Naturalis Historia

[*](Isid. XVI 16, 1. Ioseph. bell. Iud. II 10, 2. Tac. hist. V 7 extr.) Pars[*](pars est hv.a.S.) Syriae, quae Phoenice[*](poenice B2. pae- B1.) vocatur, finitima Iudaeae[*](iudeae B.) intra montis[*](infra montes Fa.) Carmeli radices paludem habet[*](habet BaS. -es F. -ens dhLv.), quae vocatur Candebia[*](candebia B1J. -evia B2a. -ebea FdhLv. cen- deuia G. -ebia S coll. Suida et Iosephi ant. lud. XIII 7, 3.). ex ea[*](ex ea om.FdL1.) creditur nasci Belus amnis quinque milium[*](millium B1 (ut saepe).) passuum[*](fpatium (om. in) B1.) spatio in mare perfluens iuxta Ptolemaidem [*](ptolomaidem BD.) coloniam. lentus hic cursu, insaluber[*](hic- potu BS. hic currit insalubri (G. -ris L2v) potu aL2v. om.FdhL1.) potu, sed caerimoniis[*](caerimonif BD.) sacer, limosus, vado profundus[*](profunduf Bv. -das r. -da L.), non nisi refuso

[*](et p. 376, 1 refufo Bv. -ulso dThL. repulso F. rufo uisu a.) mari harenas fatetur[*](fatetur BaB. -entur FdhLv.); fluctibus enim volutatae[*](uolutatae hv. -te B1a. -untate F. -uptate dL. -ubilitate B2.) nitescunt detritis sordibus.[*](Isid. XVI 16, 2.) tunc et marino creduntur adstringi morsu[*](morfu Bav. mau F. manu dhL.), non prius utiles. quingentorum est passuum non amplius litoris spatium, idque tantum[*](an tantulum? cfr. XXXII 3.) multa per saecula gignendo fuit vitro. fama est adpulsa nave mercatorum nitri, cum sparsi per litus epulas pararent nec esset[*](nee effet Bhv. necesse est r.) cortinis attollendis lapidum occasio, glaebas[*](glaebas dhLS. gle- v. graebaf B. glebar F.om.a. ) nitri e nave[*](nauef B1.) subdidisse, quibus accensis, permixta harena litoris, tralucentes[*](tralucentef B1D. -tis FaJ. tranflucentef B2dVerc. -tis Lv(S).) novi liquoris fluxisse rivos, et hanc fuisse originem vitri. mox, ut est[*](ut est astuta et ingeniosa hv.a.Brot.) ingeniosa sollertia, non fuit contenta nitrum[*](nitrum BdLv. ni- h. nigr- r.) miscuisse; coeptus addi et magnes lapis, quoniam in se liquorem vitri quoque ut ferrum trahere[*](trahere Bav. -ret FdhL.) creditur. simili modo et calculi splendentes multifariam [*](et (pro ac) dv.a.S.) coepti uri[*](coepti uri Bv. -turi F. -tum L. cepturi adh.), dein conchae[*](conchae B2Lv. chon- B1. conce ad. concre Fh.) ac fossiles harenae. auctores sunt[*](& ll. e dhv. ex LD.) in India et crystallo[*](crystallo (crus- F) FdhLv. chryftalluf B.om.a.) fracta[*](fracta dhLv. facta BF. fracto christallo a.) fieri et ob id nullum conparari Indico.[*](Isid. XVI 16, 3.) levibus autem aridisque lignis coquitur addito cypro[*](cyprio d1hv.a.J. cupro Isid.)ac nitro, maxime Aegyptio[*](aegyptio coni. J coll. XXXI 109. cyprio BD. ophirio dhLv. ofirio FT. fieri a. aphronitro coni. H.). continuis[*](continuis— p. 377, 2 excogitauerat om.a.) fornacibus[*](34, 95) ut aes liquatur, massaeque fiunt colore pingui nigricantes. acies tanta est quacumque, ut citra sensum ullum ad ossa consecet quidquid adflaverit[*](adflauerit BLv. adflue- F. afflue- dh.an adflixerit?) corporis. ex massis rursus funditur in officinis tinguiturque, et aliud flatu figuratur, aliud torno teritur[*](aliud torno teritur aliud BL2v.om.FdhL1.), aliud argenti modo caelatur, Sidone quondam his officinis nobili, siquidem etiam specula excogitaverat.

[*](Isid. XVI 16, 4.) Haec fuit antiqua ratio vitri. iam vero[*](uaro B1.) et in Volturno amne[*](amne B2S. mane B2S. mare r. -ri hv.) Italiae harena alba nascens sex milium passuum litore inter Cumas atque Liternum[*](liternum BH. -torum r. lucrinum v.), qua[*](qua BaS. quae dhLv. que F.) mollissima est, pila molave[*](molaue B2J. -la uel B1. -laque r Isid.v.) teritur. dein miscetur III partibus[*](tribus ll. v.) nitri pondere vel mensura ac liquata[*](liquataf B1. -tif B2D.) in alias fornaces transfunditur . ibi[*](ibi—15 refert om.a.) fit massa, quae vocatur hammonitrum, atque haec recoquitur et fit vitrum purum ac massa vitri candidi. iam vero et[*](uero per hH Brot.) per Gallias Hispaniasque simili modo harena temperatur[*](harenae (-ne L. arenae dh[?]H) temperantur FdhLv.a.S.).[*](Petron. 51. Dio Cass. LVII 21,7. Isid. XVI 16, 6.) ferunt Tiberio principe excogitato vitri temperamento , ut flexile[*](flexile BS. -ibile FdhLv. cfr. XI 177. 216. XVI 75. 219. 227. 228. 229. 231.) esset, totam officinam artificis[*](artificiif B2.) eius abolitam[*](abolitam dhLv. obo- BF.), ne aeris,, argenti, auri metallis pretia[*](praetia B (ut saepe). -terea d.) detraherentur [*](detraheretur Bhv. -hentur FdL.), eaque fama crebrior diu quam certior[*](cercior F. cerptior B1. de mendo cfr. § 184.) fuit. sed quid refert, Neronis principatu reperta vitri[*](reperta uitri (-ria B) arte Bav. reportauit (-ui L) triarte FdL.) arte, quae modicos calices duos, quos appellabant petrotos[*](pterotos B.), HS VI[*](VI d. ut h. sex milibus v.a.S.) venderet?

[*](Isid. XVI 16, 5. 4, 21.) In genere[*](genera B.sed cfr. XXIV 31.) vitri et obsiana[*](obsina d. -idiana v.a.S. cfr. Orphei Lith. 282.) numerantur ad similitudinem lapidis, quem in Aethiopia invenit Obsius[*](obfiuf BS. obsidius adv. ops- L. ors- F.), nigerrimi coloris, aliquando et tralucidi, crassiore visu atque in speculis[*](fpeculif Bav. -eluncis FdhL.) parietum pro imagine umbras reddente. gemmas multi ex eo faciunt; vidimus et solidas imagines divi

Augusti capaci[*](capaci BS. -cior a. capiti F. capti dLv.) materia[*](materiae H Brot.) huius crassitudinis[*](crassitudine dT(?)H Brot.), dicavitque ipse pro miraculo in templo Concordiae obsianos[*](obfianof BS. -idianos dhav. -nus F. -na L.) IIII elephantos. [*](Isid. XVI 16, 5.—§ 198: Isid. XVI 16, 3. 4.) remisit et Tiberius Caesar Heliopolitarum[*](heliopolitarum dhLv. heliup- F. helyop- a. heliopoliorum B.) caerimoniis[*](caerimonif BD.) repertam in hereditate Sei eius[*](Sei eius M Hertz. Sei Hirschfeld (Hermae VIII 473). eius ll. v.), qui praefuerat Aegypto, obsianam[*](obfianam BS. -idianam (ups- F) FdLav.) imaginem Menelai, ex qua[*](quo hv.a.S.) apparet antiquior materiae origo, nunc vitri similitudine interpolata[*](interprolata B.). Xenocrates obsianum[*](opfianum B. obsidianum dhv.a.S.) lapidem in India et in[*](in om.B1. et in dS.) Samnio[*](samnio av. ca- FdL. famio Bh.) Italiae et ad oceanum in Hispania tradit nasci. fit et tincturae genere[*](genera B1a.) obsianum[*](opfianum B. obsiani h. -idianum d(?)v.a.S.) ad escaria vasa et totum rubens vitrum atque non tralucens, haematinum appellatum. fit[*](fit B1.) et album et murrina[*](murrina LS. -nam Fda. murianam B. murrhinum v. cfr. XXXVII 18 sqq. XXXIII 5. XXXV 158.) aut hyacinthos[*](hyacinthos dTLv. iac- B. iacinctos a. aunocinctus (aci- F2) F.) sappirosque[*](fappirofque (-pphi- v) Bv. -rusque F. saphyros a. aut sappiros dTL.) imitatum et omnibus aliis coloribus, neque est alia. nunc sequacior materia aut etiam picturae accommodatior. maximus tamen honos in[*](in om.d (?)Brot. an e? cfr. XXXVII 68. 181.) candido tralucentibus[*](tranflucentibuf B2dv.a.J.), quam proxima crystalli similitudine .[*](cfr. Plin. XXXVII 28.—cfr. Plin. XXXI 122 extr.)usus eorum[*](eorū ego. uero 11.v. cfr.XXVIII 247.) ad potandum argenti metalla et auri pepulit. est autem caloris inpatiens, ni praecedat frigidus liquor, cum addita aqua vitreae pilae sole adverso in tantum candescant[*](candefcant BTLS. -cat d. -cet a. cantescat F. excandescit h. -cant v.), ut vestes exurant. fragmenta[*](frag- menta dhLav. fracm- r.) teporata adglutinantur tantum[*](tam??? B2S.), rursus tota fundi[*](adfundi (om. tota) v.a.B(G).) non queunt praeterquam abruptas[*](abruptas ego. -ta Bv. -to r.) sibimet[*](sibi nec B.) in guttas[*](in guttaf BS. tinguit has (as F. ars H) FdLH. -git h. -gui v. om.aG.), veluti cum calculi fiunt, quos quidam ab oculis[*](ab oculis ll.D cum U 810. abaculos h(?)v.) appellant, aliquos[*](an aliquas (sc. guttas)?) et pluribus modis versicolores.—Vitrum sulpuri concoctum feruminatur in lapidem.

[*](Isid. XIX 6, 2.) Et[*](at v.a.S.) peractis omnibus, quae constant ingenio arte naturam[*](artem natura v.a.S.) faciente, succurrit mirari nihil paene non igni[*](igne d(?)Brot.) perfici.