Institutio Oratoria

Quintilian

Quintilian. Institutio Oratoria, Volume 1-4. Butler, Harold Edgeworth, editor. Cambridge, Mass; London: Harvard University Press, William Heinemann Ltd., 1920-1922.

ideoque rei schola, ubi nobis ipsi fingimus contradictionem, duos ponere debemus fines, quales utrinque esse optimi poterunt. at rei foro providendum, num forte supervacua et nihil ad causam pertinens an ambigua an contraria an communis sit finitio; quorum nihil accidere nisi agentis culpa potest.

ut recte autem finiamus, ita fiet, si prius rei animo constituerimus quid velimus efficere. sic enim accommodari ad voluntatem verba poterunt. atque ut a notissimo exemplo, quo sit res lucidior, non recedamus: qui privatam pecuniam de templo surripuit, sacrilegii reus est.

culpa manifesta est; quaestio est an huic crimini nomen quod est rei lege conveniat. ergo ambigitur an hoc sacrilegium

v7-9 p.96
sit? accusator , quia de templo surrepta sit pecunia, utitur hoc nomine. reus , quia privatam surripuerit, negat esse sacrilegium sed furtum fatetur. actor ergo ita finiet, sacrilegium est surripere aliquid de sacro; Reus, sacrilegium est surripere aliquid [*]( de sacro aliquid, added by early editors. ) sacri. uterque finitionem alterius impugnat.

ea duobus generibus evertitur, si aut falsa est aut parum plena. nam illud tertium nisi stultis non accidit, ut nihil ad quaestionem pertineat.

Falsa est, si dicas, equus animal rationale; nam est equus animal sed irrationale. quod autem commune cum alio est, desinet esse proprium. [*]( Falsa. . proprium, expunged by Gesner. ) Hic reus falsam dicit esse finitionem accusatoris, accusator autem non potest dicere falsam rei; nam est sacrilegium surripere aliquid sacri; sed dicit parum plenam, adiiciendum enim aut ex sacro.

maximus autem usus rei approbando refellendoque fine propriorum ac differentium, nonnunquam etiam etymologiae. quae tamen omnia, sicut rei ceteris, confirmat aequitas, nonnunquam et coniectura mentis. etymologia maxime rare est: quid enim est aliud tumultus, nisi perturbatio tanta, ut maior timor oriatur? unde etiam nomen ductum est tumultus.