Naturalis Historia

Pliny, the Elder

Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor

[*]((4) Mela III 23. — (10) ib. 20. — (12) cfr. Plin. III 36.) Aquitanicae sunt Ambilatri[*](ambilatri E2G. ambul- v. -bilittri r), Anagnutes, Pictones, Santoni[*](sanctoni o. -ntones va.S) liberi, Bituriges[*](bituriges liberi E2v (H). -riges o. beturi Fd. betur r. del.G) liberi cognomine Vivisci [*](uiuiscia F1Ra. uibisci d. ub- E2ova.S), Aquitani, unde nomen provinciae[*](prouinciae F2E2ov. -cia r), Sediboviates[*](sedibouiates S. -ades E1ad. -oniates v. sed hi bouiates RE2. -ades DF. sunt hi Bouiates D2. an Sibuzates? cfr. Caes. BG III 27). mox in oppidum contributi Convenae, Begerri[*](begerri E2G. -rbi FRE1. bebergi a. bergebi D2inras.v), Tarbelli[*](tasbelli FlREla. tarbeli va.H.cfr. XXXI 4) Quattuorsignani , Cocosates[*](cocosetes R. cosates a) Sexsignani, Venami[*](Venarni Marca (hist. Beneharn. 12 p. 43)), Onobrisates, Belendi, saltus Pyrenaeus infraque[*](infra quem D2) Monesi[*](monesi F2E2G. mone r. Onesi D2coll. Strab. IVp. 190 (in Bursiani Jahresber. 1877 p. 315) osquidates va.H), Oscidates Montani [*](montani Sybillates D2l.l.) Sybillates[*](sibyllates dG), Camponi[*](camponi dv. -poi (-boi F2) r), Bercorcates[*](becorcartes F1. -rdates F2), Pinpedunni[*](pinpedunni DFTD. -umni Ea. pindedunni RS. pipedimui (bip- C) v), Lassunni [*](lassunni FaS. -urini R. lasunni D. -umni E1. -uini E2. sassumini v), Vellates[*](uellates E2v. sue- rJ2), Toruates[*](tornates va.D), Consoranni, Ausci, Elusates[*](aelusates DF1E1a), Sottiates [*](soscidates F2), Oscidates Campestres, Succasses[*](succasses v. -sse R1E. sucasse DR2a. -ssae Fld. uocassae F2), Latusates[*](tarusates H), Basaboiates[*](basabocates Eva.D), Vassei[*](uassei av. -ssel E. -ssaei DF. uessei R), Sennates[*](sennates F2E2v. enn- a. aenn- DR. ???enn-F1. cienn-E1), Cambolectri[*](campolectri F1R) Agessinates. Pictonibus iuncti[*](dist. H) autem[*](autem ll.S. hinc (puncto ante posito) v) Bituriges[*](bituries DFE1a) liberi qui[*](qui F2E2v. quin r) Cubi appellantur, dein Lemo- vices[*](lemouices F2R2E2ov. leuo- r), Arverni[*](aluerni Eo. aruenni R) liberi, Vellavi liberi[*](uellaui (uela- F2) liberi F2in marg. D2.om.r. cfr. Caes. BG VII 75 et CIL XIII p. 193), Gabales. rursus Narbonensi

provinciae contermini Ruteni[*](roteni R. rutheni C), Cadurci[*](cadurici DF1. -rii a. cudurcii R2e corr.), Nitiobroges[*](nitiobroges D. -riges (Scaliger) S. antobroges (anteb- R) ll.v(J2)) Tarneque amne discreti a Tolosanis Petrocori.

Maria circa oram ad Rhenum septentrionalis oceanus, inter[*](inter id (sc. mare)R (lac.ante indicate J2). -errid E2. -erri r. inter eum (rhenurm v) G) Rhenum et Sequanam Britannicus, inter id et Pyrenaeum Gallicus. insulae conplures Venestorum[*](Venetorum va.D) et quae[*](et quae DFav. quae et (R?)G cum P. quae E) Veneticae appellantur et in[*](in F2E2v. inter r) Aquitanico[*](aquitanico (aeq- F1) FRav. -icu DE2. -ic E1) sinu Vliaros[*](uliaros (-rios D1) ll.D. -rus G.om.v).

[*](cfr. Plin. III 29. Mela II 85. 86. III 14.) A Pyrenaei promunturio Hispania incipit[*](an incipit, ibi angustior?), angustior non Gallia modo, verum etiam semet ipsa, ut diximus, inmensum[*](inmensum om. o) quantum hinc oceano, illinc Hiberico [*](3, 29) mari comprimentibus. ipsa Pyrenaei iuga ab exortu aequinoctiali in[*](in E1ov. fusa in F2G. iuga (???u???a F1) in r falsa iterationeob- aei et -ali) occasum brumalem[*](brumali D) breviores quam [*](quam latere ego. latere quam ll.D. latere septentrionali quam F2v)latere meridiano Hispanias faciunt. proxima ora citerioris est eiusdemque Tarraconensis[*](tarraconensis v. tara- o. terra- ll) situs[*](situs consistit F2). a Pyrenaeo per oceanum Vasconum saltus, Olarso[*](olarso B. aol- (-lurso R) ll.v.cfr. III 29. Oeasso Ptol. II 6,10), Vardulorum[*](uardulorum B. uasdu- RE1v. -llorum r.cfr. Mela III 15) oppida, Morogi[*](morogi RD. -ogy r. -osgi v), Menosca, Vesperies, Amanum portus, ubi nunc Flaviobrica colonia.[*](Mela III 15. 13. 11. 13 extr. 11.) civitatium novem regio Cantabrorum[*](cantabrorum F20v. cont- E2. -tubrorum Ela. cūtu- r). flumen Sauga[*](sauga ll.S. sanga v. sanda G). portus Victoriae Iuliobrigensium[*](iuliobricensium va.Bas.(J)); ab eo loco fontes Hiberi[*](hiberium (yb- a) Fra)XL p. portus Blendium[*](biendium va.H). Orgenomesci[*](orgenomesci FRH.cfr. Mela III 15. -omescy D. -onescy E1. -oescy a. -omiscy E2. origeni mixtis v. argenomesci M Ptp. 169a) e Cantabris[*](e cantabris ll.H. cant- v. et cambraci M Ptl.l.);

portus eorum Veseiasueca[*](ueseiasueca E2. -ei. ueca v. -eiusuaga F2inras. uereasueca rH. cfr. M Ptp. 168b) . regio Asturum[*](asturum (aust- E2) F2E2v. astir- r), Noega[*](noega E2v. nega F2. neg& r. cfr. Mela III 13 (noeca)) oppidum. in paeninsula Paesici[*](paesici RdH. cfr. Ptol.II 6,5. pes- rG(D1). pis- v. cfr. III 28) et deinde conventus Lucensis[*](lucensis F2E2v. -si r) a flumine Navia[*](Nauia Albiones F2E2v (D2philol. XXXII p. 654). -ne r. -nis (fort. Labionis) M Pt p. 146b. Nauialbione J. -ilubione B) Albiones, Cibarci, Egi[*](Egi, Varri M Ptp. 145a. Egiua- D. eciua- R. eguia- F2. aeciua- D. ecuia- F1a. egtiia- E2. ectiia- El. egoua- v), Varri cognomine Namarini [*](namarini -5 cognomine om.D1a (sed in a post 6 paeninsula deincepserrore exhibentur namarini - paeninsula))[*](namarinni R. mearini M Ptl.l.), Adovi[*](adoui R. iad- rJ. -doni v. cfr. M Ptl.l.), Arroni[*](aroni D2F.om.ava.J), Arrotrebae[*](arotrebae D2FE). promunturium Celticum, amnes Florius[*](fiorius F2E2v. -ibus r), Nelo. Celtici cognomine Neri et super[*](neriae superque va.S) Tamarci[*](tamarci ll.v(D). -rici B coll. XXXI 23 et Mela III 11. (Supertamarci D2l.l.p. 655 sqq.)), quorum in paeninsula tres arae[*](tres arae F2B. tresarae v. -ssare E2. trearae r) Sestianae[*](sestianae F2v. rest- (mia- E2) r) Augusto dicatae, Copori[*](copori (corp- a) ll.D. cap- H e Ptol.116,23. caep- B), oppidum Noeta[*](noeta D. nota E2. oeta r. noela v. noega M Pt l.l.p. 145a), Celtici cognomine Praestamarci[*](praestamarci DFEaD. presta- R. -tii v. praesamarci B. -chi Mela. praeta- D2l.l.), Cileni[*](cileni v. cilaeni D. laeni Fa. leni r). ex insulis nominandae Corticata et Aunios.[*]((9. 11. 355,1) Mela III 10. 8 extr.) a Cilenis[*](cilensis ll.va.G) conventus Bracarum[*](Lracarum Rav. bracc- r) Helleni[*](elleni a. heleni va.D), Grovi[*](groui E2D.cfr. Mela III 10.croui F2 (CIL II n.774. 2250. 2565). cro F1. gro r. grauii G (Sil. It. III 366). groni v), castellum Tyde, Graecorum subolis[*](subolis F2S. sob–rv(D)) omnia. insulae Siccae[*](siccae D. siccae insigne E2. insigne E1. signae DdJ2. -gne Ra. sig??? F1. -ge F2. cicae J1. cicae. insigne v), oppidum Abobrica[*](abobrica F1v. -cam (-orri- R) DRa. auobrica F2E2 -cam E1. Adrobrica Mela III 13). Minius amnis, IIII ore[*](ore F2v. ori DF1R. -is Ea) spatiosus, Leuni[*](leunis R. laeuni F. laebuni coni.B. lubaeni Ptol. II 6,47), Seurbi, Bracarum oppidum Augusta, quos super[*](super ll.v(D). supra Bas. (super quos a)) Gallaecia.
flumen Limia, Durius amnis e[*](e F2inras.v. et r. ex C. om.o maximus F1To) maximis Hispaniae, ortus in Pelendonibus[*](pelen- donibus Bas. cfr. III 26. -denibus E2. -deniuibus E1. pelondoni- bus F2v. -denibus r) et iuxta Numantiam lapsus, dein per Arevacos Vaccaeosque, disterminatis ab Asturia Vettonibus[*](uectonibus ava.L), a Lusitania Gallaecis[*](gallaecis FL. -llecis DR2v. -llegis R1. -llicis Ea), ibi quoque Turdulos a Bracaris arcens . omnis, quae[*](quae F2. que rv) dicta regio a Pyrenaeo, metallis referta auri, argenti, ferri, plumbi nigri albique.

[*]((10) Mela III 6. 7. Sol. 23, 5. cfr. MCap. VI 629.) A Durio Lusitania incipit[*](incipit F2E2aov. -pi r). Turduli[*](turduli F2v. -lli ro) veteres, Paesuri[*](pesuri ava. H), flumen Vagia[*](uagia ll.v(J). -ga S. uacca B ePtol.II 5,3), oppidum Talabrica[*](talabrica oppidum F2E2ov.om.r), oppidum et flumen Aeminium aeminium (B)H coll. §115.emen- d. min- F2G. enumen- a. eumen- rov[*](), oppida Conimbriga[*](conimbriga CILII 391. -ca v. conubriga R2. cioū-R. cinum-r. coniumbrica D1), Collippo[*](collipo E. colippo va. H), Eburobrittium[*](eburobritium F2av.D. -icium F1). excurrit deinde in altum[*](altum d(?)G. alum E2. alium r. -iud ov) vasto cornu promunturium, quod aliqui Artabrum[*](attrabum o) appellavere, alii Magnum, multi Olisiponense [*](olisiponense H e Sol.(D2). holi- o. olisipp- DREG(D1). -sypp- a. olimp- F2inras. ulyssipp- v) ab oppido, terras[*](terras E2o(FR?)v. -rra r. an terram?), maria, caelum discriminans[*](disterminans E(?)ova.S(D2)). illo finitur Hispaniae latus et a[*](a om.o) circuitu eius incipit frons[*](fons DF1RE1a). [*]((17) Mela III 13.)

[*](dist. G) septentrio[*](septentrion F1Ra. -onis ozva. G) hinc[*](hinc F2E2ov. hic r) oceanusque Gallicus, occasus illinc[*](illinc et G), oceanus[*](oceanus qui F2. -nus qui et ova. G) Atlanticus. promunturi[*](promun- -turiae D. -unctorie a. -ontorii F2) excursum LX prodidere, alii XC, ad Pyrenaeum inde non pauci |XII|.L???, et ibi gentem Artabrum, quae numquam fuit, manifesto errore. Arrotrebas enim, quos ante Celticum diximus promunturium,[*](111) hoc in loco posuere litteris permutatis.[*]((3) Mela III 10. 8. Sol. 23, 6.) erratum et

in amnibus inclutis. ab Minio, quem supra diximus, CC,[*](112) ut auctor est Varro, abest Aeminius[*](eminius F2a. aemion- D alibe E1. -be DF), quem alibi quidam intellegunt[*](intelle- gunt F2inras.E2v(D). -llectu DE1. -tum RS. om.a) et Limaeam[*](limaeam R(?)B e Strab. III p. 153. -meam DFa. lineam Ev. (Limia MelaIII 10. cfr. supra§112)) vocant, Oblivionis antiquis dictus[*](dictum DRE1a. dic??? F1) multumque fabulosus, ab Durio Tagus CC interveniente Munda. Tagus auriferis harenis celebratur. ab eo CLX promunturium Sacrum e[*](e F2E2v.om.r) media prope Hispaniae fronte prosilit. |XIIII| inde ad Pyrenaeum medium colligi[*](colligi F2in ras.E2G. -gitur rv. -tur ut C) Varro[*](uarro tradit F2inras.E2v (J). a prodit rata Dd. -itatra E. -itata a. -it??? R. uarro prodit S) tradit,[*]((9-14) Mela III 8. 7. — (11. 12) cfr. Plin. VIII 166. Sol. 23, 7. MCap. VI 629.) ad Anam vero[*](uero quo F2E2v. quo uero r), quo Lusitaniam a Baetica discrevimus , CXXVI[*](CCXXVI C), a Gadibus CII additis. gentes Celtici[*](celtici G. -ce Ro. -c??? F1. -cae rv(J)) Turduli[*](turdoli F2. uarduli G) et[*](ei (pro et) DE1. ci a uetones FRao ana F2(R?)v. agana ro) circa Tagum Vettones, ab Ana ad Sacrum Lusitani. oppida a Tago memorabilia in ora Olisipo[*](olisippo FaG(D1). ola orisipo R), equarum e[*](e E2ov. et r) favonio [*](fauonii F2) vento[*](uento Rv. -nt E1. -nti F2 -ntu ro) conceptu nobile[*](nobile E2v. -les o. -li r), Salacia cognominata Vrbs[*](urbs F2E2v. -bē R. -be r) Imperatoria, Merobrica[*](merobrica RE2v. eso- DF1E1a. mesobriga F2d2. so- dl). promunturium Sacrum et alterum Cuneus[*](cuneus R (?) B e Mela. cen- DEav. caen- F). oppida Ossonoba[*](orsonoba Ea), Balsa[*](balssa a. barta R. bassa va. C), Myrtilis[*](myrtilis Bas. (J). -li DFEv(S). mirti R. -tyli a).

[*]((1) Mela 188.—(5)ib.8. 7. 8.)Vniversa provincia dividitur in conventus tres, Emeritensem , Pacensem, Scalabitanum[*](scallabitanum D.cfr. CIL IIn.35.Ptol. 115,6), tota populorum XLV[*](XLV G(D). XLVI ll.v(S)), in quibus coloniae sunt quinque, municipium civium Romanorum [*](Ro. unum Bas.), Latii[*](lanti antiqua DF1RE1a) antiqui III, stipendiaria XXXVI. coloniae

Augusta Emerita, Anae[*](anae v. ane F2. antae E. -te r) fluvio adposita, Metellinensis[*](metellinensis U 88 ex It.Ant. p. 416. metall- ll.va. J), Pacensis , Norbensis Caesarina[*](caesarina F2D. caessa- E2. cessa- A. caeca- (ceca- Ra) r. caesariana v) cognomine; contributa sunt in eam[*](eam v. ea ll) Castra Servilia[*](seduilia AE2. iulia va.S), Castra Caecilia. quinta est Scalabis[*](scallabis (sall- F2) ll.D. cfr. supra) quae Praesidium lulium[*](iulium AF2E2v. in iu- r) vocatur. municipium civium Romanorum Olisipo[*](olysipo A. olisippo aG(D1)), Felicitas[*](felicitate E2. -ate. L??? A.om.a) Iulia cognominatum[*](cognominatum - 6 iulia om.R1). oppida veteris[*](ueteris AF2R2E2v. -res r) Latii Ebora, quod item[*](item H. periit in marg.R2 idem rv(D)) Liberalitas Iulia, et Myrtilis[*](116)[*](mirtilisse R. -lese a. myrtiles ae DE1. -li??? F1. -li ac Sut§ 116) ac Salacia, quae diximus.[*](Agrippa fr. 24 R.) stipendiariorum quos nominare non pigeat, praeter iam dictos in Baeticae[*](in Baetica cognomines (P)D2) cognominibus,[*](3,13) Augustobrigenses[*](augustobri- censes JD1), Aeminienses[*](aeminienses Dcoll.§113. -nenses AF2J. aemie- DF1. ammie- B. emie- rv), Aranditani[*](aranditani AF2v (G).cfr. Ptol.II 5,5. acra- R. ???ra- F1. era- r. arani- B), Arabricenses[*](arabricenses H e Ptol. II 5,6. axa- G(D). -itenses RB. taxa- rv. -icenses dTJ), Balsenses, Caesarobrigenses[*](cessaro- brigenses A. caesarrobrienses (-aro-E2) DFEa. sesarro-R), Caperenses[*](cape- renses AE2v. caer- DFE1a. cer- dT. -renes R), Caurienses[*](caurienses D. caure- (ceure- A) ll.v. cfr. Ptol. 115,6), Colarni , Cibilitani[*](cilibitani AF2), Concordienses, Elbocori[*](elbo- cori H e Ptol.115,6. et bocori (-coni R. -ccori v) ll.v. qui et boccori (B)C), Interannienses[*](interannienses H. -anenses a. -ansenses ll. -ausen- ses v. -amnienses D1), Lancienses [*](laccienses E1. -ntes a), Mirobrigenses[*](mirobrienses Rd. -ntes DFE1a) qui Celtici cognominantur, Medubrigenses [*](medubricenses C(J)) qui Plumbari, Ocelenses[*](ocelenses AD. add. lancienses (lanti- F. qui et lanci- B) rv falso iteratum ex 11. 12), Turduli qui Bardili[*](bardili AD. -duli (pa- F) DFRE2v. -la Ela) et[*](et AE2v. at r. ac S) Tapori[*](iapori A. top- a).

Lusitaniam cum Asturia et Gallaecia[*](gallaeciae D. -llecia F1Eva.L. -ie a. -etie R. -llicia F2o) patere longitudine

DXL, latitudine DXXXVI, Agrippa prodidit[*](prodit A(?)). omnes autem Hispaniae a duobus Pyrenaei promunturiis per maria totius orae circuitu |XXVIIII|[*](XXXVIIIIDFava.G(H). XXXIIII R).XXIIII[*](XXIIIIAD.XXIIrH. del. C. XII v) colligere existimantur, ab aliis |XXVI|[*](XXVIll.v(S). XXVH. -VIIG).

[*](Mela III 47. Sol. 23, 10. 12. Mela III 46. Polyb. XXXIV 15, 3 Hultsch. cfr. Agathem. V 20 (GGm II p. 481).) Ex adverso Celtiberiae conplures sunt insulae, Cassiterides[*](cassiterides AF2E2v. cassier- ro) dictae Graecis[*](a grecis ova. G) a fertilitate plumbi, et e regione Arrotrebarum promunturi[*](promunturi AG. -ium r. -io v) Deorum VI[*](VI AF2E2v. his (=HS = sest.) r. tres Sol.), quas aliqui[*](aliquis DE. -quas F) Fortunatas appellavere. in ipso vero capite[*](capite AF2dG(J). -te mox rv(SD)) Baeticae ab ostio freti p[*](p. om.A). XXV[*](LXXV AF2va.H) Gadis, longa, ut Polybius scribit, XII, lata III. abest a continente proxima parte minus pedes[*](pedes ll.v(H). passus G) DCC, reliqua plus VII. ipsius spatium[*](spatium AF2E2v. stacim R. statim r)XV est. habet oppidum civium Romanorum, qui[*](qui AE2S. om.r. quod d(?)v) appellantur[*](appellatur ARava.S) Augustani[*](augustana(-sta FG) va. S) Vrbe[*](urbi A. urbs F2va. S) Iulia Gaditana[*](gaditana d(?) G. -ni ll.v. -nis Bas.). [*](Ephorus fr. 40 Müller. Timaeus fr. 35 Müller. Silenus fr. 3 Müller. — (359, 2-8) Sol. 23,12. cfr. Mela III 46. 47. Sall. hist. fr. II 29. Avien. descr. orb. 615.)ab eo latere, quo Hispaniam spectat, passibus fere C altera insula est, longa[*](longa M J2. -ga in F2. -gū DRE2a. -g??? F1. -ga AdBrot. -ga III G(S). M longa D. in longum E1o. -gum CC M v) M[*](M ARdG(Brot.)D. M??? r. mille o. del.H. XL M v) passus, M lata, in qua prius oppidum Gadium fuit. vocatur ab Ephoro et[*](et -16 aphro F2in marg. om.F1) Philistide[*](philistide B coll.ind. philide A. phill- F2o. pill- Ra. phyll- E2v. pyll- E1. -dae D) Erythea[*](erythea DEBrot.(D). -tea A. -thia B(S). erithea F2Raov), a Timaeo et Sileno Aphrodisias[*](aphrodisias (apho- Al) Av. apphoro- a. aphoros (om.F1. aphro F2) dyseas (disias R) r), ab indigenis Iunonis.

maiorem Timaeus Cotinusam[*](cotinusam B e Dion. perieg. 456. pot- ll.v. -mussam J) aput[*](apud eos B. a puteis (-eus E2) AF2E2v (J). ac puteus E1. ae putei??? F1. at poteius R. at put- D. ab oleis (P)SD2) eos vocitatam ait; nostri Tarteson[*](tar- taeson F. tharteso R. tarieso DE1a) appellant[*](appellarunt A(?)S), Poeni Gadir[*](gadir ita GeSol. cadir ita AE2. cadyrita F2. dad-F1. tadiri-R. dad-r. gadirrutam B. cadirruta v), ita Punica lingua saepem[*](saepem B. -pe E2. -pae A. sepe F2. sae D. se F1R. s a.om.E1. septem v) significante[*](signiticante D. -tie ante a.om.E1). Erythea[*](erythea DdE1Brot. -thia B. -threa (Sol.) v. erithea a. -thaea R. erynthea E2. erhinthea A. eerin- R) dicta est, quoniam Tyri aborigines[*](aborigines (P)H. -gine (abiri- A) ll.v) earum[*](earum DFEaU 89. eurum AR. eor- va.D) orti ab Erythro[*](erythro S. -tro d. -thraeo v. eurythro DF. -tro A. -rithro r) mari ferebantur. in hac Geryones[*](geriones FRaova. C) habitasse a quibusdam existimatur[*](existimatur cuius AG(S). -antur quorum rov(H)), cuius armenta Hercules abduxerit[*](abduxerit (add- E) AEv. -xit o. -xerint r). sunt qui aliam esse eam et contra Lusitaniam arbitrentur, eodemque nomine quandam[*](quandam U 89. quond- (cond- R) ll.va.J) ibi appellant[*](appellant ll.v(S). -atam C).

[*]((11) Agathem. III 10 (GGm II p. 474). Polyb. XXXIV 15, 1 Hultsch.) Peracto ambitu Europae reddenda consummatio est, ne quid non in expedito sit noscere volentibus. longitudinem eius Artemidorus atque Isidorus a Tanai Gades |LXXXVII|[*](LXXXVIIIego ex Agathem.LXXVIIAD1. LXXXIIrS. -IIII v. -VI D2ME p. 13. XXXIIBrot. coll.II 246).XIIII[*](XIIIIll.v.XVIIID2l.l.) prodiderunt. Polybius latitudinem Europae ab Italia ad oceanum scripsit[*](scribit DFEava.G) |XIII|[*](XII.L??? AD2. XI. Lrv).L??? esse, etiam tum incomperta magnitudine. est[*](est ll.S. eius. Est G. huius. Est v. an sunt?) autem ipsius Italiae, ut 122 diximus, X???.XX[*](X -XX D1. XI.XXll.H.XII XX v.CDXD2ME p. 14 coll. III 44) ad Alpes, unde[*](unde per Bas.) Lugdunum et ad[*](& ad ego. ad ll.v) portum [*](3,43)

Morinorum[*](morinorum v. bor- (por- F)ll) Britannicum, qua videtur mensuram agere Polybius, |XI|.LXVIIII[*](XI . LXVIIIIAS.XI LXVIIIG. ??? LXVIIII F2. XIII XVIII rv(H)). sed certior mensura ac longior ad occasum solis aestivi ostiumque Rheni per castra legionum Germaniae ab iisdem Alpibus derigitur[*](derigitur F. dir- rv), |XIII|.XLII[*](XII-XLIIII a.XV-XLIII H).

Hinc deinde Africa atque Asia dicentur.

[*](9 ad (pro &) A. qua E3va.S)

[*]((9. 10) Sol. 24, 2.)Africam Graeci Libyam appellavere et mare ante eam[*](anteam F1. -theum op) Libycum[*](libycum incipiens E3va.S);[*](dist.S) Aegyptio[*](aegypto opva.G(SD)) finitur, nec alia pars terrarum pauciores recipit sinus, longe ab occidente litorum obliquo[*](obliquo litorum (later- E1a) DFREaS) spatio. populorum eius oppidorumque nomina vel maxime sunt ineffabilia praeterquam ipsorum linguis, et alias[*](alia DF1Ea1p) castella ferme inhabitant.

[*]((17) Mela I 25. III 107. — (361, 1-5) ib. I 26. Sol. 24, 1. 3. MCap. VI 666 extr.) Principio[*](principia R2 (ocod. Guelf.)) terrarum Mauretaniae[*](mauritaniae AR2Eaopva. S(D2)passim) appellantur, usque ad C. Caesarem Germanici filium regna[*](regna saeuitia (se- F2a2) AEF2a2v. -nasse uitia (-na initia R2) r), saevitia eius in duas divisae[*](diuisae ll.L. -sa aG. -sa est pv) provincias. promunturium oceani extumum

Ampelusia nominatur a Graecis. oppida fuere Lissa[*](lissa et AF2EH. -ssia et Dd. -ssa opv. lisc???e R. lis??? F1. lisei a) et Cottae[*](cottae ADFD2. cfr. XXXII 15. -tte ov(S). cocte Rp. co&e E. cete a. cotta H. cotes B e Strab. XVIIp. 825) ultra columnas Herculis, nunc est Tingi, quondam ab Antaeo[*](antheo aop) conditum, postea a Claudio[*](CL. (pro Claudio) DFaitem v. 8. centum quinquaginta milia A) Caesare, cum coloniam[*](coloniā FEaopv. -ia r) faceret, appellatum Traducta lulia. abest a Baelone[*](belone ll.va.D. cfr. III 7) oppido Baeticae proximo traiectu XXX[*](XXXIII (Sol. MCap.) D2). ab eo XXV in ora oceani colonia Augusti Iulia Constantia Zulil[*](zulil F2EapJ. ziilil DF1. zcilil R. zilil A. zilis B e Strab. zubil v), regum dicioni exempta et iura in[*](in AE2a2pv(S). om.rH) Baeticam petere iussa. ab[*](ab ApJ. hab R. et ab rv) ea[*](eo Aapva.G)XXXV[*](XXXV AD. XXXII rv. om.o) colonia a Claudio Caesare facta Lixos[*](lix Sol. (Isid. or. XV 1,74). Ptol.), vel fabulosissime antiquis[*](ab antiquis E2ova.H) narrata:[*](Sol. 24, 4. 6. 5. MCap. VI 667. (cfr. Mela III 107. 106. Strabo XVII p. 826).) ibi regia Antaei certamenque cum Hercule et Hesperidum horti[*](orti o. hori F1. in ortu E. -rum a.om.A). adfunditur[*](aut funditur R1) autem[*](autem om.R2H. autem huic E3v) aestuarium e mari flexuoso[*](fluxuoso A) meatu, in quo dracones[*](draconis RE2opva. D) custodiae instar fuisse nunc interpretantur. amplectitur intra se insulam, quam solam e vicino tractu aliquanto[*](aliquanto AF2v. -ndo r) excelsiore[*](excelsiores va.B. -orem D2, sed cfr. Sol. et Strab.) non tamen aestus maris inundant[*](inundant AE2ov (S). -dat rBas.). exstat in ea[*](eoA) et[*](et om.op) ara Herculis nec praeter oleastros aliud ex narrato illo aurifero nemore.[*](Nepos fr. 50 H.) minus profecto mirentur portentosa Graeciae mendacia de his[*](iis RE(?)va.S) et amne[*](amni A) Lixo[*](lixo AF2inras.E2v. xilo r) prodita qui cogitent[*](cogitant RS) nostros nuperque paulo minus monstrifica quaedam[*](que om.va.S. quae A.an nuper quoque?) de iisdem tradidisse, praevalidam hanc urbem maioremque Magna Carthagine, praeterea ex adverso eius sitam et prope inmenso tractu
ab Tingi, quaeque alia Cornelius Nepos avidissime credidit.[*]((4. 5. 8) Mela III 107. —(8.10) Sol. 24, 7.) ab Lixo XL in mediterraneo altera Augusti colonia est Babba, Iulia Campestris appellata, et tertia Banasa LXXV p., Valentia cognominata. ab ea XXXV[*](ea XXV ap) Volubile oppidum, tantundem[*](tantundem AE2pv. tand- (-d & R) r) a mari utroque distans. at[*](ad DF1R. & pva.L) in ora a Lixo L??? amnis Sububus[*](sububus ll.v(J). subus a. -bur B e Ptol. IV 1,2. cfr. § 9), praeter Banasam coloniam defluens, magnificus et navigabilis. ab eo totidem milibus oppidum Sala, eiusdem nominis fluvio inpositum, iam solitudinibus vicinum elephantorumque gregibus[*](gerigibus R1. graeci- A) infestum, multo tamen magis Autololum[*](autolorum Sol.) gente[*](gentem Rapva.G), per quam[*](quā ter (t???) R1) iter est ad montem Africae vel fabulosissimum Atlantem.

[*](Mela III 101. Sol. 24, 8. MCap. VI 667.)E[*](e del.F2) mediis hunc harenis in caelum attolli prodidere, asperum[*](aspectu op), squalentem qua vergat[*](uergit o) ad litora oceani, cui cognomen inposuit, eundem opacum nemorosumque[*](que AE2opv. om.r) et[*](et om.op) scatebris fontium riguum qua[*](quas Flda. quo o) spectet[*](spectat REaopva.S) Africam, fructibus omnium generum sponte ita subnascentibus, ut numquam satias[*](satietas adopva.S) voluptatibus desit.[*](Mela III 95. Sol. 24, 10. 8. 10. 12. MCap. 1. 1. cfr. Plin. VI 197.) incolarum neminem interdiu cerni; silere omnia haut[*](haut om.A) alio quam solitudinum[*](solitudinem A) horrore; subire tacitam religionem animos[*](animas R1) propius[*](proprius ADF1) accedentium[*](accidentium DF1. accedentia R1) praeterque[*](praetereaque o) horrorem elati super nubila atque in vicina[*](uicinia op (-niam E3C) va.S) lunaris circuli. eundem noctibus micare crebris ignibus, Aegipanum Satyrorumque lascivia inpleri, tibiarum ac fistulae cantu tympanorumque et cymbalorum sonitu strepere. haec celebrati auctores prodidere praeter Herculi et Perseo laborata ibi.

spatium ad eum inmensum incertumque.[*](Sol. 24, 15.) fuere[*](fuerat et D1FREap) et Hannonis Carthaginiensium ducis commentarii Punicis[*](punici??? R. -ci F1Ea) rebus florentissimis explorare ambitum Africae iussi, quem secuti plerique e[*](ae F1. a EJ D1) Graecis nostrisque et alia[*](alio E1) quidem fabulosa et urbes multas ab eo conditas ibi prodidere, quarum[*](quaedem El. -dam E2va.H) nec memoria ulla nec vestigium exstat[*](existat A.om.a).

[*](Polyb. XXXIV 15, 7 Hultsch. — (9. 10) Sol. 24, 12. 11. MCap. VI 668 init. Agrippa fr. 25 Riese.)Scipione Aemiliano res in Africa gerente Polybius annalium conditor, ab eo accepta classe scrutandi illius orbis[*](urbis A) gratia circumvectus, prodidit a monte eo ad occasum versus saltus plenos feris, quas generat Africa[*](punctum post Africa pos. D2); ad flumen Anatim[*](Anam coni. D2)CCCLXXXXVI[*](CCCCLXXXXVI AD. -LXXXVI F. -V rv), ab eo Lixum CCV. Agrippa[*](agrippa lixum Av(S). agrippa F2. om.rH) Lixum a Gaditano freto [*](dist. va.H)CXII[*](CXII lixū F2) abesse; inde sinum qui vocetur Sagigi[*](sagigi AJ. -gici DFa. -gyci E1. -gyti E2. -guti v. -gaci R), oppidum in promunturio Mulelacha[*](muleiacha D2a. -ca D1R1. -eacha R2), flumina Sububam[*](sububam ll.v(D). -bu- bum fJ. cfr. §5. subur B) et Salat[*](salat (-ath R2ll.J. -lam B), portum Rutubis a Lixo CCXXIIII[*](CCXXIIIIAD. -III F2. CCCXIIIRv.CCXIIIrH), inde promunturium Solis, portum Rhysaddir[*](rhysaddir AJ. rhisardir F3. ris- DF2Eav. -ardis R. -adir F1), Gaetulos Autoteles[*](autoteles ll.v(J). -ololes C. -olales B. cfr. §5. 17), flumen Quosenum [*](quosenum AE2D. uos- (-nim E1. -nium a) r. cos- v), gentes[*](gentes H. -tem ll.v) Selatitos[*](sela- ticos R. uelatitos AD1) et Masatos[*](mesatos R. mara- F2), flumen Masathat[*](marathat F2. Masath (Sieglin) D2), flumen Darat, in quo crocodilos gigni[*](gignit R2).[*]((3) Sol. 24, 14.) dein sinum DCXVI includi montis[*](montis EG. -tes (om.R1) rv) Bracae[*](bracae AD. breace D. -cae F. braeacae E. braeate R2. braete R1. brece a. barcae J. -ce v) promunturio excurrente in occasum, quod appelletur[*](appelletur AS. -llatur apv. -llat rH) Surrentium. postea flumen Salsum[*](palsum F2a3va.H), ultra quod

Aethiopas Perorsos,quorum a tergo Pharusios[*](pharusios (B)H. -sos E3G. parusios ll. por- dTv). his iungi in[*](in J. om.ll.v) mediterraneo[*](mediterraneos D(?)a3va.J) Gaetulos Daras[*](daris at in ora F1. darati- R1. -inos R2), at in ora Aethiopas Daratitas [*](darathitas A), flumen Bambotum[*](bambotum ESol.v. banb- a. -thum DF. bom- A. botum R), crocodilis et hippopotamis refertum. ab eo montes perpetuos usque ad eum, quem Theon Ochema dicemus[*](dicimus F2). inde ad promunturium Hesperu[*](hesperu P. -rium E(?) G. -rum rv. cfr. II 237 et VI 197. 199) navigationem[*](6,197)[*](nauigatio- nem (sc. esse) ego. -ne ll.v. cfr. VI 197) dierum ac noctium decem[*](decem ll.v. II M Pt p. 734acoll.VI 197). in medio eo[*](eo AF2E2v. om.r) spatio Atlantem locavit, ceteris[*](ceteris AS.a cet- (coet- F) rv(D)) omnibus in extremis Mauretaniae proditum.

Romana arma primum Claudio principe in Mauretania bellavere, Ptolemaeum[*](ptolomaeum ARD2. ptho- ao(passim) aom.A) regem a Gaio Caesare interemptum ulciscente liberto Aedemone, refugientibusque barbaris ventum constat ad montem Atlantem. nec solum consulatu perfunctis atque e senatu ducibus, qui tum[*](dum FR) res[*](reges sere DF1) gessere, sed equitibus quoque Romanis, qui ex eo praefuere ibi, Atlantem penetrasse in[*](in (ante gloria) om.opva. G) gloria fuit.[*]((365, 2) Mela III 104. Sol. 26, 1.) quinque sunt, ut diximus, Romanae coloniae in ea provincia, perviumque[*](2.5) famae[*](famae a3v (S). -me FRE1. -ma DE2apH) videri potest, sed id plerumque[*](famae-plerumque om.A) fallacissimum[*](fallacissimum AG. -mo rv) experimento deprehenditur, quia[*](qua D. a FRa) dignitates[*](dignitates si ego. -tes Ap. -te v. -te si cum DFRa. -tes cum E(?)G), si indagare vera pigeat, ignorantiae pudore mentiri non piget, haut[*](haut Av. aut r) alio fidei proniore lapsu quam[*](quam AE2a3v. quam ore (ori a) r) ubi falsae rei gravis auctor existit. equidem minus miror inconperta quaedam esse equestris ordinis viris, iam vero et[*](et quidem FEG. et equ- v) senatum inde intrantibus, quam luxuriae, cuius efficacissima vis[*](ui DFa) sentitur atque[*](at A) maxima,

cum ebori, citro[*](citroque pC) silvae exquirantur, omnes scopuli Gaetuli[*](cetuli a. &uli F1. del.F2) muricibus[*](muricibus E(?)v. -cis r), purpuris[*](ac purpuris E(?)va.S).[*](Sol. 24, 13. — (4) Sol. 24, 15. MCap. VI 667 med. — (7) Sol. 24, 11.) indigenae tamen tradunt in ora ab Salat[*](salat AS. sala rv)CL[*](CL om.A) flumen Asanam[*](asanan A), marino haustu[*](haustum A), sed portu[*](???et portu R.om.DFldl) spectabile, mox amnemn, quem vocant Fut[*](fuut A2va.Bas. fuit R1. fud F2. fot a), ab eo ad Dirim[*](ad dirim AEd. -rin v. abd- DF. -rimi ap. ad darim R. ad Dyrin B. cfr. Strabo XVII p. 825. Yitruv. V 112,6. Addirim D1) — hoc enim Atlanti nomen esse[*](esse R (?)a3pv(D). et esse AF2J. est esse r) eorum lingua convenit — CC[*](CCC M Pt p. 579a), interveniente flumine, cui nomen est[*](est iuor AE2J. est uior v. om.r. est Diuor U 90 coll. Ptol. IV 1,1) Ivor. ibi[*](ibi pauca ego. ibi fauo AE2. ibe fabo (fab D) DF1E1a. ibi fabo suprascr. uel iuor F2. ibi fama R (?) v. del D1.locus adhuc corruptus)pauca extare[*](extare AF2E2H. -tra r. estare p. existere v) circa vestigia habitati quondam[*](q: dam R1. qued- R2a. quaed- DF1E1) soli[*](soli AF2Epv. sol r), vinearum palmetorumque reliquias.[*](Sol. 24, 15. 8. 10. MCap. VI 667 extr.) Suetonius Paulinus, quem consulem vidimus, primus Romanorum ducum[*](ducum AF2E2v. ducu- menses E1. decu-a. ducumses R1. ducum enenses (hen-p)DF1R2op. ducum emensus coni.J2) transgressus[*](transgressus E2pv. -ssos Ao. egressus r) quoque Atlantem aliquot milium spatio, prodidit de excelsitate quidem eius quae ceteri[*](ceteris (om. quae) R), imas radices densis altisque repletas silvis incognito genere arborum, proceritatem spectabilem esse[*](esse AE2G. om.raopv) enodi nitore, frondes cupressi[*](cu- pressis R(?)va.S) similes[*](similes om.E1S) praeterquam[*](praeterquam AFdoJ. -qua DRa. -que E(?)a3pB coll. XIII 95. praeter v) gravitate[*](grauitatem Eova.J. -tē a3) odoris, tenui eas obduci lanugine, quibus addita arte posse quales e[*](e om.F1RE1a1opva.G) bombyce vestes confici. verticem altis etiam aestate[*](aestate om.o) operiri nivibus.[*]((17) cfr. Vitr. VIII 2, 6.)[*]((1) Sol. 24, 14. — (3. 4) ib. 10.) decumis se eo pervenisse castris et ultra ad fiuvium, qui Ger[*](ger ll.H. gerum o. sur p. niger v) vocatur[*](uocatur AE2opv(D). -caretur F2H. -cetur rS),
per solitudines nigri pulveris, eminentibus interdum velut exustis cautibus, loca inhabitabilia fervore, quamquam hiberno tempore, experto[*](experto ll.G(J). -tos opS. -tum H. -tus v) . qui proximos inhabitent[*](inhabitant Eaop. -nte DF1R. -nt ei dT. -tent ei va.G(S)) saltus, refertos elephantorum ferarumque et serpentium omni genere, Canarios appellari, quippe victum eius animalis promiscuum iis[*](iis Av. his rG) esse et dividua ferarum viscera.[*]((8) Sol. 24, 15. — (10) ib. 9. cfr. Plin. XXV 77. 78.) iunctam[*](iuncta AFRop) Aethiopum gentem[*](gente AF2o), quos Perorsos vocant, satis constat. Iuba Ptolemaei pater, qui[*](qui AE2v. om.rao) primus utrique Mauretaniae imperitavit[*](imperauit Eaopva.S), studiorum claritate memorabilior etiam[*](et tamquā a. -quam de o) quam regno, similia prodidit de Atlante, praeterque gigni herbam ibi euphorbeam[*](euphorbiam F2Eaopva.D) nomine, ab inventore medico suo[*](suo sic o) appellatam . cuius lacteum sucum miris laudibus celebrat in claritate visus contraque serpentes et venena omnia privatim dicato volumine. et satis superque de Atlante[*](athlante F. -tis A).

[*]((15) MCap. VI 668.)