Thebais

Statius, P. Papinius (Publius Papinius)

Statius, P. Papinius. Statius, Volumes 1-2. Mozley, John Henry, editor. London: William Heinemann; New York: G.P. Putnam's Sons, 1928.

quas deus et casus tempestatesque gubernant.
inde animus Tyriis non iam sua castra, sed ultro
hostilem servare fugam, ne forte Mycenas
contenti rediisse petant: dat tessera signum
excubiis, positaeque vices; dux noctis opertae
sorte Meges ultroque Lycus, iamque ordine iusso
arma, dapes ignemque ferunt; rex firmat euntes:
‘ victores Danaum — nec enim lux crastina longe,

v.2.p.322

nec quae pro timidis intercessere tenebrae
semper erunt — augete animos et digna secundis
pectora ferte deis. iacet omnis gloria Lernae
praecipuaeque manus: subiit ultricia Tydeus
Tartara, Mors subitam nigri [*]() stupet auguris umbram,
Ismenos raptis tumet Hippomedontis opimis,
Arcada belligeris pudet adnumerare tropaeis.
in manibus merces, nusquam capita ardua belli
monstrataeque ducum septena per agmina cristae;
scilicet Adrasti senium fraterque iuventa
peior et insanis Capaneus metuendus in armis.
ite age et obsessis vigilem circumdate flammam!
nulli ex hoste metus: praedam adservatis opesque
iam vestras.’ sic ille truces hortatibus implet
Labdacidas, iuvat exhaustos iterare [*]() labores:
sicut erant — pulvis sudorque cruorque per artus
mixtus adhuc — vertere gradum; vix obvia passi
conloquia, amplexus etiam dextrasque suorum
excussere umeris, tum frontem aversaque terga
partiti laterumque sinus, vallum undique cingunt
ignibus infestis, rabidi sic agmine multo
sub noctem coiere lupi, quos omnibus agris
nil non ausa fames longo tenuavit hiatu:
iam stabula ipsa premunt, torquet spes inrita fauces,
balatusque tremens pinguesque ab ovilibus aurae 3;
quod superest, duris adfrangunt postibus ungues,
pectoraque et siccos minuunt in limine dentes.

[*](nigri Pω: Garrod conj. integri, and cp. viii. 6 and x. 204.)

[*](iterare Pω: tolerare D.)

[*](aurae (agnae written over) P: conversely D.)

v.2.p.324

At procul Argolici supplex in margine templi
coetus et ad patrias fusae Pelopeides aras
sceptrifcrae Iunonis opem reditumque suorum
exposcunt, pictasque fores et frigida voltu
saxa terunt parvosque docent procumbere natos,
condiderant iam vota diem; nox addita curas
iungit, et ingestis vigilant altaria flammis.
peplum etiam dono, cuius mirabile textum
nulla manu sterilis nec dissociata marito
versarat, calathis castae velamina divae
haud spernenda ferunt, variis ubi plurima floret
purpura picta modis mixtoque incenditur auro.
ipsa illic magni thalamo desponsa Tonantis,
expers conubii et timide positura sororem,[*]()
lumine demisso pueri Iovis oscula libat
simplex et nondum furtis offensa mariti,
hoc tunc Argolicae sanctum velamine matres
induerant ebur, et lacrimis questuque rogabant:
‘aspice sacrilegas Cadmeae paelicis arces,
siderei regina poli, tumulumque rebellem
disice et in Thebas aliud — potes — excute fulmen.’
quid faciat? scit Fata suis contraria Grais
aversumque Iovem, sed nec periisse precatus
tantaque dona velit; tempus tamen obvia magni
fors dedit auxilii, videt alto ex aethere elusa
moenia et insomni vallum statione teneri:
horruit irarum stimulis motaque verendum
turbavit diadema coma: non saevius arsit

[*](sororem Pω: pudorem D: furorem (corrected from sororem) B.)

v.2.p.326

Herculeae cum matris onus geminosque Tonantis
secubitus vacuis indignaretur in astris.
ergo intempesta somni dulcedine captos
destinat Aonios leto praebere, suamque
orbibus accingi solitis iubet Irin et omne
mandat opus. paret iussis dea clara polumque
linquit et in terras longo suspenditur arcu.
Stat super occiduae nebulosa cubilia noctis
Aethiopasque alios, nulli penetrabilis astro,
lucus iners, subterque cavis grave rupibus antrum
it vacuum in montem, qua desidis atria Somni
securumque larem segnis Natura locavit,
limen opaca Quies et pigra Oblivio servant
et numquam vigili torpens Ignavia voltu.
Otia vestibulo pressisque Silentia pinnis
muta sedent abiguntque truces a culmine ventos
et ramos errare vetant et murmura demunt
alitibus, non hic pelagi, licet omnia clament
litora, non ullus caeli fragor; ipse profundis
vallibus effugiens speluncae proximus amnis
saxa inter scopulosque tacet 1: nigrantia circum
armenta, omne solo recubat pecus, et nova marcent
germina,[*]() terrarumque inclinat spiritus herbas,
mille intus simulacra dei caelaverat ardens
Mulciber: hic haeret lateri redimita voluptas,
hic comes in requiem vergens Labor, est ubi Baccho,
est ubi Martigenae socium pulvinar Amori
obtinet, interius tecti in penetralibus altis

[*](tacet ω: iacet P.)

[*](germina Pω: gramina late MSS. and edd.)

v.2.p.328

et cum Morte iacet, nullique ea tristis imago [*]()
cernitur, hae species, ipse autem [*]() umentia subter
antra soporifero stipatos flore tapetas
incubat; exhalant vestes et corpore pigro
strata calent, supraque torum niger efflat anhelo
ore vapor; manus haec fusos a tempore laevo
sustentat crinis, haec cornu oblita remisit,
adsunt innumero circum vaga Somnia vultu,[*]()
vera simul falsis permixtaque tristia blandis,[*]()
noctis opaca cohors, trabibusque aut postibus haerent,
aut tellure iacent, tenuis, qua circuit aulam,
invalidusque nitor, primosque hortantia somnos
languida succiduis exspirant lumina flammis.
Huc se caeruleo libravit ab aethere virgo
discolor: effulgent silvae, tenebrosaque Tempe
adrisere deae, et zonis lucentibus icta
evigilat domus; ipse autem nec lampade clara
nec sonitu nec voce deae perculsus eodem
more iacet, donec radios Thaumantias omnis
impulit inque oculos penitus descendit inertes.
tunc sic orsa loqui nimborum fulva creatrix:
‘ Sidonios te Iuno duces, mitissime divum
Somne, iubet populumque trucis defigere Cadmi,
qui nunc eventu belli tumefactus Achaeum
pervigil adservat vallum et tua iura recusat,
da precibus tantis, rara est hoc posse facultas
placatumque Iovem dextra Iunone mereri.’[*]()

[*](Lines 100-5 only in P and some late MSS.)

[*](cernitur, hae (haec Klotz) species, ipse autem Vollmer: cernitur haec species autem P: ipse autem vacuus curis ω.)

[*](Lines 112-17 only in P, 112-15 in a us. of Corp. Christ. Coll. Oxford.)

[*](tristia blandis edd.: numina flammis P (from 117), various conjectures by edd.)

[*](mereri ω: vereri P: merere late MSS., Gronovius.)

v.2.p.330

dixit, et increpitans languentia pectora dextra,
ne pereant voces, iterumque iterumque monebat,
ille deae iussis vultu, quo nutat, eodem [*]()
adnuit; excedit gravior nigrantibus antris
Iris et obtusum multo iubar excitat imbri.
Ipse quoque et volucrem gressum et ventosa citavit
tempora, et obscuri sinuatam frigore caeli
implevit chlamydem, tacitoque per aethera cursu
fertur et Aoniis longe gravis imminet arvis.
illius aura solo volucres pecudesque ferasque
explicat, et penitus, quemcumque [*]() supervolat orbem,
languida de scopulis sidunt freta, pignus haerent
nubila, demittunt extrema cacumina silvae,
pluraque laxato ceciderunt sidera caelo.
primus adesse deum subita caligine sensit
campus, et innumerae voces fremitusque virorum
submisere sonum; cum vero umentibus alis
incubuit piceaque haud umquam densior umbra
castra subit, errare oculi resolutaque colla,
et medio adfatu verba imperfecta relinqui,
mox et fulgentes clipeos et saeva remittunt
pila manu, lassique cadunt in pectora voltus,
et iam cuncta silent: ipsi iam stare recusant
cornipedes, ipsos subitus cinis abstulit ignes.
At non et trepidis eadem sopor otia Grais
suadet, et adiunctis arcet sua nubila castris
noctivagi vis blanda dei: stant undique in armis

[*](vultu quo nutat eodem P: dubium mixtumque sopori ω.)

[*]( quemcumque PB: quamcumque ω, quacumque N.)

v.2.p.332

foedam indignantes noctem vigilesque superbos,
ecce repens superis animum lymphantibus horror
Thiodamanta subit formidandoque tumultu
pandere fata iubet, sive hanc Saturnia mentem,
sive novum comitem bonus instigabat Apollo,
prosilit in medios, visu audituque tremendus
impatiensque dei, fragili quem mente receptum
non capit: exundant stimuli, nudusque per ora
stat furor, et trepidas incerto sanguine tendit
exhauritque genas — acies huc errat et illuc —
sertaque mixta comis sparsa cervice flagellat,
sic Phryga terrificis genetrix Idaea cruentum
elicit ex adytis consumptaque bracchia ferro
scire vetat; quatit ille sacras in pectora pinus
sanguineosque rotat crines et vulnera cursu
exanimat: pavet omnis ager respersaque cultrix [*]()
arbor, et attoniti currum erexere leones.
ventum ad consilii penetrale domumque verendam
signorum, magnis ubi dudum cladibus aeger,
rerum extrema movens, frustra consultat Adrastus.
stant circum subiti proceres, ut quisque perempto
proximus, et magnis loca desolata tuentur
regibus haud laeti seque huc crevisse dolentes,
non secus amisso medium cum praeside puppis
fregit iter, subit ad vidui [*]() moderamina clavi
aut laterum custos, aut quem penes obvia ponto
prora fuit: stupet ipsa ratis tardeque sequuntur
arma, nec accedit domino tutela minori.

[*](cultrix PN: cultris ω.)

[*]( vidui ω: dubii P.)

v.2.p.334

ergo alacer trepidos sic erigit augur Achivos:
‘magna deum mandata, duces, monitusque verendos
advehimus, non hae nostro de pectore voces:
ille canit, cui me famulari et sumere vittas
vestra fides, ipso non discordante, subegit.
nox fecunda operum pulchraeque accommoda fraudi
panditur augurio divom; vocat obvia virtus,
et poscit Fortuna manus, stupet obruta somno
Aonidum legio: tempus nunc funera regum
ulcisci miserumque diem; rapite arma morasque
frangite portarum: sociis hoc subdere flammas,
hoc tumulare suos. equidem haec et Marte diurno
dum res infractae pulsique in terga redimus —
per tripodas iuro et rapti nova fata magistri —
vidi, et me volucres circum plausere secundae.
sed nunc certa fides, modo me sub nocte silenti
ipse, ipse adsurgens iterum tellure soluta,
qualis erat — solos infecerat umbra iugales — ,
Amphiaraus adit: non vanae monstra quietis,
nec somno comperta loquor, 'tune' inquit, 'inertes Inachidas —
redde haec Parnassia serta meosque
redde deos — tantam patiere amittere noctem,
degener? haec egomet caeli secreta vagosque
edocui lapsus? vade heia, ulciscere ferro
nos saltem! ' dixit, meque haec ad limina visus
cuspide sublata totoque impellere curru.
quare agite, utendum superis; non comminus hostes

v.2.p.336

sternendi: bellum iacet, et saevire potestas,
ecqui aderunt, quos ingenti se adtollere fama
non pigeat, dum fata sinunt? iterum ecce benignae
noctis aves; sequor, et comitum licet agmina cessent,
solus eo! atque adeo venit ille et quassat habenas.’
Talia vociferans noctem exturbabat, euntque [*]()
non secus accensi proceres, quam si omnibus idem
corde deus: flagrant comitari et iungere casus,
ter denos numero, turmarum robora, iussus
ipse legit; circa fremit indignata iuventus
cetera, cur maneant castris ignavaque servent
otia: pars sublime genus, pars facta suorum,
pars sua, sortem alii clamant, sortem undique poscunt,
gaudet in adversis animoque adsurgit Adrastus.
vertice sic Pholoes volucrum nutritor equorum,
cum fetura gregem pecoroso vere novavit,
laetatur cernens hos montis in ardua niti,
hos innare vadis, certare parentibus illos;
tunc vacuo sub corde movet, qui molle domandi
ferre iugum, qui terga boni, quis in arma tubasque
natus, ad Eleas melior quis surgere palmas:
talis erat turmae ductor longaevus Achivae.
nec deest inceptis 2: ‘unde haec tam sera repente
numina? qui fractos superi rediistis ad Argos?
estne hic infelix virtus? gentique superstes
sanguis, et in miseris animorum semina durant?
laudo equidem, egregii iuvenes, pulchraque meorum

[*](euntque ω: eumque PD.)

[*](deest inceptis Ellis, Garrod: deest coeptis Pω, cf, viii. 236.)

v.2.p.338

seditione fruor; sed fraudem et operta paramus
proelia, celandi motus: numquam apta latenti
turba dolo. servate animos, venit ultor in hostes
ecce dies; tunc arma palam, tunc ibimus omnes.’
his tandem virtus iuvenum frenata quievit:
non aliter moto quam si pater Aeolus antro
portam iterum saxo premat imperiosus et omne
claudat iter, iamiam sperantibus[*]() aequora ventis.
Insuper Herculeum sibi iungit Agyllea vates
Actoraque: hic aptus suadere, hic robore iactat
non cessisse patri; comites tribus ordine deni,
horrendum Aoniis et contra stantibus agmen,
ipse novi gradiens furta ad Mavortia belli
ponit adoratas, Phoebea insignia, frondes,
longaevique ducis gremio commendat honorem
frontis, et oblatam Polynicis munere grato
loricam galeamque subit, ferus Actora magno
ense gravat Capaneus, ipse haud dignatus in hostem
ire dolo superosque sequi, permutat Agylleus
arma trucis Nomii: quid enim fallentibus umbris
arcus et Herculeae iuvissent bella sagittae?
Inde per abruptas castrorum ex aggere pinnas,
ne gravis exclamet portae mugitus aenae,
praecipitant saltu; nec longum, et protinus ingens
praeda solo ceu iam exanimes multoque peracti
ense iacent.’ ite, o socii, quacumque voluptas
caedis inexhaustae, superisque faventibus, oro,
sufficite!’ hortatur clara iam voce sacerdos,

[*](sperantibus ω: spirantibus PBLQ.)

v.2.p.340

‘cernitis expositas turpi marcore cohortes?
pro pudor! Argolicas hine ausi obsidere portas,
hi servare viros?’ sic fatus, et exuit ensem
fulmineum rapidaque manu morientia transit
agmina, quis numeret caedes, aut nomine turbam
exanimem signare queat? subit ordine nullo
tergaque pectoraque et galeis inclusa relinquit
murmura permiscetque vagos in sanguine manes:
hunc temere explicitum stratis, hunc sero remissis
gressibus inlapsum clipeo et male tela tenentem,
coetibus hos mediis vina inter et arma iacentes,
adclines clipeis alios, ut quemque ligatum
infelix tellure sopor supremaque nubes
obruerat. nec numen abest, armataque Iuno
lunarem quatiens exserta lampada dextra
pandit iter firmatque animos et corpora monstrat,
sentit adesse deam, tacitus sed gaudia celat
Thiodamas; iam tarda manus, iam debile ferrum
et caligantes nimiis successibus irae.
Caspia non aliter magnorum in strage iuvencum
tigris, ubi immenso rabies placata cruore
lassavitque genas et crasso sordida tabo
confudit maculas, spectat sua facta doletque
defecisse famem: victus sic augur inerrat
caedibus Aoniis; optet nunc bracchia centum
centenasque in bella manus; iam taedet inanes
exhaurire minas, hostemque adsurgere mallet.
Parte alia segnes magno satus Hercule vastat
Sidonios Actorque alia, sua quemque cruento
limite turba subit: stagnant nigrantia tabo

v.2.p.342

gramina, sanguineis nutant tentoria rivis;
fumat humus, somnique et mortis anhelitus una
volvitur; haud quisquam visus aut ora iacentum
erexit: tali miseris deus aliger umbra
incubat et tantum morientia lumina solvit.
traxerat insomnis cithara ludoque suprema
sidera iam nullos visurus Ialmenus ortus,
Sidonium paeana canens; huic languida cervix
in laevum cogente deo mediaque iacebant
colla replicta[*]() lyra: ferrum per pectus Agylleus
exigit aptatamque cava testudine dextram
percutit et digitos inter sua fila trementes.
proturbat mensas dirus liquor: undique manant
sanguine permixti latices et Bacchus in altos
crateras paterasque redit, ferus occupat Actor
implicitum fratri Thamyrin, Tagus haurit Echetli
terga coronati, Danaus caput amputat Hebri:
nescius heu rapitur fatis, hilarisque sub umbras
vita fugit mortisque ferae lucrata dolores.
stratus humo gelida subter iuga fida rotasque
Calpetus Aonios gramen gentile metentes
proflatu terrebat equos: madida ora redundant
accensusque mero sopor aestuat; ecce iacentis
Inachius vates iugulum fodit, expulit ingens
vina cruor fractumque perit in sanguine murmur.
fors illi praesaga quies, nigrasque gravatus
per somnum Thebas et Thiodamanta videbat.
Quarta soporiferae superabant tempora nocti,
cum vacuae nubes et honor non omnibus astris,

[*](replicta Heinsius: relicta Pω: relapsa N: reclina Gronovius.)

v.2.p.344

adflatusque fugit curru maiore Bootes,
iamque ipsum defecit opus, cum providus Actor
Thiodamanta vocat: ‘satis haec inopina Pelasgis
gaudia: vix ullos tanto reor agmine saevam
effugisse necem, ni quos deformis in alto
sanguine degeneres occultat vita; secundis
pone modum: sunt et diris sua numina Thebis.
forsitan et nobis modo quae favere, recedunt.[*]()’
paruit, et madidas tollens ad sidera palmas:
‘Phoebe, tibi exuvias monstratae praemia noctis
nondum ablutus aquis — tibi enim haec ego sacra litavi —
trado ferus miles tripodum fidusque sacerdos,
si non dedecui tua iussa tulique prementem,
saepe veni, saepe hanc dignare inrumpere mentem,
nunc tibi crudus honos, trunca arma cruorque virorum:
at patrias si quando domos optataque, Paean,
templa, Lycie, dabis, tot ditia dona sacratis
postibus et totidem voti memor exige tauros.’
dixerat, et laetis socios revocabat ab armis.
venerat hos inter fato Calydonius Hopleus
Maenaliusque Dymas, dilecti regibus ambo,
regum ambo comites, quorum post funera maesti
vitam indignantur. prior Arcada concitat Hopleus:
‘nullane post manes regis tibi cura perempti,
clare Dyma, teneant[*]() quem iam fortasse volucres
Thebanique canes? patriae quid deinde feretis,

[*](recedunt Pω, which Klotz defends by Silv. i. 3. 63, ii. 6. 101, v. 3. 185 (cf. also i. 447 inf.): recedant Jortin.)

[*](teneant Pω: temerant Baehrens, because only here does Statius use fortasse with subj.)

v.2.p.346

Arcades? en reduces contra venit aspera mater:
funus ubi? at nostro semper sub pectore Tydeus
saevit inops tumuli, quamvis patientior artus
ille nec abruptis adeo lacrimabilis annis,
ire tamen saevumque libet nullo ordine passim
scrutari campum, mediasve inrumpere Thebas,’
excipit orsa Dymas; ‘per ego haec vaga sidera iuro,
per ducis errantes instar mihi numinis umbras,
idem animus misero; comitem circumspicit olim
mens humilis luctu, sed nunc prior ibo’ — viamque
incohat et maesto conversus ad aethera voltu
sic ait: ‘arcanae moderatrix Cynthia noctis,
si te tergeminis perhibent variare figuris
numen et in silvas alio descendere voltu,
ille comes nuper nemorumque insignis alumnus,
ille tuus, Diana, puer — nunc respice saltem
— quaeritur,’ incendit [*]() pronis dea cornibus [*]() almum
sidus et admoto monstravit funera curru.[*]()
apparent campi Thebaeque altusque Cithaeron:
sic ubi nocturnum tonitru malus aethera frangit
Iuppiter, absiliunt nubes et fulgure claro
astra patent, subitusque oculis ostenditur orbis.
accepit radios et eadem percitus Hopleus
Tydea luce videt; longe dant signa per umbras
mutua laetantes, et amicum pondus uterque,
ceu reduces vitae saevaque a morte remissos,
subiecta cervice levant; nec verba, nec ausi
flere diu: prope saeva dies iudexque minatur

[*](incendit Pω: intendit Barth and late MSS.)

[*](cornibus Markland: curribus Pω.)

[*](curru P: cornu ω, and N (curru written over), conversely D.)

v.2.p.348

ortus, eunt taciti per maesta silentia magnis
passibus exhaustasque dolent pallere tenebras.
Invida fata piis et fors ingentibus ausis
rara comes, iam castra vident animisque propinquant,
et decrescit onus, subiti cum pulveris umbra
et sonus a tergo, monitu ducis acer agebat
Amphion equites, noctem vigilataque castra
explorare datus, primusque per avia campi
usque procul — necdum totas lux solverat umbras —
nescio quid visu dubium incensumque moveri
corporaque ire videt; subitus mox fraude reperta
exclamat: cohibete gradum quicumque! sed hostes
esse patet: miseri pergunt anteire timentque
non sibi; tunc mortem trepidis minitatur et hastam
expulit, ac vanos alte levat eminus ictus,
adfectans errare manum, stetit illa Dymantis
ante oculos, qui forte prior gressumque repressit.
at non magnanimus curavit perdere iactus
Aepytus, et fixo transverberat Hoplea tergo
pendentisque etiam perstrinxit Tydeos armos,
labitur egregii nondum ducis immemor Hopleus,
exspiratque tenens — felix, si corpus ademptum
neseiat — et saevas talis descendit ad umbras.
viderat hoc retro conversus et agmina sentit
iuncta Dymas, dubius precibusne subiret an armis
instantes; arma ira dabat, fortuna precari,
non audere iubet: neutri fiducia coepto,
distulit ira preces; ponit miserabile corpus
ante pedes, tergoque graves, quas forte ferebat,

v.2.p.350

tigridis exuvias, in laevam torquet et obstat
exsertum obiectans mucronem, inque omnia tela
versus et ad caedem iuxta mortemque paratus:
ut lea, quam saevo fetam pressere cubili
venantes Numidae, natos erecta superstat
mente sed [*]() incerta, torvum ac miserabile frendens;
illa quidem turbare globos et frangere morsu
tela queat, sed prolis amor crudelia vincit
pectora, et a media catulos circumspicit ira.
et iam laeva viro, quamvis saevire vetaret
Amphion, erepta manus, puerique trahuntur
ora supina comis, serus tunc denique supplex
demisso mucrone rogat: ‘moderatius, oro,
ducite, fulminei per vos cunabula Bacchi
Inoamque fugam vestrique Palaemonis annos!
si cui forte domi natorum gaudia, si quis
hic pater, angusti puero date pulveris haustus
exiguamque facem! rogat, en rogat ipse tacentis [*]()
voltus: ego infandas potior satiare volucres,
me praebete feris, ego bella audere coegi.’
immo ait Amphion, ‘regem si tanta cupido
condere, quae timidis belli mens, ede, Pelasgis,
quid fracti exsanguesque parent; cuncta ocius effer,
et vita tumuloque ducis donatus abito.’
horruit et toto praecordia protinus Arcas
implevit capulo. summumne hoc cladibus inquit,
‘deerat, ut adflictos turparem ego proditor Argos?
nil emimus tanti, nec sic velit ipse [*]() cremari.’

[*](sed Garrod: sub Pω: sui Heinsius.)

[*](tacentis Markland: iacentis Pω.)

[*](sic ipse ω: si iste P.)

v.2.p.352

sic ait. et magno proscissum volnere pectus
iniecit puero, supremaque murmura volvens:
‘ hoc tamen interea mecum[*]() potiare [*]() sepulcro.’
tales optatis regum in complexibus ambo,
par insigne animis, Aetolus et inclytus Arcas,
egregias efflant animas letoque fruuntur.
vos quoque sacrati, quamvis mea carmina surgant
inferiore lyra, memores superabitis annos.
forsitan et comites non aspernabitur umbras
Euryalus Phrygiique admittet gloria Nisi.
At ferus Amphion, regi qui facta reportent
edoceantque dolum captivaque corpora reddant,
mittit ovans; clusis ipse insultare Pelasgis
tendit et abscisos sociorum ostendere voltus,
interea reducem murorum e culmine Grai
Thiodamanta vident nec iam erumpentia celant
gaudia, ut exsertos enses et caede recenti
arma rubere notant, novus adsilit aethera magnum
clamor, et e summo pendent cupida agmina vallo
noscere quisque suos. volucrum sic turba recentum,
cum reducem longo prospexit in aere matrem,
ire cupit contra summique e margine nidi
exstat hians, iamiamque cadat, ni pectore toto
obstet aperta parens et amantibus increpet alis.
dumque opus arcanum et taciti compendia Martis
enumerant laetisque suos complexibus implent
Hopleaque exquirunt tardumque Dymanta queruntur:
ecce et Dircaeae iuxta dux concitus alae

[*](mecum Garrod: et tu P: claro ω: saltem conj. Klotz: sed tu Vollmer: dedero conj. Alton.)

[*](potiare ω: potiere D: potiore P (with a written over).)

v.2.p.354

venerat Amphion; non longum caede recenti
laetatus videt innumeris fervere catervis
tellurem atque una gentem exspirare ruina,
qui tremor elicita [*]() caeli de lampade tactis,
hic fixit iuvenem, pariterque horrore sub uno
vox, acies sanguisque perit, gemitusque parantem
ipse ultro convertit equus; fugit ala retorto
pulvere, nondum illi Thebarum claustra subibant,
et iam Argiva cohors nocturno freta triumpho
prosilit in campos; per et arma et membra iacentum
taetraque congerie sola semianimumque cruorem
cornipedes ipsique ruunt: gravis exterit artus
ungula, sanguineus lavat imber et impedit axes.
dulce viris hac ire via, ceu tecta superbi
Sidonia atque ipsas calcent in sanguine Thebas.
hortatur Capaneus: ‘satis occultata, Pelasgi,
delituit virtus: nunc, nunc mihi vincere pulchrum
teste die; mecum clamore et pulvere aperto
ite palam, iuvenes: sunt et mihi provida dextrae
omina [*]() et horrendi stricto mucrone furores.’
sic ait; ardentes alacer succendit Adrastus
Argolicusque gener, sequitur iam tristior augur,
iamque premunt muros — et adhuc nova funera narrat
Amphion — miseramque intrarant protinus urbem,
ni Megareus specula citus exclamasset ab alta:
claude, vigil,subeunt hostes,claude undique portas!
Est ubi dat vires nimius timor: ocius omnis
porta coit; solas dum tardius artat Echion

[*](elicita late MSS., Peyrared: inlicita Pω: inicitur conj. Garrod: ilicibus Phillimore.)

[*](omina ω: omnia P: Menke conj. numina (iii. 615).)

v.2.p.356

Ogygias, audax animis Spartana iuventus
inrupit, caesique ruunt in limine primo
incola Taygeti Panopeus rigidique natator
Oebalus Eurotae; tuque, o spectate palaestris
omnibus et nuper Nemeaeo in pulvere felix,
Alcidama, primis quem caestibus ipse ligarat
Tyndarides, nitidi moriens convexa magistri
respicis: averso pariter deus occidit astro,
te nemus Oebalium, te lubrica ripa Lacaenae
virginis et falso gurges cantatus olori
flebit, Amyclaeis Triviae lugebere Nymphis,
et quae te leges praeceptaque fortia belli
erudiit genetrix, nimium didicisse queretur.
talis Echionio Mavors in limine saevit.
Tandem umeris obnixus Acron et pectore toto
pronus Ialmenides aeratae [*]() robora portae
torserunt: quanta pariter cervice gementes
profringunt inarata diu Pangaea iuvenci.
par operis iactura lucro, quippe hoste retento
exclusere suos; cadit intra moenia Graius
Ormenus, et pronas tendentis Amyntoris ulnas
fundentisque preces penitus cervice remissa
verba solo voltusque cadunt, colloque decorus
torques in hostiles cecidit per vulnus harenas.
solvitur interea vallum, primaeque recusant
stare morae; iam se peditum iunxere catervae
moenibus: at patulas saltu transmittere fossas
horror equis, haerent trepidi atque immane paventes
abruptum mirantur agi 2; nunc impetus ire

[*](aeratae Klotz: ferratae ω.)

[*](agi ω: iter P.)

v.2.p.358

margine ab extremo, nunc sponte in frena recedunt.
hi praefixa solo vellunt munimina, at illi
portarum obiectus minuunt et ferrea sudant
claustra remoliri, trabibusque atque aere [*]() sonoro
pellunt saxa loco; pars ad fastigia missas
exsultant haesisse faces, pars ima lacessunt
scrutanturque cavas caeca testudine turres.
At Tyrii, quae sola salus, caput omne coronant
murorum, nigrasque sudes et lucida ferro
spicula et arsuras caeli per inania glandes
saxaque in adversos ipsis avolsa rotabant
moenibus: exundant saevo fastigia nimbo,
armataeque vomunt stridentia tela fenestrae,
qualiter aut Malean aut alta Ceraunia supra
cessantes in nube sedent nigrisque locantur [*]()
collibus et subitae saliunt in vela procellae:
talis Agenoreis Argivom exercitus armis [*]()
obruitur; non ora virum, non pectora flectit
imber atrox, rectosque tenent in moenia voltus
immemores leti et tantum sua tela videntes.
Anthea falcato lustrantem moenia curru
desuper Ogygiae pepulit gravis impetus hastae;
lora excussa manu, retroque in terga volutus
semianimos artus ocreis retinentibus haeret;
mirandum visu belli scelus: arma trahuntur,
fumantesque rotae tellurem et tertius hastae
sulcus arat; longo sequitur vaga pulvere cervix,
et resupinarum patet orbita lata comarum.

[*](trabibusque atque aere Postgate: trabibusque artata ω, trabibus et ariete P: trabibusque aut aere Kohlmann, tr. atque assere duro Owen: fidibusque artata sonoris conj. Garrod.)

[*](locantur Bury: locuntur P: legantur S: leguntur ω: teguntur D (with le- written over).)

[*](armis ω: orans P.)

v.2.p.360

At tuba luctificis pulsat clangoribus urbem
obsaeptasque fores sonitu perfringit amaro,
divisere aditus, omnique in limine saevus
signifer, ante omnes sua damna et gaudia portans,
dira intus facies, vix Mavors ipse videndo
gaudeat; insanis lymphatam horroribus urbem
scindunt dissensu vario Luctusque Furorque
et Pavor et caecis Fuga circumfusa tenebris,
bellum intrasse putes: fervent discursibus arces,
miscentur clamore viae, ferrum undique et ignes
mente vident, saevas mente accepere catenas,
consumpsit ventura timor: iam tecta replerunt
templaque et ingratae vallantur planctibus arae.
una omnes eademque subit formido per annos:
poscunt fata senes, ardet palletque iuventus,
atria femineis trepidant ululata querellis,
flent pueri et flendi nequeunt cognoscere causas
attoniti et tantum matrum lamenta trementes,
illas cogit amor, nec habent extrema pudorem:
ipsae tela viris, ipsae iram animosque ministrant,
hortanturque unaque ruunt, nec avita gementes
limina nec parvos cessant ostendere natos:
sic ubi pumiceo pastor rapturus ab antro
armatas erexit apes, fremit aspera nubes,
inque vicem sese stridore hortantur et omnes
hostis in ora volant, mox deficientibus alis
amplexae flavamque domum captivaque plangunt
mella laboratasque premunt ad pectora ceras.

v.2.p.362

Nee non ancipitis pugnat sententia volgi
discordesque serit motus: hi reddere fratrem 1 —
nec mussant, sed voce palam claroque tumultu — ,
reddere regna iubent; periit reverentia regis
sollicitis: ‘veniat pactumque hic computet annum,
Cadmeosque lares exsul patriasque salutet
infelix tenebras; cur autem ego sanguine fraudes
et periura luam regalis crimina noxae?’
inde alii: sera ista fides, iam vincere mavult.
Tiresian alii lacrimis et supplice coetu
orant, quodque unum rebus solamen in artis,
nosse futura rogant, tenet ille inclusa premitque
fata deum: ‘quiane ante duci bene credita nostro
consilia et monitus, cum perfida bella vetarem?
te tamen, infelix,’ inquit, ‘perituraque Thebe,
si taceam, nequeo miser exaudire cadentem
Argolicumque oculis haurire vacantibus ignem,
vincamur, Pietas; pone heia altaria, virgo,
quaeramus superos.’ facit illa, acieque sagaci
sanguineos flammarum apices geminumque per aras
ignem et clara tamen mediae fastigia lucis
orta docet; tunc in speciem serpentis inanem
ancipiti gyro volvi frangique ruborem
demonstrat dubio, patriasque inluminat umbras,
ille coronatos iamdudum amplectitur ignes,
fatidicum sorbens vultu flagrante vaporem.
stant tristes horrore comae, vittasque prementes
caesaries insana levat: diducta putares

[*](fratrem Pω: fratri late MSS., Sandstroem.)

v.2.p.364

lumina consumptumque genis rediisse nitorem.
tandem exundanti permisit verba furori:
‘audite, o sontes, extrema litamina divum,
Labdacidae: venit alma salus, sed limite duro.
Martius inferias et saeva efflagitat anguis
sacra: cadat generis quicumque novissimus exstat
viperei, datur hoc tantum victoria pacto.
felix, qui tanta lucem mercede relinquet.’
Stabat fatidici prope saeva altaria vatis
maestus, adhuc patriae et tantum communia lugens
fata, Creon: grandem subiti cum fulminis ictum,
non secus ac torta traiectus cuspide pectus,
accipit exanimis sentitque Menoecea posci.
monstrat enim suadetque timor; stupet anxius alto
corda metu glaciante pater: Trinacria qualis
ora repercussum Libyco mare sumit ab aestu,
mox plenum Phoebo vatem et celerare iubentem
nunc humilis genua amplectens, nunc ora canentis
nequiquam reticere rogat; iam fama sacratam
vocem amplexa volat, clamavitque oracula Thebae.
Nunc, age, quis stimulos et pulchrae gaudia mortis
addiderit iuveni — neque enim haec absentibus umquam
mens homini transmissa deis — memor incipe Clio,
saecula te quoniam penes et digesta vetustas.
Diva Iovis solio iuxta comes, unde per orbem
rara dari terrisque solet contingere, virtus,
seu pater omnipotens tribuit, sive ipsa capacis
elegit penetrare viros, caelestibus ut tunc

v.2.p.366

desiluit gavisa plagis! dant clara meanti
astra locum quosque ipsa polis adfixerat ignes.
iamque premit terras, nec vultus ab aethere longe;
sed placuit mutare genas, fit provida Manto,
responsis ut plena [*]() fides, et fraude priores
exuitur voltus, abiit horrorque vigorque
ex oculis, paulum decoris permansit honosque
mollior, et posito vatum gestamina ferro
subdita; descendunt vestes, torvisque ligatur
vitta comis — nam laurus erat — tamen aspera produnt
ora deam nimiique gradus, sic Lydia coniunx
Amphitryoniaden exutum horrentia terga
perdere Sidonios umeris ridebat [*]() amictus
et turbare colus et tympana rumpere dextra.
Sed neque te indecorem sacris dignumque iuberi
talia Dircaea stantem pro turre, Menoeceu,
invenit; immensae reserato limine portae
sternebas Danaos, pariter Mavortius Haemon.
sed consanguinei quamvis atque omnia fratres,
tu prior: exanimes circum cumulantur acervi;
omne sedet telum, nulli sine caedibus ictus —
necdum aderat virtus — non mens, non dextra quiescit,
non avida arma vacant, ipsa insanire videtur
Sphinx galeae custos, visoque animata cruore
emicat effigies et sparsa orichalca renident:

[*](plena Pω: plana L Gronovius.)

[*](ridebat ω: redimibat P.)

v.2.p.368

cum dea pugnantis capulum dextramque repressit:
‘magnanime o iuvenis, quo non agnoverit ullum
certius armifero Cadmi de semine Mavors,
linque humiles pugnas, non haec tibi debita virtus:
astra vocant, caeloque animam, plus concipe, mittes,
iamdudum hoc hilares genitor baechatur ad aras,
hoc ignes fibraeque volunt, hoc urget Apollo:
terrigenam cuncto patriae pro sanguine poscunt,
fama canit monitus, gaudet Cadmeia plebes
certa tui 1; rape mente deos, rape nobile fatum.
i, precor, adcelera, ne proximus occupet Haemon.’
sic ait, et magna cunctantis pectora dextra
permulsit tacite seseque in corde reliquit,
fulminis haud citius radiis adflata cupressus
combibit infestas et stirpe et vertice flammas,
quam iuvenis multo possessus numine pectus
erexit sensus letique invasit amorem,
ut vero aversae gressumque habitumque notavit
et subitam a terris in nubila crescere Manto,
obstipuit. ‘sequimur, divum quaecumque vocasti,
nec tarde paremus,’ ait; iamiamque recedens
instantem vallo Pylium tamen Agrea fixit,
armigeri fessum excipiunt; tum vulgus euntem
auctorem pacis servatoremque deumque
conclamat gaudens atque ignibus implet honestis,
iamque iter ad muros cursu festinus anhelo
obtinet et miseros gaudet vitasse parentes,
eum genitor — steteruntque ambo et vox haesit utrique,[*]()

[*](certa tui ω: certatim P.)

[*](utrique K Q: utrimque Pω.)

v.2.p.370

deiectaeque genae, tandem pater ante profatus:
‘quis novus inceptis rapuit te casus ab armis?
quae bello graviora paras? dic, nate, precanti,
cur tibi torva acies? cur hic truculentus in ore
pallor, et ad patrios non stant tua lumina voltus?
audisti responsa, palam est. per ego oro tuosque,
nate, meosque annos miseraeque per ubera matris,
ne vati, ne crede, puer! superine profanum
dignantur stimulare senem, cui vultus inanis
exstinctique orbes et poena simillima diro
Oedipodae? quid si insidiis et fraude dolosa
rex agit, extrema est cui nostra in sorte timori
nobilitas tuaque ante duces notissima virtus?
illius haec forsan, remur quae verba deorum;
ille monet! ne frena animo permitte calenti,
da spatium tenuemque moram, male cuncta ministrat
impetus; hoc, oro, munus concede parenti.
sic tua maturis signentur tempora canis,
et sis ipse parens et ad hunc, animose, timorem
pervenias: ne perge meos orbare penates,
externi te nempe patres alienaque tangunt
pignora? si pudor est,primum miserere tuorum.
haec pietas, hic verus honos; ibi gloria tantum
ventosumque decus titulique in morte latentes,
nec timidus te flecto parens: i, proelia misce,
i Danaas acies mediosque per obvius enses;
non teneo: liceat misero tremibunda lavare
vulnera et undantem lacrimis siccare cruorem,
teque iterum saevis iterumque remittere bellis,
hoc malunt Thebae.’ sic colla manusque tenebat

v.2.p.372

implicitus; sed nee lacrimae nec verba movebant
dis votum iuvenem; quin et monstrantibus illis
fraude patrem tacita subit avertitque timorem:
‘falleris heu verosque metus, pater optime, nescis,
non me ulli monitus, nec vatum exorsa furentum
sollicitant vanisque [*]() movent: sibi callidus ista
Tiresias nataeque canat; non si ipse reclusis
comminus ex adytis in me insaniret Apollo,
sed gravis unanimi casus me fratris ad urbem
sponte refert: gemit Inachia mihi saucius Haemon
cuspide; vix illum medio de pulvere belli
inter utrasque acies, iamiamque tenentibus Argis —
sed moror; i, refove dubium turbaeve ferenti [*]()
dic, pareant leviterque vehant; ego vulnera doctum
iungere supremique fugam revocare cruoris
Aetiona petam.’ sic imperfecta locutus
effugit; illi atra mersum caligine pectus
confudit sensus; pietas incerta vagatur
discordantque metus, impellunt credere Parcae.
Turbidus interea ruptis venientia portis
agmina belligeri Capaneus agit aequore campi,
cornua nunc equitum, cuneos nunc ille pedestres,
et proculcantes moderantum funera currus;
idem altas turres saxis et turbine crebro
laxat, agit turmas idem atque in sanguine fumat,
nunc spargit torquens volucri nova vulnera plumbo,
nunc iaculum excusso rotat in sublime lacerto,
nullaque tectorum subit ad fastigia, quae non
deferat hasta virum perfusaque caede recurrat.

[*](vanisque P: manesque ω.)

[*](ferenti P: furenti BLD.)

v.2.p.374

nee iam aut Oeniden aut Hippomedonta peremptos
aut vatem Pelopea phalanx aut Areada credunt:
quin socium coiisse animas et corpore in uno
stare omnes, ita cuncta replet, non ullius aetas,
non cultus, non forma movet; pugnantibus idem
supplicibusque furit; non quisquam obsistere contra,
non belli temptare vices: procul arma furentis
terribilesque iubas et frontem cassidis horrent.
At pius electa murorum in parte Menoeceus
iam sacer aspectu solitoque augustior ore,
ceu subito in terras supero demissus ab axe,
constitit, exempta manifestus casside nosci,
despexitque acies hominum et clamore profundo
convertit campum iussitque silentia bello.
‘armorum superi, tuque o qui funere tanto
indulges mihi, Phoebe, mori, date gaudia Thebis,
quae pepigi et toto quae sanguine prodigus emi.
ferte retro bellum captaeque impingite Lernae
relliquias turpes, confixaque terga foventes
Inachus indecores pater aversetur alumnos.
at Tyriis templa, arva, domos, conubia, natos
reddite morte mea: si vos placita hostia iuvi,
si non attonitis vatis consulta recepi
auribus et Thebis nondum credentibus hausi,
haec Amphioniis pro me persolvite tectis
ac mihi deceptum, precor, exorate parentem.’
sic ait, insignemque animam mucrone corusco
dedignantem artus pridem maestamque teneri
arripit atque uno quaesitam vulnere rumpit,
sanguine tunc spargit turres et moenia lustrat,

v.2.p.376

seque super medias acies, nondum ense remisso,
iecit et in saevos cadere est conatus Achivos.
ast illum amplexae Pietas virtusque ferebant
leniter ad terras corpus; nam spiritus olim
ante Iovem et summis apicem sibi poscit in astris.
Iamque intra muros nullo sudore receptum
gaudentes heroa ferunt: abscesserat ultro
Tantalidum venerata cohors; subit agmine longo
colla inter iuvenum, laetisque favoribus omni
concinitur vulgo Cadmum atque Amphiona supra
conditor; hi sertis, hi veris honore solutos [*]()
adcumulant artus patriaque in sede reponunt
corpus adoratum. repetunt mox bella peractis
laudibus; hic victa genitor lacrimabilis ira
congemit, et tandem matri data flere potestas:
‘lustralemne feris ego te, puer inclyte, Thebis
devotumque caput vilis ceu mater alebam?
quod molita nefas, cui tantum invisa deorum?
non ego monstrifero coitu revoluta novavi [*]()
pignora, nec nato peperi funesta nepotes,
quid refert? potitur natis[*]() Iocasta ducesque
regnantesque videt: nos saeva piacula bello
demus, ut alterni — placet hoc tibi, fulminis auctor —
Oedipodionii mutent diademata fratres!
quid superos hominesve queror? tu, saeve Menoeceu,
tu miseram ante omnes properasti exstinguere matrem,

[*](solutos late MSS., Peyrared: soluto ω: solito P.)

[*](novavi DQ, Heinsius: notavi ω, natavi P.)

[*](potitur natis P: habet ecce suos ω.)

v.2.p.378

unde hic mortis amor? quae sacra insania menti?
quosve ego conceptus aut quae male pignora fudi
tam diversa mihi? nimirum Martius anguis,
quaeque novis proavum tellus effloruit armis —
hinc animi tristes nimiusque in pectore Mavors,
et de matre nihil, sponte en ultroque peremptus
inrumpis maestas Fatis nolentibus umbras.
ast egomet Danaos Capaneaque tela verebar:
haec erat, haec metuenda manus ferrumque, quod amens
ipsa dedi. viden ut iugulo consumpserit ensem?
altius haud quisquam Danaum mucrone subisset.’
Diceret infelix etiamnum et cuncta repleret
questibus: abducunt comites famulaeque perosam
solantes thalamoque tenent, sedet eruta multo
ungue genas; non illa diem, non verba precantum
respicit aut visus flectit tellure relictos,
iam vocis, iam mentis inops, sic aspera tigris
fetibus abreptis Scythico deserta sub antro
accubat et tepidi lambit vestigia saxi;
nusquam irae, sedit [*]() rabidi [*]() feritasque famesque
oris, eunt praeter secura armenta gregesque:
aspicit illa iacens; ubi enim, quibus ubera pascat
aut quos ingenti premat exspectata rapina?
Hactenus arma, tubae, ferrumque et vulnera: sed nunc
comminus astrigeros Capaneus tollendus in axis.
non mihi iam solito vatum de more canendum[*]();

[*](sedit Pω: cedit Q.)

[*](rabidi Vollmer: rapidi P: rabies ω.)

[*](canendum ω: canentum P.)

v.2.p.380

maior ab Aoniis poscenda amentia lucis:
mecum omnes audete deae! sive ille profunda
missus nocte furor, Capaneaque signa secutae
arma Iovem contra Stygiae rapuere sorores,
seu virtus egressa modum, seu gloria praeceps,
seu magnae data fata [*]() neci, seu laeta malorum
principia et blandae superum mortalibus irae.
Iam sordent terrena viro taedetque profundae
caedis, et exhaustis olim Graiumque suisque
missilibus lassa respexit in aethera dextra,
ardua mox torvo metitur culmina visu,
innumerosque gradus, gemina latus arbore clusos,
aerium sibi portat iter, longeque timendus
multifidam quercum flagranti lumine vibrat;
arma rubent una clipeoque incenditur ignis.
hac ait, ‘in Thebas, hac me iubet ardua virtus
ire, Menoeceo qua lubrica sanguine turris,
experiar, quid sacra iuvent, an falsus Apollo.’
dicit, et alterno captiva in moenia gressu
surgit ovans: qualis mediis in nubibus aether
vidit Aloidas, cum cresceret impia tellus
despectura deos nec adhuc immane veniret
Pelion et trepidum iam tangeret Ossa Tonantem.
Tunc vero attoniti fatorum in cardine summo,
ceu suprema lues urbi facibusque cruentis
aequatura solo turres Bellona subiret,

[*](fata Pω: fama late MSS.)

v.2.p.382

omnibus e tectis certatim ingentia saxa
roboraque et validas fundae Balearis habenas —
nam iaculis caeloque vagis spes unde sagittis? —
verum avidi et tormenta rotant et molibus urgent.
ille nec ingestis nec terga sequentibus umquam
detrahitur telis, vacuoque sub aere pendens '
plana velut terra certus vestigia Agat,
tendit et ingenti subit oecurrente ruina:
amnis ut incumbens longaevi robora pontis
adsiduis oppugnat aquis, iam saxa fatiscunt
emotaeque trabes; tanto violentior ille
— sentit enim — maiore salo quassatque trahitque
molem aegram, nexus donec celer alveus omnis
abscidit et cursu victor respirat aperto,
utque petita diu celsus fastigia supra
eminuit trepidamque adsurgens desuper urbem
vidit et ingenti Thebas exterruit umbra,
increpat attonitos: ‘humilesne [*]() Amphionis arces,
pro pudor! hi faciles carmenque imbelle secuti,
hi, mentita diu Thebarum fabula, muri?
et quidnam egregium prosternere moenia molli
structa lyra?’ simul insultans gressuque manuque
molibus obstantes cuneos tabulataque saevus
restruit 2: absiliunt pontes, tectique prementis
saxea frena labant, dissaeptoque aggere rursus
utitur et truncas rupes in templa domosque
praecipitat frangitque suis iam moenibus urbem.
Iamque Iovem circa studiis diversa fremebant

[*](humilesne Pω: haene illae N2, Barth, Bentley.)

[*](restruit PQSB: destruit K, detrahit N. Garrod cf, x. 527, claustra remoliri.)

v.2.p.384

Argolici Tyriique dei; pater aequus utrisque
aspicit ingentes ardentum comminus iras
seque obstare videt, gemit inservante [*]() noverca
Liber et obliquo respectans lumine patrem:
‘nunc ubi saeva manus, meaque heu cunabula flammae,
fulmen, io ubi fulmen?’ ait. gemit auctor Apollo,
quas dedit ipse, domos; Lernam Thebasque rependit
maestus et intento dubitat Tirynthius arcu;
maternos plangit volucer Danaeius Argos;
fiet venus Harmoniae populos metuensque mariti
stat procul et tacita Gradivum respicit ira.
increpat Aonios audax Tritonia divos,
Iunonem tacitam furibunda silentia torquent.
non tamen haec turbant pacem Iovis: ecce quierunt
iurgia, cum mediis Capaneus auditus in astris.
nullane pro trepidis clamabat, ‘numina Thebis
statis? ubi infandae segnes telluris alumni,
Bacchus et Alcides? pudet instigare minores.
tu potius venias — quis enim concurrere nobis
dignior? en cineres Semcleaque busta tenentur — ,
nunc age, nunc totis in me conitere flammis,
Iuppiter! an pavidas tonitru turbare puellas
fortior et soceri turres exscindere Cadmi?’
Ingemuit dictis superum dolor; ipse furentem
risit et incussa sanctarum mole comarum,
‘quaenam spes hominum tumidae post proelia Phlegrae!

[*](inservante PN: infestante KQ marg. of B.)

v.2.p.386

tune etiam feriendus?’ ait. premit undique lentum
turba deum frendens et tela ultricia poscit,
nec iam audet fatis turbata obsistere coniunx,
ipsa dato nondum caelestis regia signo
sponte tonat, coeunt ipsae sine flamine nubes
adcurruntque imbres: Stygias rupisse catenas
Iapetum aut vinctam [*]() supera ad convexa levari
Inarimen Aetnamve putes, pudet ista timere
caelicolas; sed cum in media vertigine mundi
stare virum insanasque vident deposcere pugnas,
mirantur taciti et dubio pro fulmine pallent.
coeperat Ogygiae supra fastigia turris
arcanum mugire polus caelumque tenebris
auferri: tenet ille tamen, quas non videt, arces,
fulguraque attritis quotiens micuere procellis,
his ait, ‘in Thebas, his iam decet ignibus uti,
hinc renovare faces lassamque accendere quercum.’
talia dicentem toto Iove fulmen adactum
corripuit: primae fugere in nubila cristae,
et clipei niger umbo cadit, iamque omnia lucent
membra viri. cedunt acies, et terror utrimque,
quo ruat, ardenti feriat quas corpore turmas,
intra se stridere facem galeamque comasque
sentit,[*]() et urentem thoraca repellere dextra
conatus ferri cinerem sub pectore tractat.[*]()
stat tamen, extremumque in sidera versus anhelat,[*]()

[*](vinctam K2, Peyrared: victam BDNQK: victum PS. aut after victum Kohlmann.)

[*](sentit Imhof: quaerit MSS.: questus Garrod: saevit Klotz.)

[*](Lines 932-4 only in DS (between lines) B (in marg.) and late MSS.)

[*](anhelat ω: adhaesit PN2.)

v.2.p.388

pectoraque invisis obicit fumantia muris,
ne caderet: sed membra virum terrena relinquunt,
exuiturque animus; paulum si tardius artus
cessissent, potuit fulmen sperare [*]() secundum.

[*](sperare PDN2: meruisse ω.)

v.2.p.390

Postquam magnanimus furias virtutis iniquae
consumpsit Capaneus exspiravitque receptum
fulmen, et ad terras longe comitata cadentem
signavit muros ultricis semita flammae:
componit dextra victor concussa plagarum
Iuppiter et vultu caelumque diemque reducit.
gratantur superi, Phlegrae ceu fessus anhelet
proelia et Encelado fumantem impresserit Aetnen.
ille iacet lacerae complexus fragmina turris,
torvus adhuc visu memorandaque facta relinquens
gentibus atque ipsi non inlaudata Tonanti.
quantus Apollineae temerator matris Averno
tenditur; ipsae horrent, si quando pectore ab alto
emergunt, volucres immensaque membra iacentis
spectant, dum miserae crescunt in pabula fibrae:
sic gravat iniectus terras hostiliaque urit
arva et anhelantem caelesti sulpure campum,
respirant Thebae, templisque iacentia surgunt
agmina; iam finis votis finisque supremis
planctibus, et natos ausae deponere matres.
At vaga palantes[*]() campo fuga volvit Achivos.
nec iam hostes turmae aut ferrum mortale timetur:

[*](palantes ω: pallentes PQ.)

v.2.p.392

omnibus ante oculos irae Iovis, omnibus ardent
arma metu galeaeque tonant,[*]() visusque paventes
ipse sequi et profugis opponere Iuppiter ignes.
instat Agenoreus miles caelique tumultu
utitur: indomitos ut cum Massyla per arva
armenti reges magno leo fregit hiatu [*]()
et contentus abit; rauci tunc comminus ursi,
tunc avidi venere lupi, rabieque remissa
lambunt degeneres alienae vulnera praedae.
hinc premit Eurymedon, cui rusticus horror in armis,
rustica tela manu, patriumque agitare tumultus:
Pan illi genitor; tener hinc conatibus annos
egreditur iuvenemque patrem puer aequat Alatreus:
felices ambo, sed fortunatior ille,
quem genuisse iuvat; nec iam dignoscere promptum,
quae magis arma sonent, quo plus eat hasta lacerto.
Artatur denso fugientum examine vallum,
quas volvis, Gradive, vices? modo moenia Cadmi
scandebant: sua nunc defendunt tecta Pelasgi!
ceu redeunt nubes, ceu circumflantibus austris
alternus procumbit ager, ceu gurgite cano
nunc retegit bibulas, nunc induit aestus harenas.
exspirat [*]() late pubes Tirynthia, alumni
exuvias imitata dei; trux maeret ab astris
Amphitryoniades Nemeaea in sanguine terga
et similes ramos similesque videre pharetras.
stabat in Argolicae ferrato culmine turris
egregius lituo dextri Mavortis Enyeus [*]()

[*](tonant Pω: tremunt Q: tonant D (with tremunt written over).)

[*](exspirat P: procumbit ω: expirat (cumbit written over) D.)

[*](Enyeus P: enipeus ω.)

v.2.p.394

hortator; sed tunc miseris dabat utile signum
suadebatque fugam et tutos in castra receptus:
cum subitum obliquo descendit ab aere vulnus,
urgentisque sonum laeva manus aure retenta est,[*]()
sicut erat; fugit in vacuas iam spiritus auras,
iam gelida ora tacent, carmen tuba sola peregit.
Iamque potens scelerum geminaeque exercita gentis
sanguine Tisiphone fraterna eludere quaerit
bella acie 2: nec se tanta in certamina fidit
sufficere, inferna comitem ni sede Megaeram
et consanguineos in proelia suscitet angues,
ergo procul vacua concedit [*]() valle solumque
ense fodit Stygio terraeque immurmurat absens
nomen et — Elysiis signum indubitabile regnis —
crinalem attollit longo stridore cerasten:
caeruleae dux ille comae, quo protinus omnis
horruit audito tellus pontusque polusque,
et pater Aetnaeos iterum respexit ad ignes,
accipit illa sonum; stabat tunc forte parenti
proxima, dum coetu Capaneus laudatur ab omni
Ditis et insignem Stygiis fovet amnibus umbram,
protinus abrupta terrarum mole sub astris
constitit, exsultant manes, quantumque profundae
rarescunt tenebrae, tantum de luce recessit,
excipit atra soror dextraeque innexa profatur:
‘ hac, germana, tenus Stygii metuenda parentis
imperia et iussos potui tolerare furores,

[*](Line 54 omitted by P.)

[*](acie conj. Klotz: tuba P, certainly corrupt and probably from I. 56: pyra Postgate: manu Imhof.)

[*](concedit PBL: consedit ω, which is unsuitable in sense; vacua concedit valle may be paralleled by ibam via sacra.)

v.2.p.396

sola super terras hostiaque obvia mundo,
dum vos Elysium et faciles compescitis umbras.
nec pretium deforme morae cassique labores:
hoc quodcumque madent campi, quod sanguine fumant i
stagna, quod innumero Lethaea examine gaudet
ripa, meae vires, mea laeta insignia, sed quid
haec ego? Mars habeat, volgataque iactet Enyo.
vidisti — Stygiis certe manifestus in umbris —
sanguine foedatum rictus atroque madentem
ora ducem tabo: miseri insatiabilis edit
me tradente caput, modo nempe horrendus ab astris
descendit vos usque fragor: me sacra premebat
tempestas, ego mixta viri furialibus armis
bella deum et magnas videbam fulminis iras.
sed iam — effabor enim — longo sudore fatiscunt
corda, soror, tardaeque manus; hebet infera caelo
taxus et insuetos angues nimia astra soporant.
tu, cui totus adhuc furor exsultantque recentes
Cocyti de fonte comae, da iungere vires,
non solitas acies nec Martia bella paramus,
sed fratrum — licet alma Fides Pietasque repugnent,
vincentur — fratrum stringendi comminus enses,
grande opus! ipsae odiis, ipsae discordibus armis
aptemur. quid lenta venis? agedum elige, cuius
signa feras, ambo faciles nostrique; sed anceps
volgus et adfatus matris blandamque precatu
Antigonen timeo, paulum ne nostra retardent

v.2.p.398

consilia, ipse etiam, qui nos lassare precando
suetus et ultrices oculorum exposcere Diras,
iam pater est: coetu fertur iam solus ab omni
flere sibi. atque adeo moror ipsa inrumpere Thebas
adsuetumque larem, tibi pareat impius exsul,
Argolicumque impelle nefas; neu mitis Adrastus
praevaleat plebesque, cave, Lernaea moretur,
vade, et in alternas inimica revertere pugnas.’
Talia partitae diversum abiere sorores:
ut Notus et Boreas gemino de cardine mundi,
hic nive Rhipaea, Libycis hic pastus harenis,
bella cient: clamant amnes, freta, nubila, silvae,
iamque patent strages; plangunt sua damna coloni,
et tamen oppressos miserantur in aequore nautas,
illas ut summo vidit pater altus Olympo
incestare diem, trepidumque Hyperionis orbem
subfundi maculis, torvo sic incohat ore:
‘vidimus armiferos, quo fas erat usque, furores,
caelicolae, licitasque acies, etsi impia bella
unus init aususque [*]() mea procumbere dextra,
nunc par infandum miserisque incognita terris
pugna subest: auferte oculos! absentibus ausint
ista deis lateantque Iovem; sat funera mensae
Tantaleae et sontes vidisse Lycaonis aras
et festina polo ducentes astra Mycenas.
nunc etiam turbanda dies: mala nubila, tellus,

[*](aususque Pω: dignusque QG and (written over aususque) D.)

v.2.p.400

accipe, secedantque poli: stat parcere mundo
caelitibusque [*]() meis; saltem ne virginis almae
sidera, Ledaei videant neu talia fratres.’
sic pater omnipotens, visusque nocentibus arvis
abstulit, et dulci terrae caruere sereno.
Iamque per Argolicas Erebo sata virgo cohortis
vestigat Polynicis iter portisque sub ipsis
invenit, incertum leto tot iniqua fugane
exeat, et dubios turbarant omina sensus:
viderat, obseura vallum dum nocte pererrat
aeger consilii curisque novissima volvens,
coniugis Argiae laceram cum lampade maesta
effigiem — sunt monstra deum, sic ire parabat,
has latura viro taedas erat! — : ergo roganti,
quae via quisve dolor, cur maesta insignia, tantum
fleverat atque manu tacitos averterat ignes,
scit mentem vidisse nefas; etenim unde Mycenis
adforet et vallum coniunx inopina subiret?
sed fati monitus vicinaque funera sentit,
ac sentire timet, eum vero Acherontis aperti
Dira ter admoto tetigit thoraca flagello,
ardet inops animi, nee tam considere regno,
quam scelus et caedem et perfossi [*]() in sanguine fratris [*]()
exspirare cupit, subitusque adfatur Adrastum:
‘sera quidem, extremus socium gentisque superstes
Argolicae, consulta, pater, iam rebus in artis

[*](caelitibusque Pω: sideribusque B and D (with caelestibusque written over).)

[*](perfossi in Pω: perfossum (fusus written over) D: perfusus conj. Housman.)

[*](fratris Pω: D has fratrem written over.)

v.2.p.402

adgredior; tunc tempus erat, cum sanguis Achivum
integer, ire ultro propriamque capessere pugnam,
non plebis Danaae florem regumque verendas
obiectare animas, ut lamentabile tantis
urbibus induerem capiti decus, aspera quando
praeteriit virtus, nunc saltem exsolvere fas sit,
quae merui, scis namque, socer, licet alta recondas
volnera et adflictum generi vereare pudorem:
ille ego sum, qui te pacem et pia iura regentem —
infelix utinamque aliis datus urbibus hospes! —
extorrem patria regnoque — sed exige tandem
supplicium: fratrem suprema in bella — quid horres?
decretum est fixumque — voco; desiste morari,
nec poteris, non si atra parens miseraeque sorores
in media arma cadant, non si ipse ad bella ruenti
obstet et exstinctos galeae pater ingerat orbes,
deficiam, anne bibam superest quodcumque cruoris
Inachii et vestris etiamnum mortibus utar?
vidi ego me propter ruptos telluris hiatus,
nec subii; vidi exanimum fecique nocentem
Tydea; me Tegea regem indefensa reposcit,
orbaque Parrhasiis ululat mihi mater in antris,
ipse nec Ismeni ripas, dum stagna cruentat
Hippomedon, Tyrias potui nec scandere turres,
dum tonat, et tecum, Capaneu, miscere furores,
quis tantus pro luce timor? sed digna rependam.
conveniant ubi quaeque[*]() nurus matresque Pelasgae
longaevique patres, quorum tot gaudia carpsi
orbavique domos: fratri concurro, quid ultra est?

[*](ubi quaeque Heinsius: ubicumque Pω, see Aen. vii. 400, Theb. xii. 23.)

v.2.p.404

spectent et votis victorem Eteoclea poscant.
iamque vale, coniunx, dulcesque valete Mycenae!
at tu, care socer — nec enim omnis culpa malorum
me penes, et superi mecum Parcaeque nocentes — ,
sis lenis cineri, meque haec post proelia raptum
alitibus fratrique tegas [*]() urnamque reportes
— hoc tantum — et natae melius conubia iungas.’
Ibant in lacrimas, veluti cum vere reverso
Bistoniae tepuere nives, submittitur ingens
Haemus et angustos Rhodope descendit in amnes,
coeperat et leni senior mulcere furentem
adloquio: scidit orsa novo terrore cruenta
Eumenis, alipedemque citum fataliaque arma
protinus, Inachii voltus expressa Pherecli,
obtulit ac fidas exclusit casside voces.
ac super haec: ‘abrumpe moras, celeremus! et illum
adventare ferunt portis.’ sic omnia vicit,
conreptumque iniecit equo; volat aequore aperto
pallidus instantemque deae circumspicit umbram.
Sacra Iovi merito Tyrius pro fulmine ductor
nequiquam Danaos ratus exarmasse ferebat,
nec pater aetherius divomque has ullus ad aras,
sed mala Tisiphone trepidis inserta ministris
adstat et inferno praevertit vota Tonanti.
‘summe deum, tibi namque meae primordia Thebae —
liveat infandum licet Argos et aspera Iuno —
debent, Sidonios ex quo per litora raptor
turbasti thiasos, dignatus virgine nostra

[*](tegas Pω: negas Q: neges N (both written over tegas.))

v.2.p.406

terga premi et placidas falsum mugire per undas!
nec te vana fides iterum Cadmeia adeptum
conubia et Tyrios nimium inrupisse penates:
tandem, inquam, soceros dilectaque moenia gratus
respicis adsertorque tonas; ceu regia caeli
adtemptata tui, sic te pro turribus altis
vidimus urgentem nubes, laetique benignum
fulmen et auditos proavis adgnoscimus ignes,
accipe nunc pecudes et magni turis acervos
votivumque marem; dignas sed pendere grates
haud mortale opus est; certent tibi reddere Bacchus
noster et Alcides, illis haec moenia servas.’
dixerat: ast illi niger ignis in ora genasque
prosiluit raptumque comis diadema cremavit.
tunc ferus ante ictum spumis delubra cruentat
taurus et obstantum mediis e coetibus exit
turbidus insanoque ferens [*]() altaria cornu.
diffugiunt famuli, et regem solatur haruspex,
ipse instaurari sacrum male fortis agique
imperat, et magnos ficto premit ore timores,
qualis ubi implicitum Tirynthius ossibus ignem
sensit et Oetaeas membris accedere vestes,
vota incepta tamen libataque tura ferebat
durus adhuc patiensque mali; mox grande coactus
ingemuit, victorque furit per viscera Nessus.
Nuntius exanimi suspensus pectora cursu

[*](-que ferens PB: feriens ω.)

v.2.p.408

Aepytus ad regem portae statione relicta
tendit et haec trepido vix intellectus anhelat:
‘rumpe pios cultus intempestivaque, rector,
sacra deum: frater muris circum omnibus instat
portarumque moras frenis adsultat et hastis,
nomine te crebro, te solum in proelia poscens.’
flent maesti retro comites, et uterque loquenti
adgemit et pulsis exercitus obstrepit armis,
ille vocat: ‘nunc tempus erat, sator optime divom!
quid meruit Capaneus?’ turbatus inhorruit altis
rex odiis, mediaque tamen gavisus in ira est.
sic ubi regnator post exsulis otia tauri
mugitum hostilem summa tulit aure iuvencus
adgnovitque minas, magna stat fervidus ira
ante gregem spumisque animos ardentibus efflat,
nunc pede torvus humum, nunc cornibus aera findens;
horret ager, trepidaeque exspectant proelia valles.
Nec desunt regni comites: ‘sine, moenia pulset
inritus.’‘ ille autem fractis huc audeat usque
viribus?’‘ hic miseris furor est instare periclo,
nec librare metus et tuta odisse.’‘ resiste
hic fretus solio, nos propulsabimus hostem,
nos bellare iube.’ sic proxima turba, sed ardens
ecce aderat luctu dicturusque omnia belli
libertate Creon: urit fera corda Menoeceus;
nulla patri requies, illum quaeritque tenetque;
illum sanguineos proflantem pectore rivos
aspicit et saeva semper de turre cadentem.
ut dubium et pugnas cunctantem Eteoclea vidit:

v.2.p.410

ibis, ait, ‘neque te ulterius fratremque ducemque,
pessime, funeribus patriae lacrimisque potentem,
Eumenidum bellique reum, patiemur inulti.
sat tua non aequis luimus periuria divis.
urbem armis opibusque gravem et modo civibus artam,
ceu caelo deiecta [*]() lues inimicave tellus,[*]()
hausisti vacuamque tamen sublimis obumbras?
deest tibi [*]() servitio plebes: hos ignis egentes
fert humus, hos pelago patrius iam detulit amnis;
hi quaerunt artus, illi anxia vulnera curant,
redde agedum miseris fratres natosque patresque,
redde arvis domibusque viros! ubi maximus Hypseus
finitimusque Dryas, ubi Phocidos arma sonorae
Euboicique duces? illos tamen aequa duelli
fors tulit ad manes: at tu, pudet! hostia regni,
hostia, nate, iaces, ceu mutus et e grege sanguis,
ei mihi! primitiis ararum [*]() et rite nefasto
libatus iussusque mori: et cunctabitur ultra
iste nec adverso nunc saltem Marte vocatus
stabit? an in pugnas alium iubet ire profanus
Tiresias iterumque meos oracula nectit
in gemitus? quid enim misero super unicus Haemon?
ille iube subeat, tuque hinc spectator ab alta
turre sede! quid saeva fremis famulamque cohortem
respectas? hi te ire volunt, hi pendere poenas;
ipsa etiam genetrix ipsaeque odere sorores.

[*](deiecta P: demissa ω: deiecta (demissa written over) D, cf. Silv. i. 2. 154.)

[*](tellus Pω: Iabes, tabes edd. Garrod conj. inhiulcave t. unnecessarily.)

[*](deest tibi Owen: deest Pω: iam deest Weber.)

[*](ararum PB: armorum, annorum ω.)

v.2.p.412

in te ardens frater ferrum mortemque minatur
saevaque portarum convenit claustra, nec audis
1?’ Sic pater infrendens, miseraque exaestuat ira.
ille sub haec non fallis, ait, ‘nec te inclyta nati
fata movent: canere illa patrem et iactare decebat,
sed spes sub lacrimis, spes atque occulta cupido
his latet: insano praetendis funera voto,
meque premis frustra vacuae ceu proximus aulae,
non ita Sidoniam Fortuna reliquerit urbem,
in te ut sceptra cadant, tanto indignissime nato.
nec mihi difficilis praesens vindicta; sed arma,
arma prius, famuli! coeant in proelia fratres,
vult gemitus lenire Creon: lucrare furorem;
victori mihi cuncta lues.’ sic iurgia paulum
distulit atque ensem, quem iam dabat ira, repressit.
ictus ut incerto pastoris vulnere serpens
erigitur gyro longumque e corpore toto
virus in ora legit; paulum si devius hostis
torsit iter, cecidere minae tumefactaque frustra
colla sedent, irasque sui bibit ipse veneni.
At genetrix primam funestae sortis ut amens
expavit famam — nec tarde credidit — ibat
scissa comam voltusque et pectore nuda cruento,
non sexus decorisve memor: Pentheia qualis
mater ad insani scandebat culmina montis,
promissum saevo caput adlatura Lyaeo.

[*](audis Pω: audes BLK.)

v.2.p.414

non comites, non ferre piae [*]() vestigia natae
aeque valent: tantum miserae dolor ultimus addit
robur, et exsangues crudescunt luctibus anni.
iamque decus galeae, iam spicula saeva ligabat
ductor et ad lituos hilarem intrepidumque tubarum
prospiciebat equum, subito cum apparuit ingens
mater, et ipse metu famulumque expalluit omnis
coetus, et oblatam retro dedit armiger hastam.
‘quis furor? unde iterum regni integrata resurgit
Eumenis? ipsi etiam post omnia, comminus ipsi
stabitis? usque adeo geminas duxisse cohortes
et facinus mandasse parum est? quo deinde redibit
victor? in hosne sinus? o diri coniugis olim
felices tenebrae! datis, improba lumina, poenas,
haec spectanda dies? quo, saeve, minantia flectis
ora? quid alternus voltus pallorque ruborque
mutat, et obnixi frangunt mala murmura dentes?
me miseram, vinces! prius haec tamen arma necesse est
experiare domi: stabo ipso in limine portae
auspicium infelix scelerumque immanis imago.
haec tibi canities, haec sunt calcanda, nefande,
ubera, perque uterum sonipes hic matris agendus,
parce: quid oppositam capulo parmaque repellis?
non ego te contra Stygiis feralia sanxi
vota deis, caeco nec Erinyas ore rogavi.
exaudi miseram: genetrix te, saeve, precatur,
non pater; adde moram sceleri et metire, quod audes,
sed pulsat muros germanus et impia contra

[*](piae P: ipsae ω: piae D (with ipsae written over).)

v.2.p.416

bella ciet. non mater enim, non obstat eunti
ulla soror; te cuncta rogant, hic plangimus omnes,
ast ibi vix unus pugnas dissuadet Adrastus,
aut fortasse iubet: tu limina avita deosque
linquis et a nostris in fratrem amplexibus exis?’
At parte ex alia taeitos obstante tumultu
Antigone furata gradus — nee easta retardat
virginitas — volat Ogygii fastigia muri
exsuperare furens; senior comes haeret eunti
Actor, et hic summas non duraturus ad arces,
utque procul visis paulum dubitavit in armis,
adgnovitque — nefas! — iaculis et voce superba
tecta incessentem, magno prius omnia planetu
implet et ex muris ceu descensura profatur:
‘comprime tela manu paulumque hancrespice turrem,
frater, et horrentes refer in mea lumina cristas i
agnoscisne hostes? sic annua pacta fidemque
poscimus? hi questus, haec est bona causa modesti
exsulis? Argolicos per te, germane, penates —
nam Tyriis iam nullus honos — per si quid in illa
dulce domo, submitte animos: en utraque gentis
turba rogant ambaeque acies; rogat illa suorum
Antigone devota malis suspectaque regi,
et tantum tua, dure, soror, saltem ora trucesque
solve genas; liceat voltus fortasse supremum
noscere [*]() dilectos et ad haec lamenta videre,
anne fleas, illum gemitu iam supplice mater
frangit et exsertum dimittere dicitur ensem:
tu mihi fortis adhuc? mihi, quae tua nocte dieque

[*](noscere ω: nosce (i written over) P: nosci Housman.)

v.2.p.418

exsilia erroresque fleo, iamiamque tumentem
placavi tibi saepe patrem? quid crimine solvis
germanum? nempe ille fidem et stata foedera rupit,
ille nocens saevusque suis; tamen ecce vocatus
non venit.’ his paulum furor elanguescere dictis
coeperat, obstreperet quamquam atque obstaret Erinys;
iam submissa manus, lente iam flectit habenas,
iam tacet; erumpunt gemitus, lacrimasque fatetur
cassis; hebent irae, pariterque et abire nocentem
et venisse pudet: subito cum matre repulsa
Eumenis eiecit fractis Eteoclea portis
clamantem: ‘venio solumque, quod ante vocasti,
invideo; ne incesse moras, gravis arma tenebat
mater; io patria, o regum incertissima tellus,
nunc certe victoris eris!’ nec mitior ille
tandem inquit, ‘scis, saeve, fidem et descendis in aequum?
o mihi nunc primum longo post tempore, frater,
congredere: hae leges, haec foedera sola supersunt.’
sic hostile tuens fratrem; namque uritur alto
corde, quod innumeri comites, quod regia cassis
instratusque ostro sonipes, quod fulva metallo
parma micet, quamquam haud armis inhonorus et ipse
nec palla volgare nitens: opus ipsa novarat
Maeoniis Argia modis ac pollice docto
stamina purpureae sociaverat aurea telae.
Iamque in pulvereum Furiis hortantibus aequor
prosiliunt, sua quemque comes stimulatque monetque.
frena tenent ipsae phalerasque et lucida comunt

v.2.p.420

arma manu mixtisque iubas serpentibus augent.
stat consanguineum campo scelus, unius ingens
bellum uteri, coeuntque pares sub casside voltus,
signa pavent, siluere tubae, stupefactaque Martis
cornua; ter nigris avidus regnator ab oris
intonuit terque ima soli concussit, et ipsi
armorum fugere dei: nusquam inclyta Virtus,
restinxit Bellona faces, longeque paventes
Mars rapuit currus, et Gorgone cruda virago
abstitit,[*]() inque vicem Stygiae subiere [*]() sorores.
prominet excelsis volgus miserabile tectis,
cuncta madent lacrimis et ab omni plangitur arce.
hinc questi vixisse senes, hinc pectore nudo
stant matres parvosque vetant adtendere natos,
ipse quoque Ogygios monstra ad gentilia manes
Tartareus rector porta iubet ire reclusa.
montibus insidunt patriis tristique corona
infecere diem et vinci sua crimina gaudent.
Illos ut stimulis ire in discrimen apertis
audiit et sceleri nullum iam obstare pudorem,
advolat et medias immittit Adrastus habenas,
ipse quidem et regnis multum et venerabilis aevo.
sed quid apud tales, quis nec sua pignora curae,
exter honos 3? tamen ille rogat: ‘spectabimus ergo hoc,
Inachidae Tyriique, nefas? ubi iura deique,
bella ubi? ne perstate animis, te deprecor, hostis —

[*](abstitit ω: obstitit PBNK.)

[*](subiere Bentley: rubuere Pω: rediere Schrader.)

[*](exter honos PNK late MSS.: externos ω.)

v.2.p.422

quamquam, haec ira sinat, nec tu mihi sanguine longe — ,
te, gener, et iubeo; sceptri si tanta cupido est,
exuo regales habitus, i, Lernan et Argos
solus habe!’ non verba magis suadentia frangunt
accensos, sumptisque semel conatibus obstant,
quam Scytha curvatis erectus fluctibus umquam
Pontus Cyaneos vetuit concurrere montes,
ut periisse preces geminoque ad proelia fusos
pulvere cornipedes explorarique furentum
in digitis amenta videt, fugit omnia linquens,
castra, viros, generum, Thebas, ac fata monentem
conversumque iugo propellit Ariona: qualis
demissus curru laevae post praemia sortis
umbrarum custos mundique novissimus heres
palluit, amisso veniens in Tartara caelo.
Non tamen indulsit pugnae cunctataque primo
substitit in scelere et paulum Fortuna morata est.
bis cassae periere viae, bis comminus actos [*]()
avertit bonus error equos, puraeque nefandi
sanguinis obliquis ceciderunt ictibus hastae,
tendunt frena manu, saevis calcaribus urgent
immeritos; movet et geminas venerabile divom
prodigium turmas, alternaque murmura volvont
mussantes: iterare acies, procurrere saepe
impetus et totum miseris opponere bellum.
Iamdudum terris coetuque offensa deorum
aversa caeli Pietas in parte sedebat,
non habitu, quo nota prius, non ore sereno,[*]()

[*](actos ω: ictos P.)

[*](l. 459 omitted in some MSS.)

v.2.p.424

sed vittis exuta comam, fraternaque bella,
ceu soror infelix pugnantum aut anxia mater,
deflebat, saevumque Iovem Parcasque nocentes
vociferans, seseque polis et luce relicta
descensuram Erebo et Stygios iam malle penates,
quid me, ait, ‘ut saevis animantum ac saepe deorum
obstaturam animis, princeps Natura, creabas?
nil iam ego per populos, nusquam reverentia nostri,
o furor, o homines diraeque Prometheos artes!
quam bene post Pyrrham tellus pontusque vacabant 1!
en mortale genus!’ dixit, speculataque tempus
auxilio temptemus, ait, licet inrita coner.
desiluitque polo, niveus sub nubibus atris [*]()
quamquam maesta deae sequitur vestigia limes,
vix steterat campo, subita mansuescere pace
agmina sentirique nefas; tunc ora madescunt
pectoraque, et tacitus subrepsit fratribus horror,
arma etiam simulata gerens cultusque viriles,
nunc his, nunc illis agite, ite, obsistite, clamat,
‘quis nati fratresque domi, quis pignora tanta
! hic quoque — nonne palam est ultro miserescere divos? —
tela cadunt, cunctantur equi, Fors ipsa repugnat.’
Nonnihil impulerat dubios, ni torva notasset
Tisiphone fraudes caelestique ocior igne
adforet increpitans: ‘quid belli obverteris ausis,

[*](vacabant ω: vocabat P: vacarent DN.)

[*](atris Schrader: altis Pω .)

v.2.p.426

numen iners pacique datum? cede, improba: noster
hic campus nosterque dies; nunc sera nocentes
defendis Thebas. ubi tunc, cum bella cieret
Bacchus et armatas furiarent orgia matres?
aut ubi segnis eras, dum Martius impia serpens
stagna bibit, dum Cadmus arat, dum victa cadit Sphinx,[*]()
dum rogat Oedipoden genitor, dum lampade nostra
in thalamos Iocasta venit?’ sic urget, et ultro
vitantem aspectus etiam pudibundaque longe
ora reducentem premit adstridentibus hydris
intentatque faces; deiectam in lumina pallam
diva trahit magnoque fugit questura Tonanti.
Tunc vero accensae stimulis maioribus irae:
arma placent, versaeque volunt spectare cohortes,
instaurant crudele nefas; rex impius aptat
tela et funestae casum prior occupat hastae.
illa viam medium clipei conata per orbem
non perfert ictus atque alto vincitur auro.
tunc exsul subit et clare funesta precatur:
‘di, quos effosso non inritus ore rogavit
Oedipodes flammare [*]() nefas, non improba posco [*]()
vota: piabo manus et eodem pectora ferro
rescindam, dum me moriens hic sceptra tenentem
linquat et hunc secum portet minor umbra dolorem.’
hasta subit velox equitis femur inter equique ilia,
letum utrique volens 4; sed plaga sedentis
laxato vitata genu, tamen inrita voti

[*](dum victa cadit Sphinx ω: dum victa cadit P1: dum semina surgunt P2.)

[*](flammare late MSS., Heinsius: flammate ω.)

[*](posco ω: poscet P.)

[*](letum utrique volens ω: lentum utrimque volans P.)

v.2.p.428

cuspis in obliquis invenit volnera costis.
it praeceps sonipes strictae contemptor habenae
arvaque sanguineo scribit rutilantia gyro.
exsultat fratris credens hunc ille cruorem:
credit et ipse metu; totis iamque exsul habenis
indulget, caecusque avidos inlidit in aegrum
cornipedem cursus, miscentur frena manusque
telaque, et ad terram turbatis gressibus ambo
praecipiant, ut nocte rates, quas nubilus auster
implicuit, frangunt tonsas mutantque [*]() rudentes,
luctataeque diu tenebris hiemique sibique,
sicut erant, imo pariter sedere profundo: