Thebais

Statius, P. Papinius (Publius Papinius)

Statius, P. Papinius. Statius, Volumes 1-2. Mozley, John Henry, editor. London: William Heinemann; New York: G.P. Putnam's Sons, 1928.

  1. Fraternas acies alternaque regna profanis
  2. decertata odiis sontesque evolvere Thebas,
  3. Pierius menti calor incidit, unde iubetis
  4. ire, deae? gentisne canam primordia dirae,
  5. Sidonios raptus et inexorabile pactum
  6. legis Agenoreae scrutantemque aequora Cadmum?
  7. longa retro series, trepidum si Martis operti
  8. agricolam infandis condentem proelia sulcis
  9. expediam penitusque sequar, quo carmine muris
  10. iusserit Amphion Tyrios accedere montes,
  11. unde graves irae cognata in moenia Baccho,
  12. quod saevae Iunonis opus, cui sumpserit arcus
  13. infelix Athamas, cur non expaverit ingens
  14. Ionium socio casura Palaemone mater,
  15. atque adeo iam nunc gemitus et prospera Cadmi
  16. praeteriisse sinam: limes mihi carminis esto
  17. Oedipodae confusa domus, quando Itala nondum
    18. v.1.p.342
  18. signa nec Arctoos ausim spirare [*]() triumphos
  19. bisque iugo Rhenum, bis adactum legibus Histrum
  20. et coniurato deiectos vertice Dacos
  21. aut defensa prius vix pubescentibus annis
  22. bella Iovis teque, o [*]() Latiae decus addite famae,
  23. quem nova mature [*]() subeuntem exorsa parentis
  24. aeternum sibi Roma cupit, licet artior omnis
  25. limes agat stellas et te plaga lucida caeli,
  26. Pleiadum Boreaeque et hiulci fulminis expers,
  27. sollicitet, licet ignipedum frenator equorum
  28. ipse tuis alte radiantem crinibus arcum
  29. imprimat aut magni cedat tibi Iuppiter aequa
  30. parte poli, maneas hominum contentus habenis,
  31. undarum terraeque potens, et sidera dones.
  32. tempus erit, cum Pierio [*]() tua fortior oestro
  33. facta canam: nunc tendo chelyn satis arma referre
  34. Aonia et geminis sceptrum exitiale tyrannis
  35. nec furiis post fata modum flammasque rebelles
  36. seditione rogi tumulisque carentia regum
  37. funera et egestas alternis mortibus urbes,
  38. caerula cum rubuit Lernaeo sanguine Dirce
  39. et Thetis arentes adsuetum stringere ripas
  40. horruit ingenti venientem Ismenon acervo.
  41. quem prius heroum, Clio, dabis? immodicum irae
    42. [*](spirare, P l, Heinsius, Bentley: sperare Prω. )[*](teque o P (with u written over the first e): tuque o ω, tuque ut Lachmann. )[*](mature Lachmann: maturi Pω. )[*](Pierio P (laurigero written over by a later hand): laurigero ω. and Dacians, and to the part he took in the fighting on the Capitol between Flavians and Vitellians in A.D. 69. )
    v.1.p.344
  42. Tydea? laurigeri subitos an vatis hiatus?
  43. urget et hostilem propellens caedibus amnem
  44. turbidus Hippomedon, plorandaque bella protervi
  45. Arcados atque alio Capaneus horrore canendus.
  46. Impia iam merita scrutatus lumina dextra
  47. merserat aeterna damnatum nocte pudorem
  48. Oedipodes longaque animam sub morte [*]() tenebat,
  49. illum indulgentem tenebris imaeque recessu
  50. sedis inaspectos caelo radiisque penates
  51. servantem tamen adsiduis circumvolat alis
  52. saeva dies animi, scelerumque in pectore Dirae,
  53. tunc vacuos orbes, crudum ac miserabile vitae
  54. supplicium, ostentat caelo manibusque cruentis
  55. pulsat inane solum saevaque ita voce precatur:
  56. ‘di, sontes animas angustaque Tartara poenis
  57. qui regitis, tuque umbrifero Styx livida fundo,
  58. quam video, multumque mihi consueta vocari
  59. adnue. Tisiphone, perversaque vota secunda:
  60. si bene quid merui, si me de matre cadentem
  61. fovisti gremio et traiectum vulnere plantas
  62. firmasti, si stagna peti Cirrhaea bicorni
  63. interfusa iugo, possem cum degere falso
  64. contentus Polybo, trifidaeque in Phocidos arto
  65. longaevum implicui regem secuique frementis
    66. [*](morte P: nocte ω. that he was guilty of parricide and incest. Statius has in mind the Virgilian "nox atra caput circumvolat" Aen. vi.866 (cf, also Hor. S. ii. 1. 58), but here it is the "saeva dies " that hovers round. but to beat on the earth was a recognized way of summoning infernal deities. )
    v.1.p.346
  66. ora senis, dum quaero patrem, si Sphingos iniquae
  67. callidus ambages te praemonstrante resolvi,
  68. si dulces furias et lamentabile matris
  69. conubium gavisus ini noctemque nefandam
  70. saepe tuli natosque tibi, seis ipsa, paravi,
  71. mox avidus poenae digitis eaedentibus ultro
  72. incubui miseraque oculos in matre reliqui:
  73. exaudi, si digna precor quaeque ipsa furenti
  74. subiceres. orbum visu regnisque carentem [*]()
  75. non regere aut dictis maerentem flectere adorti,
  76. quos genui quocumque toro; quin ecce superbi
  77. —pro dolor!—et nostro iamdudum in funere reges
  78. insultant tenebris gemitusque odere paternos,
  79. hisne etiam funestus ego? et videt ista deorum
  80. ignavus genitor? tu saltem debita vindex
  81. huc ades et totos in poenam ordire nepotes.[*]()
  82. indue quod madidum tabo diadema cruentis
  83. unguibus abripui, votisque instincta paternis
  84. i media in fratres, generis consortia ferro
  85. dissiliant. da, Tartarei regina barathri,
  86. quod cupiam vidisse nefas, nec tarda sequetur
  87. mens iuvenum; modo digna veni,[*]() mea pignora nosces.’
  88. Talia dicenti crudelis diva severos
  89. advertit vultus, inamoenum forte sedebat
  90. Coeyton iuxta, resolutaque vertice crines
  91. lambere sulpureas permiserat anguibus undas,
  92. ilicet igne Iovis lapsisque citatior astris
  93. tristibus exsiluit ripis: discedit inane
    94. [*](carentem PL: parentem ω. )[*](totos in poenam, nepotes Pω: poenam in totos Baehreas, penates Ed. Parmensis. )[*](modo digna veni Pω: modo dira Lachmann: modo diva Mueller: mens iuvenum, me digna: veni Garrod conj. )
    v.1.p.348
  94. vulgus et occursus dominae pavet; illa per umbras
  95. et caligantes animarum examine campos
  96. Taenariae limen petit inremeabile portae,
  97. sensit adesse Dies, piceo Nox obvia nimbo
  98. lucentes turbavit equos; procul arduus Atlas
  99. horruit et dubia caelum cervice remisit,
  100. arripit extemplo M alea e de valle resurgens
  101. notum iter ad Thebas: neque enim velocior ullas
  102. itque reditque vias cognatave Tartara mavult,
  103. centum illi stantes umbrabant ora cerastae,
  104. turba minax [*]() diri capitis; sedet intus abaetis
  105. ferrea lux oculis, qualis per nubila Phoebes
  106. Atracia rubet arte labor; suffusa veneno
  107. tenditur ac sanie gliscit cutis; igneus atro
  108. ore vapor, quo longa sitis morbique famesque
  109. et populis mors una venit; riget horrida tergo
  110. palla, et caerulei redeunt in pectora nodi:
  111. Atropos hos atque ipsa novat Proserpina cultus,
  112. tunc geminas quatit ira manus: haec igne rogali
  113. fulgurat, haec vivo manus aera verberat hydro.
  114. Ut stetit, abrupta qua plurimus arce Cithaeron
  115. occurrit caelo, fera sibila crine virenti
  116. congeminat. signum terris, unde omnis Achaei
  117. ora maris late Pelopeaque regna resultant,
  118. audiit et medius caeli Parnassos et asper
  119. Eurotas, dubiamque iugo fragor impulit Oeten
    120. [*](minax Lachmann: minor Pω. to be an entrance to the underworld. half of the crowd of snakes, or as the small fry, compared with the big snake in the Fury's hand (113). and witches, cf, iii. 140. )
    v.1.p.350
  120. in latus, et geminis vix fluctibus obstitit Isthmos.
  121. ipsa suum genetrix curvo delphine vagantem
  122. abripuit frenis gremioque Palaemona pressit.
  123. Atque ea Cadmeo praeceps ubi culmine primum
  124. constitit adsuetaque infecit nube penates,
  125. protinus adtoniti fratrum sub pectore motus,
  126. gentilesque animos subiit furor aegraque laetis
  127. invidia atque parens odii metus, inde regendi
  128. saevus amor, ruptaeque vices iurisque secundi
  129. ambitus impatiens, et summo dulcius unum [*]()
  130. stare loco. sociisque comes discordia regnis.
  131. sic ubi delectos per torva armenta iuvencos
  132. agricola imposito sociare adfectat aratro,
  133. illi indignantes, quis nondum vomere multo
  134. ardua nodosos cervix descendit in armos,
  135. in diversa trahunt atque aequis vincula laxant
  136. viribus et vario confundunt limite sulcos:
  137. haud secus indomitos praeceps discordia fratres
  138. asperat. alterni placuit sub legibus anni
  139. exsilio mutare ducem, sic iure maligno
  140. fortunam transire iubent, ut sceptra tenentem
  141. foedere praecipiti semper novus angeret heres,
  142. haec inter fratres pietas erat, haec mora pugnae
  143. sola nec in regem perduratura secundum,
  144. et nondum crasso laquearia fulva [*]() metallo,
  145. montibus aut alte Grais effulta nitebant
  146. atria, congestos satis explicitura clientes:
  147. non impacatis regum advigilantia somnis
  148. pila, nec alterna ferri statione gementes
  149. excubiae nec cura mero committere gemmas
  150. atque aurum violare cibis: sed nuda potestas
    151. [*](unum Pω: uno P: uni Heinsius. )[*](fulva Pω: fulta Mueller. )
    v.1.p.352
  151. armavit fratres, pugna est de paupere regno.
  152. dumque uter angustae squalentia iugera Dirces
  153. verteret aut Tyrii solio non altus ovaret
  154. exsulis ambigitur, periit ius fasque bonumque
  155. et vitae mortisque pudor, quo tenditis iras,
  156. a, miseri r quid si peteretur crimine tanto
  157. limes uterque poli, quem Sol emissus Eoo
  158. cardine, quem portu vergens prospectat Hibero,
  159. quasque procul terras obliquo sidere tangit
  160. avius [*]() aut borea gelidas madidive tepentes
  161. igne noti? non si Phrygiae Tyriaeque sub unum
  162. convertentur opes. loca dira arcesque nefandae
  163. suffecere odio, furiisque immanibus emptum
  164. Oedipodae sedisse loco.
  165. Iam sorte carebat [*]() dilatus Polynieis honos, quis tunc tibi, saeve,
  166. quis fuit ille dies, vacua cum solus in aula
  167. respiceres ius omne tuum cunctosque minores,
  168. et nusquam par stare caput? iam murmura serpunt
  169. plebis Echioniae, tacitumque a principe vulgus
  170. dissidet, et, qui mos populis, venturus amatur.
  171. atque aliquis, cui mens humili laesisse veneno
  172. summa nec impositos umquam cervice volenti
  173. ferre duces, hancne Ogygiis, ait, ‘aspera rebus
  174. fata tulere vicem, totiens mutare timendos
  175. alternoque iugo dubitantia subdere colla?
  176. partiti versant populorum fata manuque
    177. [*](avius ω: aut notus P. )[*](carebat Pω: cadebat Bernartius. )
    v.1.p.354
  177. fortunam fecere levem, semperne vicissim
  178. exsulibus servire dabor? tibi. summe deorum
  179. terrarumque sator, sociis hanc addere mentem
  180. sedit? an inde vetus Thebis extenditur omen,
  181. ex quo Sidonii nequiquam blanda iuvenci
  182. pondera Carpathio iussus sale quaerere Cadmus
  183. exsul Hyanteos invenit regna per agros,
  184. fraternasque acies fetae telluris hiatu
  185. augurium seros dimisit ad usque nepotes ':
  186. cernis, ut erectum torva sub fronte [*]() minetur
  187. saevior adsurgens dempto consorte potestas,
  188. quas gerit ore minas, quanto premit omnia fastu!
  189. hicne umquam privatus erit? tamen ille precanti
  190. mitis et adfatu bonus et patientior aequi.
  191. quid mirum? non solus erat. nos vilis in omnis
  192. prompta manus casus, domino cuicumque parati,
  193. qualiter hinc gelidus Boreas, hinc nubifer Eurus
  194. vela trahunt, nutat mediae fortuna carinae,
  195. —heu dubio suspensa metu tolerandaque nullis
  196. aspera sors populis!—hic imperat, ille minatur.’
  197. At Iovis imperio rapidi super atria caeli
  198. lectus concilio divum convenerat ordo
  199. interiore polo. spatiis hinc omnia iuxta,
  200. primaeque occiduaeque domus et fusa sub omni
  201. terra atque unda die. mediis sese arduus infert
  202. ipse deis, placido quatiens tamen omnia vultu,
  203. stellantique locat solio: nec protinus ausi
  204. caelicolae, veniam donec pater ipse sedendi
    205. [*](sub fronte Pω: cervice D. )
    v.1.p.356
  205. tranquilla iubet esse manu. mox turba vagorum
  206. semideum et summis cognati nubibus Amnes
  207. et compressa metu servantes murmura Venti
  208. aurea tecta replent, mixta convexa deorum
  209. maiestate tremunt, radiant maiore sereno
  210. culmina et arcano florentes lumine postes.
  211. postquam iussa quies siluitque exterritus orbis,
  212. incipit ex alto—grave et immutabile sanctis
  213. pondus adest verbis, et vocem fata sequuntur—:
  214. ‘terrarum delicta nec exsaturabile [*]() Diris
  215. ingenium mortale queror, quonam usque nocentum
  216. exigar in poenas? taedet saevire corusco
  217. fulmine, iam pridem Cyclopum operosa fatiscunt
  218. bracchia et Aeoliis desunt incudibus ignes,
  219. atque adeo tuleram falso rectore solutos
  220. Solis equos, caelumque rotis errantibus uri.
  221. et Phaethontea mundum squalere favilla,
  222. nil actum, neque tu valida quod cuspide late
  223. ire per inlicitum pelago, germane, dedisti,
  224. nunc geminas punire domos, quis sanguinis auctor
  225. ipse ego, descendo. Perseos alter in Argos
  226. scinditur, Aonias fluit hic ab origine Thebas.
  227. mens cunctis imposta manet 2: quis funera Cadmi
  228. nesciat et totiens excitam a sedibus imis
  229. Eumenidum bellasse aciem, mala gaudia matrum