Silvae
Statius, P. Papinius (Publius Papinius)
Statius, P. Papinius. Statius, Volume 1. Mozley, John Henry, editor. London: William Heinemann; New York: G.P. Putnam's Sons, 1928.
- antiquae Babylonis opes et Zeugma, Latinae
- pacis iter, quam [*]() dulce nemus florentis Idymes,
- quo pretiosa Tyros rubeat, quo [*]() purpura suco
- Sidoniis iterata cadis, [*]() ubi germine primum
- candida felices sudent opobalsama virgae:
- ast ego, devictis dederim quae busta Pelasgis
- quaeve laboratas claudat mihi pagina Thebas.
- Summa deum, Pietas, cuius gratissima caelo
- rara profanatas inspectant numina terras, [*](quam Baehrens: qua M. )[*](quo quo Gronovius: qua qua M. )[*](cadis Gronovius: vadis M. )
- huc vittata comam niveoque insignis amictu,
- qualis adhuc praesens nullaque expulsa nocentum
- fraude rudes populos atque aurea regna colebas,
- mitibus exsequiis ades et lugentis Etrusci
- cerne pios fletus laudataque lumina terge.
- nam quis inexpleto rumpentem pectora questu
- complexumque rogos incumbentemque favillis
- aspiciens non aut primaevae funera plangi
- coniugis aut nati modo pubescentia credat
- ora rapi flammis? pater est, qui fletur. adeste
- dique hominesque sacris, procul hinc, procul ite nocentes,
- si cui corde nefas tacitum fessique senectus
- longa patris, si quis pulsatae conscius umquam [*]()
- matris et inferna rigidum timet Aeacon urna:
- insontes castosque voco. tenet ecce seniles
- leniter implicitos vultus sanctamque parentis
- canitiem spargit lacrimis animaeque supremum
- frigus amat; celeres genitoris filius annos
- —mira fides!—nigrasque putat properasse sorores,
- exsultent placidi Lethaea ad flumina manes,
- Elysiae gaudete domus; date serta per aras
- festaque pallentes hilarent altaria lucos,
- felix, haec,[*]() nimium felix plorataque nato
- umbra venit, longe Furiarum sibila, longe
- tergeminus custos, penitus via longa patescat
- manibus egregiis, eat horrendumque silentis
- accedat domini solium gratesque supremas
- perferat et totidem iuveni roget anxius annos. [*](unquam M: anguem Postgate. )[*](haec Slater: et M: a, heu, o, en edd. )
- Macte pio gemitu! dabimus solacia dignis
- luctibus Aoniasque tuo sacrabimus ultro
- inferias, Etrusce, seni! tu largus Eoa
- germina, tu messes Cilicumque Arabumque superbas
- merge rogis; ferat ignis opes heredis et alto
- aggere missuri nitido pia nubila caelo
- stipentur cineres: nos non arsura feremus
- munera, venturosque tuus durabit in annos
- me monstrante dolor, neque enim mihi flere parentem
- ignotum, similis gemui proiectus ad ignem.
- ille mihi tua damna dies compescere cantu
- suadet: et ipse tuli quos nunc tibi confero questus.
- Non tibi clara quidem, senior placidissime, gentis
- linea nec proavis demissum stemma, sed ingens
- supplevit fortuna genus culpamque parentum
- occuluit. nec enim dominos de plebe tulisti,
- sed quibus occasus pariter famulantur et ortus,
- nec pudor iste tibi: quid enim terrisque poloque
- parendi sine lege manet? vice cuncta reguntur [*]()
- alternisque premunt, propriis sub regibus omnis
- terra; premit felix regum diademata Roma;
- hanc ducibus frenare datum; mox crescit in illos
- imperium superis, sed habent et numina legem:
- servit et astrorum velox chorus et vaga servit
- luna nec iniussae totiens redit orbita lueis,
- et—modo si fas est aequare iacentia summis— [*](reguntur Gevart: geruntur M. )
- pertulit et saevi Tirynthius horrida regis
- pacta, nec erubuit famulantis fistula Phoebi.
- Sed neque barbaricis Latio transmissus ab oris:
- Smyrna tibi gentile solum portusque verendo
- fonte Meles Hermique vadum, quo Lydius intrat
- Bacchus et aurato reficit sua cornua limo.
- laeta dehinc series variisque ex ordine curis
- auctus honos; semperque gradi prope numina, semper
- Caesareum coluisse latus sacrisque deorum
- arcanis haerere datum. Tibereia primum
- aula tibi vixdum ora nova imitante iuventa
- panditur—hic annis multa super indole victis
- libertas oblata venit—nec proximus heres,
- immitis quamquam et Furiis agitatus, abegit.
- huic [*]() et in Arctoas tenuis comes usque pruinas
- terribilem adfatu passus visuque tyrannum
- immanemque suis, ut qui metuenda ferarum
- corda domant mersasque iubent iam sanguine tacto
- reddere ab ore manus et nulla vivere praeda.
- praecipuos sed enim merito surrexit [*]() in actus
- nondum stelligerum senior dimissus in axem
- Claudius et longo [*]() transmittit habere nepoti. [*](huic Pol.: hinc M: hunc Aldine. )[*](surrexit M: subvexit Pol. (but cf. Theb. ii. 27). )[*](longo M: longum Gevart. )
- quis superos metuens pariter tot templa, tot aras
- promeruisse datur? summi Iovis aliger Areas
- nuntius; imbrifera potitur Thaumantide Iuno;
- stat celer obsequio iussa ad Neptunia Triton:
- tu totiens mutata ducum iuga rite tulisti
- integer, inque omni felix tua cumba profundo.
- Iamque piam lux alta domum praecelsaque toto
- intravit Fortuna gradu; iam creditur uni
- sanctarum digestus opum partaeque per omnis
- divitiae populos magnique impendia mundi,
- quicquid ab auriferis eiectat Hiberia fossis,
- Dalmatico quod monte nitet, quod messibus Afris
- verritur, aestiferi quicquid terit area Nili,
- quodque legit mersus pelagi scrutator Eoi,
- et Lacedaemonii pecuaria culta Galaesi
- perspicuaeque nives Massylaque robora et Indi
- dentis honos: uni parent commissa ministro,
- quae Boreas quaeque Eurus atrox, quae nubilus Auster
- invehit: hibernos citius numeraveris imbres
- silvarumque comas, vigil idem animique sagacis [*]()
- et citus [*]() evolvit quantum Romana sub omni
- pila die quantumque tribus, quid templa, quid alti
- undarum cursus, quid propugnacula poseant [*](vigil idem animique sagacis Leo: vigilite animaeque sagacis M, variously emended; usque, iste, ipse edd., vigili tu animoque sagaci Peyrared (evolvis 99) etc. )[*](et citus Salmasius: exitus M: anxius Hirschfeld. gold-mines of Dalmatia are also mentioned iv. 7. 13; cf. also the simile in Theb. vi. 880. Since Tiberius mining rights were vested in the Emperor. The Imperial fiscus also derived income from African wheat, from pearl-fisheries, )
- aequoris aut longe series porrecta viarum;
- quod domini celsis niteat laquearibus aurum,
- quae divum in vultus igni formanda liquescat
- massa, quid Ausoniae scriptum crepet igne Monetae,
- hinc tibi rara quies animoque exclusa voluptas,
- exiguaeque dapes et numquam laesa profundo
- cura mero; sed iura tamen genialia cordi
- et mentem vincire toris ac iungere festa
- conubia et fidos domino genuisse clientes.
- Quis sublime genus formamque insignis Etruscae
- nesciat? haud quamquam proprio mihi cognita visu,
- sed decus eximium famae par reddit imago,
- vultibus et similis [*]() natorum gratia monstrat,
- nec vulgare genus; fasces summamque curulem
- frater et Ausonios enses mandataque fidus
- signa tulit, cum prima truces amentia Dacos
- impulit et magno gens est damnata triumpho,
- sic quicquid patrio cessatum a sanguine, mater
- reddidit, obscurumque latus clarescere vidit
- conubio gavisa domus, nec pignora longe;
- quippe bis ad partus venit Lucina manuque
- ipsa levi gravidos tetigit fecunda labores,
- felix a! si longa dies, si cernere vultus
- natorum viridesque genas tibi iusta dedissent
- stamina! sed media cecidere abrupta iuventa
- gaudia, florentesque manu scidit Atropos annos;
- qualia pallentes declinant lilia culmos [*](vultibus et similis Phillimore: vultibus et sibimet similis M: et sibimet similis Skutsch, Krohn. )
- pubentesque rosae primos moriuntur ad austros,
- aut ubi venia novis exspirat purpura pratis.
- illa sagittiferi circum volitastis, Amores,
- funera maternoque rogos unxistis amomo;
- nec modus aut pennis laceris aut crinibus ignem
- spargere, collectaeque pyram struxere pharetrae.
- quas tunc inferias aut quae lamenta dedisses
- maternis, Etrusce, rogis, qui funera patris
- haud matura putas atque hos pius ingeniis annos!
- Illum et qui nutu superas nunc temperat arces,
- progeniem claram terris partitus et astris,
- laetus Idumaei donavit honore triumphi
- dignatusque loco victricis et ordine pompae
- non vetuit, tenuesque nihil minuere parentes,
- atque idem in cuneos populo deduxit equestres
- mutavitque genus laevaeque ignobile ferrum
- exuit et celso natorum aequavit honorem.[*]()
- dextra bis octonis fluxerunt saecula lustris,
- atque aevi sine nube tenor, quam dives in usus
- natorum totoque volens excedere censu,
- testis adhuc largi nitor inde adsuetus Etrusci,
- cui tua non humilis dedit indulgentia mores.
- hunc siquidem amplexu semper revocante tenebas
- blandus et imperio numquam pater; huius honori
- pronior ipse etiam gaudebat cedere frater.
- Quas tibi devoti iuvenes pro patre renato,
- summe ducum, grates, aut quae pia vota rependunt! [*](celso honorem Krohn: celso honore M: celse honori Salinasius. Jews that culminated in the destruction of Jerusalem by Titus. were privileges of the Equestrian order. )
- tu—seu tarda situ rebusque exhausta senectus
- erravit seu blanda diu Fortuna regressum
- maluit—attonitum et venturi fulminis ictus
- horrentem tonitru tantum lenique procella
- contentus monuisse senem; cumque horrida supra
- aequora curarum socius procul Itala rura
- linqueret, hic molles Campani litoris oras
- et Diomedeas concedere iussus in arces
- atque hospes, non exsul, erat. nec longa moratus
- Romuleum reseras iterum, Germanice, limen
- maerentemque foves inclinatosque penates
- erigis. haud mirum, ductor placidissime, quando
- haec est quae victis parcentia foedera Cattis
- quaeque suum Dacis donat clementia montem,
- quae modo Marcomanos post horrida bella vagosque
- Sauromatas Latio non est dignata triumpho.
- Iamque in fine dies et inexorabile pensum
- deficit, hic maesti pietas me poscit Etrusci,
- qualia nec Siculae moderantur carmina rupes
- nec fati iam certus olor saevique marita
- Tereos. heu quantis lassantem brachia vidi
- planctibus et prono fusum super oscula vultu!
- vix famuli comitesque tenent, vix arduus ignis
- summovet. haud aliter gemuit per Sunia [*]() Theseus
- litora,[*]() qui falsis deceperat Aegea velis.
- tunc immane gemens foedatusque ora tepentes [*](per Sunia Polster: periuria M: per inania Bursian: per Ionia Phillimore. )[*](litora M: litore s, and keep periuria. Italy and founded Arpi in Apulia. against Dacians and Marcomanni about 88, Sarmatian war, probably successful but no triumph, 92. )
- adfatur cineres: ‘cur nos, fidissime, linquis
- Fortuna redeunte, pater? modo numina magni
- praesidis atque breves superum placavimus iras,
- nec frueris tantique orbatus muneris usu
- ad manes, ingrate, fugis, nec flectere Parcas
- ut placare malae datur aspera numina Lethes?
- felix, cui magna patrem cervice vehenti
- sacra Mycenaeae patuit reverentia flammae!
- quique tener saevis genitorem Scipio Poenis
- abstulit et Lydi pietas temeraria Lausi.
- ergo et Thessalici coniunx pensare mariti
- funus et immitem potuit Styga vincere supplex
- Thracius? hoc quanto melius pro patre liceret!
- non totus rapiere tamen, nec funera mittam
- longius; hic manes, hic intra tecta tenebo:
- tu custos dominusque laris, tibi cuncta tuorum
- parebunt; ego rite minor semperque secundus
- assiduas libabo dapes et pocula sacris
- manibus effigiesque colam; te lucida saxa,
- te similem doctae referet mihi linea cerae,
- nunc ebur et fulvum vultus mutabitur aurum,
- inde viam morum longaeque examina vitae
- adfatusque pios monituraque somnia poscam.’
- Talia dicentem genitor dulcedine laeta
- audit et immites lente descendit ad umbras
- verbaque dilectae fert narraturus Etruscae.
- Salve supremum, senior mitissime patrum,
- supremumque vale, qui numquam sospite nato
- triste chaos maestique situs patiere sepulcri.
- semper odoratis spirabunt floribus arae,
- semper et Assyrios felix bibet urna liquores
- et lacrimas, qui maior honos, hic sacra litabit
- manibus eque tua tumulum tellure levabit,
- nostra quoque exemplo meritus tibi carmina sancit
- hoc etiam gaudens cinerem donasse sepulcro.
- Ite, comae, facilemque precor transcurrite pontum,
- ite coronato recubantes molliter auro;
- ite, dabit cursus mitis Cytherea secundos
- placabitque notos, fors et de puppe timenda
- transferet inque sua ducet super aequora concha.
- accipe laudatos, iuvenis Phoebeie, crines,
- quos tibi Caesarem donat puer, accipe laetus
- intonsoque ostende patri, sine dulce nitentes
- comparet atque diu fratris putet esse Lyaei.
- forsan et ipse comae numquam labentis honorem
- praemetet atque alio clusum tibi ponet in auro.
- Pergame, pinifera multum felicior Ida! [*](EARINI Pol.: IERINI M. )
- illa licet sacrae placeat sibi nube [*]() rapinae
- —nempe dedit superis illum, quem turbida semper
- Iuno videt refugitque manum nectarque recusat—,
- at tu grata deis pulchroque insignis alumno
- misisti Latio, placida quem fronte ministrum
- Iuppiter Ausonius pariter Romanaque Iuno
- aspiciunt et uterque probant, nec tanta potenti
- terrarum domino divum sine mente voluptas.
- Dicitur Idalios Erycis de vertice lucos
- dum petit et molles agitat Venus aurea cygnos,
- Pergameas intrasse domos, ubi maximus aegris
- auxiliator adest et festinantia sistens
- fata salutifero mitis deus incubat angui.
- hic puerum egregiae praeclarum sidere formae
- ipsius ante dei ludentem conspicit aras.
- ac primum subita paulum decepta figura
- natorum de plebe putat; sed non erat illi
- arcus et ex umeris nullae fulgentibus umbrae.
- miratur puerile decus vultumque comasque
- aspiciens tune Ausonias ait ‘ibis ad arces,
- neglectus Veneri? tu sordida tecta iugumque
- servitii vulgare feres? procul absit: ego isti,
- quem meruit, formae dominum dabo. vade age mecum,
- vade, puer: ducam volucri per sidera curru
- donum immane duci; nec te plebeia manebunt
- iura: Palatino famulus deberis amori, nil ego,
- nil, fateor, toto tam dulce sub orbe aut vidi
- aut genui, cedet tibi Latmius [*]() ultro [*](nube M: laude Markland: pube Koestlin. )[*](Latmius Dom.: lamus M. )
- Sangariusque puer quemque irrita fontis imago
- et sterilis consumpsit amor. te caerula Nais
- mallet et adprensa traxisset fortius urna.
- tu, puer, ante omnis; solus formosior ille,
- cui daberis.’ sic orsa leves secum ipsa per auras
- tollit olorinaque iubet considere biga.
- nec mora. iam Latii montes veterisque penates
- Evandri, quos mole nova pater inclitus orbis
- excolit et summis aequat Germanicus astris.
- tunc propior iam cura deae, quae forma capillis
- optima, quae vestis roseos accendere vultus
- apta, quod in digitis, collo quod dignius aurum.
- norat caelestis oculos ducis ipsaque taedas
- iunxerat et plena dederat conubia dextra:
- sic ornat crines, Tyrios sic fundit amictus,
- dat radios ignemque suum. cessere priores
- deliciae famulumque greges; hic pocula magno
- prima duci murrasque graves crystallaque portat
- candidiore manu: crescit nova gratia Baccho.
- Care puer superis, qui praelibare verendum
- nectar et ingentem totiens contingere dextram
- electus, quam nosse Getae, quam tangere Persae
- Armeniique Indique petunt! o sidere dextro
- edite, multa tibi divum indulgentia favit!
- olim etiam, ne prima genas lanugo nitentes
- carperet et pulchrae fuscaret gratia formae,
- ipse deus patriae celsam trans aequora liquit
- Pergamon. haud ulli puerum mollire potestas
- credita, sed tacita iuvenis Phoebeius arte
- leniter haud ullo concussum vulnere corpus [*]()
- de sexu transire iubet, tamen anxia curis
- mordetur puerique timet Cytherea dolores,
- nondum pulchra ducis clementia coeperat ortu
- intactos servare mares; nunc frangere sexum
- atque hominem mutare nefas, gavisaque solos
- quos genuit natura videt, nec lege sinistra
- ferre timent famulae natorum pondera matres.
- Tu quoque nunc iuvenis, genitus si tardius esses,
- umbratusque genas et adultos fortior artus,
- non unum gaudens Phoebea ad limina munus
- misisses; patrias nunc solus crinis ad oras
- naviget. hunc multo Paphie saturabat amomo,
- hunc nova tergemina pectebat Gratia dextra;
- huic et purpurei cedet coma saucia Nisi,
- et quam Sperchio tumidus servabat Achilles.
- ipsi, cum primum niveam praecerpere frontem
- decretum est umerosque manu nudare nitentes,
- adcurrunt teneri Paphia cum matre volucres
- expediuntque comas et Serica pectore ponunt
- pallia, tunc iunctis crinem incidere sagittis
- atque auro gemmisque locant, rapit ipsa cadentem
- mater et arcanos iterat Cytherea liquores.[*]()
- tunc puer e turba, manibus qui forte supinis
- nobile gemmato speculum portaverat auro,
- ‘hoc quoque demus," ait; " patriis nec gratius ullum
- munus erit templis ipsoque potentius auro. [*](corpus s: corpeus M, and Pol. (from P), whence Phillimore suspects corpus cum vulnere carpens. )[*](arcanos liquores M: arcano saturat liquore Schrader. )
- tu modo fige aciem et vultus hic usque relinque.’
- sic ait et speculum reclusit imagine rapta.
- At puer egregius tendens ad sidera palmas,
- ‘his mihi pro donis, hominum mitissime custos,
- si merui, longa dominum renovare iuventa
- atque orbi servare velis! hoc sidera mecum,
- hoc undae terraeque rogant, eat, oro, per annos
- Iliacos Pyliosque simul, propriosque penates
- gaudeat et secum Tarpeia senescere templa.’
- sic ait et motas miratur Pergamos aras.
- Quid mihi maesta dic, sociis quid noctibus, uxor,
- anxia pervigil! ducis suspiria cura?
- non metuo ne laesa fides aut pectore in isto
- alter amor; nullis in te datur ire sagittis
- —audiat infesto licet hoc Rhamnusia vultu—,non
- datur, et si egomet patrio de litore raptus
- quattuor emeritis per bella, per aequora lustris
- errarem, tu mille procos intacta fugares,
- non intersectas commenta retexere telas,
- sed sine fraude palam, thalamosque armata negasses.
- dic tamen, unde alta [*]() mihi fronte et nubila vultus?
- anne quod Euboicos fessus remeare penates
- auguror et patria senium componere terra? [*](ECLOGA AD UXOREM s: VIA DOMITIANA M: AD CLAUDIAM s Ed. Prin. )[*](alta M: alia Aldine. )
- cur hoc triste tibi? certe lascivia corde [*]()
- nulla nec aut rapidi mulcent te proelia Circi
- aut intrat sensus clamosi turba theatri;
- sed probitas et opaca quies et sordida numquam gaudia.
- Quas autem comitem te rapto per undas?
- quamquam et si gelidas irem mansurus ad Arctos
- vel super Hesperiae vada caligantia Thyles
- aut septemgemini caput haud penetrabile Nili,
- hortarere vias. etenim tua—nempe benigna
- quam mihi sorte Venus iunctam florentibus annis
- servat et in senium—, tua, quae me vulnere primo
- intactum thalamis et adhuc iuvenile vagantem
- fixisti, tua frena libens docilisque recepi,
- et semel insertas non mutaturus habenas
- usque premo, tu me nitidis Albana ferentem
- dona comis sancteque indutum Caesaris auro
- visceribus complexa tuis sertisque dedisti
- oscula anhela meis; tu, cum Capitolia nostrae
- infitiata lyrae, saevum ingratumque dolebas [*]()
- mecum victa Iovem; tu procurrentia primis
- carmina nostra sonis totasque in murmure noctes
- aure rapis vigili; longi tu sola laboris
- conscia, cumque tuis crevit mea Thebais annis,
- qualem te nuper Stygias prope raptus ad umbras,
- cum iam Lethaeos audirem comminus amnes,
- aspexi, tenuique oculos iam morte cadentes,
- scilicet exhausti Lachesis mihi tempora fati [*](corde M: cordi Dom. )[*](dolebas Dom.: doleres M: dolere Krohn. in music and poetry, at one of which Statius was victorious. It was a great disappointment that he failed at )
- te tantum miserata dedit, superique potentes
- invidiam timuere tuam. post ista propinquum
- nunc iter optandosque sinus comes ire moraris?
- heu ubi nota fides totque explorata per usus,
- qua veteres Latias Graias heroidas aequas?
- isset ad Iliacas—quid enim deferret amantes?—
- Penelope gavisa domos, si passus Ulixes:
- questa est Aegiale, questa est Meliboea relinqui,
- et quam—quam saevi!—[*]() fecerunt maenada planctus.
- nec minor his tu nosse Iidem vitamque maritis
- dedere, sic certe cineres umbramque priorem
- quaeris adhuc, sic exsequias amplexa canori
- coniugis ingentes iterasti pectore planctus,
- iam mea. nec pietas alia est tibi curaque natae,
- sic et mater amas, sic numquam corde recedit
- nata tuo, fixamque animi penetralibus imis
- nocte dieque tenes, non sic Trachinia [*]() nidos
- Alcyone, vernos non sic Philomela penates
- circuit amplectens animamque in pignora transfert.
- te [*]() nunc illa tenet, viduo quod sola cubili
- otia iam pulchrae terit infecunda iuventae.
- sed venient, plenis venient conubia taedis.
- sic certe formaeque bonis animique meretur;
- sive chelyn complexa petit seu voce paterna [*](quamquam saevi M: quam—quam saevi—Pol. )[*](Trachinia s: intracia M. )[*](te Phillimore: et M, heu Dom. )
- discendum Musis sonat et mea carmina flectit,
- candida seu molli diducit brachia motu:
- ingenium probitas artemque modestia vincit,
- nonne leves pueros, non te, Cytherea, pudebit
- hoc cessare decus? nec tantum Roma iugales
- conciliare toros festasque accendere taedas
- fertilis: et nostra generi tellure dabuntur,
- non adeo Vesuvinus apex et flammea diri
- montis hiems trepidas exhausit civibus urbes:
- stant populisque vigent, hinc auspice condita Phoebo
- tecta Dicarchei portusque et litora mundi
- hospita: at hinc magnae tractus imitantia Romae
- quae Capys advectis implevit moenia Teucris,
- nostra quoque et propriis tenuis nec rara colonis
- Parthenope, cui mite solum trans aequora vectae
- ipse Dionaea [*]() monstravit Apollo columba.
- Has ego te sedes—nam nec mihi barbara Thrace
- nec Libye natale solum—transferre laboro,