non laborem in incertis et opinionibus; narratio enim fatui sicut sarcina in uia. ideo ingrediamur adytum cognitionum sacrarum atque interiora penetralia ueritatis, ut non sit in nobis labor; sapientia enim nos a sensu laboris abducit. denique non est labor in Iacob, causa autem laboris ignorantia est, quoniam [*]( 4 Psalm. LXXII 15 sq. 6 Psalm. LXXII 16 12 Psalm. LXXII 16 17 Psalm. LXXII 16 sq. 20 Exod. 25, 17 21 Philo de uit. Moys. III 8 (II 150, 15) 22 Sir. 21. 16 (19) 26 Gen. 27, 20 ) [*]( 1 tristitia P (ti alt. s. u.) B (ti alt. eras.) 2 fecerint P (n 8. M. eras.) 3 amiserim turbatus B 6 gen.rationi P (e s. ras.) 7 id est] adest DP\' in] his DP\' scribturis P (i pr. 8. u.) 8 tuorum om. B fortuitu DP\' et m2 B 10 thensauri P (n 8. u.) thesauri eet. ut PBDP\' et C nec a non addidi 12 et (e in ras.) uidebar (r in raB.) P 14 prudentiae B 17 rei ipsius esse C 18 sanctoaurium P 21 cogitationis DP\' et non est labor B 23 aditum libri 24 non om. DP\' in om. B 25 nos om. B )

259

qui nescit iustis reposita esse praemia non reficitur a laboribus, sed magis inprudentiae suae labore curuatur et frangitur. [*]( E ) ingrediamur ergo sanctuarium dei, ubi sunt Cherubin, in quibus est recordantia sacrae cognitionis et ueri illius atque aeterni luminis.

in illo candelabro imago resplendet, quo possimus intellegere in nouissimo. sanctus etenim in ultimo cognoscit et perfectam sapientiam processu aetatis adipiscitur dicens: notum mihi fac, domine, finem meum et numerum dierum meorum qui est, ut sciam quid desit mihi. qui est finis nisi ille, cum traditur regnum deo patri, [*]( F ) quando reuelantur occulta sapientiae? hunc. finem nostri certaminis requirebat propheta cupiens cognoscere quid deesset -suae perfectioni; finis enim disciplinae nostrae et studiorum perfectio est.

Haec ergo prima uerae ratio cognitionis, quia fortuito accidant quae in saeculo sunt: secunda illa, quia propter eorum tergiuersationes posuisti eis successus profluos saecularium commodorum et abundantiam diuitiarum, ne causarentur propter inopiam se et acerbitatem alicuius doloris et luctus minus fuisse deuotos atque in culpam latrocinii et direptionis studium necessitate egestatis inpulsos. non enim [*]( 669 A ) ad tranquillitatem uitae usuramque laetitiae diuitiis opimati aut honoribus eleuati sunt, sed ut querella excluderetur, coaceruaretur aerumna.

deiciuntur itaque dum eleuantur [*]( 5 Exod. 25, 30 6 Sir. 48, 24 (27) 8 Pealm. XXXVIII 5 11 Psalm. L 8 16 Psalm. LXXII 18 24 Psalm. LXXII 18 ) [*]( 3 ergo] igitur DP\' 4 recordatio BDP* 5 resplendet P (et ex it) 7 adipiscetur P (e ex i) 8 mihi fac dne P mihi dne fac C fac mihi dne DP\' et (qui domine post meum transponit) B 9 qiii P quid C quis cet. 10 qui PC quis cet. fines P 11 sapienae P hunc P (nc in ras.) 13 uestrae B 15 ergo om. B uera DP\' cognitionea P qui. a P (i eras.), om. B fortuitu DPC 16 in] a B 17 tergiuersationes (es ex is) posuisti (i alt. postea add.) P successus P (c pr. ex b) 18 commotorum P (o alt. ex u) abundantiam P • (dan s. u.) nec auferentur B 19 se eras. B acerbitatem P (b ex u) 22 laetitiae] legitime DP\' opinati B 23 quaerella P querela cet. 24 coarcerbaretur PBC coaceruaietur D (u pr. ex b) dum] de B ) [*](17* )

260

huiusmodi uiri. non enim gratia, sed ruina est, ubi nec diuturni usus muneris reseruatur et adimitur excusatio delinquendi, quod enim grauioris pondus querellae quam illud diuinum quod habes in Michaeae libro prophetae: popule meus, quid feci tibi aut in quo contristaui te aut[*]( B ) quid molestus tibi fui? responde mihi. nonne eduxi te de terra Aegypti et de domo seruitutis liberaui te? ecce quomodo deiciuntur impii, dum adleuantur, querella eorum excluditur, poena aceruatur. caelestibus enim beneficiis inuitati deserere non debuerunt uitae securitatis et prosperitatis datorem, cui magis debuerant obtemperare. sed sicut iustitia dei magna ita etiam seuera uindicta. quando enim impius perseuerare consueuit, de quo et alibi habes scriptum: [*]( C ) uidi impium superexaltatum et eleuatum super caedros Libani et transiui, et ecce non erat: et quaesiui eum, et non est inuentus locus eius? incredibilis celeritas extinctionis eius. uides subito impium in hoc saeculo potentem: dum tu transis, ille iam non est. quanta est enim umbra in terra, quam non diuturna! transpone uestigium, et umbra praeteriit. aut si hic aliquid mouet, ad ea quae futura sunt attolle mentis uestigium et inuenies illic impium non futurum, quem hic esse credebas; non [*]( D ) enim est qui nihil est. denique dominus eos cognouit qui sunt ipsius; qui autem non sunt eos non agnoscit, quia ipsi eum qui est non agnouerunt. [*]( 4 Mich. 6, 3 sq. 14 Psalm. XXXVI 35 sq. 23 II Tim. 2, 19 ) [*]( 1 enim uiri gratia B 3 querellae P querelae cet. illa B 4 ex popule P (le ex lae) 5 constraui B 6 fui tibi PC 7 seruitutes P .8 querella P querela cet. 9 aceruatur DP\' acerbatur cet. celestibus P (i 8. M.) 10 securitatis et Erasmus securitatis sed DP\' setutilitatis sed P utilitatis et BC 11 obtemptare B 13 alibi P (a 8. u.) 14 super] sicut B 17 inecredibilis P (e pr. del.) 19 enim est B, est ony. P4 non om. DP\'C diu#turna P (r eras.) 20 mouet ed. Rom. mouent PBD mouerit P4 maneant (J 22 credebus P (e pr. s. u.) 23 denique P (i ex e) 25 eum P (u in ras.) )

261

J J De ipsis ergo et hic dicit: defecerunt et perierunt [*](E ) propter iniquitatem suam uelut somnium exurgentis, id est: ita deficiunt et euanescunt impii, sicut somnium exurgentis e somno primum, quia in tenebris sunt et in tenebris ambulauerunt nec residet aliquod eorum boni operis uestigium, sed similes eorum qui somnium uident. qui autem somniat in nocte somniat, nox autem in tenebris. filii tenebrarum sunt priuati sole iustitiae et splendore uirtutis, [*]( F ) dormientes semper et non uigilantes, de quibus bene dicitur: dormierunt somnum suum et nihil inuenerunt. etenim cum animae eorum a corpore <sint> separatae, tamquam resoluti a corporis somno nihil inuenient, nihil tenebunt et quod tenere se arbitrabantur amittent, quoniam stultus et insipiens cum diuitiis exundauerit, relinquet alienis diuitias suas neque simul ad inferna descendet cum eo gloria domus eius.