Silvae

Statius, P. Papinius (Publius Papinius)

Statius, P. Papinius. Statius, Volume 1. Mozley, John Henry, editor. London: William Heinemann; New York: G.P. Putnam's Sons, 1928.

  1. numina, nec magnum properes escendere caelum 1;
  2. tanta patet moles effusaeque impetus aulae
  3. liberior campo [*]() multumque amplexus operti
  4. aetheros et tantum domino minor: ille penates
  5. implet et ingenti genio iuvat, aemulus illic
  6. mons Libys Iliacusque nitens et [*]() multa Syene
  7. et Chios et glaucae certantia Doridi saxa
  8. Lunaque portandis tantum suffecta columnis.
  9. longa supra species: fessis vix culmina prendas
  10. visibus auratique putes laquearia caeli.
  11. hic eum Romuleos proceres trabeataque Caesar
  12. agmina mille simul iussit discumbere mensis,
  13. ipsa sinus accincta Ceres Bacchusque laborat
    14. [*](nec magnum properes escendere caelum Gronovivs: excedere M: ne in m. pr. excedere c. Lundstroem. )[*](campo Pol.: campi M. )[*](Iliacusque nitens et. I hare filled the lacuna of the MSS. thus: Iliacusque nitet multa M, Nilaea Syene Slater, cumulata conj. Phillimore; others in various ways. magnum caelum. i.e. Olympus (22). Some edd. take nec properes " as " do not hasten. )
  14. sufficere, aetherii felix sic orbita fluxit
  15. Triptolemi; sic vitifero [*]() sub palmite nudos
  16. umbravit colles et sobria rura Lyaeus.
  17. Sed mihi non epulas Indisque innixa columnis
  18. robora Maurorum famulasque ex ordine turmas,
  19. ipsum, ipsum cupido tantum spectare vaeavit
  20. tranquillam vultus et maiestate serena
  21. mulcentem radios summittentemque modeste
  22. fortunae vexilla suae; tamen ore nitebat
  23. dissimulatus honos, talem quoque barbarus hostis
  24. posset et ignotae conspectum agnoscere gentes.
  25. non aliter gelida Rhodopes in valle recumbit
  26. dimissis Gradivus equis; sic lubrica ponit
  27. membra Therapnaea resolutus gymnade Pollux,
  28. sic iacet ad Gangen Indis ululantibus Euhan,
  29. sic gravis Alcides post horrida iussa reversus
  30. gaudebat strato latus adclinare leoni,
  31. parva loquor necdum aequo tuos, Germanice, vultus:
  32. talis, ubi Oceani finem mensasque revisit
  33. Aethiopum sacro diffusus nectare vultus
  34. dux superum secreta iubet dare carmina Musas
  35. et Pallenaeos Phoebum laudare triumphos.
  36. Di tibi—namque animas saepe exaudire minores
  37. dicuntur—patriae bis terque exire senectae
  38. annuerint fines! rata numina miseris astris,
    39. [*](vitifero M: uvifero Krohn. cultivate the grape. in India, for which see the Dionysiaca of Nonnus. usually called Phlegra. )
  39. templaque des habitesque domos! saepe annua pandas
  40. limina, saepe novo Ianum lictore salutes,
  41. saepe coronatis iteres quinquennia lustris!
  42. qua mihi felices epulas mensaeque dedisti
  43. sacra tuae. talis longo post tempore venit
  44. lux mihi. Troianae qualis sub collibus Albae,
  45. cum modo Germanas acies modo Daca sonantem
  46. proelia Palladio tua me manus induit auro.
  1. Quis duri silicis gravisque ferri
  2. immanis sonus aequori propinquum
  3. saxosae latus Appiae replevit?
  4. certe non Libycae sonant catervae
  5. nec dux advena peierante bello
  6. Campanos quatit inquietus agros,
  7. nec frangit vada montibusque caesis
  8. inducit Nero sordidas paludes,
  9. sed qui limina bellicosa Iani
  10. iustis legibus et foro coronat,
  11. qui castae Cereri diu negata
  12. reddit iugera sobriasque terras,
  13. qui fortem vetat interire sexum
  14. et censor prohibet mares adultos
  15. pulchrae supplicium timere formae,
  16. qui reddit Capitolio Tonantem
  17. et Pacem propria domo reponit,
  18. qui genti patriae futura semper
  19. sancit lumina [*]() Flaviumque caelum 2:
  20. hic segnis [*]() populi vias gravatus [*]()
  21. et campos iter omne detinentes
  22. longos eximit ambitus novoque
  23. iniectu solidat graves harenas
  24. gaudens Euboicae domum Sibyllae
  25. Ganranosque sinus et aestuantes
  26. septem montibus admovere Baias.
  27. Hic quondam piger axe vectus uno
  28. nutabat cruce pendula viator
  29. sorbebatque rotas maligna tellus,
  30. et plebs in mediis Latina campis
  31. horrebat mala navigationis;
  32. nec cursus agiles, sed impeditum
  33. tardabant iter orbitae tacentes,[*]()
  34. dum pondus nimium querens sub alta
  35. repit languida quadrupes statera.
    36. [*](lumina M: limina s, numina Buecheler. )[*](caelum Turnebus: calvum M, cultum, culmen, clivum, clavum (J. Ph. 13) edd. )[*](segnis s: senis M: caenis Gronorius. )[*](gravatus Heinsius: gravatas M. )[*](tacentes M: tenaces Davies. )
  36. at nunc, quae solidum diem terebat,
  37. horarum via facta vix duarum,
  38. non tensae volucrum per astra pennae
  39. nec velocius ibitis, carinae.
  40. Hic primus labor incohare sulcos
  41. et rescindere limites et alto
  42. egestu penitus cavare terras;
  43. mox haustas aliter replere fossas
  44. et summo gremium parare dorso,
  45. ne nutent sola, ne maligna sedes
  46. det pressis dubium cubile saxis;
  47. tunc umbonibus hinc et hinc coactis
  48. et crebris iter alligare gomphis.
  49. o quantae pariter manus laborant!
  50. hi caedunt nemus exuuntque montes,
  51. hi ferro scopulos trabesque levant;
  52. illi saxa ligant opusque texunt
  53. cocto pulvere sordidoque tofo;
  54. hi siccant bibulas manu lacunas
  55. et longe fluvios agunt minores.
  56. hae possent et Athon cavare dextrae
  57. et maestum pelagus gementis Helles
  58. intercludere ponte non natanti.
  59. his parvus, nisi di via [*]() vetarent,
  60. Inous freta miscuisset Isthmos.
  61. fervent litora mobilesque silvae,
  62. it [*]() longus medias fragor per urbes,
    63. [*](di via Macnaghton: deviae M, di viam Barth, cliviae I. Voss (wh. Vollmer reads), laurus nisi Deliae Constantinus Fanensis (and Ellis). )[*](it Pol.: et M. see extract from Bergier's Histoire des grands )
  63. atque echon simul hine et inde fractam
  64. Gauro Massicus uvifer remittit,
  65. miratur sonitum quieta Cyme
  66. et Literna palus pigerque Savo.
  67. At flavum caput umidumque late
  68. crinem mollibus impeditus ulvis
  69. Vulturnus levat ora maximoque
  70. pontis Caesarei reclinus arcu
  71. raucis talia faucibus redundat:
  72. ‘camporum bone conditor meorum,
  73. qui me vallibus aviis refusum
  74. et [*]() ripas habitare nescientem
  75. recti legibus alvei ligasti,
  76. et nunc ille ego turbidus minaxque,
  77. vix passus dubias prius carinas,
  78. iam pontem fero perviusque caleor;
  79. qui terras rapere et rotare silvas
  80. adsueram—pudet!—. amnis esse coepi;
  81. sed grates ago servitusque tanti est,
  82. quod sub te duce, te iubente cessi,
  83. quod tu maximus arbiter meaeque
  84. victor perpetuus legere ripae,
  85. et nunc limite me colis beato
  86. nec sordere sinis malumque late
  87. deterges sterilis soli pudorem,
  88. ne me pulvereum gravemque caelo
  89. Tyrrheni sinus obluat [*]() profundi,
  90. qualis Cinyphius tacente ripa
  91. Poenos Bagrada serpit inter agros,
  92. sed talis ferar, ut nitente cursu
  93. tranquillum mare proximumque possim
  94. puro gurgite provocare Lirim.’
    95. [*](et s: it M. )[*](obluat M: obruat s. )
  95. Haec amnis pariterque se levarat
  96. ingenti plaga marmorata dorso,
  97. huius ianua prosperumque limen
  98. arcus, belligeris ducis tropaeis
  99. et totis Ligurum nitens metallis,
  100. quantus nubila qui coronat imbri.[*]()
  101. illic flectitur excitus viator,
  102. illic Appia se dolet relinqui,
  103. tune velocior acriorque cursus,
  104. tunc ipsos iuvat impetus iugales;
  105. ceu fessis ubi remigum lacertis
  106. primae carbasa ventilatis, aurae,
  107. ergo omnes, age, quae sub axe primo
  108. Romani colitis fidem parentis,
  109. prono limite commeate gentes,
  110. Eoae citius venite laurus.
  111. nil obstat cupidis, nihil moratur:
  112. qui primo Tiberim relinquit ortu,
  113. primo vespere naviget Lucrinum.
  114. Sed quam fine viae recentis imo,
  115. qua monstrat veteres Apollo Cumas,
  116. albam crinibus infulisque cerno!
  117. visu fallimur? an sacris ab antris
  118. profert Chalcidicas Sibylla laurus?
  119. cedamus; chely, iam repone cantus:
  120. vates sanctior incipit, tacendum est.
  121. en! et colla rotat novisque late
  122. bacchatur spatiis viamque replet,
  123. tunc sic virgineo profatur ore:
  124. ‘dicebam, veniet—manete campi
  125. atque amnis—, veniet favente caelo,
    126. [*](imbri M: Iri s. )
  126. qui foedum nemus et putres harenas
  127. celsis pontibus et via levabit.
  128. en! hic est deus, hunc iubet beatis
  129. pro se Iuppiter imperare terris;
  130. quo non dignior has subit habenas,
  131. ex quo me duce praescios Averni
  132. Aeneas avide futura quaerens
  133. lucos et penetravit et reliquit.
  134. hic paci bonus, hic timendus armis,
  135. Natura melior potentiorque.
  136. hic si flammigeros teneret axes,
  137. largis, India, nubibus maderes.
  138. undaret [*]() Libye, teperet Haemus.
  139. salve, dux hominum et parens deorum,
  140. provisum mihi conditumque numen.
  141. nec iam putribus evoluta chartis
  142. sollemni prece quindecim virorum
  143. perlustra mea dicta, sed canentem
  144. ipsam comminus, ut mereris, audi.
  145. vidi [*]() quam seriem [*]() merentis [*]() aevi
  146. pronectant tibi candidae sorores:
  147. magnus te manet ordo saeculorum,
  148. natis longior abnepotibusque
  149. annos perpetua geres iuventa,
  150. quos fertur placidos adisse Nestor,
  151. quos Tithonia computat senectus
  152. et quantos ego Delium poposci.
  153. iuravit tibi iam nivalis Arctus,
  154. nunc magnos Oriens dabit triumphos.
  155. ibis qua vagus Hercules et Euhan
  156. ultra sidera flammeumque solem
  157. et Nili caput et nives Atlantis,
    158. [*]( undaret M: umbraret Postgate. )[*]( vidi M: audi Heinsius. )[*]( seriem Dom.: series M. )[*]( merentis M: variously emended, recentis, morantis, sequentis, etc. )
  158. et laudum cumulo beatus omni
  159. scandes [*]() belliger abnuesque currus;
  160. donec Troicus ignis et renatae
  161. Tarpeius pater intonabit aulae,
  162. haec donec via te regente [*]() terras
  163. annosa magis Appia senescat.’
  1. Curre per Euboicos non segnis, cpistola, campos,
  2. hac ingressa vias,[*]() qua nobilis Appia crescit
  3. in latus et molles solidus premit agger harenas.
  4. atque ubi Romuleas velox penetraveris arces,
  5. continuo dextras flavi pete Thybridis oras.
  6. Lydia qua penitus stagnum navale coercet
  7. ripa suburbanisque vadum praetexitur hortis,
  8. illic egregium formaque animisque videbis
  9. Marcellum et celso praesignem vertice nosces.
  10. cui primam solito vulgi de more salutem,
  11. mox inclusa modis haec reddere verba memento:
    12. [*](scandes s: sandes M: laudes conj. Phill, frondes Slater. )[*](regente s: gerente M. )[*]( vias M: via Vollmer. )
  12. ‘Iam terras volucremque polum fuga veris aquosi
  13. laxat et Icariis caelum latratibus urit;
  14. ardua iam densae rarescunt moenia Romae,
  15. hos Praeneste sacrum, nemus hos glaciale Dianae,
  16. Algidus aut horrens aut Tuscula protegit umbra,
  17. Tiburis hi lucos Anienaque [*]() frigora captant.
  18. te quoque clamosae quaenam plaga mitior urbi
  19. subtrahit? aestivos quo decipis aere soles?
  20. quid? tuus ante omnis, tua cura potissima, Gallus,
  21. nec non noster amor—dubium morumne probandus
  22. ingeniine bonis—Latiis aestivat in oris
  23. anne metalliferae repetit iam moenia Lunae
  24. Tyrrhenasque domos? quod si tibi proximus haeret,
  25. non ego nunc vestro procul a sermone recedo;
  26. certum est, inde sonus geminas mihi circuit aures,
  27. sed tu, dum nimio possessa Hyperione flagrat
  28. torva Cleonaei iuba sideris, exue curis
  29. pectus et assiduo temet furare labori,
  30. et sontes operit pharetras arcumque retendit
  31. Parthus et Eleis auriga laboribus actos
  32. Alpheo permulcet equos et nostra fatescit
  33. laxaturque chelys: vires instigat alitque
  34. tempestiva quies, maior post otia virtus!
  35. talis cantata Briseide venit Achilles
  36. acrior et positis erupit in Hectora plectris.
  37. te quoque flammabit tacite repetita parumper
  38. desidia et solitos [*]() novus exultabis in actus,
  39. certe iam Latiae non miscent iurgia leges,
    40. [*](Anienaque s: amenaque M. )[*](solitos s: solidos M and Vollmer. the dog, named Maera, belonged to Icarus, son of Oebalus, king of Sparta, and was made a star after its death. )
  40. et pacem piger annus habet messesque reversae
  41. dimisere forum, nec iam tibi turba reorum
  42. vestibulo querulique rogant exire clientes;
  43. cessat centeni moderatrix iudicis hasta,
  44. qua tibi sublimi iam nunc celeberrima fama
  45. eminet et iuvenis facundia praeterit annos.
  46. felix curarum, cui non Heliconia cordi
  47. serta nec imbelles Parnasi e vertice laurus,
  48. sed viget ingenium et magnos accinctus in usus
  49. fert animus quascumque vices: nos otia vitae
  50. solamur cantu ventosaque gaudia famae
  51. quaerimus, en egomet somnum et geniale secutus
  52. litus, ubi Ausonio se condidit hospita portu
  53. Parthenope, tenues ignavo pollice chordas
  54. pulso Maroneique sedens in margine templi
  55. sumo animum et magni tumidis adcanto magistri:
  56. at tu, si longi cursum dabit Atropos aevi,
  57. —detque, precor, Latiique ducis sic numina pergant,
  58. quem tibi posthabito studium est coluisse Tonante,
  59. quique tuos alio subtexit munere fasces
  60. et spatia obliquae mandat renovare Latinae!—
  61. forsitan Ausonias ibis frenare cohortes
  62. aut Rheni populos aut nigrae litora Thyles
  63. aut Histrum servare datur metuendaque portae
  64. limina Caspiacae. nec enim tibi sola potentis
  65. eloquii virtus: sunt membra accommoda bellis
  66. quique gravem tarde [*]() subeant thoraca lacerti:
  67. seu campo pedes ire pares, est agmina supra
  68. nutaturus apex; seu frena sonantia flectes,
  69. serviet asper equus, nos facta aliena canendo
  70. vergimur in senium: propriis tu pulcher in armis
  71. ipse canenda geres parvoque exempla parabis
  72. magna Getae, dignos quem iam nunc belliger actus
  73. poscit avus praestatque [*]() domi novisse triumphos,
  74. surge, agedum, iuvenemque, puer, deprende parentem,
  75. stemmate materno felix, virtute paterna.
  76. iam te blanda sinu Tyrio sibi Gloria [*]() felix
  77. educat et cunctas gaudet spondere curules.’—
  78. Haec ego Chalcidicis ad te, Marcelle, sonabam
  79. litoribus, fractas ubi Vesvius erigit iras,
  80. aemula Trinacriis volvens incendia flammis.
  81. mira fides! credetne virum ventura propago,
  82. cum segetes iterum, cum iam haec deserta virebunt,
  83. infra urbes populosque premi proavitaque fato [*]()
  84. rura abiisse pari [*]()? necdum letale minari
  85. cessat apex. procul ista tuo sint fata Teati
  86. nec Marrucinos agat haec insania montes.
  87. Nunc si forte meis quae sint exordia musis
  88. scire petis, iam Sidonios emensa labores
  89. Thebais optato collegit carbasa portu
  90. Parnasique iugis silvaque Heliconide festis
    91. [*](tarde M: subeant arte O. Mueller: artandi conj. Phillimore. )[*](avus praestatque M (avos prestatque): perstatque Peyrared and Vollmer: avo spernitque Phillimore. )[*](gloria M: curia Markland. )[*](fato Slater: toto M: tosto Vollmer: tota Grasberger. )[*](pari Slater: mari M. )
  91. tura dedit flammis et virginis exta iuvencae
  92. votiferaque meas suspendit ab arbore vittas.
  93. nunc vacuos crines alio subit infula nexu:
  94. Troia quidem magnusque mihi temptatur Achilles,
  95. sed vocat arcitenens alio pater armaque monstrat
  96. Ausonii maiora ducis, trahit impetus illo
  97. iam pridem retrahitque timor, stabuntne sub illa
  98. mole umeri an magno vincetur pondere cervix?
  99. dic, Marcelle, feram? fluctus an sueta minores
  100. nosse ratis nondum Ioniis credenda periclis?
  101. Iamque vale et penitus voti tibi vatis honorem [*]()
  102. corde exire veta; nec enim Tirynthius almae [*]()
  103. parens [*]() amicitiae; cedet tibi gloria fidi
  104. Theseos, et lacerum qui circa moenia Troiae
  105. Priamiden caeso solacia traxit amico.