Naturalis Historia

Pliny, the Elder

Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor

[*](Ar. I 5 init. VI 12, 566b 27. 31. (V 2 extr.) 567a 1–12. Pint. SA 34, 982d. Ael. IX 9.—) Quae pilo vestiuntur, animal pariunt, ut pristis, ballaena[*](ballenę FBa) , vitulus. hic parit in terra, pecudum more secundas [*](se- cundas E2(P) H. -da r. -dos z. -do v) partus reddit. initu[*](initu zv(J). inito (in //// R1) ll. in coitu R2SD) canum modo cohaeret; parit nonnumquam [*](nonnumquam R (?)H cum P ex Ar. numq- rv) geminis plures, educat mammis fetum. non ante duodecimum diem deducit in mare, ex eo subinde adsuefaciens . interficiuntur difficulter nisi capite eliso. ipsis in sono[*](in somno B) mugitus—unde nomen vituli—, accipiunt tamen [*](dist. ego)disciplinam vocemque[*](uoceque R(?)v) pariter et iussu[*](uisu R(?)v. risu D. nisu Müller em. II p. 4) populum salutant incondito fremitu, nomine vocati respondent.[*]((13) cfr. Ar. II 1,498a 31. —) nullum animal graviore somno premitur. pinnis, quibus in mari utuntur, humi quoque vice pedum serpunt. pelles eorum etiam detractas corpori sensum aequorum retinere tradunt semperque aestu maris recedente inhorrescere, praeterea dextrae pinnae[*](pen- nae (DE?)D) vim soporiferam inesse somnosque[*](somnoque Fa) adlicere subditam capiti.—[*]((18) Ar. I 4, 489b 2. 6, 490b 25. —)

Pilo carentium duo omnino animal[*](animalia R2dTS) pariunt, delphinus[*](del- phinis FR1a) ac vipera.

[*](genera a) Piscium species sunt LXXIIII[*](CXLIIII coni. H coll. XXXII 142. cfr. Birt p. 162), praeter crustis intecta , quae sunt XXX. de singulis alias dicemus; nune enim naturae tractantur insignium.

[*](32,142 sq.)

[*]((23–p. 172, 1) Ar. VIII 30, 607b 32.(2) cfr. Ael. XII 29. —) Praecipua magnitudine thynni[*](tynnii F. tymni R (item infra). thinni a (sic passim ll)). invenimus [*](uetustum Birt p. 146 ex Ar. (sed ad pepen- disse supple unum))[*](quinque H ex varia lect. ap. Ar.) talenta XV pependisse, eiusdem caudae latitudinem duo cubita

et palmum. fiunt[*](funt va.S) et in quibusdam amnium[*](amnibus R2V. animā F) haut minores , silurus in Nilo, isox[*](isox S ex Hesych. ixox DFR1E1. exos R2. esox G. esos E2v) in Rheno, attilus in Pado, inertia pinguescens ad mille aliquando libras, catenato captus hamo nec nisi boum iugis extractus. atque[*](atqui va.S minimus piscis va.S) hunc minimus, appellatus clupea[*](culpea R. clopea a), venam quandam eius in faucibus mira cupidine appetens morsu exanimat.[*]((9) cfr. Ael. XIV 25. — (10) Mela II 6. Sol. 15, 1. —) silurus grassatur, ubicumque est, omne animal appetens, equos innatantes[*](natantes G) saepe de- [*](dist. H) mergens. praecipue in Moeno Germaniae[*](germaniae amne R2zv. -nia eademne r) amne protelis boum et in Danuvio[*](da- nubio ll.va.S) marris[*](marris H. mario zG. -ri ll.v) extrahitur, porculo marino simillimus . et in Borysthene memoratur praecipua magnitudo , nullis ossibus spinisve intersitis, carne praedulci.[*]((16) cfr. Ctes. ap. Ael. V 3. Sol. 52, 41. —) in Gange Indiae platanistas vocant, rostro delphini et cauda[*](cauda Eav. -dam r), magnitudine autem XVI[*](XV Eva.S. XI a) cubitorum. in eodem esse Statius Sebosus haut modico miraculo adfert vermes, branchiis binis sex[*](sex (Salm.) H e Sol. sexa- ginta ll.v (ortum e numero LX pro Ex)) cubitorum, caeruleos, qui nomen a facie traxerunt. his tantas esse vires, ut elephantos ad potus[*](potum va.S) venientes mordicus comprehensa manu eorum abstrahant.

[*](Ar. V 9 extr. — (19) Ar. VIII 13, 598a 26 sq. V 10 extr. (Athen. VII 319a). — (20) Ar. VI 17, 571a 16–19. 11. (Sostrat. ap. Athen. VII 303b). — (21) cfr. Paul. Festi p. 207.) Thynni mares sub ventre non habent pinnam. intrant e magno mari Pontum verno tempore gregatim, nec alibi fetificant. cordyla[*](cordila R. -dula a) appellatur[*](appellantur .. 21 comitantur H Brot.) partus, qui fetas redeuntes in mare autumno comitatur; limosae[*](limiosę F. -se a) vero[*](uere (P)H) aut[*](aut e ll. H.av) e luto pelam ydes[*](pelamides ll. va.S (passim)) incipiunt vocari et, cum annuum[*](annū F. anni a) excessere tempus,

thynni.[*]((2. 5. 7) Xenocr. alim. aqu. 35. Athen. VII 315de. VIII 356f. III 118a. cfr. Pl. XXXII 146. —) hi membratim caesi cervice et abdomine commendantur atque clidio, recenti dumtaxat et tum quoque gravi ructu[*](ructu v. ruptu ll). cetera parte plenis pulpamentis sale adservantur. melandrya[*](melandria FRaVen.) vocantur quercus assulis similia. vilissima ex his quae caudae proxima, quia pingui carent, probatissima quae faucibus. at in alio pisce circa caudam exercitatissima[*](exerci- tissima G. exquisit- Cornelissen). pelamydes in apolectos[*](apolectos aB. apel- r. cfr. XXXII 150) particulatimque consectae in genera cybiorum[*](ciborum (cibio- F2) Fazva.B. cfr. ib. 146) dispertiuntur.

[*](Ar. VI 17, 571a 19 —22.— (12) VIII 19, 601b 18. 13, 598a 27 sq. 597a 22. (Ael. XV 3. Plut. SA 30, 980a). —) Piscium genus omne praecipua celeritate adolescit, 49 maxime in Ponto. causa multitudo amnium dulces inferentium aquas. amiam vocant cuius incrementum singulis diebus intellegitur. cum thynnis haec[*](hae G) et pelamydes in Pontum ad dulciora pabula intrant gregatim suis quaeque ducibus, et primi omnium scombri, quibus est[*](est D (?)G. et rv) in aqua sulpureus[*](sulfureus a. sulph- va.S) color [*](colos F), extra qui ceteris. Hispaniae cetarias hi replent, thynnis non commeantibus.

[*](Ar. VIII 13, 598b 1. 19–21. 8. 25. (Ael. IX 42. Plut. SA 29, 979fd. Athen. VII 301e. 303c. Isid. XII 6,14). — Strabo VII 320. Tac. A XII 63.) Sed in Pontum nulla intrat bestia piscibus malefica praeter vitulos et parvos delphinos. thynni dextera ripa[*](ripā Fa ) intrant, exeunt laeva. id accidere existimatur, quia dextro oculo plus cernant, utroque natura hebeti. est in euripo Thracii[*](Thracii v. tracidi (-iti E2) ll) Bospori[*](bosphori ll.va. Brot. (passim)), quo Propontis Euxino iungitur, in ipsis Europam Asiamque separantis[*](separantis d2v. -ratis ll) freti angustiis saxum miri candoris, a vado ad summa perlucens, iuxta Calchedonem[*](calchedonem RH. chalche- F. calce- a. chalce- v(S). item infra. cfr. V 150)

in iatere Asiae. huius aspectu repente territi semper adversum [*](aduersus Fazva.B) Byzantii promunturium, ex ea causa appellatum Aurei Cornus, praecipiti petunt agmine.[*]((9) Ael. II 15. Clitarch. ap. Athen. VII 284d. Ovid. hal. 100. —) itaque omnis captura Byzantii est, magna Calchedonis penuria, M[*](M Rzv(H). in r. DC (aut D) B e IV 76. V 150) passibus medii interfluentis euripi. opperiuntur[*](operiuntur Fa) autem aquilonis flatum[*](flatu a) , ut secundo fluctu exeant e Ponto, nec nisi[*](post nisi add. ex Ar. infantes P, parui Birt p. 150. an pusilli, ut XXXII 146?) intrantes portum[*](portum (Lipsius ad. Tac. ann. XII 63) H. pontum ll. v) Byzantium[*](byzanti//// RS. -tii va.H(J)) capiuntur. bruma non vagantur; ubicumque [*](ubi cum Fa) deprehensi, usque ad aequinoctium ibi hibernant. iidem saepe navigia velis euntia comitantes mira quadam dulcedine per aliquot horarum spatia et passuum milia a gubernaculis spectantur, ne tridente quidem in eos saepius iacto territi. quidam eos, qui hoc e thynnis faciant, pompilos [*](pomphilos FRava. B(Brot.). cfr. Ael. NA II 15πόμφυλον) vocant.[*]((13.16) Ar. VIII 13,598a 24. — (17.20) ib. 598b 12. 15. (cfr. Pl. III 128). — (23) ib. 599b 10–16. 9. VI 17, 571a 7.8) multi in Propontide aestivant[*](aestiuant B. -tuant ll.v) , Pontum non intrant; item soleae[*](soleae v. -leme ll) , cum rhombi[*](rhombii F. chobii a) intrent, nec saepia est, cum lolligo reperiatur[*](reperiatur v. -antur ll); saxatilium turdus et merula desunt, sicut conchylia, cum ostreae abundent. omnia autem hibernant in Aegaeo. intrantium Pontum soli non remeant trichiae — Graecis enim[*](enim in R(?)v) plerisque nominibus uti par erit, quando aliis atque aliis eosdem[*](eos- dem v. eiusd- ll) diversi appellavere tractus—, sed hi soli in[*](in om. va.S) Histrum [mare] subeunt et ex eo subterraneis eius venis in IIadriaticum mare[*](uncos ego posui. mare ll (prave praeceptum ex v. 21). amnem E2v. (e mari Birt p. 151)) defluunt, itaque et[*](et om.R(?)va.S) illic descendentes nec umquam subeuntes e mari visuntur.

Thynnorum captura est a vergiliarum exortu ad arcturi

occasum. reliquo tempore hiberno latent in gurgitibus imis, nisi tepore[*](tepore R(?)B. temp- rv et om.Fa) aliquo evocati aut pleniluniis. pinguescunt et in tantum, ut dehiscant. vita longissima iis[*](tis F.om.a. his R(?)v) bienni[*](bienniū R2. -io va.S).

[*]((4–7) Ar. VIII 19,602a 25. (V 31 extr.). Athen. VII 302bc. — (8) Isid. XII 6, 26. —) Animal[*](animal Eav. -lem DF. -liū R) est parvum scorpionis effigie, aranei magnitudine . hoc se et thynno[*](thinno E2. hicno (li- a) r) et ei qui gladius vocatur, crebro delphini magnitudinem[*](magnitudinē v. -ine ll) excedenti, sub pinna adfigit[*](adficit F. aff- a) aculeo tantoque infestat dolore, ut in[*](in B. om ll.v) naves saepenumero exiliant. quod et alias faciunt aliorum vim[*](uim om.Fa) timentes mugiles maxime, tam praecipuae velocitatis, ut transversa navigia interim superiaciant[*](superiaciant ego. -ctant ll. -ctent (DE?)v. cfr. VII 21) .

[*](Suet. Aug. 96. Appian. b. c. V 100.—) Sunt[*](sunt — auguria R2G. om. rv. (in hac — auguria post praescita pon.szv)) et in hac parte naturae auguria, sunt et piscibus praescita. Siculo bello ambulante in litore Augusto piscis e mari ad pedes eius exilivit[*](exsiliuit dS. -il.luut R. exiluit r. -liit v), quo argumento vates respondere, Neptunum patrem adoptante tum sibi Sexto Pompeio — tanta erat navalis rei gloria —, sub pedibus Caesaris futuros qui maria tempore illo tenerent.

[*](Ar. V 5, 540b 16. — IV 11, 538a 20. VI 13, 567a 27. Ov. hal. 108. — (19) Ar. VIII 13, 598a 29. IX 2 init.— (20) Ar. VIII 19, 602b 5.)[*]((1) ib. 15, 600a 7. — (3) ib. 19, 601b 9. 10.14. —) Piscium feminae maiores quam mares. in quodam genere omnino non sunt mares, sicut erythinis[*](erythinis v ex Ar. erosth- R. aresth- E2. arasth- DF. arash- E1. aras- a) et channis[*](et channis S. et canis (cha- G) E2G. om. r. et chromibus v); omnes enim ovis gravidae capiuntur. vagantur gregatim fere cuiusque generis squamosi. capiuntur ante solis ortum: tum maxime piscium fallitur visus. noctibus quies[*](quies set D. -es et R(?)H. qui esset r. quidem v. cfr. Ar.) , set inlustribus

aeque quam die cernunt. aiunt et si teratur[*](teratur R(?)H cum P ex Ar. ite- r. iteretur v) gurges interesse capturae; itaque plures secundo tractu capi quam primo. gustu olei maxime, dein modicis imbribus gaudent alunturque. quipped et harundines, quamvis in palude prognatae[*](pro- gnatane F1. -ta F2Ra), non tamen[*](tameri F1. -eris R1) sine imbre adolescunt, et alias ubicumque pisces in eadem aqua adsidui[*](adsui F1. assui a) , si non adfluat[*](appluat B), exanimantur.

[*](ib. 29. 30. Ael. IX 7. — (10) Ar. ib. 602a 9. — (11) ib. 15, 599b 2. 26. cfr. IX 37, 620b 21. 30. Ael. XIV 3 extr. —) Praegelidam hiemem omnes sentiunt, sed maxime qui lapidem in capite habere existimantur, ut lupi, chromis[*](chromis S. -mes G. choromis R. -ra- mis DF. -rami Ea. coracini v. cfr. Ar.), sciaena[*](schiaena F. -iena Ra. sciena v. -nae G. -iaenae H) , phagri[*](phagri S ex Ar. coll. XXXII 113. pa- ll.v) . cum[*](cumas per Fa) asperae hiemes fuere, multi caeci capiuntur. itaque his mensibus iacent speluncis conditi, sicut in genere terrestrium retulimus, maxime hippurus et[*](8,126 sq.) coracini, hieme non capti[*](captis F1Ra. capi va.G) praeterquam statis[*](statis F2G. esta- ad. aesta- Ev. -atutis DF1. statu-R) diebus paucis et isdem semper, item[*](item ll.v(S). om. Dal.) murena et orphus, conger, percae et saxatiles omnes. terra quidem, hoc est vado maris excavate, condi per hiemes torpedinem, psettam[*](psettam H ex Athen. VII 330b. psitt- B. pystom a. -ton r. pistam v), soleam tradunt.

[*](Ar. VIII 15, 599b 31. (cfr. Ael. IX 38. Athen. VII 315e). — (19) Ar. ib. 20 init. 15, 600a 4. cfr. Pl. II 107.) Quidam[*](quidam Ev. qued- a. quaed- r) rursus aestus inpatientia mediis fervoribus sexagenis diebus latent, ut glaucus, aselli, auratae. fluviatilium silurus caniculae exortu sideratur, et alias semper[*](semper (-per per Fa) ll. H..om v) fulgure[*](fulgure (DE?)B ex Ar. -gore dTzv. -gere FRa) sopitur; hoc et in maria accidere cyprino putant. et alioqui totum mare sentit exortum eius sideris, quod maxime

in Bosporo apparet[*](appare F) . alga[*](salga ll. algae va.H) enim et pisces superferuntur, [*](que om.Rva.H(S))omniaque ab imo versa.

[*](Ar. VIII 2, 591b 3. — (5) Ar. V 5,541a 19. Ael. I 12. —) Mugilum natura ridetur in metu capite abscondito totos se occultari credentium. isdem tam incauta[*](tam incauta R2dS. tam intauta FR1. tamen tanta av) salacitas[*](falacitas C. facili- ll.v) , ut in[*](ut in E2v. ut r) Phoenice[*](phenice a. phoenicoe E) et in[*](et in E2av. et i r) Narbonensi provincia coitus[*](coetus F. cet- a.) tempore e[*](e om.F1a) vivariis marem linea longinqua per os ad branc hias[*](branchias v. drancias E1a. brantias F2E2. brachia R2. rantias r) religata[*](feligata Fa) emissum in mare eademque linea retractum feminae sequantur ad litus rursusque[*](rursūq; ad) feminam mares[*](mare F1a) partus tempore.

[*](: Nigid. ap. Macrob. III 16, 7. — Apion ap. Athen. VII 294f, — Macrob. ib. 5. —) Apud antiquos piscium nobilissimus habitus acipenser , unus omnium squamis ad os versis contra quam in nando[*](minando F1a) meant, nullo nunc in honore est, quod equidem[*](equidem ego e Macrob. quid- ll.v. cfr. A Lu- dewig p. 22) miror[*](minor Fa) , cum sit rarus[*](perrarus Macrob.) inventu. quidam eum elopem vocant.

[*](Nep. exempl. fr. 10 Pet.— § 62: cfr. Enn. fr. 166 Vahl. ap. Apul. apol. 39. — Ar. II 17, 508b 11 VIII 2, 591b 22. 591a 14: P III 4, 675a4. Ael. 11 54. Ov. hal. 18. Isid. XII 6, 30.) Postea praecipuam auctoritatem fuisse lupo et asellis Nepos Cornelius et Laberius poeta[*](poetae a) mimorum tradidere. luporum laudatissimi qui appellantur lanati a candore mollitiaque carnis. asellorum duo genera, callariae[*](callariae B ex Athen. VII 315f sq. et Hesych. calliri R. coll- r. collyri v(J). cfr. XXXII 146) minores et bacchi[*](bacchi B ex Athen. ib. et 306e. brachi ll.v), qui non nisi in alto capiuntur, ideo praelati prioribus. at in lupis in amne capti praeferuntur.

[*]((2) Macrob. III 16, 10. —) Nunc principatus scaro datur, qui solus piscium dicitur ruminare herbisque vesci atque[*](atque om.Rd(?)va. D) non aliis piscibus,

Carpathio maxime mari frequens. promunturium Troadis [*](t??? (pro Ti.) F.om.a.)Lectum numquam sponte transit[*](transiit R) . inde advectos Tiberio Claudio principe Optatus e libertis eius[*](e libertis eius G(D). -tius R. elipertius (-tus a) rv(H)) praefectus classis inter Ostiensem et Campaniae oram sparsos disseminavit, quinquennio fere cura[*](fere cura dD. fera cure (-rae F) Fa. fere(?) curae (-re R) r. -ra est v) adhibita, ut capti redderentur mari. [*](cfr. Col. VIII 16, 9. —) postea frequentes inveniuntur Italiae litore[*](in litore C), non antea ibi capti, admovetque[*](admouitque va.D) sibi gula sapores piscibus satis et novum incolam mari dedit, ne quis peregrinas aves Romae parere miretur. proxima est mensa iecori[*](iecori H coll. § 143. pec- (pecc- R. poc- a) ll.z. generis v) dumtaxat mustelarum, quas, mirum dictu, inter Alpis quoque lacus Raetiae Brigantinus aemulas marinis[*](murenis R2E2z) generat.

[*]((13) Macrob. III 16, 9. — (17) Ar. VIII 2, 591a 12. —) Ex reliqua nobilitate et gratia maxima est et copia mullis[*](mollis F2a), sicut magnitude modica, binasque libras ponderis raro admodum exuperant nec in vivariis piscinisque crescunt . septentrionalis[*](septetrionales FR) tantum hos et proxima occidentis parte gignit[*](non gignit E2G) oceanus. cetero[*](cetera azva. G) genera eorum plura; nam et[*](et (post carne) om.R(?)Bas.) alga vescuntur et ostreis et limo et aliorum piscium carne, et [*](an inferiore?)barba gemina insigniuntur inferiori labro. lutarium[*](lutarium F1dv. lutarar- r) ex iis vilissimi generis appellant;[*](Ael. II 41. — Ar. ib. 591b 19. — (21) Athen. VII 325e. cfr. Sen. NQ III 18, 4. — Fenest. fr. 16 Pet. — (23) Ael. X 2.) hunc semper comitatur sargus nomine alius piscis et caenum fodiente eo excitatum devorat pabulum. nec litorariis[*](litoraris a. -alis (-alis his F2E2) r. -alibus v) gratia. laudatissimi conchylium sapiunt. nomen iis Fenestella a colore mulleorum[*](mulleorum R(?)B. molleo- DF. mollio- Eazv) calciamentorum datum putat[*](putant Fa) . pariunt ter annis[*](anno. his va.S) ; certe totiens

fetura apparet.[*](Sen. ib. 17, 2. 18, 1. —) mullum expirantem versicolori quadam et numerosa varietate spectari proceres gulae narrant, rubentium squamarum multiplici mutatione pallescentem, utique[*](utique v. utri- ll) si vitro[*](uitro v. ultro REa. -ros DF) spectetur inclusus. M[*](M. om.Fa ). Apicius, ad omne luxus[*](omnem luxum va.G(J)) ingenium [*](ingenium ll.v(G). -nio B. in ganea J)natus[*](natus (coni. H) J. maius ll.zv(D). mirus B) , in sociorum garo[*](garoriam F1. -ouā a. -onnam F2) — nam ea quoque res cognomen invenit— necari[*](an necare?) eos praecellens[*](prae- cellent F1a) putavit atque e [*](dist. ego)iecore eorum allecem[*](allecem F2R2. -egem F1R1. adlegem a. ale- cem (DE?) v. cfr. XXXII 127) excogitare.

[*](Macrob. III 16, 9. Ter- tull. de pallio 5. (cfr. luven. 4,15. Suet. Tib. 34). — (12) Cato ap. Gell. XI 2, 5 (Iord. p. 97, 2). —) Provocavit — id enim est facilius dixisse quam quis vicerit — Asinius Celer e consularibus hoc pisce prodig os[*](prodigos ego. -gus ll.v) omnes[*](omnes ll.D. om. v)Gaio[*](Gaio S. C. ll. Caio G. Claudio zv) principe unum mercatus HS[*](HS D. R. ll. Romae zS. om. v)VIII[*](VIIIF. VIII rD. octo milibus v. septem mil- Macrob.) mullum[*](mullum (mulum R) ll. milibus D. nummum v). quae[*](que Fa. mullus aeque va.C) reputatio[*](reputatio F2C. -ione rv) aufert traversum animum ad contemplationem eorum, qui in conquestione luxus coquos[*](coquos RBrot. cocos rv(D)) emi singulos pluris[*](pluris v. -res ll) quam equos quiritabant[*](queritabant (qrit- R1) Raz. querebantur va.C) . at nunc[*](ad hunc ad. adhuc va.C) coci trium horum[*](trium horum (vel equorum) Reinesius. -umphorum ll.v) pretiis parantur et coquorum[*](coquorum RBrot. quo corum F. coco- Ea(D?)v (D)) pisces, nullusque prope iam mortalis[*](mortales F) aestimatur[*](aestimatur (DE?) v. existi- (-antur F) FRa) pluris quam qui peritissime[*](peritissimi a) censum domini mergit.[*](Mucian. fr. 31 Brunn.)[*]((2) Martial. XIII 85. Athen. VII 309a. — Col. VIII 16, 9. Ov. hal. 110. (Pl. XXXII 148). — (3) Ov. hal. 121. Athen. VII 321e. VIII 356a. —)

mullum[*](Nullum Fa) LXXX librarum in mari Rubro captum Licinius Mucianus prodidit, quanti mercatura eum[*](mercatur aeum luxoria F) luxuria suburbanis litoribus inventum?

Est[*](est om.F2Rva.G) et haec natura, ut alii alibi pisces principatum optineant, coracinus in Aegypto, zaeus[*](zaeus Birt p. 177. zeus ll. v. cfr. XXXII 148), idem faber appellatus, Gadibus, circa Ebusum salpa, obscenus alibi[*](alibi et qui nus om.R. et om.a) et qui nusquam percoqui possit nisi ferula verberatus; in Aquitania salmo fluviatilis marinis omnibus praefertur.

[*]((7) Ar. II 13, 505a7. 504b29. — (8) Ar. III 11 extr. —) Piscium alii branchias[*](bran- cias ll (passim)) multiplices habent, alii simplices , alii duplices. his aquam emittunt acceptam ore[*](in ore az). senectutis indicium squamarum duritia, quae non sunt omnibus similes. duo lacus Italiae in radicibus Alpium Larius et Verbannus[*](Verbanus va.S. cfr. ll 224) appellantur, in quibus pisces omnibus annis vergiliarum ortu existunt squamis conspicui crebris atque praeacutis, clavorum caligarium effigie[*](efficie Ra. -ciae F), nec amplius quam circa eum mensem[*](eā mense (-sem R) FRa) visuntur.

[*](cfr. Paus. VIII 21, 2. (Athen. VIII 332cf. Ael. IX 36). —) Miratur et Arcadia suum exocoetum, appellatum ab eo quod in siccum somni causa exeat. circa Clitorium [*](clitorum R) vocalis hic traditur et sine branchiis, idem aliquis Adonis dictus.

[*](Th. fr. 171, 3. 5 Wim. Athen. VIII 332b. Mir. ausc. 71.) Exeunt in terram et qui marini mures vocantur et polypi et murenae, quin et in Indiae fluminibus certum genus piscium ac deinde resilit. nam in[*](nam in G2. nam ll.v) stagna et amnes transeundi[*](trans- eundi G2 (J). -unti DF1R. -unt in F2S. -unt Eadzv. cfr. XVII 12) plerisque evidens ratio est, ut tutos fetus edant, quia non sint ibi qui[*](que (pro qui) F1a) devorent partus fluctusque minus saeviant . has intellegi ab iis causas servarique temporum vices[*](uices v. uis Ea. ius r)

magis miretur, si quis[*](que om.a) reputet quoto cuique hominum nosci uberrimam esse capturam sole[*](solet Fa) transeunte piscium signum.

[*](cfr. Athen. VII 330ab. —) Marinorum alii sunt plani, ut rhombi[*](hrombi F. cro- a (item 4)), soleae ac[*](a ava.S) passeres, qui ab rhombis situ tantum corporum differunt— dexter hic[*](hic om. va.S) resupinatis[*](resupinatus Dd(?)v) est illis, passeri laevus[*](laeus R1. leus Fa) —, alii longi, ut murena, conger[*](conger. ideo DRv. -geri. De op (ideo F2) F. -giri. De op E. -gri. De o a. -ger D) .[*](Ar. I 5, 489b 24–35; P IV 13, 695bsq. — (10) ib. 696a 4. 6–8. 18.19. cfr. 11 13, 504b 30 sq. — (13) V 10, 543a 28. —) ideo pinnarum[*](pinarum F1Ea) quoque fiunt discrimina , quae[*](quaternas G. quattuor quibusdam ternae R2E2D. quidem (quasdam R1) ternae r. quinas v. cfr. Ar.) pedum vice sunt datae piscibus, nullis[*](n??? nullis a) supra quaternas , quibusdam[*](quibus- dam E2v. -bus que (quae F1R) r) binae[*](binae ll. H. add. quibusdam trinae v), aliquis nullae. in Fucino tantum lacu piscis est qui octonis pinnis natat. binae omnino longis et lubricis[*](et lubricis ut G. ut lumbricis ut (et av) ll.v) , ut anguillis et congris, allis[*](aliis ego ex Ar. om. ll. v) nullae, ut murenis, quibus nec branchiae. haec omnia flexuoso corporum inpulsu ita mari utuntur, ut serpentes terra[*](terra et D. -rrae ll.v. -rra C) , et in sicco quoque repunt; ideo etiam vivaciora talia. et e planis aliqua[*](aliqua nunc F1a. -quando non R2S) non habent pinnas, ut pastinacae — ipsa enim latitudine natant — et quae mollia appellantur, ut[*](ut om.FR1a) polypi, quoniam pedes illis pinnarum vicem praestant.

[*](Ar. VIII 2, 592a 23. 13. 15. 17. 5–8. 26. 10. 11. cfr. Th. ap. Athen. VII 312b) Anguillae octonis vivunt annis. durant et sine aqua, quinis[*](aqua quinis ego ex Ar. aquis az. aqua rv) et[*](et ll.S. del. v(J)) senis diebus aquilone spirante, austro pau- [*](lac. ego indicavi et dist. coll. Ar.; excide- runt fere translationem in vivaria facile toler[ant hieme]) cioribus.... ant hieme[*](aut hieme (hicme F) Fa. at(?) hieme (hicme D) r. at hiemem v) , eadem[*](eaedem v. at cfr.ἐν τῷ αὐτῷ ὕδατι καὶ ὀλίγῳ ἀεὶ ὄντεςap. Ar.) in exigua aqua non tolerant

neque[*](nec R(?)va.D) in turbida. ideo circa vergilias[*](uirgilias FR) maxime capiuntur fluminibus tum praecipue turbidis. pascuntur noctibus. exanimes piscium solae non fluitant.

lacus est Italiae Benacus in Veronensi agro Mincium[*](mincium R2v. -clum Fa. -ndum R1) amnem tramittens[*](transmittens Rava.D) , ad cuius emersus annuo tempore, Octobri fere mense, autumnali si- 5 dere, ut palam est, hiemato lacu, fluctibus glomeratae volvuntur in tantum mirabili multitudine, ut in excipulis eius fluminis ob hoc ipsum fabricatis singulorum milium reperiantur globi.

[*]((10–15) Ar. V 9, 542b 32. 10, 543a 19–27. Athen. VII 312de. Ael. I 50. IX 66. cfr. Pl. XXXII 14.—) Murena quocumque mense parit, cum ceteri pisces stato pariant. ova eius citissime crescunt. in sicca[*](sicca DF2R1dD. -ccola F1. -cco rv) litora elapsas[*](litora elapsas DFD. -re (-ra d) lapsas (-sus R) rG. -re ela- v) vulgus coitu serpentium impleri putat. Aristoteles zmyrum[*](zmyrrū F. zmirum a (item 14). smyr- Brot. myr- G) vocat marem qui generet; discrimen esse quod murena varia et infirma[*](infirma F2E2v. in for- r) sit, zmvrus unicolor et[*](et ego. om. ll. v. (Ar.καὶ ἔσωθεν καὶ ἔξωθεν)) robustus dentesque et extra os habeat. in Gallia septentrionali murenis omnibus dextera in maxilla septenae maculae ad formam septentrionis aureo colore fulgent, dumtaxat viventibus , pariterque cum anima extinguuntur.[*](Sen. de clem. I 18, 2. de ira III 40, 2. Dio LIV 23, 2. Tertull. de pallio 5. — (24) cfr. Col. VIII 17, 2.)[*]((1) Verrius fr. 4 Egger. Isid. 27, 15. —) invenit in hoc animali documenta[*](docimenta Fa) saevitiae Vedius Pollio, eques Romanus ex[*](et a) amicis[*](amici Fa) Divi Augusti, vivariis earum inmergens damnata mancipia, non tamquam ad hoc feris terrarum non[*](non R(?)v. om. r) sufficientibus, sed quia in alio genere totum pariter homi- [*](an gu- statu? cfr. X 185. XV 132. XXIV 18 et nota ad XXIII 59, de mendo VII 64. XXVIII 90. XXV 135) nem distrahi spectare[*](spectari F1G) non poterat. ferunt aceti gustu praecipue eas in rabiem agi. tenuissimum iis tergus[*](tercus F. ste- ad), contra

anguillis crassius[*](grassius FR1), eoque verberari solitos tradit Verrius praetextatos et ob id multam[*](multa R) iis dici[*](dicit va. H) non institutum[*](institutum (coni. H) D. -tam R(?)v. -ta r).

[*]((5)Ar. Y 540b 17. — (10) Ar. VIII 2,591a 9. 591b 8. 25; P IV 13. 696b 26. — (11) Ar. I 11, 492a 27. III 1,511a 4. II 13 extr. VI 10 init.; G III 3 init. —) Planorum piscium alterum est genus, quod pro spina cartilaginem habet[*](habetur ut a. -etur F1) , ut raiae[*](raiae B. rapae DF2Ev. trapę r), pastinacae, squatinae, torpedo et quos bovis, lamiae, aquilae, ranae nominibus Graeci appellant. quo in numero sunt squali quoque, quam- [*](grege F. -gē a)[*](seladie Ra)vis non plani. haec Graece in universum σελάχη appellavit Aristoteles primus[*](primo E2D) hoc nomine[*](nomine eis (DER?) v. -mine F. -men adT)iis inposito[*](inposito nos F2E2in ras. v. -sit (-ssit R) onus DF1R. -suit onus adT). nos distinguere non possumus[*](possumus F2Ev. -ssum r) , nisi si[*](si om.adva.S) cartilaginea[*](cartilaginea C. -na ll (passim)) appellare libeat. omnia autem carnivora sunt talia et supina vescuntur, ut in delphinis diximus, et cum ceteri pisces ova pariant, hoc genus solum, ut ea quae cete appellant, animal parit, excepta quam ranam vocant.

[*](Ar. II 14 extr. Ael. II 17. cfr. Pl. XXXII 2. 139. Lucan. VI 675. —) Est parvus admodum piscis adsuetus petris, echeneis[*](echinus ava.B) appellatus. hoc carinis adhaerente naves tardius ire creduntur, inde nomine inposito. quam ob causam amatoriis quoque veneficiis infamis est et iudiciorum ac litium mora, quae crimina una laude pensat fluxus gravidarum utero sistens partusque continens ad puerperium. in cibos [*](dist. J ex Ar.)tamen non admittitur[*](ar- bitratur F2ava.J) . pedes eum habere arbitrantur, Ari- [*](lac. ego indicavi; ex- cidit infitias) stoteles ... it apposita[*](it apposita F1. ita pos- rv. id appos- dT) pinnarum[*](pen- narum a (passim)va.G) similitudine.[*](Mucian. fr. 20 Brunn. — cfr. Herod. III 48. Diog. La. I 7, 2.) Mucianus muricem esse latiorem purpura, neque aspero[*](spero F1a) neque rotundo

ore neque in angulos prodeunte rostro, sed sicut[*](sic??? ego. sic E1aJ. si DF. /// R1. simplice R2E2v(D)). -ci (del. concha) F2) concha utroque latere sese colligente. quibus inhaerentibus plenam venti[*](uenti ego. -tis ll. v. cfr. vol. IV p. 494 med.) stetisse navem Periandri portantem[*](periandri portantem ego. portantem periandro (peli- a) ll.J. -tem a peri- H. -tem nuncios a (ow.R2) peri- F2R2v(D)), ut castrarentur , nobiles pueros[*](pueros U 190. -ri ll. v) ; conchas, quae[*](quae adTz. que quae R(?)B. que r. cfr. § 144. 146 al.) id praestiterint, apud [*](semipedalis Plin. XXXII 3)Cnidiorum[*](gnidiorum F2Rva.S. ign- F1a) Venerem coli. Trebius Niger pedalem esse et crassitudine[*](grassitudine FR1. gross- a) quinque digitorum, naves[*](nanes Eav. ina- r) morari; praeterea hanc esse vim eius adservati in sale, ut aurum, quod deciderit in altissimos puteos, admotus extrahat[*](extra F1R1a).

[*](Ar. VIII 30, 607b 11. 20. 17. Ael. XII 28. Plut. SA 33, 981f. —) Mutant colorem candidum menae[*](menae DFRH. hieme Ea. in hi- dT. hieme menae v) et fiunt aestate nigriores. mutat et phycis, reliquo tempore candida, vere varia. eadem piscium sola nidificat ex alga atque in nido parit.

[*](Ar. IV 9, 535b 27. Ael. IX 52. — (17) Ar. IX 37, 621a 4. —) Volat sane perquam similis volucri[*](uolat hirundo d2v. at cfr. 16. 17 et § 145) hirundo[*](hirundo ego. -dini ll. v) , item miluus[*](miluus R2E2v. -lus d2in ras. -lis r), subit in summa maria piscis ex argumento appellatus lucerna, linguaque ignea[*](ignea Eav. lig- R. lineam d.om.DF) per os exerta tranquillis[*](tranquillat (transq- F) Fda) noctibus relucet. attollit[*](attollit ll. C (J).-it cornuta v (S)) e mari sesquipedanea[*](sesquipedania a. -alia zva.G) fere cornua[*](cornuta aC) quae[*](que F.an qui (sc. piscis)?) ab iis nomen traxit. rursus draco marinus, captus atque inmissus in harenam, cavernam sibi rostro mira celeritate excavat.