Silvae

Statius, P. Papinius (Publius Papinius)

Statius, P. Papinius. Statius, Volume 1. Mozley, John Henry, editor. London: William Heinemann; New York: G.P. Putnam's Sons, 1928.

  1. signa frenatae moderatus alae
  2. Castore dextro;
  3. ille ut invicti rapidum secutus
  4. Caesaris fulmen refugis amaram
  5. Sarmatis legem dederit, sub uno
  6. vivere caelo.
  7. sed tuas artes puer ante discat,
  8. omne quis mundi senium remensus
  9. orsa Sallusti brevis et Timavi
  10. reddis alumnum.
    11. [*](propinquum funus amico s and edd.: propinquo amici M: propinquo amice Krohn, Klotz. )[*](tuleris Avantius: tuleras M. )
  1. Pande fores superum vittataque templa Sabaeis
  2. nubibus et pecudum fibris spirantibus imple,
  3. Parthenope; clari genus ecce Menecratis auget
  4. tertia iam soboles. procerum tibi nobile vulgus
  5. crescit et insani solatur damna Vesaevi.
  6. nec solum festas secreta Neapolis aras
  7. ambiat: et socii portus dilectuque initi
  8. terra Dieareheo nec non plaga cara madenti
  9. Surrentina deo sertis altaria cingat,
  10. materni qua litus avi, quem turba nepotum
  11. circuit et similes contendit reddere vultus,
  12. gaudeat et Libyci praesignis avunculus hasta,
  13. quaeque sibi genitos putat attollitque benigno
  14. Polla sinu. macte, o iuvenis, qui tanta merenti
  15. lumina das patriae, dulci tremit ecce tumultu
  16. tot dominis clamata domus, procul atra recedat
  17. Invidia atque alio liventia pectora flectat:
  18. his senium longaeque decus virtutis et alba
  19. Atropos et patrius laurus promisit Apollo,
  20. ergo quod Ausoniae pater augustissimus urbis
  21. ius tibi tergeminae dederat laetabile prolis,
  22. omen erat. venit totiens Lucina piumque[*]((see Mart. iii. 95; Plin. Ep. x. 2) awarded purely as a compliment.)
  23. intravit repetita larem, sic fertilis, oro,
  24. stet domus et donis numquam mutata sacratis.
  25. macte, quod et proles tibi saepius aucta virili
  26. robore, sed iuveni laetanda et [*]() virgo parenti
  27. —aptior his virtus, citius dabit illa nepotes—,
  28. qualis maternis Helene iam digna palaestris
  29. inter Amyclaeos reptabat candida fratres;
  30. vel qualis caeli facies, ubi nocte serena
  31. admovere iubar mediae duo sidera lunae.
  32. Sed queror haud faciles, iuvenum rarissime, questus
  33. irascorque etiam, quantum irascuntur amantes,
  34. tantane me decuit vulgari gaudia fama
  35. noscere? cumque tibi vagiret tertius infans,
  36. protinus ingenti non venit nuntia cursu
  37. littera, quae festos cumulare altaribus ignes
  38. et redimire chelyn postesque ornare iuberet
  39. Albanoque caelum sordentem promere fumo
  40. et cantu signare diem, sed tardus inersque
  41. nunc demum mea vota cano? tua culpa tuusque
  42. hic pudor, ulterius sed enim producere questus
  43. non licet; en hilaris circumstat turba tuorum
  44. defensatque patrem, quem non hoc agmine vineas?
  45. Di patrii, quos auguriis super aequora magnis
  46. litus ad Ausonium devexit Abantia classis,
  47. tu, ductor populi longe migrantis, Apollo,
  48. cuius adhuc volucrem laeva cervice sedentem
  49. respiciens blande felix Eumelis adorat,
    50. [*](laetanda et Vollmer: letam dat M, laetandast Baehrens. in which the Spartan girls took part. Statius probably has Propertius iii. 14 in mind. the warrior at Troy so-called, the son of Admetus); she was )
  50. tuque, Actaea [*]() Ceres, cursu cui semper anhelo
  51. votivam taciti quassamus lampada mystae,
  52. et vos, Tyndaridae, quos non horrenda Lycurgi
  53. Taygeta umbrosaeque magis coluere Therapnae:
  54. hos cum plebe sua, patrii,[*]() servate penates,
  55. sint, qui fessam aevo crebrisque laboribus urbem
  56. voce opibusque iuvent viridique in nomine servent.
  57. his placidos genitor mores largumque nitorem
  58. monstret avus, pulchrae studium virtutis uterque,
  59. quippe et opes et origo sinunt hanc [*]() lampade prima
  60. patricias intrare fores, hos pube sub ipsa,
  61. si modo prona bonis invicti Caesaris adsint
  62. numina, Romulei limen pulsare senatus.
  1. Est sane iocus iste, quod libellum
  2. misisti mihi, Grype, pro libello,
  3. urbanum tamen hoc potest videri,
  4. si post hoc aliquid mihi remittas;
  5. nam si ludere, Grype, perseveras,
  6. non ludis, licet, ecce, computemus!
  7. noster purpureus novusque charta
  8. et binis decoratus umbilicis,
    9. [*](Actaea Pol.: acea M. )[*](patrii M: patriae Gronovius. )[*](hanc Gevart: hac M. no doubt like those of Eleusis. )
  9. praeter me mihi constitit decussis 1:
  10. tu rosum tineis situque putrem,
  11. quales aut Libycis madent olivis
  12. aut tus Niliacum piperve servant
  13. aut Byzantiacos colunt [*]() lacertos,
  14. nec saltem tua dicta continentem,
  15. quae trino iuvenis foro tonabas,
  16. aut centum prope iudices, priusquam
  17. te Germanicus arbitrum sequenti
  18. annonae dedit omniumque late
  19. praefecit stationibus viarum,
  20. sed Bruti senis oscitationes
  21. de capsa miseri libellionis
  22. emptum plus minus asse Gaiano,
  23. donas. usque adeone defuerunt
  24. caesis pillea suta de lacernis
  25. vel mantelia luridaeve mappae,
  26. chartae, Thebaicaeve Caricaeve?
  27. nusquam turbine conditus ruenti
  28. primorum globus atque cottanorum?
  29. non enlychnia sicca, non replictae
  30. bulborum tunicae? nec ova tantum
    31. [*](decussus M: decussi Turnebus. )[*](colunt M: olent Heinsius. )
  31. nec lenes [*]() halicae nec asperum far?
  32. nusquam Cinyphiis vagata campis
  33. curvarum domus uda coclearum?
  34. non lardum grave debilisve perna?
  35. non lucanica, non graves falisei,
  36. non sal oxyporumve caseusve,
  37. aut panes viridantis aphronitri
  38. vel passum psithiis suis recoetum,
  39. dulei defruta vel lutosa caeno?
  40. quantum nec dare cereos olentes,
  41. cultellum [*]() tenuesve codicillos?
  42. ollares, rogo, non licebat uvas,
  43. Cumano patinas in orbe tortas
  44. aut unam dare synthesin—quid horres?—
  45. alborum calicum atque caccaborum?
  46. sed certa velut aequus in statera,
  47. nil mutas, sed idem mihi rependis.
  48. quid si, cum bene mane semicrudus
  49. inlatam [*]() tibi dixero salutem,
  50. et tu me vicibus domi salutes?
  51. aut, cum me dape iuveris opima,
  52. exspectes similes et ipse cenas?
  53. irascor tibi, Grype. sed valebis;
  54. tantum ne mihi, quo soles lepore,
  55. et nunc hendecasyllabos remittas.
    56. [*](lenes Heinsius: leves M. )[*](cultellum s: cutellum M: scutellum Slater. )[*](inlatam M: inlotam Seriverius. )
  1. Omnibus affectibus prosequenda sunt bona exempla, cum publice prosint. Pietas, quam Priscillae tuae praestas, et morum tuorum pars et nulli non conciliare te, praecipue marito, potest. Uxorem enim vivam amare voluptas est, defunctam religio. Ego tamen huic operi non ut unus e turba nec tantum quasi officiosus adsilui. Amavit enim uxorem meam Priscilla et amando fecit mihi illam probatiorem; post hoc ingratus sum, si lacrimas tuas transeo. Praeterea latus omne divinae domus semper demereri pro mea mediocritate conitor. Nam qui bona fide deos colit, amat et sacerdotes. Sed quamvis propiorem usum [*]() amicitiae tuae iampridem cuperem, mallem tamen nondum invenisse materiam.
    2. [*](usum Pol.: visum M. )
  1. Si manus aut similes docilis mihi fingere ceras
  2. aut ebur impressis aurumve animare figuris,
  3. hinc. Priscilla, tuo solacia grata marito
  4. conciperem. namque egregia pietate meretur,
  5. ut vel Apelleo vultus signata colore,
  6. Phidiaca vel nata manu reddare dolenti.
  7. sic auferre rogis umbram conatur et ingens
  8. certamen cum Morte gerit curasque fatigat
  9. artificum inque omni te quaerit amare metallo.
  10. sed mortalis honos, agilis quem dextra laborat.
  11. nos tibi. laudati iuvenis rarissima coniunx,
  12. longa nec obscurum finem latura perenni
  13. temptamus dare iusta lyra. modo dexter Apollo
  14. quique venit iuncto mihi semper Apolline Caesar
  15. annuat: haud alio melius condere sepulcro.
  16. Sera quidem tanto struitur medicina dolori,
  17. altera cum volucris Phoebi rota torqueat annum;
  18. sed cum plaga recens et adhuc in vulnere primo
  19. nigra [*]() domus, miseram quis tunc [*]() accessus ad aurem
  20. coniugis orbati? tunc flere et scindere vestes
  21. et famulos lassare greges et vincere planctus
  22. Fataque et iniustos rabidis pulsare querelis
  23. caelicolas solamen erat. licet ipse levandos
    24. [*](nigra M: aegra Heinsius. )[*](miseram quis tunc Phillimore: quaestu miseramque M: questu miseram qui Macnaghten: quis tum miserandam Adrian. )
  24. ad gemitus silvis comitatus et amnibus Orpheus
  25. adforet atque omnis pariter matertera vatem,
  26. omnis Apollineus tegeret Bacchique sacerdos:
  27. nil cantus, nil fila deis pallentis A verni
  28. Eumenidumque audita comis mulcere valerent:
  29. tantus in attonito regnabat pectore luctus!
  30. nunc etiam ad planctus refugit iam plana cicatrix,
  31. dum canimus, gravibusque oculis uxorius instat
  32. imber, habentne pios etiamnum haec lumina fletus?
  33. mira fides! citius genetrix Sipyleia fertur [*]()
  34. exhausisse genas, citius Tithonida maesti
  35. deficient rores aut exsatiata fatiscet
  36. mater Achilleis hiemes adfrangere bustis.
  37. macte animi! notat ista deus, qui flectit habenas
  38. orbis et humanos propior Iove digerit actus,
  39. maerentemque videt: lectique arcana ministri!
  40. hinc etiam documenta capit, quod diligis umbram
  41. et colis exsequias. hic est castissimus ardor,
  42. hic amor a domino meritus censore probari.
  43. Nec mirum, si vos collato pectore mixtos
  44. iunxit inabrupta Concordia longa catena,
  45. illa quidem nuptumque prior taedasque marito
  46. passa alio, sed te ceu virginitate iugatum
  47. visceribus totis animaque amplexa fovebat;
  48. qualiter aequaevo sociatam palmite vitem
  49. ulmus amat miscetque nemus ditemque precatur
  50. autumnum et caris gaudet redimita racemis.
    51. [*](Sipyleia fertur s: si pelea fertur Mi Sipylea feretur Heinsius. )
  51. laudantur proavis seu [*]() pulchrae munere formae,
  52. quae morum caruere bonis, falsoque [*]() potentes
  53. laudis egent verae: tibi quamquam et origo niteret
  54. et felix species multumque optanda maritis,
  55. ex te maior honos, unum novisse cubile,
  56. unum secretis agitare sub ossibus ignem,
  57. illum nec Phrygius vitiasset raptor amorem
  58. Dulichiive proci nec qui fraternus adulter
  59. casta Mycenaeo conubia polluit auro.
  60. si Babylonos opes, Lydae si pondera gazae
  61. Indorumque dares Serumque Arabumque potentes
  62. divitias, mallet eum paupertate pudiea
  63. intemerata mori vitamque rependere famae,
  64. nec frons triste rigens nimiusque in moribus horror,
  65. sed simplex hilarisque fides et mixta pudori
  66. gratia, quod si anceps metus ad maiora vocasset,
  67. illa vel armiferas pro coniuge laeta catervas
  68. fulmineosque ignes mediique pericula ponti
  69. exciperet, melius, quod non adversa probarunt,
  70. quae tibi cura tori. quantus pro coniuge pallor!
  71. sed meliore via dextros tua vota marito
  72. promeruere deos. dum nocte dieque fatigas
  73. numina, dum cunctis supplex advolveris aris
  74. et mitem genium domini praesentis adoras.
  75. audita es. venitque gradu Fortuna benigne
  76. vidit quippe pii iuvenis navamque quietem
  77. intactamque fidem succinctaque pectora curis
  78. et vigiles sensus et digna evolvere tantas
    79. [*](proavis seu s: proavi seu M (Imhof keeps this and reads munera); proavis aut Heinsius. )[*](falsoque M: falsaeque Heinsius. )
  79. sobria corda vices, vidit, qui cuncta suorum
  80. novit et inspectis ambit latus omne ministris.
  81. nec mirum: videt ille ortus obitusque, quid auster,[*]()
  82. quid boreas hibernus agat, ferrique togaeque [*]()
  83. consilia atque ipsam mentem probat, ille subactis [*]()
  84. molem immensam umeris et vix tractabile pondus [*]()
  85. imposuit—nec enim numerosior altera sacra
  86. cura domo—. magnum late dimittere in orbem
  87. Romulei mandata ducis viresque modosque
  88. imperii tractare manu; quae laurus ab arcto,
  89. quid vagus Euphrates,quid ripa binominis Histri,
  90. quid Rheni vexilla ferant, quantum ultimus orbis
  91. cesserit et refugo circumsona gurgite Thyle—
  92. omnia nam laetas pila attollentia frondes,
  93. nullaque famosa signatur lancea penna—
  94. praeterea, fidos dominus si dividat enses,
  95. pandere quis centum valeat frenare, maniplos
  96. inter missus eques,[*]() quis praecepisse cohorti,
  97. quem deceat clari praestantior ordo tribuni,
  98. quisnam frenigerae signum dare dignior alae;
  99. mille etiam praenosse vices, an merserit agros
    100. [*](auster s: arctos M. )[*](togaeque Poni.: rotagae M. )[*](subactis Arantius: iubatis M: probatis Krohn. )[*](pondus Arantius: tempus M. Phillimore suspects damage to archetype at the ends of these four lines. )[*](maniplos intermissus eques M: maniplis intermixtus equos Salmasius: maniplo intermissus eques Medvig. )
  100. Nilus, an imbrifero Libye sudaverit austro;
  101. cunctaque si numerem, non plura interprete virga
  102. nuntiat ex celsis ales Tegeaticus astris
  103. quaeque cadit liquidas Iunonia virgo per auras
  104. et picturato pluviam ligat aera gyro
  105. quaeque tuas laurus volucri, Germanice, cursu
  106. Fama vehit praegressa diem tardumque sub astris
  107. Arcada et in medio linquit Thaumantida caelo.
  108. Qualem te superi, Priscilla, hominesque benigno
  109. aspexere die, cum primum ingentibus actis
  110. admotus coniunx! vicisti gaudia paene [*]()
  111. ipsius, effuso dum pectore prona sacratos
  112. ante pedes avide domini tam magna merentis
  113. volvens. Aonio non sic in vertice gaudet,
  114. quam pater arcani praefecit hiatibus antri
  115. Delius, aut primi cui ius venerabile thyrsi
  116. Bacchus et attonitae tribuit vexilla catervae.
  117. nec tamen hinc mutata quies probitasve secundis
  118. intumuit: tenor idem animo moresque modesti
  119. fortuna crescente manent, fovet anxia curas
  120. coniugis hortaturque simul flectitque labores.
  121. ipsa dapes modicas et sobria pocula tradit,
  122. exemplumque ad erile monet; velut Apula coniunx
  123. agricolae parci vel sole infecta Sabina,
  124. quae videt emeriti iam prospectantibus astris
  125. tempus adesse viri, propere mensasque torosque
  126. instruit exspectatque sonum redeuntis aratri.
  127. parva loquor, tecum gelidas comes illa per arctos
  128. Sarmaticasque hiemes Histrumque et pallida Rheni
    129. [*](paene Burmann: cene M, certe Markland. )
  129. frigora, tecum omnes animo durata per aestus
  130. et, si castra darent, vellet gestare pharetras,
  131. vellet Amazonia latus intercludere pelta;
  132. dum te pulverea bellorum nube [*]() videret
  133. Caesarei prope fulmen equi divinaque tela
  134. vibrantem et magnae sparsum sudoribus hastae.
  135. Hactenus alma chelys. tempus nunc ponere frondes,
  136. Phoebe, tuas maestaque comam damnare cupresso.
  137. quisnam impacata consanguinitate ligavit
  138. Fortunam Invidiamque deus? quis iussit iniquas
  139. aeternum bellare deas? nullamne notabit
  140. illa domum, torvo quam non haec lumine Agat
  141. protinus et saeva proturbet gaudia dextra?
  142. florebant hilares inconcussique penates:
  143. nil maestum, quid enim, quamvis infida levisque,
  144. Caesare tam dextro posset Fortuna timeri?
  145. invenere viam liventia Fata, piumque
  146. intravit vis saeva larem, sic plena maligno
  147. adflantur vineta noto. sic alta senescit
  148. imbre seges nimio, rapidae sic obvia puppi
  149. invidet et velis adnubilat aura secundis,
  150. carpitur eximium Fato Priscilla decorem;
  151. qualiter alta comam silvarum gloria pinus
  152. seu Iovis igne malo seu iam radice soluta
  153. deficit et nulli spoliata remurmurat aurae,
  154. quid probitas aut casta fides, quid numina prosunt
  155. culta deum? furvae miseram circum undique leti
  156. vallavere plagae, tenduntur dura sororum
  157. licia et exacti superest pars ultima fili.
    158. [*](pulverea b. nube M: pulvereum Baehrens: in nube edd. )
  158. nil famuli coetus, nil ars operosa medentum
  159. auxiliata malis: comites tamen undique ficto
  160. spem simulant vultu, flentem notat illa maritum,
  161. ille modo infernae nequiquam flumina Lethes
  162. incorrupta rogat, nunc anxius omnibus aris
  163. inlacrimat signatque fores et pectore terget
  164. limina; nunc magni vocat exorabile numen
  165. Caesaris, heu durus fati tenor! estne quod illi
  166. non liceat? quantae poterant mortalibus annis
  167. accessisse morae, si tu, pater, omne teneres
  168. arbitrium? caeco gemeret Mors elusa barathro
  169. longius et vacuae posuissent stamina Parcae.
  170. Iamque cadunt vultus oculisque novissimus error
  171. obtunsaeque aures, nisi cum vox sola mariti
  172. noscitur; illum unum media de morte reversa
  173. mens videt, illum aegris circumdat fortiter ulnis
  174. immotas obversa genas, nec sole supremo
  175. lumina, sed dulci mavult satiare marito.
  176. tum sic unanimum moriens solatur amantem:
  177. ‘pars animae victura meae, cui linquere possim
  178. o utinam, quos dura mihi rapit Atropos, annos:
  179. parce, precor, lacrimis, saevo ne concute planctu
  180. pectora, nec crucia fugientem coniugis umbram.
  181. linquo equidem thalamos, salvo tamen ordine mortis,[*]()
  182. quod prior: exegi longa potiora senecta
  183. tempora; vidi omni pridem te flore nitentem,
  184. vidi altae propius propiusque accedere dextrae,
  185. non in te fatis, non iam caelestibus ullis
    186. [*](mortis s: mostis M: mestos Pol. (marg. note in Ex. Cors.): noctis Ed. Prin.: maestos Phillimore. )
  186. arbitrium: mecum ista fero. tu limite coepto