Silvae

Statius, P. Papinius (Publius Papinius)

Statius, P. Papinius. Statius, Volume 1. Mozley, John Henry, editor. London: William Heinemann; New York: G.P. Putnam's Sons, 1928.

quas et mollis hiems et frigida temperat aestas,
quas imbelle fretum torpentibus adluit undis,
pax secura locis et desidis otia vitae
et numquam turbata quies somnique peracti.
nulla foro rabies aut strictae in iurgia leges:
morum iura viris solum et sine fascibus aequum,
quid nunc magnificas species cultusque locorum
templaque et innumeris spatia interstincta columnis,
et geminam molem nudi tectique theatri

[*](Dionea columba Pol.: Dioneae columbae .M. )

et Capitolinis quinquennia proxima lustris,
quid laudem litus [*]() libertatemque Menandri,
quam Romanus honos et Graia licentia miscent?
nec desunt variae circa oblectamina vitae:
sive vaporiferas blandissima litora, Baias,
enthea fatidicae seu visere tecta Sibyllae
dulce sit Iliacoque iugum memorabile remo,
seu tibi Bacchei vineta madentia Gauri
Teleboumque domos, trepidis ubi dulcia nautis
lumina noctivagae tollit Pharus aemula lunae,
caraque non molli iuga Surrentina Lyaeo,
quae meus ante alios habitator Pollius auget,
Aenarumque [*]() lacus medicos Stabiasque renatas:
mille tibi nostrae referam telluris amores?
sed satis, hoc, coniunx, satis est dixisse: creavit
me tibi. me socium longos adstrinxit in annos,
nonne haec amborum genetrix altrixque videri
digna? sed ingratus qui plura adnecto tuisque
moribus indubito: venies, carissima coniunx.
praeveniesque etiam; sine me tibi ductor aquarum
Thybris et armiferi sordebunt tecta Quirini.

[*](litus M: lusus, risus, lites, ritus edd. )

[*](Aenarumque Vollmer: Denarumque .V: Aenariaeque Dom.: Inarimesque Unger. )

Inveni librum. Marcelle carissime, quem pietati tuae dedicarem. Reor equidem aliter quam invocato numine maximi imperatoris nullum opusculum meum coepisse: sed hic liber tres habet . . [*]() se quam quod quarta ad honorem tuum pertinet. Primo autem septimum decimum Germanici nostri consulatum adoravi: secundo gratias egi sacratissimis eius epulis honoratus: tertio viam Domitianam miratus sum, qua gravissimam harenarum moram exemit. Cuius beneficio tu quoque maturius epistolam meam accipies, quam tibi in hoc libro a Neapoli scribo. Proximum est lyricum carmen ad Septimium Severum, iuvenem, uti scis. inter ornatissimos secundi ordinis, tuum quidem et condiscipulum, sed mihi citra [*]() hoc quoque ius artissime carum. Nam Vindicis nostri Herculem Epitrapezion secundum honorem, quem de me et de ipsis studiis meretur. [*](Lacuna recognized by Hahn. though none in MSS.: se quam quod M Pot. (from P): sequitur s. inserting quae after quarta: nisi quod quarta etc. s. sed nec hic aliter res habet se quam quod etc. Phillimore. Vollmer would fili the lacuna thas: (libellos in honorem eius. tum demum secuntur eelogae ad amicos: vides igitur te magis honorari non (potuis)se) quam quod etc.) [*]( citra Nohl: contra M.)

imputare etiam tibi possum. Maximum Vibium et dignitatis et eloquentiae nomine a nobis diligi satis eram testatus epistola. quam ad illum de editione Thebaidos meae publicavi; sed nunc quoque eum reverti maturius ex Dalmatia rogo. Iuncta est egloga ad municipem meum Iulium Menecratem, splendidum iuvenem et Pollii mei generum, cui gratulor quod Neapolim nostram numero liberorum honestaverit. Plotio Grypo, maioris gradus iuveni, dignius opusculum reddam, sed interim hendecasyllabos, quos Saturnalibus una risimus, huic volumini inserui. Quare ergo plura in quarto silvarum quam in prioribus? ne se putent aliquid egisse, qui reprehenderunt, ut audio, quod hoc stili genus edidissem. Primum supervacuum est dissuadere rem factam; deinde multa ex illis iam domino Caesari dederam, et quanto hoc plus est quam edere? exercere autem ioco non licet? secreto inquit. Sed et sphaeromachias spectamus et palaris lusio admittit. Novissime: quisquis ex meis invitus aliquid legit, statim se profitetur [*]() adversum. Ita, quare consilio eius accedam? In summam, nempe ego sum qui traducor; taceat et gaudeat. Hunc tamen librum [*](profitetur Vahlen and the Aldine: profiteatur M. )

tu, Marcelle, defendes, et si videtur,[*]() hactenus, sin minus, reprehendemur. Vale.

Laeta bis octonis accedit purpura factis
Caesaris insignemque aperit Germanicus annum
atque oritur eum sole novo, cum grandibus astris
clarius ipse nitens et primo maior Eoo.
exsultent leges Latiae. gaudete curules,
et septemgemino iactantior aethera pulset
Roma iugo. plusque ante alias Evandrius arces
collis ovet: subiere novi Palatia fasces,
et requiem bissenus [*]() honos precibusque receptis
curia Caesareum gaudet vicisse pudorem.
ipse etiam immensi reparator maximus aevi
attollit vultus et utroque a limine grates
Ianus agit, quem tu vicina Pace ligatum

[*](defendes, et, si videtur etc., M: defendes; haec, si videtur etc. conj. Phillimore: sed, si videtur etc. Vollmer, who transposes hunc defendes to between hactenus and sin minus. )

[*](bissenus Stangius: bissextus M. )

omnia iussisti componere bella novique
in leges iurare fori, levat ecce supinas
hinc atque inde manus geminaque haec voce profatur:
‘Salve, magne parens mundi, qui saecula mecum
instaurare paras, talem te cernere semper
mense meo tua Roma cupit; sic tempora nasci,
sic annos intrare decet, da gaudia fastis
continua: hos umeros multo sinus ambiat ostro
et properata tuae manibus praetexta Minervae,
aspicis ut templis alius nitor, altior aris [*]()
ignis et ipsa meae tepeant tibi sidera brumae?
moribus atque tuis gaudent turmaeque tribusque
purpureique patres, lucemque a consule ducit
omnis honos? quid tale. precor, prior annus habebat:
dic age, Roma potens, et mecum, longa Vetustas,
dinumera fastos nec parva exempla recense,
sed quae sola meus dignetur vincere Caesar.
ter Latio deciesque tulit labentibus annis
Augustus fasces, sed coepit sero mereri:
tu iuvenis praegressus avos. et quanta recusas,
quanta vetas! flectere tamen precibusque senatus
promittes hunc saepe diem. manet insuper ordo
longior, et totidem felix tibi Roma curules
terque quaterque dabit, mecum altera saecula condes,
et tibi longaevi renovabitur ara parentis 2:
mille tropaea feres, tantum permitte [*]() triumphos:

[*](aris M: astris Ml in marg. Pol. notes that P has both readings. )

[*](parentis M: Tarenti Turnebus. )

[*](permitte s: promitte M. )

restat Baetra novis, restat Babylona tributis
frenari; nondum gremio Iovis Indica laurus,
nondum Arabes Seresque rogant, nondum omnis honorem
annus habet, cupiuntque decem tua nomina menses.’
Sic Ianus clausoque libens se poste recepit,
tune omnes patuere dei laetoque dederunt
signa polo. longamque tibi. dux [*]() magne, iuventam
annuit atque suos promisit Iuppiter annos.

Regia Sidoniae convivia laudat Elissac.
qui magnum Aenean Laurentibus intulit arvis,
Alcinoique dapes mansuro carmine monstrat,
aequore qui multo reducem consumpsit Ulixem:
ast ego. cui sacrae Caesar nova gaudia cenae
nunc primum dominoque dedit consurgere mensa,
qua celebrem mea vota lyra. quas solvere grates
sufficiam? non, si pariter mihi vertice Iacto
nectat odoratas et Smyrna et Mantua lauros,
digna loquar, mediis videor discumbere in astris

[*](dux Markland: rex M. triumphs that he might have celebrated, cf. iv. 3. 159. the title of Germanicus, and later on. probably in 86, had the months September and October called Germanicus and Domitianus (Suet. Dom. 13). )

cum Iove et Iliaca porrectum sumere dextra
immortale merum! steriles transmisimus annos:
haec aevi mihi prima dies, hic limina vitae,
tene ego. regnator terrarum orbisque subacti
magne parens, te. spes hominum, te, cura deorum,
cerno iacens? datur haec iuxta, datur ora tueri
vina inter mensaeque et non adsurgere fas est?
Tectum augustum, ingens, non centum insigne columnis,
sed quantae superos caelumque Atlante remisso
sustentare queant. stupet hoc vicina Tonantis
regia, teque pari laetantur sede locatum
numina, nec magnum properes escendere caelum 1;
tanta patet moles effusaeque impetus aulae
liberior campo [*]() multumque amplexus operti
aetheros et tantum domino minor: ille penates
implet et ingenti genio iuvat, aemulus illic
mons Libys Iliacusque nitens et [*]() multa Syene
et Chios et glaucae certantia Doridi saxa
Lunaque portandis tantum suffecta columnis.
longa supra species: fessis vix culmina prendas
visibus auratique putes laquearia caeli.
hic eum Romuleos proceres trabeataque Caesar
agmina mille simul iussit discumbere mensis,
ipsa sinus accincta Ceres Bacchusque laborat

[*](nec magnum properes escendere caelum Gronovivs: excedere M: ne in m. pr. excedere c. Lundstroem. )

[*](campo Pol.: campi M. )

[*](Iliacusque nitens et. I hare filled the lacuna of the MSS. thus: Iliacusque nitet multa M, Nilaea Syene Slater, cumulata conj. Phillimore; others in various ways. magnum caelum. i.e. Olympus (22). Some edd. take nec properes " as " do not hasten. )

sufficere, aetherii felix sic orbita fluxit
Triptolemi; sic vitifero [*]() sub palmite nudos
umbravit colles et sobria rura Lyaeus.
Sed mihi non epulas Indisque innixa columnis
robora Maurorum famulasque ex ordine turmas,
ipsum, ipsum cupido tantum spectare vaeavit
tranquillam vultus et maiestate serena
mulcentem radios summittentemque modeste
fortunae vexilla suae; tamen ore nitebat
dissimulatus honos, talem quoque barbarus hostis
posset et ignotae conspectum agnoscere gentes.
non aliter gelida Rhodopes in valle recumbit
dimissis Gradivus equis; sic lubrica ponit
membra Therapnaea resolutus gymnade Pollux,
sic iacet ad Gangen Indis ululantibus Euhan,
sic gravis Alcides post horrida iussa reversus
gaudebat strato latus adclinare leoni,
parva loquor necdum aequo tuos, Germanice, vultus:
talis, ubi Oceani finem mensasque revisit
Aethiopum sacro diffusus nectare vultus
dux superum secreta iubet dare carmina Musas
et Pallenaeos Phoebum laudare triumphos.
Di tibi—namque animas saepe exaudire minores
dicuntur—patriae bis terque exire senectae
annuerint fines! rata numina miseris astris,

[*](vitifero M: uvifero Krohn. cultivate the grape. in India, for which see the Dionysiaca of Nonnus. usually called Phlegra. )

templaque des habitesque domos! saepe annua pandas
limina, saepe novo Ianum lictore salutes,
saepe coronatis iteres quinquennia lustris!
qua mihi felices epulas mensaeque dedisti
sacra tuae. talis longo post tempore venit
lux mihi. Troianae qualis sub collibus Albae,
cum modo Germanas acies modo Daca sonantem
proelia Palladio tua me manus induit auro.

Quis duri silicis gravisque ferri
immanis sonus aequori propinquum
saxosae latus Appiae replevit?
certe non Libycae sonant catervae
nec dux advena peierante bello
Campanos quatit inquietus agros,
nec frangit vada montibusque caesis
inducit Nero sordidas paludes,
sed qui limina bellicosa Iani
iustis legibus et foro coronat,
qui castae Cereri diu negata

reddit iugera sobriasque terras,
qui fortem vetat interire sexum
et censor prohibet mares adultos
pulchrae supplicium timere formae,
qui reddit Capitolio Tonantem
et Pacem propria domo reponit,
qui genti patriae futura semper
sancit lumina [*]() Flaviumque caelum 2:
hic segnis [*]() populi vias gravatus [*]()
et campos iter omne detinentes
longos eximit ambitus novoque
iniectu solidat graves harenas
gaudens Euboicae domum Sibyllae
Ganranosque sinus et aestuantes
septem montibus admovere Baias.
Hic quondam piger axe vectus uno
nutabat cruce pendula viator
sorbebatque rotas maligna tellus,
et plebs in mediis Latina campis
horrebat mala navigationis;
nec cursus agiles, sed impeditum
tardabant iter orbitae tacentes,[*]()
dum pondus nimium querens sub alta
repit languida quadrupes statera.

[*](lumina M: limina s, numina Buecheler. )

[*](caelum Turnebus: calvum M, cultum, culmen, clivum, clavum (J. Ph. 13) edd. )

[*](segnis s: senis M: caenis Gronorius. )

[*](gravatus Heinsius: gravatas M. )

[*](tacentes M: tenaces Davies. )

at nunc, quae solidum diem terebat,
horarum via facta vix duarum,
non tensae volucrum per astra pennae
nec velocius ibitis, carinae.
Hic primus labor incohare sulcos
et rescindere limites et alto
egestu penitus cavare terras;
mox haustas aliter replere fossas
et summo gremium parare dorso,
ne nutent sola, ne maligna sedes
det pressis dubium cubile saxis;
tunc umbonibus hinc et hinc coactis
et crebris iter alligare gomphis.
o quantae pariter manus laborant!
hi caedunt nemus exuuntque montes,
hi ferro scopulos trabesque levant;
illi saxa ligant opusque texunt
cocto pulvere sordidoque tofo;
hi siccant bibulas manu lacunas
et longe fluvios agunt minores.
hae possent et Athon cavare dextrae
et maestum pelagus gementis Helles
intercludere ponte non natanti.
his parvus, nisi di via [*]() vetarent,
Inous freta miscuisset Isthmos.
fervent litora mobilesque silvae,
it [*]() longus medias fragor per urbes,

[*](di via Macnaghton: deviae M, di viam Barth, cliviae I. Voss (wh. Vollmer reads), laurus nisi Deliae Constantinus Fanensis (and Ellis). )

[*](it Pol.: et M. see extract from Bergier's Histoire des grands )

atque echon simul hine et inde fractam
Gauro Massicus uvifer remittit,
miratur sonitum quieta Cyme
et Literna palus pigerque Savo.
At flavum caput umidumque late
crinem mollibus impeditus ulvis
Vulturnus levat ora maximoque
pontis Caesarei reclinus arcu
raucis talia faucibus redundat:
‘camporum bone conditor meorum,
qui me vallibus aviis refusum
et [*]() ripas habitare nescientem
recti legibus alvei ligasti,
et nunc ille ego turbidus minaxque,
vix passus dubias prius carinas,
iam pontem fero perviusque caleor;
qui terras rapere et rotare silvas
adsueram—pudet!—. amnis esse coepi;
sed grates ago servitusque tanti est,
quod sub te duce, te iubente cessi,
quod tu maximus arbiter meaeque
victor perpetuus legere ripae,
et nunc limite me colis beato
nec sordere sinis malumque late
deterges sterilis soli pudorem,
ne me pulvereum gravemque caelo
Tyrrheni sinus obluat [*]() profundi,
qualis Cinyphius tacente ripa
Poenos Bagrada serpit inter agros,
sed talis ferar, ut nitente cursu
tranquillum mare proximumque possim
puro gurgite provocare Lirim.’

[*](et s: it M. )

[*](obluat M: obruat s. )

Haec amnis pariterque se levarat
ingenti plaga marmorata dorso,
huius ianua prosperumque limen
arcus, belligeris ducis tropaeis
et totis Ligurum nitens metallis,
quantus nubila qui coronat imbri.[*]()
illic flectitur excitus viator,
illic Appia se dolet relinqui,
tune velocior acriorque cursus,
tunc ipsos iuvat impetus iugales;
ceu fessis ubi remigum lacertis
primae carbasa ventilatis, aurae,
ergo omnes, age, quae sub axe primo
Romani colitis fidem parentis,
prono limite commeate gentes,
Eoae citius venite laurus.
nil obstat cupidis, nihil moratur:
qui primo Tiberim relinquit ortu,
primo vespere naviget Lucrinum.
Sed quam fine viae recentis imo,
qua monstrat veteres Apollo Cumas,
albam crinibus infulisque cerno!
visu fallimur? an sacris ab antris
profert Chalcidicas Sibylla laurus?
cedamus; chely, iam repone cantus:
vates sanctior incipit, tacendum est.
en! et colla rotat novisque late
bacchatur spatiis viamque replet,
tunc sic virgineo profatur ore:
‘dicebam, veniet—manete campi
atque amnis—, veniet favente caelo,

[*](imbri M: Iri s. )

qui foedum nemus et putres harenas
celsis pontibus et via levabit.
en! hic est deus, hunc iubet beatis
pro se Iuppiter imperare terris;
quo non dignior has subit habenas,
ex quo me duce praescios Averni
Aeneas avide futura quaerens
lucos et penetravit et reliquit.
hic paci bonus, hic timendus armis,
Natura melior potentiorque.
hic si flammigeros teneret axes,
largis, India, nubibus maderes.
undaret [*]() Libye, teperet Haemus.
salve, dux hominum et parens deorum,
provisum mihi conditumque numen.
nec iam putribus evoluta chartis
sollemni prece quindecim virorum
perlustra mea dicta, sed canentem
ipsam comminus, ut mereris, audi.
vidi [*]() quam seriem [*]() merentis [*]() aevi
pronectant tibi candidae sorores:
magnus te manet ordo saeculorum,
natis longior abnepotibusque
annos perpetua geres iuventa,
quos fertur placidos adisse Nestor,
quos Tithonia computat senectus
et quantos ego Delium poposci.
iuravit tibi iam nivalis Arctus,
nunc magnos Oriens dabit triumphos.
ibis qua vagus Hercules et Euhan
ultra sidera flammeumque solem
et Nili caput et nives Atlantis,

[*]( undaret M: umbraret Postgate. )

[*]( vidi M: audi Heinsius. )

[*]( seriem Dom.: series M. )

[*]( merentis M: variously emended, recentis, morantis, sequentis, etc. )

et laudum cumulo beatus omni
scandes [*]() belliger abnuesque currus;
donec Troicus ignis et renatae
Tarpeius pater intonabit aulae,
haec donec via te regente [*]() terras
annosa magis Appia senescat.’

Curre per Euboicos non segnis, cpistola, campos,
hac ingressa vias,[*]() qua nobilis Appia crescit
in latus et molles solidus premit agger harenas.
atque ubi Romuleas velox penetraveris arces,
continuo dextras flavi pete Thybridis oras.
Lydia qua penitus stagnum navale coercet
ripa suburbanisque vadum praetexitur hortis,
illic egregium formaque animisque videbis
Marcellum et celso praesignem vertice nosces.
cui primam solito vulgi de more salutem,
mox inclusa modis haec reddere verba memento:

[*](scandes s: sandes M: laudes conj. Phill, frondes Slater. )

[*](regente s: gerente M. )

[*]( vias M: via Vollmer. )

‘Iam terras volucremque polum fuga veris aquosi
laxat et Icariis caelum latratibus urit;
ardua iam densae rarescunt moenia Romae,
hos Praeneste sacrum, nemus hos glaciale Dianae,
Algidus aut horrens aut Tuscula protegit umbra,
Tiburis hi lucos Anienaque [*]() frigora captant.
te quoque clamosae quaenam plaga mitior urbi
subtrahit? aestivos quo decipis aere soles?
quid? tuus ante omnis, tua cura potissima, Gallus,
nec non noster amor—dubium morumne probandus
ingeniine bonis—Latiis aestivat in oris
anne metalliferae repetit iam moenia Lunae
Tyrrhenasque domos? quod si tibi proximus haeret,
non ego nunc vestro procul a sermone recedo;
certum est, inde sonus geminas mihi circuit aures,
sed tu, dum nimio possessa Hyperione flagrat
torva Cleonaei iuba sideris, exue curis
pectus et assiduo temet furare labori,
et sontes operit pharetras arcumque retendit
Parthus et Eleis auriga laboribus actos
Alpheo permulcet equos et nostra fatescit
laxaturque chelys: vires instigat alitque
tempestiva quies, maior post otia virtus!
talis cantata Briseide venit Achilles
acrior et positis erupit in Hectora plectris.
te quoque flammabit tacite repetita parumper
desidia et solitos [*]() novus exultabis in actus,
certe iam Latiae non miscent iurgia leges,

[*](Anienaque s: amenaque M. )

[*](solitos s: solidos M and Vollmer. the dog, named Maera, belonged to Icarus, son of Oebalus, king of Sparta, and was made a star after its death. )

et pacem piger annus habet messesque reversae
dimisere forum, nec iam tibi turba reorum
vestibulo querulique rogant exire clientes;
cessat centeni moderatrix iudicis hasta,
qua tibi sublimi iam nunc celeberrima fama
eminet et iuvenis facundia praeterit annos.
felix curarum, cui non Heliconia cordi
serta nec imbelles Parnasi e vertice laurus,
sed viget ingenium et magnos accinctus in usus
fert animus quascumque vices: nos otia vitae
solamur cantu ventosaque gaudia famae
quaerimus, en egomet somnum et geniale secutus
litus, ubi Ausonio se condidit hospita portu
Parthenope, tenues ignavo pollice chordas
pulso Maroneique sedens in margine templi
sumo animum et magni tumidis adcanto magistri:
at tu, si longi cursum dabit Atropos aevi,
—detque, precor, Latiique ducis sic numina pergant,
quem tibi posthabito studium est coluisse Tonante,
quique tuos alio subtexit munere fasces
et spatia obliquae mandat renovare Latinae!—
forsitan Ausonias ibis frenare cohortes
aut Rheni populos aut nigrae litora Thyles
aut Histrum servare datur metuendaque portae
limina Caspiacae. nec enim tibi sola potentis
eloquii virtus: sunt membra accommoda bellis

quique gravem tarde [*]() subeant thoraca lacerti:
seu campo pedes ire pares, est agmina supra
nutaturus apex; seu frena sonantia flectes,
serviet asper equus, nos facta aliena canendo
vergimur in senium: propriis tu pulcher in armis
ipse canenda geres parvoque exempla parabis
magna Getae, dignos quem iam nunc belliger actus
poscit avus praestatque [*]() domi novisse triumphos,
surge, agedum, iuvenemque, puer, deprende parentem,
stemmate materno felix, virtute paterna.
iam te blanda sinu Tyrio sibi Gloria [*]() felix
educat et cunctas gaudet spondere curules.’—
Haec ego Chalcidicis ad te, Marcelle, sonabam
litoribus, fractas ubi Vesvius erigit iras,
aemula Trinacriis volvens incendia flammis.
mira fides! credetne virum ventura propago,
cum segetes iterum, cum iam haec deserta virebunt,
infra urbes populosque premi proavitaque fato [*]()
rura abiisse pari [*]()? necdum letale minari
cessat apex. procul ista tuo sint fata Teati
nec Marrucinos agat haec insania montes.
Nunc si forte meis quae sint exordia musis
scire petis, iam Sidonios emensa labores
Thebais optato collegit carbasa portu
Parnasique iugis silvaque Heliconide festis

[*](tarde M: subeant arte O. Mueller: artandi conj. Phillimore. )

[*](avus praestatque M (avos prestatque): perstatque Peyrared and Vollmer: avo spernitque Phillimore. )

[*](gloria M: curia Markland. )

[*](fato Slater: toto M: tosto Vollmer: tota Grasberger. )

[*](pari Slater: mari M. )

tura dedit flammis et virginis exta iuvencae
votiferaque meas suspendit ab arbore vittas.
nunc vacuos crines alio subit infula nexu:
Troia quidem magnusque mihi temptatur Achilles,
sed vocat arcitenens alio pater armaque monstrat
Ausonii maiora ducis, trahit impetus illo
iam pridem retrahitque timor, stabuntne sub illa
mole umeri an magno vincetur pondere cervix?
dic, Marcelle, feram? fluctus an sueta minores
nosse ratis nondum Ioniis credenda periclis?
Iamque vale et penitus voti tibi vatis honorem [*]()
corde exire veta; nec enim Tirynthius almae [*]()
parens [*]() amicitiae; cedet tibi gloria fidi
Theseos, et lacerum qui circa moenia Troiae
Priamiden caeso solacia traxit amico.