Silvae

Statius, P. Papinius (Publius Papinius)

Statius, P. Papinius. Statius, Volume 1. Mozley, John Henry, editor. London: William Heinemann; New York: G.P. Putnam's Sons, 1928.

stat celer obsequio iussa ad Neptunia Triton:
tu totiens mutata ducum iuga rite tulisti
integer, inque omni felix tua cumba profundo.
Iamque piam lux alta domum praecelsaque toto
intravit Fortuna gradu; iam creditur uni
sanctarum digestus opum partaeque per omnis
divitiae populos magnique impendia mundi,
quicquid ab auriferis eiectat Hiberia fossis,
Dalmatico quod monte nitet, quod messibus Afris
verritur, aestiferi quicquid terit area Nili,
quodque legit mersus pelagi scrutator Eoi,
et Lacedaemonii pecuaria culta Galaesi
perspicuaeque nives Massylaque robora et Indi
dentis honos: uni parent commissa ministro,
quae Boreas quaeque Eurus atrox, quae nubilus Auster
invehit: hibernos citius numeraveris imbres
silvarumque comas, vigil idem animique sagacis [*]()
et citus [*]() evolvit quantum Romana sub omni
pila die quantumque tribus, quid templa, quid alti
undarum cursus, quid propugnacula poseant

[*](vigil idem animique sagacis Leo: vigilite animaeque sagacis M, variously emended; usque, iste, ipse edd., vigili tu animoque sagaci Peyrared (evolvis 99) etc. )

[*](et citus Salmasius: exitus M: anxius Hirschfeld. gold-mines of Dalmatia are also mentioned iv. 7. 13; cf. also the simile in Theb. vi. 880. Since Tiberius mining rights were vested in the Emperor. The Imperial fiscus also derived income from African wheat, from pearl-fisheries, )

aequoris aut longe series porrecta viarum;
quod domini celsis niteat laquearibus aurum,
quae divum in vultus igni formanda liquescat
massa, quid Ausoniae scriptum crepet igne Monetae,
hinc tibi rara quies animoque exclusa voluptas,
exiguaeque dapes et numquam laesa profundo
cura mero; sed iura tamen genialia cordi
et mentem vincire toris ac iungere festa
conubia et fidos domino genuisse clientes.
Quis sublime genus formamque insignis Etruscae
nesciat? haud quamquam proprio mihi cognita visu,
sed decus eximium famae par reddit imago,
vultibus et similis [*]() natorum gratia monstrat,
nec vulgare genus; fasces summamque curulem
frater et Ausonios enses mandataque fidus
signa tulit, cum prima truces amentia Dacos
impulit et magno gens est damnata triumpho,
sic quicquid patrio cessatum a sanguine, mater
reddidit, obscurumque latus clarescere vidit
conubio gavisa domus, nec pignora longe;
quippe bis ad partus venit Lucina manuque
ipsa levi gravidos tetigit fecunda labores,
felix a! si longa dies, si cernere vultus
natorum viridesque genas tibi iusta dedissent
stamina! sed media cecidere abrupta iuventa
gaudia, florentesque manu scidit Atropos annos;
qualia pallentes declinant lilia culmos

[*](vultibus et similis Phillimore: vultibus et sibimet similis M: et sibimet similis Skutsch, Krohn. )

pubentesque rosae primos moriuntur ad austros,
aut ubi venia novis exspirat purpura pratis.
illa sagittiferi circum volitastis, Amores,
funera maternoque rogos unxistis amomo;
nec modus aut pennis laceris aut crinibus ignem
spargere, collectaeque pyram struxere pharetrae.
quas tunc inferias aut quae lamenta dedisses
maternis, Etrusce, rogis, qui funera patris
haud matura putas atque hos pius ingeniis annos!
Illum et qui nutu superas nunc temperat arces,
progeniem claram terris partitus et astris,
laetus Idumaei donavit honore triumphi
dignatusque loco victricis et ordine pompae
non vetuit, tenuesque nihil minuere parentes,
atque idem in cuneos populo deduxit equestres
mutavitque genus laevaeque ignobile ferrum
exuit et celso natorum aequavit honorem.[*]()
dextra bis octonis fluxerunt saecula lustris,
atque aevi sine nube tenor, quam dives in usus
natorum totoque volens excedere censu,
testis adhuc largi nitor inde adsuetus Etrusci,
cui tua non humilis dedit indulgentia mores.
hunc siquidem amplexu semper revocante tenebas
blandus et imperio numquam pater; huius honori
pronior ipse etiam gaudebat cedere frater.
Quas tibi devoti iuvenes pro patre renato,
summe ducum, grates, aut quae pia vota rependunt!

[*](celso honorem Krohn: celso honore M: celse honori Salinasius. Jews that culminated in the destruction of Jerusalem by Titus. were privileges of the Equestrian order. )

tu—seu tarda situ rebusque exhausta senectus
erravit seu blanda diu Fortuna regressum
maluit—attonitum et venturi fulminis ictus
horrentem tonitru tantum lenique procella
contentus monuisse senem; cumque horrida supra
aequora curarum socius procul Itala rura
linqueret, hic molles Campani litoris oras
et Diomedeas concedere iussus in arces
atque hospes, non exsul, erat. nec longa moratus
Romuleum reseras iterum, Germanice, limen
maerentemque foves inclinatosque penates
erigis. haud mirum, ductor placidissime, quando
haec est quae victis parcentia foedera Cattis
quaeque suum Dacis donat clementia montem,
quae modo Marcomanos post horrida bella vagosque
Sauromatas Latio non est dignata triumpho.
Iamque in fine dies et inexorabile pensum
deficit, hic maesti pietas me poscit Etrusci,
qualia nec Siculae moderantur carmina rupes
nec fati iam certus olor saevique marita
Tereos. heu quantis lassantem brachia vidi
planctibus et prono fusum super oscula vultu!
vix famuli comitesque tenent, vix arduus ignis
summovet. haud aliter gemuit per Sunia [*]() Theseus
litora,[*]() qui falsis deceperat Aegea velis.
tunc immane gemens foedatusque ora tepentes

[*](per Sunia Polster: periuria M: per inania Bursian: per Ionia Phillimore. )

[*](litora M: litore s, and keep periuria. Italy and founded Arpi in Apulia. against Dacians and Marcomanni about 88, Sarmatian war, probably successful but no triumph, 92. )

adfatur cineres: ‘cur nos, fidissime, linquis
Fortuna redeunte, pater? modo numina magni
praesidis atque breves superum placavimus iras,
nec frueris tantique orbatus muneris usu
ad manes, ingrate, fugis, nec flectere Parcas
ut placare malae datur aspera numina Lethes?
felix, cui magna patrem cervice vehenti
sacra Mycenaeae patuit reverentia flammae!
quique tener saevis genitorem Scipio Poenis
abstulit et Lydi pietas temeraria Lausi.
ergo et Thessalici coniunx pensare mariti
funus et immitem potuit Styga vincere supplex
Thracius? hoc quanto melius pro patre liceret!
non totus rapiere tamen, nec funera mittam
longius; hic manes, hic intra tecta tenebo:
tu custos dominusque laris, tibi cuncta tuorum
parebunt; ego rite minor semperque secundus
assiduas libabo dapes et pocula sacris
manibus effigiesque colam; te lucida saxa,
te similem doctae referet mihi linea cerae,
nunc ebur et fulvum vultus mutabitur aurum,
inde viam morum longaeque examina vitae
adfatusque pios monituraque somnia poscam.’
Talia dicentem genitor dulcedine laeta
audit et immites lente descendit ad umbras
verbaque dilectae fert narraturus Etruscae.
Salve supremum, senior mitissime patrum,

supremumque vale, qui numquam sospite nato
triste chaos maestique situs patiere sepulcri.
semper odoratis spirabunt floribus arae,
semper et Assyrios felix bibet urna liquores
et lacrimas, qui maior honos, hic sacra litabit
manibus eque tua tumulum tellure levabit,
nostra quoque exemplo meritus tibi carmina sancit
hoc etiam gaudens cinerem donasse sepulcro.

Ite, comae, facilemque precor transcurrite pontum,
ite coronato recubantes molliter auro;
ite, dabit cursus mitis Cytherea secundos
placabitque notos, fors et de puppe timenda
transferet inque sua ducet super aequora concha.
accipe laudatos, iuvenis Phoebeie, crines,
quos tibi Caesarem donat puer, accipe laetus
intonsoque ostende patri, sine dulce nitentes
comparet atque diu fratris putet esse Lyaei.
forsan et ipse comae numquam labentis honorem
praemetet atque alio clusum tibi ponet in auro.
Pergame, pinifera multum felicior Ida!

[*](EARINI Pol.: IERINI M. )

illa licet sacrae placeat sibi nube [*]() rapinae
—nempe dedit superis illum, quem turbida semper
Iuno videt refugitque manum nectarque recusat—,
at tu grata deis pulchroque insignis alumno
misisti Latio, placida quem fronte ministrum
Iuppiter Ausonius pariter Romanaque Iuno
aspiciunt et uterque probant, nec tanta potenti
terrarum domino divum sine mente voluptas.
Dicitur Idalios Erycis de vertice lucos
dum petit et molles agitat Venus aurea cygnos,
Pergameas intrasse domos, ubi maximus aegris
auxiliator adest et festinantia sistens
fata salutifero mitis deus incubat angui.
hic puerum egregiae praeclarum sidere formae
ipsius ante dei ludentem conspicit aras.
ac primum subita paulum decepta figura
natorum de plebe putat; sed non erat illi
arcus et ex umeris nullae fulgentibus umbrae.
miratur puerile decus vultumque comasque
aspiciens tune Ausonias ait ‘ibis ad arces,
neglectus Veneri? tu sordida tecta iugumque
servitii vulgare feres? procul absit: ego isti,
quem meruit, formae dominum dabo. vade age mecum,
vade, puer: ducam volucri per sidera curru
donum immane duci; nec te plebeia manebunt
iura: Palatino famulus deberis amori, nil ego,
nil, fateor, toto tam dulce sub orbe aut vidi
aut genui, cedet tibi Latmius [*]() ultro

[*](nube M: laude Markland: pube Koestlin. )

[*](Latmius Dom.: lamus M. )

Sangariusque puer quemque irrita fontis imago
et sterilis consumpsit amor. te caerula Nais
mallet et adprensa traxisset fortius urna.
tu, puer, ante omnis; solus formosior ille,
cui daberis.’ sic orsa leves secum ipsa per auras
tollit olorinaque iubet considere biga.
nec mora. iam Latii montes veterisque penates
Evandri, quos mole nova pater inclitus orbis
excolit et summis aequat Germanicus astris.
tunc propior iam cura deae, quae forma capillis
optima, quae vestis roseos accendere vultus
apta, quod in digitis, collo quod dignius aurum.
norat caelestis oculos ducis ipsaque taedas
iunxerat et plena dederat conubia dextra:
sic ornat crines, Tyrios sic fundit amictus,
dat radios ignemque suum. cessere priores
deliciae famulumque greges; hic pocula magno
prima duci murrasque graves crystallaque portat
candidiore manu: crescit nova gratia Baccho.
Care puer superis, qui praelibare verendum
nectar et ingentem totiens contingere dextram
electus, quam nosse Getae, quam tangere Persae
Armeniique Indique petunt! o sidere dextro
edite, multa tibi divum indulgentia favit!
olim etiam, ne prima genas lanugo nitentes
carperet et pulchrae fuscaret gratia formae,
ipse deus patriae celsam trans aequora liquit
Pergamon. haud ulli puerum mollire potestas

credita, sed tacita iuvenis Phoebeius arte
leniter haud ullo concussum vulnere corpus [*]()
de sexu transire iubet, tamen anxia curis
mordetur puerique timet Cytherea dolores,
nondum pulchra ducis clementia coeperat ortu
intactos servare mares; nunc frangere sexum
atque hominem mutare nefas, gavisaque solos
quos genuit natura videt, nec lege sinistra
ferre timent famulae natorum pondera matres.
Tu quoque nunc iuvenis, genitus si tardius esses,
umbratusque genas et adultos fortior artus,
non unum gaudens Phoebea ad limina munus
misisses; patrias nunc solus crinis ad oras
naviget. hunc multo Paphie saturabat amomo,
hunc nova tergemina pectebat Gratia dextra;
huic et purpurei cedet coma saucia Nisi,
et quam Sperchio tumidus servabat Achilles.
ipsi, cum primum niveam praecerpere frontem
decretum est umerosque manu nudare nitentes,
adcurrunt teneri Paphia cum matre volucres
expediuntque comas et Serica pectore ponunt
pallia, tunc iunctis crinem incidere sagittis
atque auro gemmisque locant, rapit ipsa cadentem
mater et arcanos iterat Cytherea liquores.[*]()
tunc puer e turba, manibus qui forte supinis
nobile gemmato speculum portaverat auro,
‘hoc quoque demus," ait; " patriis nec gratius ullum
munus erit templis ipsoque potentius auro.

[*](corpus s: corpeus M, and Pol. (from P), whence Phillimore suspects corpus cum vulnere carpens. )

[*](arcanos liquores M: arcano saturat liquore Schrader. )

tu modo fige aciem et vultus hic usque relinque.’
sic ait et speculum reclusit imagine rapta.
At puer egregius tendens ad sidera palmas,
‘his mihi pro donis, hominum mitissime custos,
si merui, longa dominum renovare iuventa
atque orbi servare velis! hoc sidera mecum,
hoc undae terraeque rogant, eat, oro, per annos
Iliacos Pyliosque simul, propriosque penates
gaudeat et secum Tarpeia senescere templa.’
sic ait et motas miratur Pergamos aras.

Quid mihi maesta dic, sociis quid noctibus, uxor,
anxia pervigil! ducis suspiria cura?
non metuo ne laesa fides aut pectore in isto
alter amor; nullis in te datur ire sagittis
—audiat infesto licet hoc Rhamnusia vultu—,non
datur, et si egomet patrio de litore raptus
quattuor emeritis per bella, per aequora lustris
errarem, tu mille procos intacta fugares,
non intersectas commenta retexere telas,
sed sine fraude palam, thalamosque armata negasses.
dic tamen, unde alta [*]() mihi fronte et nubila vultus?
anne quod Euboicos fessus remeare penates
auguror et patria senium componere terra?

[*](ECLOGA AD UXOREM s: VIA DOMITIANA M: AD CLAUDIAM s Ed. Prin. )

[*](alta M: alia Aldine. )

cur hoc triste tibi? certe lascivia corde [*]()
nulla nec aut rapidi mulcent te proelia Circi
aut intrat sensus clamosi turba theatri;
sed probitas et opaca quies et sordida numquam gaudia.
Quas autem comitem te rapto per undas?
quamquam et si gelidas irem mansurus ad Arctos
vel super Hesperiae vada caligantia Thyles
aut septemgemini caput haud penetrabile Nili,
hortarere vias. etenim tua—nempe benigna
quam mihi sorte Venus iunctam florentibus annis
servat et in senium—, tua, quae me vulnere primo
intactum thalamis et adhuc iuvenile vagantem
fixisti, tua frena libens docilisque recepi,
et semel insertas non mutaturus habenas
usque premo, tu me nitidis Albana ferentem
dona comis sancteque indutum Caesaris auro
visceribus complexa tuis sertisque dedisti
oscula anhela meis; tu, cum Capitolia nostrae
infitiata lyrae, saevum ingratumque dolebas [*]()
mecum victa Iovem; tu procurrentia primis
carmina nostra sonis totasque in murmure noctes
aure rapis vigili; longi tu sola laboris
conscia, cumque tuis crevit mea Thebais annis,
qualem te nuper Stygias prope raptus ad umbras,
cum iam Lethaeos audirem comminus amnes,
aspexi, tenuique oculos iam morte cadentes,
scilicet exhausti Lachesis mihi tempora fati

[*](corde M: cordi Dom. )

[*](dolebas Dom.: doleres M: dolere Krohn. in music and poetry, at one of which Statius was victorious. It was a great disappointment that he failed at )

te tantum miserata dedit, superique potentes
invidiam timuere tuam. post ista propinquum
nunc iter optandosque sinus comes ire moraris?
heu ubi nota fides totque explorata per usus,
qua veteres Latias Graias heroidas aequas?
isset ad Iliacas—quid enim deferret amantes?—
Penelope gavisa domos, si passus Ulixes:
questa est Aegiale, questa est Meliboea relinqui,
et quam—quam saevi!—[*]() fecerunt maenada planctus.
nec minor his tu nosse Iidem vitamque maritis
dedere, sic certe cineres umbramque priorem
quaeris adhuc, sic exsequias amplexa canori
coniugis ingentes iterasti pectore planctus,
iam mea. nec pietas alia est tibi curaque natae,
sic et mater amas, sic numquam corde recedit
nata tuo, fixamque animi penetralibus imis
nocte dieque tenes, non sic Trachinia [*]() nidos
Alcyone, vernos non sic Philomela penates
circuit amplectens animamque in pignora transfert.
te [*]() nunc illa tenet, viduo quod sola cubili
otia iam pulchrae terit infecunda iuventae.
sed venient, plenis venient conubia taedis.
sic certe formaeque bonis animique meretur;
sive chelyn complexa petit seu voce paterna

[*](quamquam saevi M: quam—quam saevi—Pol. )

[*](Trachinia s: intracia M. )

[*](te Phillimore: et M, heu Dom. )

discendum Musis sonat et mea carmina flectit,
candida seu molli diducit brachia motu:
ingenium probitas artemque modestia vincit,
nonne leves pueros, non te, Cytherea, pudebit
hoc cessare decus? nec tantum Roma iugales
conciliare toros festasque accendere taedas
fertilis: et nostra generi tellure dabuntur,
non adeo Vesuvinus apex et flammea diri
montis hiems trepidas exhausit civibus urbes:
stant populisque vigent, hinc auspice condita Phoebo
tecta Dicarchei portusque et litora mundi
hospita: at hinc magnae tractus imitantia Romae
quae Capys advectis implevit moenia Teucris,
nostra quoque et propriis tenuis nec rara colonis
Parthenope, cui mite solum trans aequora vectae
ipse Dionaea [*]() monstravit Apollo columba.
Has ego te sedes—nam nec mihi barbara Thrace
nec Libye natale solum—transferre laboro,
quas et mollis hiems et frigida temperat aestas,
quas imbelle fretum torpentibus adluit undis,
pax secura locis et desidis otia vitae
et numquam turbata quies somnique peracti.
nulla foro rabies aut strictae in iurgia leges:
morum iura viris solum et sine fascibus aequum,
quid nunc magnificas species cultusque locorum
templaque et innumeris spatia interstincta columnis,
et geminam molem nudi tectique theatri

[*](Dionea columba Pol.: Dioneae columbae .M. )

et Capitolinis quinquennia proxima lustris,
quid laudem litus [*]() libertatemque Menandri,
quam Romanus honos et Graia licentia miscent?
nec desunt variae circa oblectamina vitae:
sive vaporiferas blandissima litora, Baias,
enthea fatidicae seu visere tecta Sibyllae
dulce sit Iliacoque iugum memorabile remo,
seu tibi Bacchei vineta madentia Gauri
Teleboumque domos, trepidis ubi dulcia nautis
lumina noctivagae tollit Pharus aemula lunae,
caraque non molli iuga Surrentina Lyaeo,
quae meus ante alios habitator Pollius auget,
Aenarumque [*]() lacus medicos Stabiasque renatas:
mille tibi nostrae referam telluris amores?
sed satis, hoc, coniunx, satis est dixisse: creavit
me tibi. me socium longos adstrinxit in annos,
nonne haec amborum genetrix altrixque videri
digna? sed ingratus qui plura adnecto tuisque
moribus indubito: venies, carissima coniunx.
praeveniesque etiam; sine me tibi ductor aquarum
Thybris et armiferi sordebunt tecta Quirini.

[*](litus M: lusus, risus, lites, ritus edd. )

[*](Aenarumque Vollmer: Denarumque .V: Aenariaeque Dom.: Inarimesque Unger. )

Inveni librum. Marcelle carissime, quem pietati tuae dedicarem. Reor equidem aliter quam invocato numine maximi imperatoris nullum opusculum meum coepisse: sed hic liber tres habet . . [*]() se quam quod quarta ad honorem tuum pertinet. Primo autem septimum decimum Germanici nostri consulatum adoravi: secundo gratias egi sacratissimis eius epulis honoratus: tertio viam Domitianam miratus sum, qua gravissimam harenarum moram exemit. Cuius beneficio tu quoque maturius epistolam meam accipies, quam tibi in hoc libro a Neapoli scribo. Proximum est lyricum carmen ad Septimium Severum, iuvenem, uti scis. inter ornatissimos secundi ordinis, tuum quidem et condiscipulum, sed mihi citra [*]() hoc quoque ius artissime carum. Nam Vindicis nostri Herculem Epitrapezion secundum honorem, quem de me et de ipsis studiis meretur. [*](Lacuna recognized by Hahn. though none in MSS.: se quam quod M Pot. (from P): sequitur s. inserting quae after quarta: nisi quod quarta etc. s. sed nec hic aliter res habet se quam quod etc. Phillimore. Vollmer would fili the lacuna thas: (libellos in honorem eius. tum demum secuntur eelogae ad amicos: vides igitur te magis honorari non (potuis)se) quam quod etc.) [*]( citra Nohl: contra M.)

imputare etiam tibi possum. Maximum Vibium et dignitatis et eloquentiae nomine a nobis diligi satis eram testatus epistola. quam ad illum de editione Thebaidos meae publicavi; sed nunc quoque eum reverti maturius ex Dalmatia rogo. Iuncta est egloga ad municipem meum Iulium Menecratem, splendidum iuvenem et Pollii mei generum, cui gratulor quod Neapolim nostram numero liberorum honestaverit. Plotio Grypo, maioris gradus iuveni, dignius opusculum reddam, sed interim hendecasyllabos, quos Saturnalibus una risimus, huic volumini inserui. Quare ergo plura in quarto silvarum quam in prioribus? ne se putent aliquid egisse, qui reprehenderunt, ut audio, quod hoc stili genus edidissem. Primum supervacuum est dissuadere rem factam; deinde multa ex illis iam domino Caesari dederam, et quanto hoc plus est quam edere? exercere autem ioco non licet? secreto inquit. Sed et sphaeromachias spectamus et palaris lusio admittit. Novissime: quisquis ex meis invitus aliquid legit, statim se profitetur [*]() adversum. Ita, quare consilio eius accedam? In summam, nempe ego sum qui traducor; taceat et gaudeat. Hunc tamen librum [*](profitetur Vahlen and the Aldine: profiteatur M. )

tu, Marcelle, defendes, et si videtur,[*]() hactenus, sin minus, reprehendemur. Vale.

Laeta bis octonis accedit purpura factis
Caesaris insignemque aperit Germanicus annum
atque oritur eum sole novo, cum grandibus astris
clarius ipse nitens et primo maior Eoo.
exsultent leges Latiae. gaudete curules,
et septemgemino iactantior aethera pulset
Roma iugo. plusque ante alias Evandrius arces
collis ovet: subiere novi Palatia fasces,
et requiem bissenus [*]() honos precibusque receptis
curia Caesareum gaudet vicisse pudorem.
ipse etiam immensi reparator maximus aevi
attollit vultus et utroque a limine grates
Ianus agit, quem tu vicina Pace ligatum

[*](defendes, et, si videtur etc., M: defendes; haec, si videtur etc. conj. Phillimore: sed, si videtur etc. Vollmer, who transposes hunc defendes to between hactenus and sin minus. )

[*](bissenus Stangius: bissextus M. )

omnia iussisti componere bella novique
in leges iurare fori, levat ecce supinas
hinc atque inde manus geminaque haec voce profatur:
‘Salve, magne parens mundi, qui saecula mecum
instaurare paras, talem te cernere semper
mense meo tua Roma cupit; sic tempora nasci,
sic annos intrare decet, da gaudia fastis
continua: hos umeros multo sinus ambiat ostro
et properata tuae manibus praetexta Minervae,
aspicis ut templis alius nitor, altior aris [*]()
ignis et ipsa meae tepeant tibi sidera brumae?
moribus atque tuis gaudent turmaeque tribusque
purpureique patres, lucemque a consule ducit
omnis honos? quid tale. precor, prior annus habebat:
dic age, Roma potens, et mecum, longa Vetustas,
dinumera fastos nec parva exempla recense,
sed quae sola meus dignetur vincere Caesar.
ter Latio deciesque tulit labentibus annis