Thebais

Statius, P. Papinius (Publius Papinius)

Statius, P. Papinius. Statius, Volumes 1-2. Mozley, John Henry, editor. London: William Heinemann; New York: G.P. Putnam's Sons, 1928.

  1. Eumenidas perhibetur aquis; huc mergere suetae
  2. ora et anhelantes poto Phlegethonte cerastas,
  3. seu Thracum vertere domos, seu tecta Mycenes
  4. impia Cadmeumve larem; fugit ipse natantes
  5. amnis, et innumeris livescunt stagna venenis,
  6. it comes Inoas Ephyre solata querellas
  7. Cenchreaeque manus, vatum qua conscius amnis
  8. Gorgoneo percussus equo, quaque obiacet alto
  9. Isthmos et a terris maria inclinata repellit.
  10. haec manus Adrastum numero ter mille secuti
  11. exsultant; pars gaesa manu. pars robora flammis
  12. indurata diu—non unus namque maniplis
  13. mos neque sanguis—habent, teretes pars vertere [*]() fundas
  14. adsueti vacuoque diem praecingere gyro.
    15. [*](Thyrea lectura Weber: thyla electura P: thyre lectura ω. )[*](Strangilla P: stagilla D: Langia ω (but Langia is near Nemea); various conjectures haec been made. )[*](vertere ω: vertice P. Garrod reads teretis fundae here, and conj. vacuomque. was the subject of constant fighting between Argives and Spartans down to as late as a hundred years after Statius's time. thither from Argos owing to a feud, but subsequently returned to Argos; cf, ii. 179. )
    v.1.p.512
  15. ipse annis sceptrisque subit venerabilis aeque:
  16. ut possessa diu taurus meat arduus inter
  17. pascua iam laxa cervice et inanibus armis,
  18. dux tamen: haud illum bello adtemptare iuvencis
  19. sunt animi; nam trunca vident de vulnere multo
  20. cornua et ingentes plagarum in pectore nodos.
  21. Proxima longaevo profert Dircaeus Adrasto
  22. signa gener, cui bella favent,[*]() cui commodat iras
  23. cuncta cohors: huic et patria de sede volentes
  24. advenere viri, seu quos movet exsul et haesit
  25. tristibus aucta fides, seu quis mutare potentes
  26. praecipuum, multi, melior quos causa querenti
  27. conciliat; dederat nec non ipse regendas
  28. Aegion Arenenque, et quas Theseia Troezen
  29. addit opes, ne rara movens inglorius iret
  30. agmina, neu raptos patriae sentiret honores,
  31. idem habitus, eadem arma viro. quae debitus hospes
  32. hiberna sub nocte tulit: Teumesius implet
  33. terga leo et gemino lucent hastilia ferro,
  34. aspera volnifieo subter latus ense riget Sphinx,
  35. iam regnum matrisque sinus fidasque sorores
  36. spe votisque tenet, tamen et de turre suprema
  37. attonitam totoque exstantem corpore longe
  38. respicit Argian; haec mentem oculosque reducit
  39. coniugis et dulces avertit pectore Thebas.
  40. Ecce inter medios patriae ciet agmina gentis
  41. fulmineus Tydeus, iam laetus et integer artus,
    42. [*](favent Pω: gerit Bentley. whose father Pittheus was king of Troezen. b See i. 482. )
    v.1.p.514
  42. ut primae strepuere tubae: ceu lubricus alta
  43. anguis humo verni blanda ad spiramina solis
  44. erigitur liber senio et squalentibus annis
  45. exutus laetisque minax interviret herbis:
  46. a miser! agrestum si quis per gramen hianti:
  47. obvius et primo fraudaverit [*]() ora veneno.
  48. huic quoque praesentes Aetolis urbibus adfert
  49. belli fama viros: sensit scopulosa Pylene
  50. fletaque cognatis avibus Meleagria Pleuron
  51. et praeceps Calydon, et quae Iove provocat Iden
  52. Olenos, Ioniis et fluctibus hospita portu
  53. Chalcis et Herculea turpatus gymnade vultus
  54. amnis; adhuc imis vix truncam adtollere frontem
  55. ausus aquis glaucoque caput submersus in antro
  56. maeret, anhelantes aegrescunt pulvere ripae,
  57. omnibus aeratae propugnant pectora crates,
  58. pilaque saeva manu, patrius stat casside Mavors,
  59. undique magnanimum pubes delecta coronant
  60. Oeniden. hilarem bello notisque decorum
  61. vulneribus; non ille minis Polynicis et ira
  62. inferior, dubiumque adeo, cui bella gerantur.
  63. Maior at inde novis it Doricus ordo sub armis,
  64. qui ripas, Lyrcie, tuas. tua litora multo
  65. vomere suspendunt, fluviorum ductor Achivum,
  66. Inache—Persea neque enim violentior exit
  67. amnis humo, cum Taurum aut Pleiadas hausit aquosas
    68. [*](fraudaverit P: siccaverit ω. turned them into guinea-fowl, hence called meleagrides. name who was a son of Zeus. The Ida referred to is the mountain in Crete, which boasted of having given birth to Zeus. )
    v.1.p.516
  68. spumeus et genero tumuit Iove—quos celer ambit
  69. Asterion Dryopumque trahens Erasinus aristas,
  70. et qui rura domant Epidauria—dexter Iaccho
  71. collis, at Hennaeae Cereri negat—; avia Dyme
  72. mittit opem densasque Pylos Neleia turmas;
  73. nondum nota Pylos iuvenisque aetate secunda
  74. Nestor, et ire tamen peritura in castra negavit,
  75. hos agitat pulchraeque docet virtutis amorem
  76. arduus Hippomedon; capiti tremit aerea cassis
  77. ter niveum scandente [*]() iuba, latus omne sub armis
  78. ferrea suta terunt, umeros ac pectora late
  79. flammeus orbis habet, perfectaque vivit in auro
  80. nox Danai: sontes Furiarum lampade nigra
  81. quinquaginta ardent thalami; pater ipse cruentis
  82. in foribus laudatque nefas atque inspicit enses.
  83. illum Palladia sonipes Nemeaeus ab arce
  84. devehit arma pavens umbraque immane volanti
  85. implet agros longoque attollit pulvere campum,
  86. non aliter silvas umeris et utroque refringens
  87. pectore montano duplex Hylaeus ab antro
  88. praecipiat: pavet Ossa vias, pecudesque feraeque
  89. procubuere metu; non ipsis fratribus horror
  90. afuit, ingenti donec Peneia saltu
  91. stagna subit magnumque obiectus detinet amnem.
  92. Quis numerum ferri gentisque et robora dictu
  93. aequarit mortale sonans? suus excit in arma
    94. [*](ter niveum scandente Pω: nivea N, candente Heinsius. )
    v.1.p.518
  94. antiquam Tiryntha deus; non fortibus illa
  95. infecunda viris famaque [*]() immanis alumni
  96. degenerat, sed lapsa situ fortuna, neque addunt
  97. robur opes; rarus vacuis habitator in arvis
  98. monstrat Cyclopum ductas sudoribus arces,
  99. dat tamen haec iuvenum tercentum pectora, vulgus
  100. innumerum bello, quibus haud ammenta nec enses
  101. triste micant: flavae capiti tergoque leonum
  102. exuviae gentilis honos, et pineus armat
  103. stipes, inexhaustis artantur tela pharetris.
  104. Herculeum paeana canunt, vastataque monstris
  105. omnia; frondosa longum deus audit ab Oeta
  106. dat Nemea comites, et quas in proelia vires
  107. sacra Cleonaei cogunt vineta Molorchi.
  108. gloria nota casae, foribus simulata salignis
  109. hospitis arma dei, parvoque ostenditur arvo,
  110. robur ubi et laxos qua reclinaverit artus
  111. ilice, qua cubiti sedeant vestigia terra.
  112. At pedes et toto despectans vertice bellum
  113. quattuor indomitis Capaneus erepta iuvencis
  114. terga superque rigens iniectu molis aenae
  115. versat onus; squalet triplici ramosa corona
  116. Hydra recens obitu: pars anguibus aspera vivis
  117. argento caelata micat, pars arte reperta [*]()
  118. conditur et fulvo moriens nigrescit [*]() in auro;
  119. circum amnis torpens et ferro caerula Lerna.
    120. [*](famaque Pω: famaeve Baehrens, on the ground that this verb is never found with the ablative. )[*](reperta Pω: reposta Deiter. retorta, repressa, etc., edd. Alton conj. pars aere perempta (i.e. dead as opp. to " dying "). Garrod conj. pars altera reptans. reperta must be corrupt, but no emendation seems convincing. )[*](nigrescit P: ignescit ω, pallescit P. )
    v.1.p.520
  120. at laterum tractus spatiosaque pectora servat
  121. nexilis innumero Chalybum subtemine thorax,
  122. horrendum, non matris, opus; galeaeque corusca
  123. prominet arce gigans; atque uni missilis illi
  124. cuspide praefixa stat frondibus orba cupressus.
  125. huic parere dati, quos fertilis Amphigenia
  126. planaque Messene montosaque nutrit Ithome,
  127. quos Thryon et summis ingestum montibus Aepy,
  128. quos Helos et Pteleon, Getico quos flebile vati
  129. Dorion; hic fretus doctas anteire canendo
  130. Aonidas mutos Thamyris damnatus in annos
  131. ore simul citharaque—quis obvia numina temnat?—
  132. conticuit praeceps, qui non certamina Phoebi
  133. nosset et inlustres Satyro pendente Celaenas.
  134. Iamque et fatidici mens expugnata fatiscit
  135. auguris; ille quidem casus et dira videbat
  136. signa, sed ipsa manu cunctanti iniecerat arma
  137. Atropos obrueratque deum, nec coniugis absunt
  138. insidiae, vetitoque domus iam fulgurat auro.
  139. hoc aurum vati fata exitiale monebant
  140. Argolico; scit et ipsa 1—nefas!—sed perfida coniunx
  141. dona viro mutare velit, spoliisque potentis
  142. imminet Argiae raptoque excellere cultu.
  143. illa libens—nam regum animos et pondera belli
  144. hac nutare videt, pariter ni providus heros
  145. militet—ipsa sacros gremio Polynicis amati
  146. exuerat cultus [*]() haud maesta atque insuper addit:
    147. [*](ipsa Sandstroem: ipse Pω. )[*](exuerat cultus P: deposuit nexus ω. being defeated, was hung up and flayed by him. )
  147. non haec apta mihi nitidis ornatibus inquit,
  148. ‘tempora, nec miserae placeant insignia formae
  149. te sine: sat dubium coetu solante timorem
  150. fallere et incultos aris advertere crines.
  151. scilicet—infandum 1!—. cum tu eludare minanti
  152. casside ferratusque sones. ego divitis aurum
  153. Harmoniae dotale geram? dabit aptior ista
  154. fors deus. Argolicasque habitu praestabo maritas,
  155. cum regis coniunx, cum te mihi sospite templa
  156. votivis implenda choris: nunc induat illa,
  157. quae petit et bellante potest gaudere marito.’
  158. sic Eriphylaeos aurum fatale penates
  159. inrupit scelerumque ingentia semina movit,
  160. et grave Tisiphone risit gavisa futuris.
  161. Taenariis hic celsus equis, quam dispare coetu
  162. Cyllarus ignaro generarat Castore prolem,
  163. quassat humum; vatem cultu Parnassia monstrant
  164. vellera: frondenti crinitur cassis oliva
  165. albaque puniceas interplicat infula cristas,
  166. arma simul pressasque iugo moderatur habenas.
  167. hinc atque inde morae iaculis, et ferrea curru
  168. silva tremit; procul ipse gravi metuendus in hasta
  169. eminet et clipeo victum Pythona coruscat.
  170. huius Apollineae currum comitantur Amyclae,
  171. quos Pylos [*]() et dubiis Malea vitata carinis
  172. plaudentique habiles Caryae resonare Dianae,
  173. quos Pharis volucrumque parens Cythereia Messe,
  174. Taygetique phalanx et oloriferi Eurotae
    175. [*](infandum P: heu superi ω. )[*](Pylos Pω: Helos Kohlmann, who cp. Hom. Il. ii. 584: Pylos has already been mentioned i. 125. )
    v.1.p.524
  175. dura manus, deus ipse viros in pulvere crudo
  176. Arcas alit nudaeque modos virtutis et iras
  177. ingenerat; vigor inde animis et mortis honorae
  178. dulce sacrum, gaudent natorum fata parentes
  179. hortanturque mori, deflent iamque omnis ephebum
  180. turba, coronato contenta est funere mater,
  181. frena tenent duplexque inserto missile nodo,
  182. exserti ingentes umeros, chlamys horrida pendet,
  183. et cono Ledaeus apex. non hi tibi solum,
  184. Amphiarae, merent: auget resupina maniplos
  185. Elis, depressae populus subit incola Pisae,
  186. qui te. flave, natant terris, Aiphee, Sicanis
  187. advena, tam longo non umquam infecte profundo.
  188. curribus innumeris late putria arva lacessunt
  189. et bellis armenta domant: ea gloria genti
  190. infando de more et fractis durat ab usque
  191. axibus Oenomai; strident spumantia morsu
  192. vincula, et effossas niveus rigat imber harenas.
  193. Tu quoque Parrhasias ignara matre catervas—
  194. a rudis armorum, tantum nova gloria suadet!—
  195. Parthenopaee, rapis; saltus tunc forte remotos
  196. torva parens—neque enim haec iuveni foret ire potestas—
  197. pacabat cornu gelidique aversa Lycaei.
  198. pulchrior haud ulli triste ad discrimen ituro
  199. vultus et egregiae tanta indulgentia formae;
  200. nec desunt animi, veniat modo fortior aetas,
  201. quas non ille duces nemorum fluviisque dicata
    202. v.1.p.526
  202. numina, quas magno non abstulit [*]() igne Napaeas?
  203. ipsam. Maenalia puerum cum vidit in umbra,
  204. Dianam, tenero signantem gramina passu,
  205. ignovisse ferunt comiti. Dictaeaque tela
  206. ipsam et Amyciaeas umeris aptasse pharetras
  207. prosilit audaci Martis percussus amore,
  208. arma. tubas audire calens et pulvere belli
  209. flaventem sordere comam captoque referri
  210. hostis equo: taedet nemorum, titulumque nocentem
  211. sanguinis humani pudor est nescire sagittas.
  212. igneus ante omnes auro micat, igneus ostro,
  213. undantemque sinum nodis inrugat Hiberis.
  214. imbelli parma pictus Calydonia matris
  215. proelia: trux laeva sonat arcus, et aspera plumis
  216. terga Cydonea corytos harundine pulsat
  217. electro pallens et iaspide clarus Eoa.
  218. cornipedem trepidos suetum praevertere cervos,
  219. velatum geminae deiecti! lyncis et arma
  220. mirantem gravioris eri. sublimis agebat,
  221. dulce rubens viridique genas spectabilis aevo.
  222. Arcades huic veteres antris lunaque priores,
  223. agmina fida datis, nemorum quos stirpe rigenti
  224. fama satos, cum prima pedum vestigia tellus
  225. admirata tulit; nondum arva domusque nec urbes
  226. conubiisve modus; quercus laurique ferebant
  227. cruda puerperia. ac populos umbrosa creavit
    228. [*](abstulit P: impulit ω. Hor. C. i. 29. 15) fitting tightly upon a full undergarment. Greece, and were supposed to have been born originally from rocks or trees (cf. 1. 340). For the quaint idea of ll. 282 sqq. )
    v.1.p.528
  228. fraxinus, et feta viridis puer excidit orno.
  229. hi lucis stupuisse vices noctisque feruntur
  230. nubila et occiduum longe Titana secuti
  231. desperasse diem. rarescunt alta colonis
  232. Maenala. Parthenium fugitur nemus, agmina bello
  233. Rhipeque et Stratie ventosaque donat Enispe.
  234. non Tegea, non ipsa deo vacat alite felix
  235. Cyllene templumque Aleae nemorale Minervae
  236. et rapidus Clitor et qui tibi, Pythie. Ladon
  237. paene socer, candensque iugis Lampia nivosis
  238. et Pheneos nigro Styga mittere credita Diti.
  239. venit et Idaeis ululatibus aemulus Azan
  240. Parrhasiique duces, et quae risistis, Amores,
  241. grata pharetrato Nonacria rura Tonanti,
  242. dives et Orchomenos pecorum et Cynosura ferarum.
  243. Aepytios idem ardor agros Psophidaque celsam
  244. vastat et Herculeo vulgatos robore montes
  245. monstriferumque Erymanthon et aerisonum Stymphalon.
  246. Arcades hi, gens una viris, sed dissona cultu
  247. scinditur: hi Paphias myrtos a stirpe recurvant
  248. et pastorali meditantur proelia trunco,
  249. his arcus, his tela sudes, his cassida crines
  250. integit, Arcadii morem tenet ille galeri,
  251. ille Lycaoniae rictu caput asperat ursae.
  252. hos belli coetus iurataque pectora Marti
    253. v.1.p.530
  253. milite vicinae nullo iuvere Mycenae;
  254. funereae tunc namque dapes mediique recursus
  255. solis, et hic alii miscebant proelia fratres.
  256. Iamque Atalantaeas implerat nuntius aures,
  257. ire ducem bello totamque impellere natum
  258. Arcadiam: tremuere gradus, elapsaque iuxta
  259. tela: fugit silvas pernicior alite vento
  260. saxa per et plenis obstantia flumina ripis,
  261. qualis erat, correpta sinus et vertice flavum
  262. crinem sparsa noto; raptis velut aspera natis
  263. praedatoris equi sequitur vestigia tigris,
  264. ut stetit adversisque impegit pectora frenis
  265. —ille ad humum [*]() pallens—: ‘unde haec furibunda cupido,
  266. nate, tibi? teneroque unde improba pectore virtus?
  267. tu bellis aptare viros, tu pondera ferre
  268. Martis et ensiferas inter potes ire catervas?
  269. quamquam utinam quires 2! nuper te pallida vidi,
  270. dum premis obnixo venabula comminus apro,
  271. poplite succiduo resupinum ac paene ruentem,
  272. et ni curvato torsissem spicula cornu,
  273. nunc ubi bella tibi? nil te mea tela iuvabunt
  274. nec teretes arcu-, maculis nec discolor atris
  275. hic, cui fidis, equus: magnis conatibus instas,
  276. vix Dryadum thalamis Erymanthiadumque furori
  277. Nympharum mature puer. sunt omina vera:
  278. mirabar, cur templa mihi tremuisse Dianae
  279. nuper et inferior vultu dea visa, sacrisque
  280. exuviae cecidere tholis; hoc segnior arcus
  281. difficilesque manus et nullo in vulnere certae.
    282. [*](ille ad humum Pω: illa ad eum Peyrared. )[*](quires Postgate: vires Pω: vidi Bentley. Atreus and Thyestes. )
    v.1.p.532
  282. exspecta, dum maior honos, dum firmius aevum,
  283. dum roseis venit umbra genis vultusque recedunt
  284. ore mei; tunc bella tibi ferrumque, quod ardes,
  285. ipsa dabo, et nullo matris revocabere fletu,
  286. nunc refer arma domum! vos autem hunc ire sinetis,
  287. Arcades, o saxis nimirum et robore nati?’
  288. plura cupit; fusi circum natusque ducesque
  289. solantur minuuntque metus, et iam horrida clangunt
  290. signa tubae, nequit illa pio dimittere natum
  291. complexu multumque duci commendat Adrasto.
  292. At parte ex alia Cadmi Mavortia plebes,
  293. maesta ducis furiis nec molli territa fama,
  294. quando his vulgatum descendere viribus Argos,
  295. tardius illa quidem regis causaque pudore,
  296. verum bella movet, nulli destringere ferrum
  297. impetus, aut umeros clipeo clausisse paterno
  298. dulce nec alipedum iuga comere, qualia belli
  299. gaudia; deiecti trepidas sine mente, sine ira
  300. promisere manus; hic aegra in sorte parentem
  301. unanimum, hic dulces primaevae coniugis annos
  302. ingemit, et gremio miseros adcrescere natos.
  303. bellator nulli caluit deus; ipsa vetusto
  304. moenia lapsa situ magnaeque Amphionis arces
  305. iam fessum senio nudant latus, et fide sacra
  306. aequatos caelo surdum atque ignobile muros
  307. firmat opus. tamen et Boeotis urbibus ultrix
  308. adspirat ferri rabies, nec regis iniqui
  309. subsidio, quantum socia pro gente moventur.
    310. v.1.p.534
  310. ille velut pecoris lupus expugnator opimi,
  311. pectora tabenti sanie gravis hirtaque saetis
  312. ora cruentata deformis hiantia lana,
  313. decedit stabulis huc illuc turbida versans
  314. lumina, si duri comperta clade sequantur
  315. pastores, magnique fugit non inscius ausi.
  316. Adcumulat crebros turbatrix Fama pavores:
  317. hic iam dispersos errare Asopide ripa
  318. Lernaeos equites; hic te, bacchate Cithaeron.
  319. ille rapi Teumeson ait noctisque per umbras
  320. nuntiat excubiis vigiles arsisse Plataeas.
  321. nam Tyrios sudare lares et sanguine Dircen
  322. inriguam fetusque novos iterumque locutam
  323. Sphinga petris, cui non et scire licentia passim
  324. et vidisse fuit? novus his super anxia turbat
  325. corda metus: sparsis subito correpta canistris
  326. silvestris regina chori decurrit in aequum
  327. vertice ab Ogygio trifidamque huc tristis et illuc
  328. lumine sanguineo pinum disiectat et ardens
  329. erectam attonitis implet clamoribus urbem:
  330. ‘omnipotens Nysaee pater, cui gentis avitae
  331. pridem lapsus amor. tu nunc horrente sub arcto
  332. bellica ferrato rapidus quatis Ismara thyrso
  333. pampineumque iubes nemus inreptare Lycurgo,
  334. aut tumidum Gangen aut claustra novissima Rubrae
  335. Tethyos Eoasque domos flagrante triumpho
  336. perfuris. aut Hermi de fontibus aureus exis:
    337. v.1.p.536
  337. at tua progenies; positis gentilibus armis
  338. quae tibi festa [*]() litant, bellum lacrimasque metumque
  339. cognatumque nefas, iniusti munera regni,
  340. pendimus. aeternis potius me, Bacche, pruinis
  341. trans et Amazoniis ululatum Caucason armis
  342. siste ferens,, quam monstra ducum stirpemque profanam
  343. eloquar, en urges; alium tibi, Bacche, furorem
  344. iuravi: similes video concurrere tauros;
  345. idem ambobus honos unusque ab origine sanguis;
  346. ardua conlatis obnixi cornua miscent
  347. frontibus alternaque truces moriuntur in ira.
  348. tu peior, tu cede,[*]()
  349. nocens qui solus avita
  350. gramina communemque petis defendere montem,
  351. et saltum dux alter habet.’ sic fata gelatis
  352. vultibus et Baccho iam demigrante quievit.
  353. At trepidus monstro et variis terroribus impar
  354. longaevi rex vatis opem tenebrasque sagaces
  355. Tiresiae, qui mos incerta paventibus, aeger
  356. consulit, ille deos non larga caede iuvencum,
  357. non alacri pinna aut verum salientibus [*]() extis,
  358. nec tripode implicito numerisque sequentibus astra,
  359. turea nec supra volitante altaria fumo
  360. tam penitus, durae quam Mortis limite manes
  361. elicitos patuisse refert, Lethaeaque sacra
  362. et mersum Ismeni subter confinia ponto
    363. [*](festa Pω: bella D. )[*](cede Pω: caede Baehrens. )[*](salientibus P: spirantibus ω. was the guardian deity of Thebes. and with " ducem," i.e., Laius; " miscentis " is intrans. )
    v.1.p.538
  363. miscentis parat ante ducem, circumque bidentum
  364. visceribus laceris et odori sulpuris aura
  365. graminibusque novis et longo murmure purgat.
  366. Silva capax aevi validaque incurva senecta,
  367. aeternum intonsae frondis, stat pervia nullis
  368. solibus; haud illam brumae minuere. Notusve
  369. ius habet aut Getica Boreas impactus ab Ursa.
  370. subter operta quies, vacuumque silentia servat
  371. horror et exclusae pallet male lucis imago,
  372. nec caret umbra deo: nemori Latonia cultrix
  373. additur; hanc piceae cedrique et robore in omni
  374. effictam sanctis occubat silva tenebris,
  375. huius inaspectae luco stridere sagittae
  376. nocturnique canum gemitus, ubi limina patrui
  377. effugit inque novae melior redit ora Dianae;
  378. aut ubi fessa iugis, dulcisque altissima somnos
  379. lux movet, hic late iaculis circum undique fixis
  380. effusam pharetra cervicem excepta quiescit,
  381. extra immane patens tellus Mavortia campi,
  382. fetus ager Cadmo. durus qui vomere primo
  383. post consanguineas acies sulcosque nocentes
  384. ausus humum versare et mollia sanguine prata
  385. eruit; ingentes infelix terra tumultus
  386. lucis adhuc medio solaque in nocte per umbras
  387. exspirat, nigri cum vana in proelia surgunt
  388. terrigenae; fugit incepto tremibundus ab arvo
  389. agricola insanique domum rediere iuvene!.
    390. v.1.p.540
  390. Hic senior vates—Stygiis adcommoda quippe
  391. terra sacris, vivoque placent sola pinguia tabo—
  392. velleris obscuri pecudes armentaque sisti
  393. atra monet, quaecumque gregum pulcherrima cervix
  394. ducitur; ingemuit Dirce maestusque Cithaeron,
  395. et nova clamosae stupuere silentia valles,
  396. tum fera caeruleis intexit cornua sertis
  397. ipse manu tractans, notaeque in limite silvae
  398. principio largos noviens tellure cavata
  399. inclinat Bacchi latices et munera verni
  400. lactis et Actaeos imbres suadumque cruorem
  401. manibus; adgeritur, quantum bibit arida tellus,
  402. trunca dehinc nemora advolvunt, maestusque sacerdos
  403. tris Hecatae totidemque satis Acheronte nefasto
  404. virginibus iubet esse focos; tibi, rector Averni,
  405. quamquam infossus humo superat tamen agger in auras
  406. pineus; hunc iuxta cumulo minor ara profundae
  407. erigitur Cereri; frontes atque omne cupressus
  408. intexit plorata latus, iamque ardua ferro
  409. signati capita et frugum libamine puro
  410. in vulnus cecidere greges; tunc innuba Manto
  411. exceptum pateris praelibat sanguen, et omnes
  412. ter circum acta pyras sancti de more parentis
  413. semineces fibras et adhuc spirantia reddit
  414. viscera, nec rapidas cunctatur frondibus atris
  415. subiectare faces, atque ipse sonantia flammis
  416. virgulta et tristes crepuisse ut sensit acervos
  417. Tiresias—illi nam plurimus ardor anhelat
  418. ante genas impletque cavos vapor igneus orbes,—
  419. exclamat—tremuere rogi et vox terruit [*]() ignem:—
    420. [*](terruit P: impulit ω. )
    v.1.p.542
  420. ‘Tartareae sedes et formidabile regnum
  421. Mortis inexpletae, tuque, o saevissime fratrum,
  422. cui servire dati manes aeternaque sontum
  423. supplicia atque imi famulatur regia mundi,
  424. solvite pulsanti loca muta et inane severae
  425. Persephones vulgusque cava sub nocte repostum
  426. elicite. et plena redeat Styga portitor alno.
  427. ferte simul gressus, nec simplex manibus esto
  428. in lucem remeare modus; tu separe coetu
  429. Elysios, Persei.[*]() pios, virgaque potenti
  430. nubilus Arcas agat; contra per crimina functis,
  431. qui plures Erebo pluresque e sanguine Cadmi,
  432. angue ter excusso et flagranti praevia taxo,
  433. Tisiphone, dux pande diem. nec lucis egentes
  434. Cerberus occursu capitum detorqueat umbras.’
  435. Dixerat, et pariter senior Phoebeaque virgo
  436. erexere animos: illi formidine nulla,
  437. quippe in corde deus, solum timor obruit ingens
  438. Oedipodioniden, vatisque horrenda canentis
  439. nunc umeros nunc ille manus et vellera pressat
  440. anxius inceptisque velit desistere sacris,
  441. qualis Gaetulae stabulantem ad confraga silvae
  442. venator longo motum clamore leonem
  443. exspectat firmans animum et sudantia nisu
  444. tela premens; gelat ora pavor gressusque tremiscunt,
    445. [*](Persei Q: persae (-saee) Pω. they obtained sky and sea respectively, while he had to be content with the underworld. )
    v.1.p.544
  445. quis veniat quantusque, sed horrida signa frementis
  446. accipit et caeca metitur murmura cura.
  447. Atque hic Tiresias nondum adventantibus umbris:
  448. ‘testor " ait, " divae, quibus hunc saturavimus ignem
  449. laevaque convulsae dedimus carchesia terrae,
  450. iam nequeo tolerare moram, cassusne sacerdos
  451. audior? an, rabido iubeat si Thessala cantu,
  452. ibitis et Scythicis quotiens medicata [*]() venenis
  453. Colchis aget, trepido pallebunt Tartara motu:
  454. nostri cura minor, si non attollere bustis
  455. corpora nec plenas antiquis ossibus urnas
  456. egerere et mixtos caelique Erebique sub unum
  457. funestare deos libet aut exsanguia ferro
  458. ora sequi atque aegras functorum carpere fibras?
  459. ne tenues annos nubemque hanc frontis opacae
  460. spernite, ne, moneo; et nobis saevire facultas,
  461. novimus et quidquid dici noscique timetis,
  462. et turbare Hecaten, ni te, Thymbraee, vererer
  463. et triplicis mundi summum, quem scire nefastum.
  464. illum—sed taceo: prohibet tranquilla senectus,
  465. iamque ego vos’ —avide subicit Phoebeia Manto:
  466. ‘audiris, genitor, vulgusque exsangue propinquat.
  467. panditur Elysium chaos, et telluris opertae
  468. dissilit umbra capax, silvaeque et nigra patescunt
  469. flumina, liventes Acheron eiectat harenas.
    470. [*](medicata P: armata ω. )
    v.1.p.546
  470. fumidus atra vadis Phlegethon incendia volvit,
  471. et Styx discretis interflua manibus obstat,
  472. ipsum pallentem solio circumque ministras
  473. funestorum operum Eumenidas Stygiaeque severos
  474. Iunonis thalamos et torva cubilia cerno,
  475. in speculis Mors atra sedet dominoque silentes
  476. adnumerat populos: maior superimminet ordo.
  477. arbiter hos dura versat Cortynius urna
  478. vera minis poscens adigitque expromere vitas
  479. usque retro et tandem poenarum lucra fateri,
  480. quid tibi monstra Erebi, Scyllas et inane furentes
  481. Centauros solidoque intorta adamante Gigantum
  482. vincula et angustam centeni Aegaeonis umbram?’
  483. ‘Immo" ait. "o nostrae regimen viresque senectae,
  484. ne volgata mihi. quis enim remeabile saxum
  485. fallentesque lacus Tityonque alimenta volucrum
  486. et caligantem longis lxiona gyris
  487. nesciat? ipse etiam, melior cum sanguis, opertas
  488. inspexi sedes, Hecate ducente, priusquam
  489. obruit ora deus totamque in pectora lucem
  490. detulit. Argolicas magis huc adpelle precando
  491. Thebanasque animas; alias avertere gressus
  492. lacte quater sparsas maestoque excedere luco,
  493. nata, iube; tum qui vultus habitusque, quis ardor
  494. sanguinis adfusi. gens utra superbior adsit.
  495. dic agedum nostramque mone per singula noctem.’
  496. Iussa facit carmenque serit, quo dissipat umbras,
  497. quo reciet sparsas: qualis. si crimina demas.
    498. v.1.p.548
  498. Colchis et Aeaeo simulatrix litore Circe,
  499. tunc his sacrificum dictis adfata parentem:
  500. ‘primus sanguineo submittit inertia Cadmus
  501. ora lacu. iuxtaque virum Cythereia proles
  502. insequitur, geminusque bibit [*]() de vertice serpens.
  503. terrigenae comites illos, gens Martia, cingunt,
  504. quis [*]() aevi mensura dies. manus omnis in armis,
  505. omnis et in capulo; prohibent obstantque ruuntque
  506. spirantum rabie, nec tristi incumbere fossae
  507. cura. sed alternum sitis exhaurire cruorem.
  508. proxima natarum manus est fletique nepotes,
  509. hic orbam Autonoen et anhelam cernimus Ino
  510. respectantem arcus et ad ubera dulce prementem
  511. pignus et oppositis Semelen a ventre lacertis.
  512. Penthea iam fractis genetrix Cadmeia thyrsis
  513. iamque remissa deo pectusque adaperta [*]() cruentum
  514. insequitur planctu; fugit ille avia Lethes
  515. et Stygios super usque lacus, ubi mitior [*]() illum
  516. fiet pater et lacerum componit corpus Echion.
  517. tristem nosco Lycum dextramque in terga reflexum
  518. Aeoliden, umero iactantem funus onusto.
  519. necdum ille aut habitus aut versae crimina formae
  520. mutat Aristaeo genitus: frons aspera cornu,
  521. tela manu, reicitque canes in vulnus hiantes.
    522. [*](insequitur geminusque bibit P: effluit amborum geminus ω. Cf. x. 134, xi. 490. )[*](quis L Nauke: his Pω. )[*](adaperta Gronovius: adoperta Pω. )[*](mitior ω: ianitor P: Garrod conj. inaniter. "disguising" them as beasts). )
    v.1.p.550
  522. ecce autem magna subit invidiosa caterva
  523. Tantalis et tumido percenset funera luctu,
  524. nil deiecta malis; iuvat effugisse deorum
  525. numina et insanae plus iam permittere linguae.’
  526. Talia dum patri canit intemerata sacerdos,
  527. illius elatis tremefacta adsurgere vittis
  528. canities tenuesque impelli sanguine vultus,
  529. nec iam firmanti baculo nec virgine fida
  530. nititur, erectusque solo ‘desiste canendo.
  531. nata’ ait, ‘externae satis est mihi lucis, inertes
  532. discedunt nebulae, et vultum niger exsilit [*]() aer.
  533. umbrisne an supero dimissus Apolline complet
  534. spiritus? en video quaecumque audita, sed ecce
  535. maerent Argolici deiecto lumine manes!
  536. torvus Alias Proctusque nocens mitisque Phoroneus
  537. truncatusque Pelops et saevo pulvere sordens
  538. Oenomaus largis umectant imbribus ora.
  539. auguror hinc Thebis belli meliora. Quid autem
  540. hi grege condenso, quantum arma et vulnera monstrant.
  541. pugnaces animae, nobis in sanguine multo
  542. oraque pectoraque et falso clamore levatas
  543. intendunt sine pace manus? rex, fallor, an hi sunt
  544. quinquaginta illi? cernis Chthoniumque Chrominque
  545. Phegeaque et nostra praesignem Maeona lauro,
  546. ne saevite, duces, nihil hic mortalibus ausum,
  547. credite, consiliis: hos ferrea neverat annos
    548. [*](exsilit Alton: exuit Pω, exserit Lachmann, who cp. Silv. v. 3. 104. father Tantalus as a dish for the gods; they, however, put )
    v.1.p.552
  548. Atropos. existis casus: bella horrida nobis,
  549. atque iterum Tydeus.’ dicit, vittaque ligatis
  550. frondibus instantes abigit monstratque cruorem.
  551. Stabat inops comitum Cocyti in litore maesto
  552. Laius, immiti quem iam deus ales Averno
  553. reddiderat. dirumque tuens obliqua nepotem—
  554. noscit enim vultu—non ille aut sanguinis haustus,
  555. cetera ceu plebes, aliumve accedit ad imbrem,
  556. immortale odium spirans, sed prolicit ultro
  557. Annius vates: ‘Tyriae dux inelyte Thebes.
  558. cuius ab interitu non ulla Amphionis arces
  559. vidit amica dies. o iam satis ulte cruentum
  560. exitium et multum placata minoribus umbra,
  561. quos miseranda fugis: iacet ille in funere longo,
  562. quem fremis. et iunctae sentit confinia mortis.
  563. obsitus exhaustos paedore et sanguine vultus
  564. eiectusque die: sors leto durior omni,
  565. crede mihi! quaenam immeritum vitare nepotem
  566. causa tibi? confer vultum et satiare litanti
  567. sanguine venturasque vices et funera belli
  568. pande vel infensus vel res miserate tuorum,
  569. tunc ego te optata vetitam transmittere Lethen
  570. puppe dabo placidumque pia tellure reponam
  571. et Stygiis mandabo deis.’ mulcetur honoris
  572. muneribus fingitque genas, dein talia reddit:
  573. ‘cur tibi versanti manes, aequaeve sacerdos,
    574. v.1.p.554
  574. lectus ego augurio tantisque potissimum umbris,
  575. qui ventura loquar: satis est meminisse priorum,
  576. nostrane praeclari, pudeat, consulta nepotes
  577. poscitis? illum, illum sacris adhibete nefastis.
  578. qui laeto fodit ense patrem, qui semet in ortus
  579. vertit et indignae regerit sua pignora matri,
  580. et nunc ille deos Furiarumque atra fatigat
  581. concilia et nostros rogat haec in proelia manes,
  582. quodsi adeo placui deflenda in tempora vates.
  583. dicam equidem, quo me Lachesis, quo torva Megaera
  584. usque sinunt: bellum, innumero venit undique bellum
  585. agmine. Lernaeosque trahit fatalis alumnos
  586. Gradivus stimulis; hos terrae monstra deumque
  587. tela manent pulchrique obitus et ab igne supremo
  588. sontes lege morae, certa est victoria Thebis.
  589. ne trepida, nec regna ferox germanus habebit,
  590. sed Furiae geminumque nefas, numerosque per enses,
  591. ei mihi! crudelis vincit pater.’ haec ubi fatum,
  592. labitur et flexa dubios ambage relinquit.
  593. Interea gelidam Nemeen et conscia laudis
  594. Herculeae dumeta vaga legione tenebant
  595. Inaehidae; iam Sidonias avertere praedas,
  596. sternere, ferre domos ardent instantque. quis iras
  597. flexerit, unde morae, medius quis euntibus error,
  598. Phoebe, doce: nos rara manent exordia famae.
    599. v.1.p.556
  599. Marcidus edomito bellum referebat ab Haemo
  600. Liber; ibi armiferos geminae [*]() iam sidera [*]() brumae
  601. orgia ferre Getas canumque virescere dorso
  602. Othryn et Icaria Rhodopen adsueverat umbra,
  603. et iam pampineos materna ad moenia currus
  604. promovet; effrenae dextra laevaque secuntur
  605. lynces, et uda mero lambunt retinacula tigres,
  606. post exsultantes spolia armentalia portant
  607. seminecesque lupos scissasque Mimallones ursas.
  608. nec comitatus iners: sunt illic Ira Furorque
  609. et Metus et Virtus et numquam sobrius Ardor
  610. succiduique gradus et castra simillima regi.
  611. isque ubi pulverea Nemeen effervere nube
  612. conspicit et solem radiis ignescere ferri. [*]()
  613. necdum compositas belli in certamina Thebas,
  614. concussus visis, quamquam ore et pectore marcet,
  615. aeraque tympanaque et biforem reticere tumultum
  616. imperat, attonitas qui circum plurimus aures,
  617. atque ita: ‘me globus iste meamque exscindere gentem
  618. apparat; ex longo recalet furor; hoc mihi saevum
  619. Argos et indomitae bellum ciet ira novercae,
  620. usque adeone parum cineri data mater iniquo
  621. natalesque rogi quaeque ipse micantia sensi
  622. fulgura? relliquias etiam fusa eque sepulcrum
  623. paelicis et residem ferro petit impia Theben.
    624. [*](geminae ω: gelidae P. )[*](sidera P: sidere ω. )[*](solem radiis ignescere ferri Pω: solis ferrum Madvig, silvam Koestlin, frondem Slater, pallescere Garrod (cf. 171), etc. A similar phrase occurs x. 844. Bacchus to cultivate. )
    v.1.p.558
  624. nectam fraude moras; illum, illum tendite campum,
  625. tendite, io, comites.’ Hyrcanae ad signa iugales
  626. intumuere iubas, dicto prius adstitit arvis.
  627. Tempus erat,medii cum solem in culmina mundi
  628. tollit anhela dies. Tibi tardus hiantibus arvis
  629. stat vapor atque omnes admittunt aethera luci.
  630. undarum vocat ille deas mediusque silentum
  631. incipit: ‘agrestes fluviorum numina Nymphae
  632. et nostri pars magna gregis, perferte laborem,
  633. quem damus. Argolicos paulum mihi fontibus amnes
  634. stagnaque et errantes obducite pulvere rivos,
  635. praecipuam Nemeen, qua nostra in moenia bellis
  636. nunc iter. ex alto fugiat liquor; adiuvat ipse
  637. Phoebus adhuc summo, cesset ni vestra voluntas,
  638. limite; vim coeptis indulgent astra, meaeque
  639. aestifer Erigones spumat canis, ite volentes,
  640. ite in operta soli; post vos ego gurgite pleno
  641. eliciam, et quae dona meis amplissima sacris,
  642. vester habebit honos, nocturnaque furta licentum
  643. cornipedum et cupidas Faunorum arcebo rapinas.’
  644. dixerat: ast illis tenuis percurrere visus
  645. ora situs, viridisque comis exhorruit umor.
  646. protinus Inachios haurit sitis ignea campos:
  647. diffugere undae, squalent fontesque lacusque,
  648. et cava ferventi durescunt flumina limo.
  649. aegra solo macies, teucrique in origine culmi
  650. inclinata seges, deceptum margine ripae
    651. v.1.p.560
  651. stat pecus, atque amnes quaerunt armenta natatos.
  652. sic ubi se magnis refluus suppressit in antris
  653. Nilus et Eoae liquentia pabula brumae
  654. ore premit, fumant desertae gurgite valles
  655. et patris undosi sonitus exspectat hiulca
  656. Aegyptus, donec Phariis alimenta rogatus
  657. donet agris magnumque inducat messibus annum.
  658. Aret Lenia nocens, aret Lyrcius et ingens
  659. Inachus advolvensque natantia saxa Charadrus
  660. et numquam in ripis audax Erasinus et aequus
  661. fluctibus Asterion, ille alta per avia notus
  662. audiri et longe pastorum rumpere somnos.[*]()
  663. una tamen tacitas sed iussu numinis undas
  664. haec quoque secreta nutrit Langia sub umbra,
  665. nondum illi raptus dederat lacrimabile nomen
  666. Archemorus, nec fama deae; tamen avia servat
  667. et nemus et fluvium; manet ingens gloria Nympham,
  668. cum tristem Hypsipylen ducibus sudatus Achaeis
  669. ludus et atra sacrum recolet trieteris Ophelten.
  670. Ergo nec ardentes clipeos vectare nec artos
  671. thoracum nexus—tantum sitis horrida torret—
  672. sufficiunt: non ora modo angustisque perusti
  673. faucibus, interior sed vis quatit, aspera pulsu
  674. corda, gelant venae, et siccis cruor aeger adhaeret
  675. visceribus: tunc sole putris, tunc pulvere tellus
  676. exhalat calidam nubem, non spumeus imber
    677. [*](Seven lines, only found in L and regarded as spurious by all edd., are here omitted. )
    v.1.p.562
  677. manat equum: siccis inlidunt ora lupatis,
  678. ora catenatas procul exsertantia linguas;
  679. nec legem dominosve pati, sed perfurit arvis
  680. flammatum pecus, huc illuc impellit Adrastus
  681. exploratores, si stagna Licymnia restent.
  682. si quis Amymones superet liquor: omnia caecis
  683. ignibus hausta sedent, nec spes umentis Olympi.
  684. ceu flavam Libyen desertaque pulveris Afri
  685. conlustrent nullaque umbratam nube Syenen.
  686. Tandem inter silvas—sic Euhius ipse pararat—
  687. errantes subitam pulchro in maerore tuentur
  688. Hypsipyles; illi quamvis et ad ubera Opheltes
  689. non suus. Inachii proles infausta Lycurgi.
  690. dependet—neglecta comam nec dives amictu—
  691. regales tamen ore notae, nec mersus acerbis
  692. exstat honos, tunc haec adeo stupefactus Adrastus:
  693. ‘diva potens nemorum—nam te vultusque pudorque
  694. mortali de stirpe negant—. quae laeta sub isto
  695. igne poli non quaeris aquas, succurre propinquis
  696. gentibus: Arquitenens seu te Latonia casto
  697. de grege transmisit thalamis, seu lapsus ab astris
  698. non humilis fecundat amor—neque enim ipse deorum
  699. arbiter Argolidum thalamis novus—. aspice maesta
  700. agmina. nos ferro meritas exscindere Thebas
  701. mens tulit, imbelli sed nunc sitis aspera fato
  702. submittitque animos et inertia robora carpit
  703. da fessis in rebus opem, seu turbidus amnis,
  704. seu tibi foeda palus; nihil hae in sorte pudendum,
    705. v.1.p.564
  705. nil humile est: tu nunc Ventis pluvioque rogaris
  706. pro Iove, tu refugas vires et pectora bellis
  707. exanimata reple: sic hoc tibi sidere dextro
  708. crescat onus. tantum reduces det flectere gressus
  709. Iuppiter, o quanta belli donabere praeda!
  710. Direaeos tibi, diva, greges numerumque rependam
  711. sanguinis, et [*]() magna lucus signabitur ara.’
  712. dixit, et orantis media inter anhelitus ardens
  713. verba rapit, cursuque animae labat arida lingua;
  714. idem omnes pallorque viros flatusque soluti
  715. oris habet, reddit demisso Lemnia vultu:
  716. ‘diva quidem vobis, etsi caelestis origo est,
  717. unde ego? mortales utinam haud transgressa fuissem
  718. luctibus! altricem mandati cernitis orbam
  719. pignoris; at nostris an quis sinus uberaque ulla,
  720. scit deus, et nobis regnum tamen et pater ingens—
  721. sed quid ego haec, fessosque optatis demoror undis?
  722. mecum age nunc. si forte vado Langia perennes
  723. servat aquas; solet et rabidi sub limite Caneri
  724. semper, et Icarii quamvis iuba fulguret astri,
  725. ire tamen.’ simul haerentem, ne tarda Pelasgis
  726. dux foret, a! miserum vicino caespite alumnum—
  727. sic Parcae volvere—locat ponique negantis [*]()
  728. floribus adgestis et amico murmure dulces
  729. solatur lacrimas: qualis Berecyntia mater,
    730. [*](sanguinis et P: plebis et hic ω. )[*](ponique negantis L Schol. Gronovius Bentley: ponitque negantem Pω. )
    v.1.p.566
  730. dum parvum circa iubet exsultare Tonantem
  731. Curetas trepidos; illi certantia plaudunt
  732. orgia, sed magnis resonat vagitibus Ide.
  733. At puer in gremio veniae [*]() telluris et alto
  734. gramine nunc faciles sternit procursibus herbas
  735. in vultum nitens, caram modo lactis egeno
  736. nutricem plangore ciens iterumque renidens
  737. et teneris meditans verba inluetantia labris
  738. miratur nemorum strepitus aut obvia carpit
  739. aut patulo trahit ore diem nemorique malorum
  740. inscius et vitae multum securus inerrat.
  741. sic tener Odrysia Mavors nive, sic puer ales
  742. vertice Maenalio, talis per litora reptans
  743. improbus Ortygiae latus inclinabat Apollo.
  744. Illi per dumos et opaca virentibus umbris
  745. devia; pars cingunt, pars arta plebe sequuntur
  746. praecelerantque ducem, medium subit illa per agmen
  747. non humili festina modo; iamque amne propinquo
  748. rauca sonat vallis, saxosumque impulit aures
  749. murmur: ibi exsultans conclamat ab agmine primus,