Naturalis Historia
Pliny, the Elder
Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor
[*](Mela I 58. Sol. 32, 17 —21. Amm. Mare. XXII 14, 7. 8. Herod. II 28 extr. Ael. XI 10. Strabo XVII 807.)[*]((11) Lucian. sacr. 15. — Aug. CD XVII 5.) Bos in Aegypto etiam numinis[*](nominis F1a) vice colitur; Apin[*](apin ll. G2(D). -im v(L)) vocant. insigne ei in dextro latere candicans macula cornibus lunae crescere incipientis[*](incipien- tis similis Cornelissen), nodus sub lingua, quem cantharum[*](cantarum FRava.C) appellant. non est fas eum certos vitae excedere annos, mersumque in sacerdotum fonte[*](fontē R) necant[*](enecant va.S) quaesituri luctu alium, quem substituant, et donec invenerint maerent derasis etiam capitibus; nec tamen umquanm diu quaeritur.[*](Ael. XI 10.) inventus deducitur Memphin a sacerdotibus C[*](C F2in ras. D coll. Sol. cū (om.R?) r. sunt v. om. H) . delubra ei gemina, quae vocant thalamos, auguria populorum: alterum intrasse laetum est, in altero dira portendit. responsa privatis[*](priuatis F2E2v (D). prius r. priuis (Salm.) H) dat e manu consulentium cibum capiendo. Germanici Caesaris manum[*](manum v (corrupt. in -nuuf). -nus ll.zS. (dexteram Sol.)) aversatus est haut multo postea[*](post va.H) extincti. cetero[*](incoetur DF1. inchoe- E1a. in coitus E2D,) secretus, cum se[*](se (om.z) prorumpit zva. Bas.) proripuit in coetus, inc edit[*](incedit (DE?)v. incidit ll) submotu[*](sub- motu adG2 (D). -to rG1 (S). -to strepitu v) lictorum[*](lictorum del. (Salm.) SJ), gregesque[*](gergesque F. grexque E2va. S) puerorum comitantur[*](comitantur J. -atur ll.v) carmen honori eius canentium; intellegere videtur et adorari velle. hi greges repente lymphati[*](lymfati F. inf- a) futura praecinunt[*](praecinunt R (?)v. proci- r). [*](cfr. Sen. NQ IV 2, 7.)femina bos ei semel anno ostenditur, suis et ipsa insignibus,
quamquam aliis, semperque eodem die et inveniri eam[*](eam extingui R. -uique va.G) et extingui tradunt. Memphi est locus in Nilo, quem a figura vocant Phialam, omnibus annis ibi auream pateram argenteamque mergentes[*](mergunt iis H Brot.) diebus quos habent[*](habet G) natales Apis. septem hi sunt, mirumque neminem per eos a crocodilis attingi, octavo post horam diei sextam redire beluae feritatem.[*](Col. VII 2, 1. — (9) Ar. V 14,545b 31. 546a5. (Col. VII 3, 6). Geop. XVIII 3, 2. — (11) Varro II 2, 13. Ar. VI 19 init. — (14) Varro II 1, 19. — (15) Cels. ap. Col. VII 3, 11.) Magna et pecori gratia vel in placamentis deorum vel in usu vellerum. ut boves[*](boues uictum E2R(?)G. -ue sunt tum DF1. -ues sumptum F2E1azv) victum hominum >excolunt, ita corporum tutela pecori debetur. generatio bimis utrimque ad novenos annos, quibusdam et ad X; primiparis [*](primiparis B. -res ll.v) minores fetus. coitus omnibus ab[*](ab d2G2(S). ad ll.v(L)) arcturi[*](arctu F1. -ti a) occasu[*](occasu DF1G2(S). -sū rv(L)), id est a. d.[*](a. d.S. ad d. a av. ab r) III idus Maias, ad aquilae occasum, id[*](id est v. id //// D1. in D2FdEaH. om.R(?)G2 (S))est X[*](XIII va.G2) kal. Augustas. gerunt partum diebus CL; postea concepti invalidi. cordos[*](cordos F2v. -dis r) vocabant antiqui post id[*](idem R) tempus natos. multi hibernos agnos[*](agnos E2v. agros r) praeferunt vernis[*](uernis F2E2v. ueris E1a. -res r), quoniam magis intersit ante solstitium quam ante brumam firmos esse, solumque[*](an solum namque?) hoc animal utiliter bruma nasci.[*](Ar. V 14, 546 a 4. — (19) Col. VII 3, 3. 4. 6. Geop. XVIII 5. — (20) Col. VI 28. VII 3, 12. (Ar. G IV 1, 765a 4). Geop. XVII 6, 2. cfr. Pl. XXX 149.— (21) Ar. IX 3, 610b 33.) arieti naturale agnas fastidire, senectam ovium consectari[*](consectari d(?)v. -re ll), et ipse melior[*](melior om.F1R1a. (post senecta pos. va.D)) senecta[*](senecta utilus F1R1.—lius R2a. -ta illis va. H), mutilus quoque utilior. ferocia eius cohibetur cornu iuxta aurem terebrato. dextro teste[*](teste om.F1R1a) praeligato feminas generat, laevo mares. tonitrua solitariis ovibus abortus inferunt; remedium[*](remedium est R2v. at cfr. § 205. Müller still. p. 81) congregare eas, ut coetu[*](coitu F2) iuventur.
aquilonis flatu mares concipi dicunt,[*](Ar. VI 19, 574a 1; G IV 2, 766b 34. Geop. XVII 3, 6. Ael. VII 27. Antig Car. 103 (111). Col. VII 3, 12. cfr. Pl. XVII 330. — (3) Ar. VI 19, 574a 5. Col. VII 3, 1. Varro II 2, 4. Geop. XVIII 6. — (4) Varro ib. 14. Geop. XVIII 3, 5. (Ar. III 12, 519a 11). — (6) cfr. Col. VII 2, 6. 3. 4, 1. 4. (Varro ib. 18 extr.).) austri feminas, atque in eo genere[*](an opere (pro genere)?) arietum maxime spectantur ora[*](ora/// F. orat a), quia cuius coloris sub lingua[*](lingua v. -uas ll) habuere venas[*](///aenas F1. uaena F2), eius et lanicium in fetu est variumque, si plures fuere. et mutatio aquarum potusque variat.Ovium summa genera duo, tectum et colonicum, illud mollius, hoc in pascuo delicatius[*](deligratius DF1R), quippe non[*](non ego. con ll. cum d(?)v) tectum rubis vexatur[*](uexatur ego. uesca- ll.v. uexetur Brieger ann. ll philol. 1859 p. 76).[*](Col. VII 2, 3. 4. 4, 1. Martial. XIV 155. Strabo XII 578.) operimenta[*](op////menta F1. opes me- ad. ///// me- R1) ei[*](eis F2va.H) ex Arabicis praecipua[*](praecipuae F1R. -pue a).
lana autem laudatissima Apula et quae in Italia Graeci pecoris appellatur, alibi[*](alibi v. -be DF1R. -bi in a. -bim E1. albi E2. -be F2) Italica; tertium locum Milesiae oves optinent. Apulae[*](apulię a. -ulie R2. -ud R1) breves villo nec nisi paenulis celebres; circa Tarentum Canusiumque summam nobilitatem habent, in Asia vero eodem genere Laudiceae[*](Laudiceae D. Laod- v. -ce R (?). laudicae DF1E. -ce a. -datae F2). alba Circumpadanis nulla praefertur, nec libra centenos nummos ad hoc aevi excessit ulla.[*]((1) cfr. Pl. XXIX 30. — (3) cfr. Strabo III 144. — (7) Hom. δ 124. 298. κ 12. υ 150 al.)[*]((15) Varro II 11, 9. (Isid. XIX 27, 1). — (17) Non. p. 549, 30 M. — (18. 19) Col. VII 2, 4. Sil. It. VIII 597. Martial. XIV 157. 127. IX 61, 3. XII 98, 2.) oves non ubique tondentur; durat quibusdam in locis vellendi mos. colorum plura genera, quippe cum desint[*](desint F2v. -it r) etiam nomina[*](nomina is E2. -na his F2D. -natis r. -na eis v)iis quas nativas appellant aliquot modis: Hispania nigri velleris praecipuas habet[*](habent F1Ra), Pollentia iuxta Alpes cani[*](cani, Asia G. caniasia DF1d. -nasia F2. -nusia Eav. atniasia R1. -niuasia R2. iam Asia H), Asia rutili, quas Erythraeas vocant, item Baetica[*](baeticae F1Ra. -ca ut va.G), Canusium
fulvi[*](fului G. -uis ll. -uas v), Tarentum et suae pulliginis[*](polliginis F2). sucidis[*](sicidisF1R1a) omnibus medicata vis[*](medicatuus a.—tus (praem. usus) va.H). Histriae Liburniaeque pilo propior[*](propior F2v. pro- prior E. prior r) quam lanae[*](lanas F1), pexis aliena vestibus et quam Salacia[*](Salacia H. cfr. IV 116. salaca (-laa E2) ll. sola ars v) scutulato[*](scutulato F2E2v. stulatos (-to R) ll) textu commendat [*](commendę R. -da/// F1) in Lusitania. similis circa Piscinas[*](piscinos F1. -nis Ra. Piscenas G. cfr. III 37) provinciae Narbonensis , similis et in Aegypto, ex qua[*](& qua F1R1) vestis detrita usu pingitur[*](pinguitur F1. tingi- va. H) rursusque aevo durat. est et hirtae pilo crasso in tapetis antiquissima gratia iam; certe[*](certe priscos va. D) iis[*](his Fa) usos[*](usos F2v. usu Rd. uso r) Homerus auctor est. aliter haec Galli pingunt, aliter Parthorum gentes.[*]((12) cfr. Pl. XIX 13 extr.) lanae et per se coactae[*](coactę F2v(D). -t//// F1. -tum E1a. -tam rH) vestem faciunt et, si addatur acetum, etiam ferro resistunt, immo vero etiam ignibus novissimo sui purgamento. quippe aenis[*](aenis S. ahe- v. enis DdR. ennis F. eius Ea) polientium[*](pollientium R. polle- Fda. coquentium va. G) extracta[*](extracta ll.zG(S). -tae v(H)) in tomenti usum veniunt, Galliarum, ut arbitror; invento;[*]((15) cfr. Hor. sat. II 8, 11. Martial. XIV 145. 152.) certe Gallicis hodie nominibus discernitur. nec facile dixerim qua id aetate coeperit; antiquis enim torus e stramento erat, qualiter etiam[*](etiam d(?)v. iam ll) nunc in castris. gausapae[*](gausapae D. -pe F2v. -pa H (et dist.). causa r) patris mei memoria coepere, amphimallia[*](amfimallia F. amphimalla va.S) nostra sicut villosa etiam ventralia. nam tunica lati clavi in modum gausapae[*](gausape F2va. H. -se- pae E2. causapae DF1. -prae E1a. capsapae R1. -prae R2) texi nunc primum incipit. lanarum nigrae nullum colorem[*](9,134 sq.) bibunt. de reliquarum infectu suis locis dicemus in conchyliis[*](conchyliis v. cfr. § 223. conchiliis F2R2. conci- F1a. confi- R1)[*](21,45 sq.) maris[*](marinis va.S) aut herbarum natura.[*](Plut. qu. Rom. 30, 271e. Fest. p. 238b 33 sq. (Liv. VIII 20, 8). — (6) cfr. Fest. p. 277a 8 sq.) Lanam in colu[*](colu FRS. colo Eav(D). cfr. XXI 90) et fuso Tanaquilis, quae eadem Gaia Caecilia vocata est, in templo Sancus[*](Sancus ll.D. -nci Brot. -ngi G. M. Anci zv. cfr. Ov. fast. VI 213. Cato ap, Dion. Hal. 11 49) durasse prodente se auctor est M. Varro factamque ab ea togam regiam undulatam [*](undulatam E2B. ungu- F2dRzv. -tum r) in aede Fortunae, qua[*](quae F1Ra) Ser. Tullius fuerat usus. inde factum ut nubentes virgines comitaretur colus compta 5 et fusus cum stamine. ea prima texuit rectam tunicam, quales[*](quales ll.G2. -lis S. qua simul v) cum toga pura tironi[*](tironi DRE. -nes H. ///ronaei F1. tyron a. -ni G2. -nes dv. tvro- naes F2) induuntur novaeque nuptae[*](nuptiae F1). undulata[*](und///lata F1. -de lata ad ) vestis prima[*](prima e FaH. -me R. -mo e G. -mo v) e lautissimis[*](lautissimis F2E2v. laudat- r H. cfr. § 183) fuit;[*](Varro v. pop. Rom. I ap. Non. p. 189, 17 M. — Fenest. fr. 24 Peter. Lucil. fr. 1144 Marx. — (12) cfr. Pl. IX 136. Verg. A VII 188. Isid. XIX 24, 8. — Hom. γ 125. (ξ 179. ς 441). Pl. IX 127.) inde sororiculata[*](sorore culata F2. surricu- (soricu- C) va.H) defluxit. togas rasas[*](ra- sas d (?)v. raxas ll.) Phryxianasque[*](phrixianasque F2. -nisque (fri- a) F1a. phrygianasque va.H. cfr. § 196) Divi Augusti novissimis temporibus coepisse[*](coepisse v. caep- F1a. cep- F2. clep- R) scribit Fenestella. crebrae papaveratae antiquiorem[*](ab (Bouterwek)D) habent originem iam sub Lucilio poeta in Torquato notatae. praetextae apud Etruscos[*](etruscos F2v. -cos quos r) originem invenere [*](inuenire F1Ra). trabeis usos accipio reges; pictae[*](pictae (-te E) ll. -tas v) vestes[*](uesteriā F1a) iam apud Homerum sunt[*](funt iis et inde ego. fuiffe unde ll.v)iis, etinde triumphales natae.[*](Non. p. 3, 15 M. Isid. XIX 22, 22. — (16) cfr. Pl. XXXIII 63. — (17–p. 147, 2) Martial. VIII 28,17. XIV 150.) acu facere id Phryges invenerunt, ideoque[*](Idaei Phryges va. G) Phrygioniae[*](frigioniae Fa. phrygione R. -nes (ap- pellati) va.H) appellatae sunt. aurum intexere in eadem Asia[*](asiae F1Ra) invenit Attalus rex, unde nomen Attalicis. colores diversos picturae intexere Babylon
maxime celebravit et nomen inposuit. plurimis vero[*](uero R2E2v. nice r) liceis[*](liceis E2d. -ciis R(?)v. liecis (-etis E1) r. cfr. nota ad XXVIII 43) texere, quae polymita[*](polimita F2. polem- F1a (DE?)) appellant, Alexandria instituit, scutulis[*](sicut ulis F1R) dividere Gallia. Metellus Scipio tricliniaria[*](triclinaria Rva. H. tridi- a. trycli- F) Babylonica sestertium[*](sestertiis FRTz. -rnis a) octingentis milibus venisse iam tune ponit[*](posuit va.S) in Catonis[*](catonis (-tanis Fa) ll. H. Capitonis C. -talibus v) criminibus, quae Neroni principi quadragiens[*](quadragenses (quadrig- F1) tertio F1a. quadringentis mil. sestertium va.G) sestertio nuper stetere[*](stetere Tv. extit- ll. D).[*](cfr. Ov. fast. VI 569 sq.) Servi Tulli praetextae[*](praetextae v. -ta ll), quibus signum Fortunae ab eo dicatae coopertum erat, duravere ad Seiani exitum, mirumque fuit neque diffluxisse[*](diffluxisse DFD. defl- rv) eas neque teredinum iniurias sensisse annis quingentis sexaginta. vidimus iam et viventium vellera purpura, cocco, conchylio sesquipedalibus libris[*](sesquilibris C) infecta, velut illa[*](illa om.RSJ) sic nasci cogente luxuria.[*](Varro II 2, 3. — (14) Ar. VIII 28, 606a 13. — (15) Varro ib. 18.) In ipsa ove satis generositas[*](generositas ego. -ositas his az. -osito////s F1.-ositatis F2R(?)v) ostenditur brevitate crurum, ventris vestitu[*](uesti- tu.is coni. J. -itus ll. -itu v). is quibus nudus[*](nudos F1Ra) esset, apicas vocabant damnabantque. Syriae cubitales ovium caudae plurimumque in ea parte lanicii. castrari agnos nisi quinquemenstres praematurum existimatur.
[*]((18) cfr. Strabo V 225. — (Cato ap. Non. p. 137, 23 M). — (20) Varro II 2, 11. Col. VII 3, 24. Geop. XVIII 2, 7. cfr. Pl. XVIII 330.)[*]((1) Ar. IX 3 init. — (3) Ar. VI 19, 573b 23. 27. 17.)Est[*](est dS. et ll. estt v) in Hispania, sed maxime Corsica, non[*](non D. non maxime ll. v (prava iteratione)) absimile pecori genus musmonum[*](mus- monū F2B e Strab. -niū rzv), caprino villo quam pecoris velleri propius[*](proprius F1Ra), quorum e genere et ovibus natos prisci[*](prise DF) umbros[*](umbros v. -res DF. imbros E2. ymbres R. im-r) vocaverunt[*](uocarunt R(?) G2 20–p. 148,2 dist. ego). infirmissimum pecori caput, quam ob rem aversum
a sole pasci cogendum, quoniam[*](quoniam Fa. quam r(?)v) stultissima animalium lanata: qua[*](an quae qua?) timuere ingredi, unum cornu raptum sequuntur. vita longissima anni X, in Aethiopia XIII. capris eodem loco XI, in reliquo orbe plurimum octoni[*](octoni F2G2. octo v. om. r (post um excidit vIII)). utrumque genus intra quartum coitum impletur.[*](Ar. ib. 19. — (7) Ar. V 14, 546a 1. — Col. VII 6, 3. 4. — ib. 6. 8. (Ar. ib. 545a 24). — (14) Ar. VI 19, 573b29. — Col. ib. 5. (Ar. IX 3, 610b 33).) Caprae pariunt et quaternos, sed raro admodum ; ferunt V mensibus, ut oves. capri[*](capri (Schnei- der) S. -rae ll.v. cfr. Col.) pinguitudine[*](pinguedine azva.G2) sterilescunt . ante[*](ante tri- mos ll.S. -mas H. trimae v. an ante trinos annos?) trimos minus utiliter generant[*](generant senecta nec F2v(D). -cta (om. nec) E2H. om. r) et in senecta nec ultra quadriennium. incipiunt septimo mense et[*](et ll.v(S). om. G2) adhuc lactentes[*](lactantes Fava.L) . mutilum in utroque sexu utilius. primus in die coitus non implet[*](implent Fa. -ens R), sequens efficacior ac deinde. concipiunt Novembri mense, ut Martio pariant turgescentibus[*](ur gescentibus Fa) virgultis, aliquando anniculae, semper bimae, nisi[*](nisi ego. om. ll.v. an nisi trimae uix utiles? cfr. Col.) in trimatu inutiles[*](utiles (P)S). pariunt octonis annis.[*](Geop. XVIII 18, 3. — Mu- cian. fr. 4 Brunn.)[*]((5) Archel. ap. Varr. II 3, 5. (Ar. I 11 init.) Ael. I 53. — Geop. XVIII 9, 5. cfr. Pl. XXVIII 153.) abortus[*](abortus v. -tis (ob- a) ll) frigori[*](frigori v. -re (forig- DF) ll) obnoxius. oculos suffusos capra iunci punctu[*](punctu (coni. Dal.) D. -ncto E2dv. -ntos r) sanguine exonerat, caper rubi. sollertiam eius animalis Mucianus visam sibi prodidit in ponte praetenui duabus obviis[*](obunse Fa) e diverso: cum circumactum angustiae non caperent nec reciprocationem[*](reprocatione Fa) longitude in exilitate caecam[*](caecā (sc. reciprocationem) ego. caeca ll. v) , torrente rapido minaciter subterfluente, alteram decubuisse atque ita alteram proculcatae supergressam. [*](Col. VII 6, 2. Varro II 3, 2.) mares quam[*](que om. G2) maxime simos[*](maximos (del. imos) F2), longis auribus infractisque,
armis quam villosissimis[*](uillosissimas F1a. -mos va.G) probant; feminarum generositatis insigne laciniae[*](lacineae Ra. lac//n- F1) corporibus e[*](e F2G(D). ae E2in ras.aDal. et rv) cervice binae dependentes. non omnibus cornua, sed quibus sunt, in his et indicia annorum per[*](annorum per om.F1R1a) incrementa[*](intrimenta F) nodorum. mutilis lactis maior ubertas . auribus eas spirare, non naribus, nec umquam febri carere Archelaus auctor est[*](est om.Fa) . ideo[*](ideoque va.G2) fortassis anima iis quam ovibus ardentior calidioresque concubitus.[*](cfr. Pl. ib. 170. — (9) Varro II 11, 12. Ar. VIII 28, 606a 16. (cfr. Col. VII 6, 2). — (11) Ar. IX 3 extr. Antig. Car. 60 (65).) tradunt et noctu non minus cernere quam[*](quam R2v.om. r) interdiu: ideo[*](et ideo E2zva.G(D)) , si[*](si F2R2G.om.rdTsv) caprinum iecur[*](iecor Fa. iecur si va. G) vescantur[*](uescentur F1R1a. -tibus dTs) , restitui vespertinam aciem iis[*](his ll. v) quos nyctalopas vocant. in Cilicia circaque Syrtes[*](sirtes Fa. syries E1. -ias E2va.B) villo[*](uillo F2E2v. -lli DF1R. ulli a. ull/// E1) tonsili vestiuntur. capras in occasum declini[*](decliui d(?)va.S) sole in pascuis negant contueri inter sese, sed aversas[*](inter se aduersas va. G) iacere, reliquis autem horis adversas et inter[*](inter se E2D. om. va. G) cognationes[*](cognationis ll. -nitiores (-nat- C) va. G).[*](Ar. IX 3, 610b 29. Antig. Car. 107 (115). Th. fr. 175 Wim. Plut. ser. num. vind. 14, 558e — (17) Varro I 2, 19. cfr. Pl. XV 34. XVII 237.) dependet omnium mento villus, quem aruncum vocant. hoc si quis adprehensam ex grege unam trahat, ceterae stupentes[*](stupesentes a) spectant[*](spectant id F2R2v. -tand a. -tad R1.-ta///// F1); id evenit[*](euenit et ego. -ire ll. praem. etiam R(?)v) et cum quandam[*](quadam F1a) herbam aliqua ex iis[*](his Fa. eis R(?)v) momorderit. morsus earum arbori[*](ar- bori ē F2dD. -riae DF1a. -ri RE(?)v) est exitialis. olivam lambendo quoque sterilem faciunt eaque ex causa Minervae non immolantur.[*](Varro II 4, 7. 8. 14. Col. VII 9, 3. 4. Geop. XIX 6, 6. Ar. V 14, 545a28. 32. VI 18, 573a 30. 34. Nigid. fr. 116 Swob. — (6) Ar. ib. 573b 7. V 14, 546a 26.) Suilli pecoris admissura a favonio ad aequinoctium vernum, aetas octavo mense, quibusdam[*](quibusdam v. -bus ll) in locis
etiam quarto, usque ad octavum annum. partus bis[*](bis in R2va.G(S)) anno, tempus utero quattuor[*](rectius quaternum) mensum[*](mensium ava.S) , numerus fecunditati[*](fecunditatis va.S) ad vicenos , sed educare nequeunt[*](an non queunt? cfr. n. luc. p. 82) tam multos. diebus X circa brumam statim dentatos nasci Nigidius tradit. implentur uno coitu, qui et geminatur propter facilitatem aboriendi. remedium, ne prima subatione[*](sobatione F1. sab- a. subact- dva.B) neque ante flaccidas aures coitus fiat.[*](Ar. ib. 546a 7. 23. — (8) Col. VII 11, 3. Ael. X 16 init. — (9) cfr. Varro II 4, 16. — Corunc. fr. 1 Huschke. — (11) Ar. VI 18, 573b 10. — (14) Ar. VIII 21 init. Plaut. Trin. 540. Col. VII 10, 3.) mares non ultra trimatum generant. feminae senectute fessae cubantes coeunt. comesse[*](cum messe Fa) fetus in[*](in Müller em. Ip. 30. om. ll. v) his non est prodigium. suis fetus sacrificio die quinto purus est, pecoris die VII[*](VII F2Rv(S). VI rz. octauo C) , bovis[*](bobis Fa. bubus va. G) XXX. Coruncanius ruminales[*](ruminalis FaS) hostias, donec bidentes[*](bidente R1a. ui- dente F1. -tes F2) fierent, puras negavit. suem[*](sues R2SJ. at cfr. Ar.) oculo amisso[*](misso F1R1a) putant cito extingui; alioqui[*](aliqui F1a) vita ad XV annos, quibusdam et vicenos. verum efferantur, et alias obnoxium genus morbis[*](morbi sanguine (-nae F1) FRa), anginae maxime et strumae[*](ex trumae F1a) .[*](Geop. XIX 6, 5. Col. VII 10, 1. Ar. V 14, 546a 16. 11. — (17) Ar. VIII 6,595a 31. Varro II 4,5. 8. — (19) Ar. ib. 20.)[*]((2) Chrysipp. ap. Cic. ND II 160. Varro ib. 10.) index[*](inde F1R1az) suis[*](sues z) invalidae cruor in radice[*](radices c&erae F1. -ces etate a) saetae dorso evolsae, caput obliquum in[*](in om.R) incessu. paenuriam lactis praepingues sentiunt et primo fetu minus sunt numerosae. in luto volutatio generi grata[*](gratia F2). intorta cauda[*](an in intorta cauda id?) ; id etiam notatum, facilius litare[*](litare G. littare R2. littere R1. litere D. l////ere F1. latere F2Ea. iacere v. de mendo cfi. § 183) in dexterum quam in laevum detorta. pinguescunt LX diebus, sed magis tridui[*](an a tridui?) inedia saginatione orsa. animalium hoc maxime brutum animamque ei pro sale datam non inlepide existimabatur .[*](Ael. VIII 19. — (6) cfr. Pl. XXVIII 212.) compertum[*](an compertum tamen?) agnitam[*](agnitam uocē (sicF2. -ce r) ll.u(Rh)G. -ta uoce dTzv) vocem suarii[*](uarii F1R1au.om.DE(?)) furto abactis, mersoque navigio[*](nauigio F2zv. -gatio ru) inclinatione lateris unius[*](omnes (pro unius) Brieger) remeasse. quin et duces[*](reduces P. cicures Rh. sine duce coni. J) in urbe forum nundinarium domosque petere discunt , et feri sapiunt[*](sapiunt uestigia F2v(D). spatiunt R2. apat- R1. pat- DF1au. -ntur EdT. sapiunt (Rh) H. (loc. corr.)) vestigia palude confundere, urina[*](urina F2v(D). -na/// R. -nā ru (Rh) H) fugam[*](in fuga (Rh) H Brot.) levare.[*](Ar. IX 50, 632a 21. (Col. VII 9, 5).— (10) Pollux VI 49. cfr. Pl. X 52. - (13) cfr. Pl. XXXVI 4.) castrantur feminae quoque[*](quoque sic uti G. sic quoque uti ll.zv(S)) , sicuti et[*](et om. va. S) cameli, post bidui inediam suspensae pernis prioribus[*](prioribus (-oris R1) ll.v(H) J. primo- G2. posterio- (anon. ap. Dal.) S ex Ar.) vulva recisa; celerius[*](68) ita pinguescunt. adhibetur et ars iecori feminarum sicut anserum, inventum M.[*](in (pro M.) Fa) Apici, fico arida[*](arida ll.uz(Rh)H. carica v) saginatis ac[*](a E(?)va.G(J)) satie[*](satie aG(S). -iae D. saciae FE. -ie R. satietate dTv(Brot.)) necatis repente mulsi potu dato. neque alio ex animali numerosior materia ganeae[*](ganeae v. -nae DF2Ea. -ne R1. canae F1. cene R2): quinquaginta prope sapores, cum ceteris singuli. hinc censoriarum legum paginae interdictaque cenis abdomina, glandia, testiculi, vulvae[*](uulues in capita F1R1. -ite a), sincipita verrina, ut tamen Publili[*](Publili ego coll. XXXV 199. publii F2v. -bli rS. -blilio Münzer p. 197) mimorum poetae cena[*](cena (DE?)v. cenā (cae- F) ll. ante nulla transpos. Mütnzer), postquam servitutem exuerat, nulla[*](nullo F1a) memoretur[*](memoretur F2v. mo////retur F1. moreretur r) sine abdomine, etiam vocabulo suminis ab eo inposito.[*](Cat. or. rell. p. 72, 3 lordan.) Placuere autem et feri[*](feri sues iam (Rh)G. feris uesiam ll.u. feri uesicae zv) sues. iam Catonis censoris
orationes aprunum[*](aprunum ll.uS. -rinum dv. -rugnum G (item infra)) exprobrant callum. in tres tamen partes diviso media ponebatur[*](ponebantur F2d. -bant va. G) , lumbus[*](lumbus (-bos dv) aprunos (///pru- F1. aprinos d) Fduva.(Rh)G) aprunus appellata. solidum aprum Romanorum primus in epulis adposuit P. Servilius[*](seruilius ll. D. add. Rullus R(?)v) , pater eius Rulli, qui Ciceronis[*](ciceronis RE(Rh)G. -ni si DF1au. -nis in F2dTv(D). cfr. Frobeen p. 74) consulatu legem agrariam promulgavit: tam propinqua origo nunc cotidianae rei est. et hoc annales notarunt, horum scilicet ad emendationem morum, quibus non tota[*](non tota H. notata ll. v. ne tota Lipsius) quidem cena, sed in principio bini ternique pariter manduntur[*](manduntur FRz1H. -dantur auG. -debantur z2v) apri.[*](Varro III 12, 1. 2. cfr. Pl. IX 173.) Vivaria eorum ceterarumque[*](ce- terorumque va.D) silvestrium primus togati generis invenit Fulvius Lippinus[*](Lippinus RG2(J). lupi- rH. Hirpi- v) ; in[*](ins F1a. qui in va.S. an is in?) Tarquiniensi feras pascere instituit, nec diu imitatores defuere L. Lucullus et Q. Hortensius.
[*](Plut. qu. nat. 21. — Ar. VI 18, 571b 15. 13. Antig. Car. 102 (110). Verg. G III 248. — (17) cfr. Agatharch. ap. Ael. V 27. (XVII 10). — (18) Sol. 33,4. cfr. Ctes. ap. Ar. VIII 28, 606a 8.) Sues ferae semel anno gignunt. maribus in coitu plurima asperitas. tune inter se dimicant indurantes attritu arborum costas lutoque se[*](sae F) tergorantes[*](stercorantes Tsz. thoracantes P. an se a tergo loricantes?) . feminae in partu asperiores, et fere similiter in[*](in om.FR) omni genere bestiarum. apris maribus non nisi anniculis generatio. in India cubi- [*](dist. D) tales dentium flexus; gemini[*](gemini ita ego. -na (-nae F2) ll.D. -ni v)ita ex rostro, totidem a[*](a (pro ex) F2in ras. S) fronte, ceu vituli cornua, exeunt. pilus aereo similis agrestibus, [*](dist. Rh)ceteris niger. at in Arabia suillum genus non vivit.
In nullo[*](nullo (Bh)G. ullo Frauv (ad praecedd. relat.)) genere aeque facilis mixtura cum fero, qualiter natos antiqui hybridas[*](hybrias F1. yb- a) vocabant ceu semiferos,
ad homines quoque, ut[*](ut g. F2R2. ut //// F1R1. ut con au. ut in C. va.S) C. Antonium Ciceronis in consulate collegam, appellatione tralata. non in suibus autem tantum, sed in omnibus quoque animalibus[*](animalis a. -ium va.(Rh)G), cuiuscumque generis ullum est placidum, eiusdem invenitur et ferum, utpote cum hominum[*](7,9 sq.) etiam silvestrium tot genera praedicta sint.[*]((7.12.13) cfr. Herod. IV 192. Pl. XI 124. 255.) caprae tamen in plurimas similitudines transfigurantur. sunt caprae [*](capreae va.S) , sunt rupicaprae, sunt ibices pernicitatis mirandae, quamquam onerato capite vastis cornibus gladiorum ceu[*](ceu (lessen ann. philol. 1859 p. 77) D. que (q.) ll. v. an quasi?) vaginis. in haec se librat[*](librant Rva.S) , ut tormento aliquo rotatus, in petras potissimum, e monte[*](et monte Fa. ex mo- D) aliquo in alium transilire[*](transilire F2R2v. -sili F1R1. -sli an. -sit$u-; Ts) quaerens [*](quaerens ll.S. -ntes G. cupientes v), atque recussu[*](recussu (Rh) G. -ursu F2dR. -ursu su F1au) pernicius quo libuit[*](libuerit R (?)v) exultat[*](exultant va.S) . sunt et oryges, soli quibusdam dicti contrario pilo vestiri et ad caput verso. sunt et dammae[*](dānę R1. dam???nae F1. dampne a. damae va.D) et pygargi et strepsicerotes multaque alia haut dissimilia. sed illa Alpes, haec transmarini situs mittunt.[*](cfr. Pl. XI 246. — Ar. II 8 init. — Strabo XV 699. Clitarch. ap. Ael. XVII 25. Diod. XVII 90, 2. 3. Mucian. fr. 15 Brunn. Sol. 27, 56. 57.) Simiarum quoque genera plura.[*](plura ego (et dist.). om. ll. v) hominis figurae proxima caudis inter se distinguntur. mira sollertia visco[*](uisa au) inungui[*](inungui F2R2 (Rh)G. -gu ru. -gunt v) laqueisque[*](laqueis- que F2R(Rh)G. la quę his que au. la quae usque quae F1 laqueos Ven. oculos v) calciari[*](calciari F2R2S. -ceari (Rh)G. -rique v. calcari (-lari R) r) imitatione venantium tradunt, Mucianus et latrunculis lusisse, fictas[*](factis R2. fictis va.H) cera nuces visu[*](nuces uisu F2R2zv(D). conesius (-suis/// R1) ll.u. icones usu (Salm.) H) distinguere [*](di- stinguere F2 (Rh) G(D). -uente R(?) H. -ue ru. -uere. Cornelius v); lunam[*](luna cauā ego. luna caua ll.v) cavam triste[*](triste F1au. -tes r(?)v) esse quibus in eo genere
cauda sit, novam[*](nouē F1. noua F2sva. Rh) exultatione[*](exultatione a1u(Rh) G. -onē rzv) adorari[*](adorare (Rh)G. -riri F2szv). nam defectum siderum et ceterae pavent quadripedes.[*](Sol. 27, 57. — (6) Ar. II 8 init. (cfr. Pl. VI 184). Sol. 27, 58. 60.) simiarum generi praecipua erga fetum[*](fatum F1R1a) adfectio. gestant catulos quae[*](quae (quē F1R) ll.uH. quos dv) mansuefactae intra domos peperere, omnibus demonstrant tractarique gaudent[*](gaudent similes G) , gratulationem intellegentibus[*](intellegenti- bus ll.uzH. -tis G. -tes v) similes[*](similes H. -lis ll.u. simiis z.om. v) , itaque 5 magna ex parte conplectendo necant[*](necant v. negant FRa) . efferatior[*](efferatio//// F1.—iones a) cynocephalis [*](cinoce- falis F2. noce- F1a) natura sicut[*](sicut ll.H. add. miarsima R2superscr. mitissima v(D)) satyris[*](saturis Fau.add. et sphingibus G) . callitriches[*](callitrices Rava.B. cali- F2. caeli- F1) toto paene aspectu differunt; barba est in facie, cauda late fusa primori parte. hoc animal negatur vivere in alio[*](ali F1au) quam[*](quam ll.H. quam in G. nisi in zv) Aethiopiae quo gignitur caelo.[*]((11. 12. 15) Varro III 12, 6. — (16. 19 sq.) Strabo III 144. — Archel. ap. Varr. III 12, 4.) Et leporum plura sunt genera. in Alpibus candidi[*](condidi F1. -iti an), quibus hibernis mensibus pro cibatu nivem credunt esse; certe liquescente ea rutilescunt annis omnibus, et est alioqui[*](alioqui R(?)B. aliquo Ea. -od DF) animal intolerandi rigoris alumnum. leporum generis[*](generi F1R) sunt et quos Hispania cuniculos appellat, fecunditatis innumerae famemque Baliarum[*](balearum F2a. -riū u. -ribus va.S) insulis populatis messibus[*](mensibus F1a) adferen tis[*](adferentis S. -rens ll.uv. -rentes C(J)) .— (Fetus ventri[*](uentre va. H) exectos[*](uncos ego posui) vel uberibus ablatos, non repurgatis[*](re- purgatos RSJ) interaneis, gratissimo in cibatu habent; laurices[*](saurices coni. D coll. § 223)[*]((5) Democrit. in Geop. XIX 4.) vocant) — certum est Baliaricos adversus proventum eorum auxilium militare a Divo Augusto petisse. magna propter venatum eum[*](eorum va. G) viverris[*](uiueris F1. intueris a) gratia est; iniciunt eas in specus, qui
sunt multifores in terra — unde et nomen animali —, atque ita eiectos superne capiunt. Archelaus auctor est, quot sint corporis cavernae ad excrementa lepori, totidem annos esse aetatis; varius certe numerus reperitur. idem utramque vim singulis inesse ac sine mare aeque gignere. [*](Herod. III 108. Ar. VI 33 init. Ael. II 12. Varro III 12, 4. cfr. Pl. X 179. 182.) benigna circa hoc natura innocua et esculenta animalia fecunda generavit[*](genera//// F1 -rant F2). lepus, omnium praedae nascens, solus praeter dasypodem superfetat[*](superfetut F1. -tu ut a), aliud educans, aliud[*](aliud aeducens F1. abunde ducens a) in utero pilis vestitum[*](uestitum zv. -iunt 11) , aliud inplume, aliud inchoatum gerens pariter. nec non et vestes leporino pilo facere temptatum est, tactu non perinde molli ut in cute, propter brevitatem pili dilabidas [*](dilabidas.hi R(?) G. -bidasi DF. -bi.Dami Eau. labili. Damae v).hi mansuescunt raro, cum feri dici iure[*](cū plura Fa) non possint; complura namque sunt nec placida nec fera, sed mediae inter utrumque naturae, ut in volucribus hirundines , apes[*](apes F2R(?)G. -er r. aper (-es v) in campo zv), in mari delphini.
[*]((18) Cic. div. I 99. II 59. — (20) Mir. ausc. 28. Ar. VI 37 extr.) Quo in genere multi et hos incolas domuum[*](domuum (Rh)G. -mum ll. -mus v) posuere mures, haut spernendum in ostentis etiam publicis animal. adrosis Lanuvi[*](lanuui DH e Cic. lauini rv) clipeis[*](clipei F1a) argenteis Marsicum portendere bellum, Carboni imperatori apud Clusium fasceis[*](fasciis va.S) , quibus in calciatu[*](cultiatu F. calceatu G) utebatur, exitium. plura eorum genera in Cyrenaica regione, alii lata fronte, alii acuta, alii irenaceorum genere pungentibus pilis.[*]((4) Liv. XXIII 19, 13. Val. M. VII 6, 3. Strabo V 249. Frontin. strat. IV 5, 20.)[*](Th. fr. 174, 8 Wim. Antig. Car. 18 (21). Ar. ap. Ael. V 14. Mir. ausc. 25. 26.) Theophrastus auctor est, in Gyara[*](Gyaro va.S. cfr. § 104) insula, cum incolas fugaverint[*](fugauerunt RzS. -assent v) , ferrum quoque rosisse eos[*](eos F2G. cos F1. cosD. quos R. constat Eauv),
id quod natura quadam[*](quadam (Rh)G. quaed- (qued- Ra) ll.u) et ad Chalybas[*](calybas FRu. -libas a) facere in ferrariis [*](dist. Rh)officinis. aurariis quidem in metallis ob hoc alvos eorum excidi[*](excidis F1au) semperque furtum id deprehendi; tantam[*](tantam d(?)v. -tum ll.u) esse dulcedinem furandi[*](furā de F1R1au) . venisse murem CC denariis[*](denariis (Budaeus) H e Val. Max. om. ll. nummis v) Casilinum obsidente Hannibale eumque qui vendiderat fame interisse, emptorem vixisse annales tradunt[*](tradant FR) .[*]((7) Val. M. I 1, 5. Plut. Marc. 5 extr. Nigid. fr. 117 Swob. Ar. VIII 17, 600b 11. Isid. XII 3, 6. — (10) cfr. Pl. XXXVI 4.) cum candidi provenere[*](uenere RS), laetum faciunt ostentum. nam sauricum[*](soricum ll. v) occentu[*](occentu v. -enctu F2. -tum R2. occinctū F1dR1.-ntū DEa) dirimi auspicia annales refertos habemus. saurices[*](Saurices F2R (?)D. sor- v. Aur-r. mures z) et ipsos[*](ipso F1dT) hieme condi auctor est Nigidius, sicut glires[*](griles quos (quo a) F1Ra. quos glires F2), quos censoriae leges[*](leges (Rh)G. legis ll.uv) princepsque M.[*](princepsque M. (Rh) G. -psquē ll.u) Scaurus in consulatu non alio modo cenis ademere[*](adimere F2a)quam[*](quam v. om. ll. ac D. cfr. p. 149, 8) conchylia[*](concilia F1a) aut ex alio orbe convectas aves.[*](Varro III 12, 2. — (16) Ar. ib. Martial. III 58,36.) semiferum et ipsum animal, cui vivaria in doliis idem qui apris instituit. qua in re notatum, non congregare[*](con- gregare se ego. -are ll.S(D). -ari v(J). cfr. § 42)se[*](211) nisi populares eiusdem silvae et, si misceantur alienigenae amne vel monte discreti, interire dimicando. genitores suos fessos senecta alunt insigni pietate[*](pietati F1a). senium finitur hiberna quiete — conditi enim et hi cubant —, rursus aestate iuvenescunt. similis[*](similis ll.u. -li v) et nitelis[*](et incubant a) quies[*](quies ē ego. quies F2. quiete ruv) est hieme[*](hieme ego (et dist.). hi DF1Ru. ni a. hic E2S. i F2. sic Tzv. del. G).[*](Ar. VIII 28 init. — (4) Ael. VI 13. — (5) Ar. VI 29, 578b 26.) Mirum rerum[*](rerum om.F1au) naturam non solum alia aliis dedisse terris animalia, sed in eodem quoque situ quaedam
aliquis locis negasse. in Mesia[*](mesia F2v(D). messia rS. Maesia G. Moe- C) silva Italiae non nisi in parte reperiuntur hi glires. in Lycia dorcades non transeunt montes Sexis[*](sexis ll.D. et his R2S. Syris v) vicinos[*](uicinos F2E2v (D). -no r. -ni S), onagri limitem[*](limi- tem D. um item ll. montem v) qui Cappadociam a Cilicia dividit. in Hellesponto in alienos fines non commeant cervi, et circa Arginusam Elaphum[*](Elaphum v(H) ex Ar. elatum ll. B) montem non excedunt , auribus etiam in monte fissis[*](firsis Fa) .[*](Ar. VIII 28, 605b 29. Mir. ausc. 124. Ael. XVII 10. Antig. Car. 10. — (11) Ar. ib. 606a 2. Antig. Car. 11. (12) cfr. Pl. III 78.) in Poroselene[*](poroselene DFdRG. portu (-to E1) sel- Eaz. pordosel- v(D). cfr. V 137) insula[*](insulā F1az) viam mustelae non transeunt. item[*](itē ego. in ll.v. del. J) Boeotiae[*](boeotia zS) Lebadeae[*](lebadeae ll.S. -diae z.- -dia B) inlatae solum ipsum fugiunt, quae[*](quae D(?)v. qui r in orcomeno F2R2. more omeno r) iuxta in Orchomeno tota arva subruunt, talpae. quarum e pellibus cubicularia vidimus stragula: adeo ne religio quidem a portentis submovet [*](dist. Bh)delicias. in Ithaca lepores inlati moriuntur extremis quidem in litoribus, in Ebuso[*](Ebuso D. ebuso litoribus (litar- F1du. in littor- va.B et H) ll.v (iteratione). -so non sunt B) cuniculi, scatentibus[*](scatentib. iuxta ego. scatent (scant- E1au) iuxta ll.v(S). -tent iuxta in H. -tent in B) iuxta Hispania Baliaribusque.[*](Ar. ib. 6. Mir. ausc. 68. Ael. III 35 extr. cfr. Pl. X 79. — (14) Th. fr. 186 Wim. ap. Ael. III 37. Mir. ausc. 70. Antig. Car. 4.)[*]((1) cfr. Pl. XXIX 89. Nic. ther. 816. Ael. II 37. — (1. 2) Th. ap. Ael. III 32. Sol. 11, 11.) Cyrenis mutae fuere ranae; inlatis e continente vocalibus[*](uocalibus F2v. -abulis r) durat[*](dura F1Ra) genus earum. mutae sunt etiamnum [*](etiamum F1. om.a. -mnunc va.S) in Seripho[*](serifo a. -ri//o F1. -refo F2) insula; eaedem alio tralatae canunt, quod accidere et in lacu Thessaliae Sicandro[*](sicandro F2S. syc- R2. sica////o F1. -cendo v. sycaendo D. -cendo R1Ea. (nomen corr. an potius siccescente vel siccaneo? ofr. Ael.οὐκ ἀέναος)) tradunt. in Italia muribus araneis venenatus est morsus; eosdem ulterior Appennino regio non habet. iidem ubicumque sunt, orbitam si transiere, moriuntur. in Olympo Macedoniae monte non [*](Mir. ausc. 83. Diod. IV 17, 3. cfr. Ael. V 2. Sol. 11, 11. 13. — (6) Ar. VIII 28, 606a 6. 7. Ael. XVII 10. Antig. Car. 11. Herod. IV 192. cfr. supra § 120. 131.) sunt lupi nec in Creta insula; ibi quidem nec vulpes ursive atque omnino nullum maleficum[*](maleficiū a. -fitiū F1) animal praeter phalangium[*](palangium F1R. spal- F2). in[*](in ego. om. ll. v) araneis[*](aranei v) id genus dicemus suo[*](de quo dicemus v a.S) loco. mirabilius in eadem[*](11,79) insula cervos praeterquam[*](praeter quū (cū a) F1a) in Cydoneatarum[*](Cydoniatarum C. at cfr. IV 61) regione non[*](29,84) esse, item apros et attagenas[*](et attagenas F2Rpal. Chat. B. et utta- F1da. et arta- v) , irenaceos[*](iremaceos pal. Chat. yrinac- FR. yrac- a. herinac- (eri- S) va. J. cfr. sect; 133), in Africa autem nec apros nec cervos nec capreas nec ursos.[*]((9) Mir. ausc. 149 sq. Ael. IX 29. Apollon. hist. mir. 12. — (14) Ar. fr. 605 Rose. Ael. Y 14. Antig. Car. 16 (18). Apollon. ib. 11.) Iam quaedam animalia indigenis innoxia advenas interemunt[*](in- teraemunt F. interim- rv (item v. 16). cfr. § 149) , sicut[*](sicut///// F. -ut ut a) serpentes parvi[*](parui F2R(?) G. -ru/////F1. -runt D. -riuntEad. -rcunt v. (ὀφείδιά τιναAr.)) in Myrinthe[*](myrinthe v. -thę a. mirinthe DRd. -thae FE. Tyrinthe G. Tiryn- L. Myunte Salm.ʼἰστροῦντιvelοἰστροῦντιvelμυροῦντιcodd. Ar. (loc. corr.)) , quos terra nasci proditur. item in Syria angues circa Euphratis[*](Euphratis v. eufraten ll) maxime ripas dormientes Syros non attingunt aut, etiamsi calcati[*](cal///ati F1. calciati ad) momordere, non sentiuntur malefici[*](malefici ego. -icia ll.v) , aliis[*](alios zva.(Rh)G) cuiuscumque gentis infesti, avide et cum cruciatu exanimantes, quam[*](quamquam F1Ra) ob rem et Syri non necant eos. contra in Latmo[*](in Latmo G. -temo R. -tae mo DF1E. -tamo F2. illatę mo ad. in Aletenio v) Cariae monte Aristoteles tradit a scorpionibus hospites non laedi, indi- [*](uncos pos. J)genas interemi. sed reliquorum quoque animalium [et[*](et del. D) praeterea [*](praeterea ll.v(H). praeter G(D)) terrestrium[*](ter- restri /// F1. -ria G)] dicemus genera.
Animalium, quae terrestria appellavimus hominum quadam consortione degentia, indicata natura est. ex reliquis[*](8,1) minimas esse volucres convenit. quam ob rem prius aequorum, amnium stagnorumque[*](regnorumque FR1a) dicentur.
[*]((10) cfr. Pl. II 7.) Sunt autem conplura in his maiora etiam terrestribus . causa evidens umoris luxuria. alia sors alitum quibus vita pendentibus. in mari autem, tam late supino mollique ac fertili nutrimento, accipiente[*](accipienti Fa) causas genitales e[*](e C. om. ll. v) sublimi semperque pariente natura pleraque etiam monstrifica reperiuntur , perplexis et[*](et v. set (sed Ea) ll) in semet aliter atque aliter nunc flatu nunc fluctu convolutis seminibus atque principiis, vera ut fiat vulgi opinio, quicquid nascatur in parte naturae ulla, et in maria esse[*](inesse S errore) praeterque multa quae nusquam alibi. rerum quidem, non solum animalium, simulacra inesse[*](inesse R2E2v(D). esse rG) licet intellegere intuentibus uvam, gladium, serras, cucumin[*](cuccumin F. -mi/// R. coc- cumin a) vero et colore et odore similem, quo minus miremur equorum capita in[*](in om.Fa ) tam parvis[*](paruis v. -rcis R. barbis Fa) eminere cocleis.
[*](Sol. 52, 42. 41. cfr. Ael. XVI 12. XVII 6 extr.) Plurima autem et maxima animalia in Indico mari, ex quibus ballaenae quaternum iugerum, pristes ducenum cubitorum, quippe ubi locustae quaterna cubita impleant , anguillae quoque in Gange amne tricenos pedes. sed
in mari beluae circa solstitia maxime visuntur.[*](Strabo XV 725 extr. Diod. XVII 106, 6. 7. Arr. Ind. 30, 1–6. Curt. X 1, 12.) tune illic[*](illuc EaD) ruunt turbines, tune imbres, tune deiectae montium iugis procellae ab imo vertunt maria pulsatasque ex profundo beluas cum fluctibus[*](uel ubas Fa) volvunt tanta[*](tanta ut alias ego. et alias tanta ll. v) , ut alias thynnorum[*](thynnorum C. tinn- ll) , multitudine, ut Magni Alexandri classis haut alio modo quam 5 hostium acie obvia contrarium agmen adversa fronte derexerit [*](derex R1. -xit F. di- rexit a): aliter sparsis[*](sparsis ll.v. an delendum? cfr. U 188) non erat evadere. non voce, non sonitu, non[*](an non fragore sed ictu?) ictu, sed fragore terrentur nec nisi ruina turbantur. Cadara[*](Cara a) appellatur Rubri maris paeninsula ingens; huius obiectu vastus efficitur sinus, XII dierum et noctium remigio enavigatus Ptolemaeo regi, quando nullius aurae recipit[*](recepit EaH) afflatum[*](affla- tum E2v(D). fla- rS) . huius loci quiete praecipue[*](praecipue dS. -puę DFR. -pua Eav(D)) ad inmobilem magnitudinem beluae adolescunt.[*](cfr. Pl. VI 95. 97. 109. (VII 30). — Strabo XV 720 extr. 726. Arr. Ind. 29,16. 30, 8. 9. cfr. Ael. XVI 18. Strabo XV 691.) Gedrosos, qui Arabim[*](Arbin B) amnem accolunt, Alexandri Magni classium praefecti[*](praefecto ava. G) prodiderunt in domibus fores maxillis beluarum facere, ossibus tecta contignare, ex quibus multa quadragenum[*](quadrigenum aL) cubitorum longitudinis reperta. exeunt et pecori similes beluae[*](belua et ibi Fa) ibi in terram pastaeque radices fruticum remeant et quaedam equorum , asinorum, taurorum capitibus, quae depascuntur sata.[*](Sol. 52, 42. cfr. Strabo III 145. — (25) Ael. XIII 20.) Maximum animal in Indico mari pristis[*](pistrix R2S) et ballaena est, in Gallico oceano physeter, ingentis columnae modo se attollens altiorque navium velis diluviem quandam eructans, in Gaditano oceano arbor, in tantum vastis dispansa [*](dispensa FR1a) ramis, ut ex ea causa fretum numquam intrasse credatur . apparent et rotae appellatae a similitudine, quaternis
distinctae hae[*](hae D. he F2Ea. e F1. om.Rv) radiis[*](rudiis F. rodiis a), modiolos earum oculis duobus utrimque claudentibus.[*]((6) cfr. Paus. IX 21, 1. Ael. XIII 21.) Tiberio principi nuntiavit Olisiponensium[*](olisipolensium FRa) legatio ob id missa, visum auditumque in quodam specu concha canentem Tritonem qua noscitur forma. et Nereidum falsa[*](falsa opinio zva.G) non est, squamis modo hispido corpore etiamn qua[*](quae a. in qua (quo v) E2va.G) humanam effigiem habet[*](habent a(E?)v). namque haec in eodem spectata litore est, cuius morientis etiam cantum[*](cantum EazD. canitum DF. gann- R(?)v) tristem accolae audivere longe, et Divo Augusto legatus Galliae conplures in litore apparere exanimes Nereidas scripsit.[*]((18) Ael. XV 2 init.) auctores habeo in equestri ordine splendentes, visum ab iis in[*](in v. om. ll. D. cfr. § 8. 12) Gaditano oceano marinum hominem toto corpore absoluta similitudine; ascendere eum[*](eum G(S). cum ll. om.zv(H)) navigia nocturnis temporibus statimque degravari quas insederit partes et, si diutius permaneat, etiam mergi. Tiberio principe contra Lugdunensis[*](lugudiniensis F.cfr. IV 107 extr.) provinciae litus in[*](in RG. om. rv(D)) insula [*](insula fimul G. -larim ut R. -larim et DF. -larū ut Ead. -la Rumu D. -larum v) simul trecentas[*](tre- centas v. recentes ll) amplius beluas reciprocans destituit oceanus, mirae varietatis et magnitudinis, nec pauciores in Santonum litore interque reliquas[*](reliquas R (?)v. -quos r) elephantos et arietes candore tantum cornibus adsimulatis, Nereidas vero multas. [*]((24) Sol. 34, 2. 3. cfr. Pl. V 69. 128.) Turranius prodidit expulsam beluam in Gaditana[*](gadi- tanec F. -neę a. -no R2S) litora[*](litore R2S), cuius inter duas pinnas[*](pinnas v. pennas ll.D) ultimae caudae cubita sedecim fuissent , dentes eiusdem CXX, maximi dodrantium mensura, minimi semipedum. beluae, cui dicebatur exposita fuisse Andromeda, ossa Romae apportata ex oppido ludaeae[*](iudae F. -de a) lope[*](ioppe aC) ostendit inter reliqua miracula in aedilitate sua M. Scaurus
longitudine pedum XL, altitudine costarum Indicos elephantos excedente, spinae crassitudine sesquipedali.[*]((6) cfr. Paul. Festi p. 180, 10.) Ballaenae et in nostra maria penetrant. in Gaditano oceano non ante brumam[*](bruma FR) conspici eas[*](es F. as a) tradunt, condi[*](candi FR. Ga- a) autem statis[*](estatis F2R2E2. aest- dzva. G(D). cf. n. luc. P. 101) temporibus in quodam sinu placido et capaci, mire[*](mire R2v. re FR1a) gaudentes[*](gaudentes Rv. -tis rS) ibi parere. hoc scire orcas, infestam iis beluam et cuius imago nulla repraesentatione exprimi possit alia quam carnis inmensae dentibus truculentae. inrumpunt ergo in secreta ac vitulos[*](catulos coni. H) earum aut fetas[*](fetus R(?) EazBrot.) vel etiamnum gravidas lancinant morsu incursuque[*](incursuque E2v (H). -rseque RE1a. -rsaeque DF. -ssaeque G) ceu Liburnicarum rostris[*](rostris E2v. -tros r. -tro coni. S) fodiunt. illae ad flexum inmobiles, ad repugnandum inertes et pondere suo oneratae, tune quidem et utero graves pariendive poenis invalidae, solum auxilium novere in altum profugere et se[*](si FR1a) tuto[*](tuto ego. tute R2. toto (-te R1)rv) defendere[*](defendere E2v (J). defun- r. diffun- dS) oceano. contra orcae occurrere laborant seseque opponere et caveatas[*](caueatas R(?)H. cauatas Eaz. cauetas r. cau- tium v) angustiis trucidare, in vada urguere, saxis inlidere. spectantur ea proelia ceu mari ipso[*](ipso Eav. -sa DF. -si R(?)Dal.2) sibi irato, nullis in sinu ventis, fluctibus vero ad anhelitus ictusque quantos nulli turbines volvant[*](uoluunt Rd2G(SJ)). orca et in portu Ostiensi visa est oppugnata a Claudio principe. venerat[*](ueneratu Fa. uen///atū R. -erat tune va.S) tum exaedificante eo portum, invitata naufragiis tergorum advectorum e Gallia, satiansque se per conplures dies alveum in vado sulcaverat, adtumulata[*](attumulata dzS. accu- ava. Brot.) fluctibus in tantum, ut circumagi nullo modo posset et, dum saginam[*](saginam v. -genā (-na R) ll) persequitur in litus fluctibus propulsam[*](propulsam (coni. S) emineret D. -sa emineret R2G. -nente v. -sa meminerit (emin-R1)r) , emineret dorso multum super[*](super Fdazv. -pra r(?)G2. cfr. VIII 179. V 7. XXIV 173)
aquas carinae vice[*](uice v(J).-cē ll. S(D)) inversae[*](uersae R) . praetendi[*](protendi Fava.G. cfr. § 29) iussit Caesar plagas multiplices inter ora portus profectusque ipse cum praetorianis cohortibus populo Romano spectaculum praebuit, lanceas congerente milite e navigiis adsultantibus, quorum unum mergi vidimus reflatu beluae oppletum unda.