Silvae

Statius, P. Papinius (Publius Papinius)

Statius, P. Papinius. Statius, Volume 1. Mozley, John Henry, editor. London: William Heinemann; New York: G.P. Putnam's Sons, 1928.

  1. irascorque etiam, quantum irascuntur amantes,
  2. tantane me decuit vulgari gaudia fama
  3. noscere? cumque tibi vagiret tertius infans,
  4. protinus ingenti non venit nuntia cursu
  5. littera, quae festos cumulare altaribus ignes
  6. et redimire chelyn postesque ornare iuberet
  7. Albanoque caelum sordentem promere fumo
  8. et cantu signare diem, sed tardus inersque
  9. nunc demum mea vota cano? tua culpa tuusque
  10. hic pudor, ulterius sed enim producere questus
  11. non licet; en hilaris circumstat turba tuorum
  12. defensatque patrem, quem non hoc agmine vineas?
  13. Di patrii, quos auguriis super aequora magnis
  14. litus ad Ausonium devexit Abantia classis,
  15. tu, ductor populi longe migrantis, Apollo,
  16. cuius adhuc volucrem laeva cervice sedentem
  17. respiciens blande felix Eumelis adorat,
    18. [*](laetanda et Vollmer: letam dat M, laetandast Baehrens. in which the Spartan girls took part. Statius probably has Propertius iii. 14 in mind. the warrior at Troy so-called, the son of Admetus); she was )
  18. tuque, Actaea [*]() Ceres, cursu cui semper anhelo
  19. votivam taciti quassamus lampada mystae,
  20. et vos, Tyndaridae, quos non horrenda Lycurgi
  21. Taygeta umbrosaeque magis coluere Therapnae:
  22. hos cum plebe sua, patrii,[*]() servate penates,
  23. sint, qui fessam aevo crebrisque laboribus urbem
  24. voce opibusque iuvent viridique in nomine servent.
  25. his placidos genitor mores largumque nitorem
  26. monstret avus, pulchrae studium virtutis uterque,
  27. quippe et opes et origo sinunt hanc [*]() lampade prima
  28. patricias intrare fores, hos pube sub ipsa,
  29. si modo prona bonis invicti Caesaris adsint
  30. numina, Romulei limen pulsare senatus.
  1. Est sane iocus iste, quod libellum
  2. misisti mihi, Grype, pro libello,
  3. urbanum tamen hoc potest videri,
  4. si post hoc aliquid mihi remittas;
  5. nam si ludere, Grype, perseveras,
  6. non ludis, licet, ecce, computemus!
  7. noster purpureus novusque charta
  8. et binis decoratus umbilicis,
    9. [*](Actaea Pol.: acea M. )[*](patrii M: patriae Gronovius. )[*](hanc Gevart: hac M. no doubt like those of Eleusis. )
  9. praeter me mihi constitit decussis 1:
  10. tu rosum tineis situque putrem,
  11. quales aut Libycis madent olivis
  12. aut tus Niliacum piperve servant
  13. aut Byzantiacos colunt [*]() lacertos,
  14. nec saltem tua dicta continentem,
  15. quae trino iuvenis foro tonabas,
  16. aut centum prope iudices, priusquam
  17. te Germanicus arbitrum sequenti
  18. annonae dedit omniumque late
  19. praefecit stationibus viarum,
  20. sed Bruti senis oscitationes
  21. de capsa miseri libellionis
  22. emptum plus minus asse Gaiano,
  23. donas. usque adeone defuerunt
  24. caesis pillea suta de lacernis
  25. vel mantelia luridaeve mappae,
  26. chartae, Thebaicaeve Caricaeve?
  27. nusquam turbine conditus ruenti
  28. primorum globus atque cottanorum?
  29. non enlychnia sicca, non replictae
  30. bulborum tunicae? nec ova tantum
    31. [*](decussus M: decussi Turnebus. )[*](colunt M: olent Heinsius. )
  31. nec lenes [*]() halicae nec asperum far?
  32. nusquam Cinyphiis vagata campis
  33. curvarum domus uda coclearum?
  34. non lardum grave debilisve perna?
  35. non lucanica, non graves falisei,
  36. non sal oxyporumve caseusve,
  37. aut panes viridantis aphronitri
  38. vel passum psithiis suis recoetum,
  39. dulei defruta vel lutosa caeno?
  40. quantum nec dare cereos olentes,
  41. cultellum [*]() tenuesve codicillos?
  42. ollares, rogo, non licebat uvas,
  43. Cumano patinas in orbe tortas
  44. aut unam dare synthesin—quid horres?—
  45. alborum calicum atque caccaborum?
  46. sed certa velut aequus in statera,
  47. nil mutas, sed idem mihi rependis.
  48. quid si, cum bene mane semicrudus
  49. inlatam [*]() tibi dixero salutem,
  50. et tu me vicibus domi salutes?
  51. aut, cum me dape iuveris opima,
  52. exspectes similes et ipse cenas?
  53. irascor tibi, Grype. sed valebis;
  54. tantum ne mihi, quo soles lepore,
  55. et nunc hendecasyllabos remittas.
    56. [*](lenes Heinsius: leves M. )[*](cultellum s: cutellum M: scutellum Slater. )[*](inlatam M: inlotam Seriverius. )
  1. Omnibus affectibus prosequenda sunt bona exempla, cum publice prosint. Pietas, quam Priscillae tuae praestas, et morum tuorum pars et nulli non conciliare te, praecipue marito, potest. Uxorem enim vivam amare voluptas est, defunctam religio. Ego tamen huic operi non ut unus e turba nec tantum quasi officiosus adsilui. Amavit enim uxorem meam Priscilla et amando fecit mihi illam probatiorem; post hoc ingratus sum, si lacrimas tuas transeo. Praeterea latus omne divinae domus semper demereri pro mea mediocritate conitor. Nam qui bona fide deos colit, amat et sacerdotes. Sed quamvis propiorem usum [*]() amicitiae tuae iampridem cuperem, mallem tamen nondum invenisse materiam.
    2. [*](usum Pol.: visum M. )
  1. Si manus aut similes docilis mihi fingere ceras
  2. aut ebur impressis aurumve animare figuris,
  3. hinc. Priscilla, tuo solacia grata marito
  4. conciperem. namque egregia pietate meretur,
  5. ut vel Apelleo vultus signata colore,
  6. Phidiaca vel nata manu reddare dolenti.
  7. sic auferre rogis umbram conatur et ingens
  8. certamen cum Morte gerit curasque fatigat
  9. artificum inque omni te quaerit amare metallo.
  10. sed mortalis honos, agilis quem dextra laborat.
  11. nos tibi. laudati iuvenis rarissima coniunx,
  12. longa nec obscurum finem latura perenni
  13. temptamus dare iusta lyra. modo dexter Apollo
  14. quique venit iuncto mihi semper Apolline Caesar
  15. annuat: haud alio melius condere sepulcro.
  16. Sera quidem tanto struitur medicina dolori,
  17. altera cum volucris Phoebi rota torqueat annum;
  18. sed cum plaga recens et adhuc in vulnere primo
  19. nigra [*]() domus, miseram quis tunc [*]() accessus ad aurem
  20. coniugis orbati? tunc flere et scindere vestes
  21. et famulos lassare greges et vincere planctus
  22. Fataque et iniustos rabidis pulsare querelis
  23. caelicolas solamen erat. licet ipse levandos
    24. [*](nigra M: aegra Heinsius. )[*](miseram quis tunc Phillimore: quaestu miseramque M: questu miseram qui Macnaghten: quis tum miserandam Adrian. )
  24. ad gemitus silvis comitatus et amnibus Orpheus
  25. adforet atque omnis pariter matertera vatem,
  26. omnis Apollineus tegeret Bacchique sacerdos:
  27. nil cantus, nil fila deis pallentis A verni
  28. Eumenidumque audita comis mulcere valerent:
  29. tantus in attonito regnabat pectore luctus!
  30. nunc etiam ad planctus refugit iam plana cicatrix,
  31. dum canimus, gravibusque oculis uxorius instat
  32. imber, habentne pios etiamnum haec lumina fletus?
  33. mira fides! citius genetrix Sipyleia fertur [*]()
  34. exhausisse genas, citius Tithonida maesti
  35. deficient rores aut exsatiata fatiscet
  36. mater Achilleis hiemes adfrangere bustis.
  37. macte animi! notat ista deus, qui flectit habenas
  38. orbis et humanos propior Iove digerit actus,
  39. maerentemque videt: lectique arcana ministri!
  40. hinc etiam documenta capit, quod diligis umbram
  41. et colis exsequias. hic est castissimus ardor,
  42. hic amor a domino meritus censore probari.
  43. Nec mirum, si vos collato pectore mixtos
  44. iunxit inabrupta Concordia longa catena,
  45. illa quidem nuptumque prior taedasque marito
  46. passa alio, sed te ceu virginitate iugatum
  47. visceribus totis animaque amplexa fovebat;
  48. qualiter aequaevo sociatam palmite vitem
  49. ulmus amat miscetque nemus ditemque precatur
  50. autumnum et caris gaudet redimita racemis.
    51. [*](Sipyleia fertur s: si pelea fertur Mi Sipylea feretur Heinsius. )
  51. laudantur proavis seu [*]() pulchrae munere formae,
  52. quae morum caruere bonis, falsoque [*]() potentes
  53. laudis egent verae: tibi quamquam et origo niteret
  54. et felix species multumque optanda maritis,
  55. ex te maior honos, unum novisse cubile,
  56. unum secretis agitare sub ossibus ignem,
  57. illum nec Phrygius vitiasset raptor amorem
  58. Dulichiive proci nec qui fraternus adulter
  59. casta Mycenaeo conubia polluit auro.
  60. si Babylonos opes, Lydae si pondera gazae
  61. Indorumque dares Serumque Arabumque potentes
  62. divitias, mallet eum paupertate pudiea
  63. intemerata mori vitamque rependere famae,
  64. nec frons triste rigens nimiusque in moribus horror,
  65. sed simplex hilarisque fides et mixta pudori
  66. gratia, quod si anceps metus ad maiora vocasset,
  67. illa vel armiferas pro coniuge laeta catervas
  68. fulmineosque ignes mediique pericula ponti
  69. exciperet, melius, quod non adversa probarunt,
  70. quae tibi cura tori. quantus pro coniuge pallor!
  71. sed meliore via dextros tua vota marito
  72. promeruere deos. dum nocte dieque fatigas
  73. numina, dum cunctis supplex advolveris aris
  74. et mitem genium domini praesentis adoras.
  75. audita es. venitque gradu Fortuna benigne
  76. vidit quippe pii iuvenis navamque quietem
  77. intactamque fidem succinctaque pectora curis
  78. et vigiles sensus et digna evolvere tantas
    79. [*](proavis seu s: proavi seu M (Imhof keeps this and reads munera); proavis aut Heinsius. )[*](falsoque M: falsaeque Heinsius. )
  79. sobria corda vices, vidit, qui cuncta suorum
  80. novit et inspectis ambit latus omne ministris.
  81. nec mirum: videt ille ortus obitusque, quid auster,[*]()
  82. quid boreas hibernus agat, ferrique togaeque [*]()
  83. consilia atque ipsam mentem probat, ille subactis [*]()
  84. molem immensam umeris et vix tractabile pondus [*]()
  85. imposuit—nec enim numerosior altera sacra
  86. cura domo—. magnum late dimittere in orbem
  87. Romulei mandata ducis viresque modosque
  88. imperii tractare manu; quae laurus ab arcto,
  89. quid vagus Euphrates,quid ripa binominis Histri,
  90. quid Rheni vexilla ferant, quantum ultimus orbis
  91. cesserit et refugo circumsona gurgite Thyle—
  92. omnia nam laetas pila attollentia frondes,
  93. nullaque famosa signatur lancea penna—
  94. praeterea, fidos dominus si dividat enses,
  95. pandere quis centum valeat frenare, maniplos
  96. inter missus eques,[*]() quis praecepisse cohorti,
  97. quem deceat clari praestantior ordo tribuni,
  98. quisnam frenigerae signum dare dignior alae;
  99. mille etiam praenosse vices, an merserit agros
    100. [*](auster s: arctos M. )[*](togaeque Poni.: rotagae M. )[*](subactis Arantius: iubatis M: probatis Krohn. )[*](pondus Arantius: tempus M. Phillimore suspects damage to archetype at the ends of these four lines. )[*](maniplos intermissus eques M: maniplis intermixtus equos Salmasius: maniplo intermissus eques Medvig. )
  100. Nilus, an imbrifero Libye sudaverit austro;
  101. cunctaque si numerem, non plura interprete virga
  102. nuntiat ex celsis ales Tegeaticus astris
  103. quaeque cadit liquidas Iunonia virgo per auras
  104. et picturato pluviam ligat aera gyro
  105. quaeque tuas laurus volucri, Germanice, cursu
  106. Fama vehit praegressa diem tardumque sub astris
  107. Arcada et in medio linquit Thaumantida caelo.
  108. Qualem te superi, Priscilla, hominesque benigno
  109. aspexere die, cum primum ingentibus actis
  110. admotus coniunx! vicisti gaudia paene [*]()
  111. ipsius, effuso dum pectore prona sacratos
  112. ante pedes avide domini tam magna merentis
  113. volvens. Aonio non sic in vertice gaudet,
  114. quam pater arcani praefecit hiatibus antri
  115. Delius, aut primi cui ius venerabile thyrsi
  116. Bacchus et attonitae tribuit vexilla catervae.
  117. nec tamen hinc mutata quies probitasve secundis
  118. intumuit: tenor idem animo moresque modesti
  119. fortuna crescente manent, fovet anxia curas
  120. coniugis hortaturque simul flectitque labores.
  121. ipsa dapes modicas et sobria pocula tradit,
  122. exemplumque ad erile monet; velut Apula coniunx
  123. agricolae parci vel sole infecta Sabina,
  124. quae videt emeriti iam prospectantibus astris
  125. tempus adesse viri, propere mensasque torosque
  126. instruit exspectatque sonum redeuntis aratri.
  127. parva loquor, tecum gelidas comes illa per arctos
  128. Sarmaticasque hiemes Histrumque et pallida Rheni
    129. [*](paene Burmann: cene M, certe Markland. )
  129. frigora, tecum omnes animo durata per aestus
  130. et, si castra darent, vellet gestare pharetras,
  131. vellet Amazonia latus intercludere pelta;
  132. dum te pulverea bellorum nube [*]() videret
  133. Caesarei prope fulmen equi divinaque tela
  134. vibrantem et magnae sparsum sudoribus hastae.
  135. Hactenus alma chelys. tempus nunc ponere frondes,
  136. Phoebe, tuas maestaque comam damnare cupresso.
  137. quisnam impacata consanguinitate ligavit
  138. Fortunam Invidiamque deus? quis iussit iniquas
  139. aeternum bellare deas? nullamne notabit
  140. illa domum, torvo quam non haec lumine Agat
  141. protinus et saeva proturbet gaudia dextra?
  142. florebant hilares inconcussique penates:
  143. nil maestum, quid enim, quamvis infida levisque,
  144. Caesare tam dextro posset Fortuna timeri?
  145. invenere viam liventia Fata, piumque
  146. intravit vis saeva larem, sic plena maligno
  147. adflantur vineta noto. sic alta senescit
  148. imbre seges nimio, rapidae sic obvia puppi
  149. invidet et velis adnubilat aura secundis,
  150. carpitur eximium Fato Priscilla decorem;
  151. qualiter alta comam silvarum gloria pinus
  152. seu Iovis igne malo seu iam radice soluta
  153. deficit et nulli spoliata remurmurat aurae,
  154. quid probitas aut casta fides, quid numina prosunt
  155. culta deum? furvae miseram circum undique leti
  156. vallavere plagae, tenduntur dura sororum
  157. licia et exacti superest pars ultima fili.
    158. [*](pulverea b. nube M: pulvereum Baehrens: in nube edd. )
  158. nil famuli coetus, nil ars operosa medentum
  159. auxiliata malis: comites tamen undique ficto
  160. spem simulant vultu, flentem notat illa maritum,
  161. ille modo infernae nequiquam flumina Lethes
  162. incorrupta rogat, nunc anxius omnibus aris
  163. inlacrimat signatque fores et pectore terget
  164. limina; nunc magni vocat exorabile numen
  165. Caesaris, heu durus fati tenor! estne quod illi
  166. non liceat? quantae poterant mortalibus annis
  167. accessisse morae, si tu, pater, omne teneres
  168. arbitrium? caeco gemeret Mors elusa barathro
  169. longius et vacuae posuissent stamina Parcae.
  170. Iamque cadunt vultus oculisque novissimus error
  171. obtunsaeque aures, nisi cum vox sola mariti
  172. noscitur; illum unum media de morte reversa
  173. mens videt, illum aegris circumdat fortiter ulnis
  174. immotas obversa genas, nec sole supremo
  175. lumina, sed dulci mavult satiare marito.
  176. tum sic unanimum moriens solatur amantem:
  177. ‘pars animae victura meae, cui linquere possim
  178. o utinam, quos dura mihi rapit Atropos, annos:
  179. parce, precor, lacrimis, saevo ne concute planctu
  180. pectora, nec crucia fugientem coniugis umbram.
  181. linquo equidem thalamos, salvo tamen ordine mortis,[*]()
  182. quod prior: exegi longa potiora senecta
  183. tempora; vidi omni pridem te flore nitentem,
  184. vidi altae propius propiusque accedere dextrae,
  185. non in te fatis, non iam caelestibus ullis
    186. [*](mortis s: mostis M: mestos Pol. (marg. note in Ex. Cors.): noctis Ed. Prin.: maestos Phillimore. )
  186. arbitrium: mecum ista fero. tu limite coepto
  187. tende libens sacrumque latus geniumque potentem
  188. inrequietus ama, nunc, quod cupis ipse iuberi,
  189. da Capitolinis aeternum sedibus aurum,
  190. quo niteat sacri centeno pondere vultus
  191. Caesaris et propriae signet cultricis amorem
  192. sic ego nec Furias nec deteriora videbo
  193. Tartara et Elysias felix admittar in oras.’
  194. haec dicit labens sociosque amplectitur artus
  195. haerentemque animam non tristis in ora mariti
  196. transtulit et cara pressit sua lumina dextra.
  197. At iuvenis magno flammatus pectora luctu
  198. nunc implet saevo viduos clamore penates,
  199. nunc ferrum laxare cupit, nunc ardua tendit
  200. in loca—vix retinent comites—. nunc ore ligato
  201. incubat amissae mersumque in corde dolorem
  202. saevus agit, qualis conspecta coniuge segnis [*]()
  203. Odrysius vates positis ad Strymona plectris
  204. obstupuit tristemque rogum sine carmine flevit,
  205. ille etiam erecte [*]() rupisset tempora vitae.
  206. ne tu Tartareum chaos incomitata subires,
  207. sed prohibet mens fida ducis mirandaque sacris
  208. imperiis et maior amor.Quis carmine digno
  209. exsequias et dona malae feralia pompae
  210. perlegat? omne illic stipatum examine longo
  211. ver Arabum Cilicumque fluit floresque Sabaei
  212. Indorumque arsura seges praereptaque templis
    213. [*](conspecta coniuge segnis M: conspecto coniugis igni Barth. )[*](erecte M: certe s: fractae Imhof. )
  213. tura Palaestinis, simul Hebraeique liquores
  214. Coryciaeque comae Cinyreaque germina: et altis
  215. ipsa toris Serum Tyrioque umbrata recumbit
  216. tegmine, sed toto spectatur in agmine coniunx
  217. solus;. in hunc magnae flectuntur lumina Romae
  218. ceu iuvenes natos suprema ad busta ferentem:
  219. is dolor in vultu, tantum crinesque genaeque
  220. noctis habent, illam tranquillo fine solutam
  221. felicemque vocant, lacrimas fudere marito.
  222. Est locus, ante urbem qua primum nascitur ingens
  223. Appia quaque Italo gemitus Almone Cybebe
  224. ponit et Idaeos iam non reminiscitur amnes,
  225. hic te Sidonio velatam molliter ostro
  226. eximius coniunx—nec enim fumantia busta
  227. clamoremque rogi potuit perferre—beato
  228. composuit. Priscilla, toro. nil longior aetas
  229. carpere, nil aevi poterunt vitiare labores
  230. siccatam [*]() membris: tantas venerabile marmor
  231. spirat opes. mox in varias mutata novaris
  232. effigies: hoc aere Ceres, hoc lucida Gnosis,
  233. illo Maia tholo,[*]() Venus hoc non improba saxo.
  234. accipiunt vultus haud indignata decoros
  235. numina: circumstant famuli consuetaque turba
  236. obsequiis, tunc rite tori mensaeque parantur
    237. [*](siccatam s: sic catum M: sic cautum Phillimore. )[*](tholo M: polo. loco edd: luto Baehrens. it, his eyes with grief. of Cybele, the Magna Mater, on March 27 th in the river Almo, a small tributary of the Tiber. )
  237. assiduae. domus ista, domus! quis triste sepulcrum
  238. dixerit? hae merito visa pietate mariti
  239. protinus exclames: ‘est hic, agnoseo, minister
  240. illius, aeternae modo qui sacraria genti
  241. condidit inque alio posuit sua sidera caelo.’
  242. sic, ubi magna novum Phario de litore puppis
  243. solvit iter iamque innumeros utrimque rudentes
  244. lataque veliferi porrexit brachia mali
  245. invasitque vias, it [*]() eodem angusta phaselos
  246. aequore et immensi partem sibi vindieat austri.
  247. Quid nunc immodicos, iuvenum lectissime, fletus
  248. corde foves longumque vetas exire dolorem?
  249. nempe times, ne Cerbereos Priscilla tremescat
  250. latratus? tacet ille piis! ne tardior adsit
  251. navita proturbetque vadis? vehit ille merentes
  252. protinus et manes placidus locat hospite cumba,
  253. praeterea, si quando pio laudata marito
  254. umbra venit, iubet ire faces Proserpina laetas
  255. egressasque sacris veteres heroidas antris
  256. lumine purpureo tristes laxare tenebras
  257. sertaque et Elysios animae praesternere flores,
  258. sic manes Priscilla subit; ibi supplice dextra
  259. pro te Fata rogat, reges tibi tristis Averni
  260. placat, ut expletis humani finibus aevi
  261. paeantem terras dominum iuvenemque relinquas
  262. ipse senex! certae iurant in vota sorores.
    263. [*](it Gevart: in M. )
  1. Rura meus Tyrrhena petit saltusque Tagetis
  2. Crispinus; nec longa mora est aut avia tellus,
  3. sed mea secreto velluntur pectora morsu,
  4. udaque turgentes impellunt lumina guttas,
  5. ceu super Aegaeas hiemes abeuntis amici
  6. vela sequar spectemque ratem iam fessus ab altis
  7. rupibus atque oculos longo querar aere vinci.
  8. Quid ': si militiae iam te, puer inelite, primae
  9. clara rudimenta et castrorum dulce voearet
  10. auspicium, quanto manarent gaudia fletu
  11. quosve darem amplexus! etiamne optanda propinquis [*]()
  12. tristia: et [*]() octonos bis iam tibi circuit orbes
  13. vita. sed angustis animus robustior annis,
  14. succumbitque oneri et mentem sua non capit aetas,
  15. nec mirum: non te series inhonora parentum
  16. obscurum proavis et priscae lucis egentem
  17. plebeia de stirpe tulit: non sanguine cretus
  18. turmali trabeaque recens [*]() et paupere clavo
    19. [*](propinquis s: propinqui M: et iamne propinquas Phillimore. )[*](et s: ut M. )[*](trabeaque recens Krohn: trabeque et remis M: trabeaque Remi nec Lipsius. )
  19. augustam sedem et Latii penetrale senatus
  20. advena pulsasti, sed praecedente tuorum
  21. agmine. Romulei qualis per iugera circi,
  22. cum pulcher visu, titulis generosus avitis
  23. exspectatur equus, cuius de stemmate longo
  24. felix demeritos habet admissura parentes,
  25. illum omnes acuunt plausus, illum ipse volantem
  26. pulvis et incurvae gaudent agnoscere metae:
  27. sic te, clare puer, genitum sibi curia sensit,
  28. primaque patricia clausit vestigia luna.
  29. mox Tyrios ex more sinus tunicamque potentem
  30. agnovere umeri, sed enim tibi magna parabat
  31. ad titulos exempla pater, quippe ille iuventam
  32. protinus ingrediens pharetratum invasit Araxen
  33. belliger indoeilemque fero servire Neroni
  34. Armeniam, rigidi summam Mavortis agebat
  35. Corbulo, sed comitem belli sociumque laborum
  36. ille quoque egregiis multum miratus in armis
  37. Bolanum; atque illi curarum asperrima suetus
  38. credere partirique metus, quod tempus amicum
  39. fraudibus, exserto [*]() quaenam bona tempora bello,
  40. quae suspecta fides aut quae fuga vera ferocis
  41. Armenii. Bolanus iter praenosse timendum,
  42. Bolanus tutis iuga quaerere commoda castris,
  43. metiri [*]() Bolanus agros, aperire malignas
  44. torrentum nemorumque moras tantamque verendi
  45. mentem implere ducis iussisque ingentibus unus
    46. [*](exserto Livineius: exorto M. )[*](metiri M: metari Avantius. broad purple stripe down the middle). See note to v. 1. 52. )
  46. sufficere, ipsa virum norat iam barbara tellus,
  47. ille secundus apex bellorum et proxima cassis,
  48. sic Phryges attoniti, quamquam Nemeaea viderent
  49. arma Cleonaeusque acies impelleret arcus,
  50. pugnante Alcide tamen et Telamona timebant.
  51. disce, puer,—nec enim externo monitore petendus
  52. virtutis tibi pulcher amor: cognata ministret
  53. laus animos, aliis Decii reducesque Camilli
  54. monstrentur—tu disce patrem, quantusque negantem
  55. fluctibus occiduis fesso usque [*]() Hyperione Thylen
  56. intrant mandata gerens quantusque potentis
  57. mille urbes Asiae sortito rexerit anno,
  58. imperium mulcente toga. bibe talia pronis
  59. auribus, haec certent tibi conciliare propinqui,
  60. haec iterent comites praecepta senesque paterni.
  61. Iamque alio moliris iter nec deside passu
  62. ire paras; nondum validae tibi signa iuventae
  63. inrepsere genis, et adhuc tenor integer aevi.
  64. nec genitor iuxta; fatis namque haustus iniquis
  65. occidit et geminam prolem sine praeside linquens.
  66. nec saltem teneris ostrum puerile lacertis
  67. exuit albentique umeros induxit amictu,
  68. quem non corrupit pubes effrena novaeque
    69. [*](fesso usque Vollmer: fessusque M: fessoque Dom.: fessoque Hyperioni Imhof. Hercules (slayer of the Nemean lion near Cleonae). The reference is to the previous sack of Troy, in which Hercules took part. returned from exile to defeat the Gauls. )
  69. libertas properata togae! ceu nescia falcis
  70. silva comas tollit fructumque exspirat in umbras.
  71. at tibi Pieriae tenero sub pectore curae
  72. et pudor et docti legem sibi dicere mores;
  73. tunc hilaris probitas et frons tranquilla nitorque
  74. luxuriae confine tenens pietasque per omnes
  75. dispensata modos; aequaevo cedere fratri
  76. mirarique patrem miseraeque ignoscere matri,
  77. admonuit fortuna domus, tibine illa nefanda
  78. pocula letalesque manu componere sucos
  79. evaluit, qui voce potes praevertere morsus
  80. serpentum atque omnes vultu placare novercas?
  81. infestare libet manes meritoque precatu
  82. pacem auferre rogis; sed te. puer optime, cerno
  83. flectentem visus [*]() et talia dicta parantem:
  84. ‘parce, precor, cineri: fatum illud et ira nocentum
  85. Parcarum crimenque dei, mortalia quisquis
  86. pectora sero videt nec primo in limine sistit
  87. conatus scelerum atque animos infanda parantes.
  88. excidat illa dies aevo nec postera credant
  89. saecula! nos certe taceamus et obruta multa
  90. nocte tegi propriae patiamur crimina gentis.
  91. exegit poenas, hominum cui cura suorum,
  92. quo Pietas auctore redit terrasque revisit,
  93. quem timet omne nefas, satis haec lacrimandaque nobis
  94. ultio, quin saevas utinam exorare liceret
    95. [*](visus Postgate: iustis M. )
  95. Eumenidas timidaeque avertere Cerberon umbrae
  96. immemoremque tuis citius dare manibus amnem.’
  97. Macte animo, iuvenis! sed crescunt crimina matris,
  98. nec tantum pietas, sed protinus ardua virtus
  99. affectata tibi. nuper cum forte sodalis
  100. immeritae falso palleret crimine famae
  101. erigeretque forum succinctaque iudice multo
  102. surgeret et castum vibraret Iulia fulmen:
  103. tu. quamquam non ante forum legesque severas
  104. passus, sed tacita studiorum occultus in umbra,
  105. defensare metus adversaque tela subisti
  106. pellere, inermis adhuc et tiro. paventis amici,
  107. haud umquam tales aspexit Romulus annos
  108. Dardaniusque senex medii bellare togata
  109. strage fori. stupuere patres temptamina tanta
  110. conatusque tuos, nec te reus ipse timebat.[*]()
  111. par vigor et membris, promptaeque ad fortia vires
  112. sufficiunt animo atque ingentia iussa sequuntur
  113. ipse ego te nuper Tiberino in litore vidi,
  114. qua Tyrrhena vadis Laurentibus aestuat unda,
  115. tendentem cursus vexantemque ilia nuda
  116. calce ferocis equi, vultu dextraque minacem:
  117. —si qua fides dictis, stupui armatumque [*]() putavi—:
  118. Gaetulo sic pulcher equo Troianaque quassans
  119. tela novercales ibat venator in agros
    120. [*](nec te reus ipse timebat M: some edd. mark a lacuna after reus: de te, pro te edd., nec tunc Leo: se tenebat conj. Pliillimore. )[*](armatumque M: Martemque Markland. be dealt with under the Lex Iulia de maritandis ordinibus. (" nec reus ipse= et ipse is qui non erat reus "). I do not, )
  120. Ascanius miseramque patri flagrabat Elissam;
  121. Troilus haud aliter gyro leviore minantes
  122. eludebat equos aut quem de turribus altis
  123. Arcadas Ogygio versantem in pulvere metas
  124. spectabant Tyriae non torvo lumine matres.
  125. Ergo age iam [*]() magno—ducis indulgentia pulsat
  126. certaque dat votis hilaris vestigia frater—
  127. surge animo et fortes castrorum concipe curas,
  128. monstrabunt acies Mavors Actaeaque virgo,
  129. flectere Castor equos, umeris quatere arma Quirinus,
  130. qui tibi tam tenero permisit plaudere collo
  131. nubigenas clipeos intactaque caedibus arma.
  132. Quasnam igitur terras, quem Caesaris ibis in orbem?
  133. Arctoosne amnes et Rheni fracta natabis
  134. flumina an aestiferis Libyae sudabis in arvis?
  135. an iuga Pannoniae mutatoresque domorum
  136. Sauromatas quaties? an te septenus habebit
  137. Hister et umbroso circumflua coniuge Peuce?
  138. an Solymum cinerem palmetaque capta subibis
  139. non sibi felices silvas portentis Idymes?
  140. quod si te magno tellus frenata parenti
  141. accipiat, quantum ferus exsultabit Araxes!
  142. quanta Caledonios attollet gloria campos!
  143. cum tibi longaevus referet trucis incola terrae:
  144. ‘hic suetus dare iura parens, hoc caespite turmas
    145. [*](iam Phillimore: nam M; punctuation Vollmer's. )
  145. adfari; late [*]() speculas [*]() castellaque longe
  146. —aspicis?—ille dedit cinxitque haec moenia fossa;
  147. belligeris haec dona deis, haec tela dicavit
  148. —cernis adhuc titulos—; hunc ipse vocantibus armis
  149. induit, hunc regi rapuit thoraca Britanno.’
  150. qualiter in Teucros victricia bella paranti
  151. ignotum Pyrrho Phoenix narrabat Achillem.
  152. Felix, qui viridi fidens, Optate, iuventa
  153. durabis quaecumque vias vallumque subibis,
  154. forsan et ipse latus—sic numina principis adsint—
  155. cinctus et unanimi comes indefessus amici,
  156. quo Pylades ex more pius, quo Dardana gessit
  157. bella Menoetiades. quippe haec concordia vobis,
  158. hic amor est duretque precor! nos fortior aetas
  159. iam fugit; hinc votis animum precibusque iuvabo,
  160. et mihi! sed questus solitos si forte ciebo
  161. et mea Romulei venient ad carmina patres,
  162. tu deeris. Crispine, mihi, cuneosque per omnes
  163. te meus absentem circumspectabit Achilles,
  164. sed venies melior—vatum non irrita currunt
  165. omina—. quique aquilas tibi nunc et castra recludit,
  166. idem omnes perferre gradus cingique [*]() superbis
  167. fascibus et patrias dabit insedisse curules.
  168. Sed quis ab excelsis Troianae collibus Albae,
    169. [*](late Waller: vitae M, vicis, vigiles, Vetti, viden has etc. edd. )[*](speculas s: specula M. )[*](cingique Pol.: cingitque M. called " tribuni laticlavii," as compared with " tr. angusti-clavii," who were knights (Suet. Otho, 10). This rank and that of " praefectus alae (equitum) " were often given to sons of senators (Suet. Oct. 38). Hence "clari" in v. 1. 97. This would be the first step (i. 173) in the senatorial career. )
  169. unde suae iuxta prospectat moenia Romae
  170. proximus ille deus, Fama velocior intrat
  171. nuntius atque tuos implet, Crispine, penates?
  172. dicebam certe: vatum non irrita currunt
  173. auguria, en! ingens reserat tibi limen honorum
  174. Caesar et Ausonii committit munia ferri.
  175. vade,[*]() puer, tantisque enixus suffice donis,
  176. felix, qui magno iam nunc sub praeside iuras
  177. cuique sacer primum tradit Germanicus ensem!
  178. non minus hoc, fortis quam si tibi panderet ipse
  179. Bellipotens aquilas torvaque induceret ora
  180. casside, vade alacer maioraque disce mereri!
  1. Ipse malas vires et lamentabile carmen
  2. Elysio de fonte mihi pulsumque sinistrae
  3. da. genitor praedoete, lyrae. neque enim antra moveri
  4. Delia nec solitam fas est impellere Cirrham
  5. te sine. Corycia quicquid modo Phoebus in umbra,
  6. quicquid ab Ismariis monstrabat collibus Euhan,
  7. dedidici. fugere meos Parnasia crines
  8. vellera, funestamque hederis inrepere taxum
    9. [*](vade Pol.: unde M. )
  9. extimui trepidamque—nefas!—arescere laurum.
  10. certe ego, magnanimum qui facta attollere regum
  11. ibam altum spirans Martemque aequare canendo.
  12. quis sterili mea corda situ. quis Apolline merso
  13. frigida damnatae praeduxit nubila menti?
  14. stant circum attonitae vatem et nil dulce sonantes
  15. nec digitis nec voce deae. dux ipsa silenti
  16. fulta caput cithara, qualis post Orphea raptum
  17. astitit, Hebre, tibi, cernens iam surda ferarum
  18. agmina et immotos sublato carmine lucos.
  19. At tu seu membris emissus in ardua tendens
  20. fulgentesque plagas rerumque elementa recenses,
  21. quis deus, unde ignes, quae ducat semita solem,
  22. quae minuat Phoeben quaeque integrare latentem
  23. causa queat, notique modos extendis Arati,
  24. seu tu Lethaei secreto in gramine campi
  25. concilia heroum iuxta manesque beatos.
  26. Maeonium Ascraeumque senem, non segnior umbra
  27. accolis alternumque sonas et carmina misces:
  28. da vocem magno, pater, ingeniumque dolori,
  29. nam me ter relegens caelo [*]() terque ora retexens
  30. Luna videt residem nullaque Heliconide tristes
  31. solantem curas; tuus ut mihi vultibus ignis
  32. inrubuit cineremque oculis umentibus hausi,
  33. vilis honos studiis, vix haec in munera solvo
  34. primum animum, tacitisque situm depellere curis [*]()
    35. [*](caelo M: caelum Heinsius. )[*](tacitis curis M: tactis chordis Polster. poem was written three months after his father's death; still in any case he must have kept it by him for a long while before publishing it—if indeed the publication was not posthumous. )
  35. nunc etiam labente manu nec lumine sicco
  36. ordior adclinis tumulo, quo molle quiescis
  37. iugera nostra tenens, ubi post Aeneia fata
  38. stellatus Latiis ingessit montibus Albam
  39. Ascanius, Phrygio dum pingues sanguine campos
  40. odit et infaustae regnum dotale novercae.
  41. hic ego te—nam Sicanii non mitius halat
  42. aura croci, dites nec si tibi rara Sabaei
  43. cinnama, odoratas nec Arabs decerpsit aristas—
  44. inferiis cumulande sacris, te [*]() carmine plango
  45. Pierio; sume o gemitus et vulnera nati
  46. et lacrimas, rari quas umquam habuere parentes.
  47. atque utinam fortuna mihi, dare manibus aras,
  48. par templis opus, aeriamque educere molem,
  49. Cyclopum scopulos ultra atque audacia saxa
  50. Pyramidum, et magno tumulum praetexere luco!
  51. illic et Siculi superassem dona sepulcri
  52. et Nemees lucum et Pelopis solemnia trunci.
  53. illic Oebalio non finderet aera disco
  54. Graiorum vis nuda [*]() virum, non arva rigaret
  55. sudor equum aut putri sonitum daret ungula fossa;
  56. sed Phoebi simplex chorus, et frondentia vatum
  57. praemia laudato, genitor, tibi rite ligarem.[*]()
  58. ipse madens oculis, umbrarum animaeque sacerdos,
    59. [*](inferiis cumulande sacris te Phillimore: inferni cum laudae laci M: inferiis eum laude datis et Krohn: inserui cum laude loci Doni., te conj. Markland. )[*](nuda s: unda M: uncta Polster. )[*](ligarem M: dicarem s, litarent Ellis. ecce levis summo de vertice visus Iuli fundere lumen apex, etc. )
  59. praecinerem gemitum, cui te nec Cerberus omni
  60. ore nec Orpheae quirent avertere leges.
  61. atque ibi me [*]() moresque tuos et facta canentem
  62. fors et magniloquo non posthabuisset Homero,
  63. tenderet et torvo pietas aequare Maroni.
  64. Cur magis incessat superos et aena sororum
  65. stamina, quae tepido genetrix super aggere nati
  66. orba sedet vel quae primaevi coniugis ignem