Institutio Oratoria

Quintilian

Quintilian. Institutio Oratoria, Volume 1-4. Butler, Harold Edgeworth, editor. Cambridge, Mass; London: Harvard University Press, William Heinemann Ltd., 1920-1922.

an non praescriptiones (etiam in quibus maxime videtur manifesta translatio) easdem omnes species habent,

v1-3 p.446

quas eae leges, quibus agitur, ut aut de nomine aut scripto et sententia vel ratiocinatione quaeratur? deinde status ex quaestione oritur; translatio non habet quaestionem, de qua contendit orator, sed propter quam contendit.

hoc apertius,

occidisti hominem

non occidi;

quaestio, an occiderit, status coniectura. non est tale,

habeo ius actionis

non habes,

ut sit quaestio, an habeat, et inde status. accipiat enim actionem necne, ad eventum pertinet, non ad causam, et ad id, quod pronuntiat iudex, non id, propter quod pronuntiat.

hoc illi simile est,

puniendus es

non sum;

videbit iudex, an puniendus sit. sed non hic erit quaestio nec hic status. ubi ergo?

puniendus es, hominem occidisti

;

non occidi:

an occiderit.

honorandus sum

non es;

num statum habet? non, ut puto.

honorandus sum, quia tyrannum occidi

;

non occidisti;

quaestio et status.

similiter ,

non recte agis

recte ago

non habet statum. ubi est ergo?

non recte agis ignominiosus.

quaeritur , an

v1-3 p.448

ignominiosus sit; aut, an agere ignominioso liceat; quaestiones et status. ergo translativum genus causae ut comparativum et mutuae accusationis.

at enim simile est illi

habeo ius

non habes,

occidisti

recte occidi.

non nego, sed nec haec res status facit. non enim sunt hae propositiones (alioqui causa non explicabitur), sed, cum suis rationibus.

scelus commisit Horatius, sororem enim occidit. non commisit, debuit enim occidere eam, quae hostis mortem maerebat.

quaestio , an haec iusta causa; ita qualitas.

et similiter in translatione,

non habes ius abdicandi, quia ignominioso non est actio. habeo ius, quia abdicatio actio non est.

quaeritur , quid sit actio: finiemus

non licet abdicare filium

syllogismo. item cetera per omnes et rationales et legales status.

nec ignoro fuisse quosdam, qui translationem in rationali quoque genere ponerent hoc nodo,

hominem occidi, iussus ab imperatore. dona templi cogenti tyranno dedi. deserui tempestatibus, luminibus, valetudine impeditus.

id est, non per me stetit, sed per illud. A quibus etiam liberius dissentio.

non enim actio transfertur sed causa facti, quod accidit paene in omni

v1-3 p.450

defensione. deinde is, qui tali utitur patrocinio, non recedit a forma qualitatis, dicit enim, se culpa vacare; ut magis qualitatis duplex ratio facienda sit, altera qua et factum defenditur, altera qua tantum reus.

credendum est igitur his, quorum auctoritatem secutus est Cicero, tria esse, quae in omni disputatione quaerantur, an sit, quid sit, quale sit? quod ipsa nobis etiam natura praescribit. nam primum oportet subesse aliquid, de quo ambigitur; quod, quid sit et quale sit, certe non potest aestimari, nisi prius esse constiterit, ideoque ea prima quaestio.

sed non statim, quod esse manifestum est, etiam quid sit, apparet. hoc quoque constituto novissima qualitas superest, neque his exploratis aliud est ultra. his infinitae quaestiones, his finitae continentur; horum aliqua in demonstrativa, deliberativa, iudiciali materia utique tractatur.