Naturalis Historia
Pliny, the Elder
Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor
lamnas[*](dist. ego.) duci[*](duci et hv. a. S.)in[*](in ego. om. ll. v. cfr. XXVII 91. XXVIII 123.XIV 55. II 5 et XXXVII 149. II 91 al.) speciem[*](fpeciem BJ. -cula rv(D).)vitri[*](uitri ego. fieri ll. v. (possit etiam conici lamnas diei in speciem fieri: cfr. § 58. II 100).) non nisi ex optimo[*](optuma B1. -tima B2.)
posse creditum[*](creditum VRdhv (iunctumn cum fuerat, ut XXXVII 25). cfr. § 130. VIII 78. 52. -dimuf BS (parum conveniens cumfuerat). an potius creditum eft. erat?). fuerat id integrum[*](integrum fed id BS (et dist.). om. rv.), sed id quoque iam fraude corrumpitur.Est[*](est ego. sed ll. v.) natura mira[*](mira est R(?)hv. a. S.) imagines reddendi, quod repercusso aëre atque in oculos regesto fieri convenit. eadem[*](eodem B1.) vi sic[*](ui sic ego. uifi B. nisi r. uis S. ui hv.) in speculi[*](speculis hv. a. S.) usu[*](post usu punctum posuit S.) polita crassitudine paulumque propulsa dilatatur in[*](in om.VRd.) inmensum magnitudo imaginum. tantum interest , repercussum illum excipiat an respuat.[*](cfr. Senec. nat. qu. I 5, 5. 14.) quin etiam pocula ita figurantur expulsis[*](expulfif ll. G(S). exsculptis dTv(H). -ultis h.) intus crebris ceu speculis, ut[*](ut om.B.) vel uno intuente totidem[*](populus totidem VRdhv. a. S.) populus imaginum fiat[*](fiant B1.). excogitantur et monstrifica, ut in templo Zmyrnae dicata[*](di- cata Bhv. dicta r.). id evenit[*](id uenit R. adue- V.) figura materiae. plurimum[*](plurimum BS. -umque rv(D).) refert concava sint et[*](plana e B2. om. v.a.G.) poculi modo an parmae Threcidicae[*](thraecidi- cae (trae- V) BVS. om. v. a. G.), media depressa an elata, transversa an obliqua[*](oblita Vd.), supina an[*](an om.R.) infesta[*](infefta BRS. festa VdhVen. recta v. inferna D.), qualitate excipientis figurae torquente venientes umbras;[*](med.: cfr. Plin. XXXIV 160.) neque enim est aliud illa imago quam digesta claritate[*](clari- tate ll. v(S). -tas C.) materiae[*](materiae Bhv. -ia et r.) accipientis umbra[*](umbra Se coni.J. -ram ll. v.). atque ut omnia de speculis peragantur in hoc loco, optima aput maiores fuerant[*](fiebant dThv. a. G.) Brundisina[*](brindisina VRd.), [*](dist. v. a. D. cfr. XXXIV 160. )stagno[*](stanno hC.) et aere mixtis. praelata sunt argentea; primus fecit Pasiteles[*](passi- teles R. praxi- hv. a. S. cfr. § 156.) Magni Pompei aetate. nuper credi coeptum certiorem imaginem reddi auro opposito aversis.
Tinguit[*](tingunt R.) Aegyptus argentum, ut in vasis Anubim[*](anubem Vdhv. a. S. -be R.)
suum[*](fuum fpect& Bhv. susp- r.) spectet, pingitque, non caelat[*](celat BV.), argentum. unde transiit[*](transitU 746. cfr. § 57. 117. 151. XXXI 95. XXXIV 15 et de scriptura XXXIV 15. 65. 103. XXXV 21. 23. 47. 100. 131 al. tranfit BVdhv. -nsmisit R.) materia et ad triumphales statuas; mirumque, crescit pretium fulgoris excaecati. id autem fit hoc modo: miscentur argento tertiae[*](tertiae BRdTH. -tia V. -tia pars hv. cfr. XXXIV 20.) aeris Cyprii[*](cypri BD.) tenuissimi, quod coronarium[*](& Bhv. om. r.)[*](plurif B1. -ref B2.) vocant, et sulpuris vivi quantum argenti; conflantur [*](conflatur Bv. a. G. -tus R.) ita[*](ita om.hv. a. G. ita ut V.) in fictili circumlito argilla; modus coquendi, donec[*](& ll. G (D). om.hv(S).) se ipsa opercula aperiant. nigrescit[*](ni crescit V. incr- v. a. G.) et ovi indurati[*](induranti B.) luteo, ut tamen aceto et creta deteratur.[*](cfr. Plin. supra § 46.—Cic. off. III 20, 80.)Miscuit denario triumvir Antonius[*](triumuiratione onus VRd.) ferrum[*](ferro B.), miscent[*](mifcent BVTS. -tur Rd(?)H. -cuit hv.) aera[*](aeri hv. a. H.) falsae monetae[*](falsa moneta VR.), alii[*](alii & ego. -ia R. -iae BVJ. -ii d. -ii e hv.) et ponderi[*](ponderi U(D). -re BRhv(J). -rae V. -ra d.cfr. XIII 99.) subtrahunt, cum sit iustum LXXXIII e libris signari. igitur ars[*](aris Vd.) facta denarios probare, tarn[*](tamen VR.) iucunda plebei lege[*](plebei lege BS. lege plebi RdC. lege (e lege hv) plebe Vhv.), ut Mario Gratidiano vicatim[*](grati uictatim (-totim R2) R.) totas[*](totaf Bhv(S). -ta rH(D).) statuas dicaverit. mirumque, in hac artium[*](uina B.) sola vitia discuntur et falsi[*](falsum hv. a. G.) denarii spectatur[*](spectantur R.) exemplar pluribusque[*](plurisque D.) veris denariis[*](denarif BD.) adulterinus emitur.
Non erat apud antiquos numerus ultra centum [*](& BG. est rC. id (hic v) et hv.) milia; itaque et hodie multiplicantur[*](multiplicantum R. -atum V. -atur (om. haec) hv. a. C.) haec, ut decies[*](ut decies Vdhv. und- R. guide (-deo B2) effe B.) centena[*](centena milia R(?)hv. a. S.) aut saepius dicantur. faenus hoc fecit nummusque percussus, et sic quoque aes alienum etiam nunc[*](etiam nunc ego. -mnum Bhv. et tan tum r.)
appellatur[*](appellantur (ape- V) VR.). postea Divites cognominati, dummodo notum sit eum, qui primus[*](priuf B.) hoc cognomen acceperit, decoxisse creditoribus suis.[*](Cic. parad. 6, 1. Plutarch. Crass. 2.—cfr. Suet. Claud. 28. Tac. ann. XI 29. Plin. XXXVI 60.) ex eadem gente M[*](M. om.V.). Crassus negabat locupletem esse nisi[*](ni BSJ.) qui reditu annuo legionem tueri posset. in agris[*](aegrif B1.) Es |MM|[*](MMRH. MM G. xx (milia hv) v. a. S.) possedit Quiritium post Sullam[*](sillam B2VR.) divitissimus[*](diutissimus R. duit- B1. dit- dhv. a. S.), nec fuit satis nisi totum Parthorum usurpasset [*](ufurpaff& BS. erusiset R. esurisset Vdhv.) aurum; atque ut[*](ut Bhv(S). ui V. in RdTH.) memoriam[*](memoriam ll. v(H). nomen B.) quidem opum[*](opum BS. optumo V. -timo Rv. a. B. -mi (vel opimi) B. -mum H.) occupaverit [*](occupauit H.)—iuvat enim insectari[*](infextari B1.) inexplebilem istam habendi cupidinem—: multos postea cognovimus servitute liberatos opulentiores[*](opu- lentiores om.VR.), pariterque tres Claudii principatu[*](principat' R.) paulo ante[*](paulo ante V2Y.cfr. XIX 11. XX 160. XXX 26. II 150. (XXXIV 48). paulante B1V1Rd. -tē B2. pallantem hv. del. D.) Callistum[*](calistum VRd.), Pallantem[*](pallantem dJD. paulantem B. -te V1R. paulo ante V2. del. S. et hv.), Narcissum. atque ut[*](ut om.VR.) hi[*](hi BdhC. hii r Ven. ii v.) omittantur [*](G. B2V. & R.), tamquam adhuc rerum potiantur, C. Asinio Gallo C[*](G. B2.)[*](G. B2.). Marcio[*](mario B.) Censorino cos. a. d. VI Kal[*](kl. BV.). Febr. C. Caecilius[*](caelilibuf B1.) C. l[*](C. l. (i. e. libertus) U. CL. BV. claudius R(?)hv.). Isidorus testamento suo edixit, quamvis multa bello civili perdidisset, tamen relinquere[*](n??? linquere R.) servorum[*](an se seruorum? sed cfr. § 147.)IIII[*](cccc (proIIII) R.) CXVI, iuga boum[*](bouum V.)III DC, reliqui pecoris CCLVII, in numerato HS[*](pondo hv. a. G.) |DC|[*](|DC| J.DCVG. DC rdS. sexcenta milia hv.), funerari se iussit HS |X|[*](|X| D. IXI B. |XI| J.XIrG. XI milibus hv.). congerant[*](congregante V. -gate (-tae v) et hv. a. G.) excedentes[*](excedentif BVS.) numerum opes, quota tamen portio erunt Ptotemaei[*](ptolomai B. -aei D.), quem Varro tradit Pompeio res gerente circa Iudaeam octona milia equitum sua pecunia toleravisse, mille convivas totidem aureis potoriis[*](putoris V.), mutantem ea[*](ea BS. om. rv. ) vasa cum ferculis[*](fericulis VR.), saginasse ! quota vero ille[*](ille BhG illi r. illae (ipsae) v.) ipse—neque enim de regibus loquor—portio fuerit Pythis[*](pythif Bhv(U). -ths V. -thio d. -thii R(?)B.) Bithyni,[*](cfr. Plin. supra § 51. Herodot. VII 27. 38. Plutarch. de mul. virt. 27. Polyaen. strat. 8, 42. Diodor. XIX 47. Seneca de ira III 16, 4.) qui[*](qui VRdhv(D). om.BS.) platanum auream vitemque nobiles illas[*](illaf BTS. illa r. [nobilem] illam hv.) Dario regi donavit, Xerxis copias, hoc est[*](hs??? (pro hoc est) R.) |VII|[*](|VII| J.VIIrS |LII| B. septies hv. (centena add. G).)LXXXVIII[*](LXXXVIIIS. LXXXVIIIVRd.sine lineolaBh(v add. milia).) hominum[*](hominem B.), excepit epulo, stipendium quinque[*](quenque B2. -uem B1.) mensum[*](mensium Rdhv.a.S.) frumentumque pollicitus, ut e quinque liberis in dilectu[*](dilectu B1dD. -tus VR. directu B2. delectu hv.) senectuti[*](senectutis R.) suae unus saltem concederetur! hunc quoque ipsum aliquis comparet Croeso[*](croesso V2. graeco B.) regi! quae, malum, amentia est id in vita cupere, quod aut[*](autem R.)[*](& BS. ae V. e RdT. etiam hv.) et servis contigerit aut ne[*](ne om.VRd.) in regibus quidem invenerit finem. II 33, 11. Val. Max. IV 4, 2.) Populus R. stipem spargere coepit Sp[*](sp. dhv. p. B. si V1R. sub V2.). Postumio Q[*](Q. om.B.). Marcio[*](mraricio B1.) cos.; tanta abundantia[*](abundantia om.hv. a. G.) pecuniae[*](pecunia Rhv. a. G) erat, ut earn conferret[*](comferre B.) L. Scipioni, ex qua[*](quo a B1. quo B2. aqua h.) is[*](his V.) ludos fecit. nam quod Agrippae Menenio sextantes aeris in funus contulit, honoris id necessitatisque propter paupertatem Agrippae, non largitionis esse duxerim[*](duxerim BS. dix- rv. cfr. nov. luc. p. 100.).
[*](cfr. Martial. ep. IV 39. Isid. XX 4, 8.) Vasa ex argento mire[*](mire BdTS. -rae r. -ra hv.) inconstantia[*](inconstantiae VR.) humani ingenii variat nullum genus officinae diu probando. nunc Furniana[*](firmiana dThH Brot.), nunc Clodiana, nunc Gratiana[*](cratiana V. crot- Rh.)—etenim[*](ut enim V.) tabernas
mensis adoptamus[*](adoptauimus v.a. S.)—, nunc anaglypta[*](anaglypta BdG. -glicta V1. -gibta R. -glifa V2. -glypha hv.) asperitatemque[*](in asperitatemque v. a. S.) exciso[*](ex- cifo ll. S (sc. argento). -isa d(?)hv.) circa liniarum picturas quaerimus,[*](cfr. Plin. infra § 146.—Dio Cass. LXII 28, 1. (Suet. Nero 29).) iam vero et mensas repositoriis inponimus ad[*](etad hv. a. S.) sustinenda opsonia, interradimus alia, ut[*](alia ut BS. -iud r. altera (lat- C) et interest hv.) quam plurimum lima perdiderit. vasa cocinaria ex argento fieri Calvus[*](caluof B2S. gal- B1. clauus R.) orator quiritat[*](queritat B2. -itur v. a. H. quaeritat V2.); at[*](ad BD. ac T.) nos carrucas[*](carruchaf BSU.) argento caelare invenimus, nostraque aetate Poppaea [*](poppea B. pom- peia Vhv. a. B.) coniunx Neronis principis soleas delicatioribus[*](fole ac delicatoribuf B1.) iumentis suis ex auro quoque induere iussit[*](iuffit BS.om. r H(an recte?). solebat hv.).[*](Plutarch. apophth. p. 199.) Triginta duo libras[*](libras XXXII VRdhv. a. S.) argenti Africanus sequens heredi reliquit[*](relinquit B.) idemque, cum de Poenis triumpharet, IIII[*](IIIIll. S. quattuor. milia hv(H). quater millies G.) CCCLXX[*](CCCLxx BS. -LXXX rH. CCCCLXX hv.) pondo transtulit. hoc argenti tota Carthago ha buit illa terrarum[*](ter- rarum ll. v. imperii terrarum U. sed cfr. XV 76. (V 76). saltem terrar ū imperii, ut IV 33. 39. X 49.) aemula, quot[*](quot RH. quod rv(D). quodquod d.) mensarum[*](nunc in mensarum hv. a. H. ) postea[*](est (pro postea) din ras.hv. a. H.) apparatu victa! Numantia quidem[*](quidam V. et hv. a. H.) deleta[*](delata R. dil- V.) idem Africanus in triumpho militibus[*](militibus om.BS.) $X$[*]($X$ VIIB. XVII milia pondo hv. a. H.) VII dedit[*](dedit om.B.an recte? ut scribatur in triumpho XVII (sc. trans- tulit). cfr. etiam § 148.). o viros illo imperatore dignos, quibus [*](an fuerit?) hoc satis fuit! frater eius[*](Fabius P.) Allobrogicus[*](allo- broicus VRd.) primus omnium pondo mille habuit, at Drusus[*](attrufuf B2. atr- B1.) Livius in tribunatu plebei[*](plebei BS. -bis rv.) X[*](x VRdTH. $X$ B. XI milia hv. an $X$). [*](cfr. Plin. XVIII 39. Liv. epit. XIV. Val. Max. II 9, 4. Gell. IV 8, 7. XVII 21, 39.—Val. Max. IV 3, 7. Plutarch. Aem. Paul. 28. (Val. Max. IV 4, 9).)nam propter quinque[*](quinque ll. v. x (pro v) Freinshemius (U) ex Livio, Val. Max., Gellio. cfr. XVIII 39.) pondo notatum a censoribus triumphalem
senem fabulosum iam videtur, item Catum Aelium, cum legati Aetolorum in consulatu prandentem in fictilibus adissent, missa ab iis[*](his dhC.) vasa argentea non accepisse neque aliud habuisse argenti ad supremum vitae diem quam duo pocula, quae L. Paulus[*](paulluf B1.) socer ei[*](ei Ohv. & B. i r. eius d.) ob virtutem devicto Perseo [*](resseo VR.) rege donavisset. invenimus legatos Carthaginiensium dixisse nullos hominum inter sese[*](fefe BVv(S). se RdhG.) benignius vivere quam Romanos. eodem enim[*](eodem enim Bahv. eo r.) argento apud omnes[*](omnif BVS.) cenitavisse[*](genitauisse B.) ipsos. at[*](ad BD.), Hercules, Pompeium Paulinum, Arelatensis[*](arelatefif B1. -te if B2.) equitis Romani filium paternaque gente pellitum[*](pellitum ll. H. pulsum hv.), XII[*](XIIBS. XII r. quod XII hv.) pondo argenti habuisse[*](habuisset hv. a. S.) apud exercitum ferocissimis gentibus oppositum scimus;[*](cfr. Plin. IX 39. XXXIV 9. (cfr. Cic. pro Mur. 36, 75. Val. Max. VII 5, 1).) lectos vero iam pridem mulierum totos operiri argento, quaedam[*](quae- dam ll. v quidem d.an pridem?) et triclinia. quibus argentum addidisse primus traditur Carvilius[*](caruilios V. -llios R.) Pollio[*](polio OD.) eques Romanus, non ut operiret aut[*](opere aut hv. a. B. operire B.) Deliaca[*](delicata Rhv. a. B.) specie faceret , sed Punicana[*](punica hv. a. H.); eadem et aureos fecit, nee multo post argentei Deliacos imitati sunt. quae omnia expiavit bellum civile Sullanum.[*]((cfr. Tertull. de pallio p. 119).) Paulo enim ante haec factae[*](factae BU. -ta rv.) sunt lances[*](lancer BU. -esque rv.) e[*](et VR.) centenis libris argenti, quas tune super CL[*](CL BS. clemens V. dem- R. quingentas din ras.hv.) numero fuisse Romae constat multosque ob[*](ob eaf B2dhv. adbeaf B1. habea R. ab ea V. .... ea O.) eas proscriptos[*](scriptos V.) dolo concupiscentium . erubescant[*](erube- scunt R.) annales, qui bellum civile illud talibus vitiis inputavere; nostra aetas fortior fuit. Claudii
principatu servus[*](feruof B1S.) eius[*](ei V.) Drusilianus[*](drusillanus d (?)hv. a. U(D).) nomine Rotundus, dispensator Hispaniae citerioris, quingenariam[*](quin- genariam BRhC. -neriam V. quinquagenariam dv. .... gente- nariam O. quingente- D. 3 cui—fuerat om.B.) lancem habuit, cui fabricandae[*](fabricandae dhv. -do (ortum ex -de) VRD.) officina prius exaedificata fuerat[*](cui dhv.cfr. XXXV 163. cum VR. quam D.), et comites eius octo ad[*](octo ad CCL BS. octo DCCCL rH. octo quinquaginta G. octingentas quinquaginta octauo (octo v) hv.) CCL libras[*](librarum d(?)hv. a. S.), quaeso, ut quam multi[*](multis B2.) eas conservi eius[*](conserui eius VRG. -ruienf B1. -ruif B2. -rui hv.) inferrent, aut quibus cenantibus?[*](cfr. Plin. IX 39. XVI 233. 66. 231. XIII 91.—Varro l. L. V 120.) Cornelius Nepos tradit ante Sullae[*](syllae Bv. a. Brot.) victoriam duo tantum triclinia[*](tricliniarum ae V. -aria dT.) Romae fuisse argentea, repositoriis argentum addi sua memoria coeptum. Fenestella, qui obiit novissimo Tiberii Caesaris principatu, ait[*](ait & BS. sed et hv. sed r.) et testudinea tum in usum venisse, ante se autem paulo[*](paullo B.) lignea, rotunda, solida nec multo maiora quam mensas[*](mensa R.) fuisse[*](fuiffem (-ffe B2) equidem B.), se quidem puero quadrata et conpacta aut acere operta aut citro[*](aut citro Bv. a citro (cytro Rd) rOd.) coepisse[*](coepisses O. cepisse d. ciepsisse R. cyepsise V.), mox additum argentum in angulos lineasque per commissuras, tympana vero se iuvene appellata, tum[*](appellata tum a BS. -llatum a OR. -llata dhv. apellatum V.) a stateris[*](stateres d. -ras v. a. S.) et lances, quas antiqui magides vocaverant.[*](Plutarch. Tib. Gracch. 2 p. 825.) Nec copia argenti tantum furit[*](furit BBrot. -ruit (P)H. fuerit rG. -rat hv.) vita[*](uitae hv. a. H.), sed valdius[*](ualdius BU. -lidius rv. cfr. XXXIV 178.) paene[*](poe- nae v. a. G.) manipretiis[*](manupr&iif B. -tium G. metii (-tu v) precium hv.cfr. XXXIV 37.), idque iam pridem, ut ignoscamus nobis. delphinos quinis[*](quinos O.) milibus[*](milibus uncis inclusit J.) sestertium[*](sestertium H(U). -iis (-is R) ll. v(SJ). sester... O.) in libras emptos C. Gracchus habuit, L. vero Crassus orator duos[*](duo V.) scyphos[*](scyhos V. scyos R.)
Mentoris artificis manu caelatos HS C???[*](c??? U(D). c ll. v(J). om.d.), confessus[*](comfeffuf B1. confessum U(JD) coll. II 68.) tamen est numquam iis[*](iif BS. his r. se his (iis v) hC.) uti propter verecundiam ausum. scimus[*](scimus (olim scriptumn fcīuf) ego. sicut ll. v(S). constat Bas. scitum coni. J.) eundem HS VI[*](VIBS. VI M O. sex V. sex millibus Rd(?)C. sex milia hv.) in singulas libras vasa empta[*](uafa empta Bhv. una emptalia r.) habuisse. [*](Liv. XXXIX 6, 7. XXXVII 59, 5.)Asia primum devicta[*](dedota R.) luxuriam misit in Italiam, siquidem L. Scipio in triumpho transtulit argenti caelati pondo[*](post (pro pondo) V.) mille[*](mille & ego. millia B1. milia B2. M rv.)et[*](??? D???. B.) CCCC[*](cccc BS. CCCCL rv(D).) et vasorum aureorum pondo[*](pondo cc (c v) milia hv. a. H.) MD [anno[*](anno—7 DLXV om.BSUJ.) conditae urbis DLXV]. at[*](at B2S. at nB1. om. rv(D). an at non (= nonne)?) eadem Asia donata[*](donata ll. H. doma- G. domi- hv.) multo etiam gravius adflixit[*](adfixit B1.) mores, inutiliorque victoria illa hereditas Attalo[*](talo B1.) rege mortuo fuit. tum enim haec emendi Romae in auctionibus regiis[*](regiis Rhv(U). -gif BVdS(D).) verecundia exempta est urbis anno DCXXII[*](DCXXXII B. DCXXVI hv. a. H. urbis anno DCXXII uncis incluserunt UJ.), mediis LVII[*](LVII VRdThH. liuii B. LVI V.) annis erudita civitate amare etiam, non solum admirari[*](admirati VR.), opulentiam externam, inmenso et Achaicae[*](acaciae V. -atiae R.) victoriae momento[*](monumenta R.) ad inpellendos mores, quae et ipsa in[*](in om.hv. a. S.) hoc intervallo anno urbis DCVIII parta signa et[*](dist. ego. cfr. XII 9. XXXV 106. XXXVI 111. 48. 83. XVII 216.) tabulas pictas invexit. ne quid deesset[*](deesse V. deesse V.),[*](cfr. Florus I 31, 5.—Val. Max. III 6, 6.) pariter quoque[*](quoque ego. que ll. v. (an cum? cfr. II 178. 229. XXX 39. 135).) luxuria nata est et Carthago sublata, ita congruentibus fatis, ut[*](ut & BdTS. ut ex V. ut Rv et- h.) et liberet amplecti vitia et liceret. petiere[*](petiere BH cum Lipsio. -tere r. peccare hv.) et[*](ex v. a. G.) dignationem[*](dignationem BH. -ne rv.) hine aliqui[*](alicui G.) veterum. C. Marius post victoriam Cimbricam cantharis potasse Liberi patris exemplo traditur, ille arator Arpinas et manipularis imperator.[*](mon. Ancyr. 4, 51. Suet. Aug. 52.—Appiani Mithr. 116.—cfr. Plin. supra § 40.) Argenti usum[*](usus (om. in) R. 2 temporum BS. in temp- rdTO. in hv.) in statuas primum divi Augusti temporum adulatione[*](adulatione (-nem v. a. H)temporum hv. a. S.) transisse[*](trafiffe B1. tranftuliffe B2.) falso existimatur. iam enim triumpho Magni Pompei reperimus translatam Pharnacis, qui primus regnavit in Ponto, argenteam statuam, item Mithridatis Eupatoris[*](eupatris R. -ri V.) et currus[*](curruuf B1D.) aureos argenteosque.[*](cfr. Senec. ep. XIII 1, 6. Stat. silv. I 5, 48.) argentum succedit aliquando et auro[*](aureo B.) luxu[*](luxu B. -xus hv. luctuf B. -cius r.) feminarum[*](eminarum Rd. aem- V.) plebis compedes[*](compedef Bhv. concedens r.) sibi[*](fibi BS. sibi ex eo rv(D).) facientium[*](facientum R.), quas induere aureas mos[*](mons V.) tritior[*](tritior B1VRdDal. tristior B2hv(U).) vetet[*](uetat hv. a. S.). vidimus et ipsi[*](et in ipsi VR.) Arellium[*](arellium BG. aureli- rB1. ualeri- B2. laleri- h. ial- v.) Fuscum motum[*](montum B1.) equestri ordine[*](ordinem B1.) ob insignem calumniam[*](calumniam om.VRB.), cum celebritatem[*](celebritatem B(Verc.)S. -ate rv.) adsectarentur [*](assectationem (B. expectarentur v) v. a. G.) adulescentium scholae, argenteos[*](argen- teof BS. ex argento rv.) anulos habentem. et quid haec attinet colligere, cum capuli militum ebore[*](ebore Bhv. bere R. hore O. bor V1. del.V2.) etiam fastidito[*](fastidio OdLugd. Dal.) caelentur[*](fcaelentur B1.) argento, vaginae catellis[*](catellif BS. catill- rOv(H). ba- B.), baltea lamnis crepitent, iam vero paedagogia[*](paedagogi B2. -ogis (praem. a) hv.a.G. cfr. 40.) in transitu[*](ad transitum hv. a. S.) virilitatis custodiantur argento, feminae laventur et nisi argentea solia fastidiant, eademque materia et cibis et probris[*](pro- prif B1.) serviat?[*](Quintil. inst. or. V 9, 14. Val. Max. IV 4, 3.) videret haec Fabricius et stratas argento mulierum balineas ita, ut vestigio locus non sit, cum viris lavantium! Fabricius, qui bellicos[*](bellicos OVRd. -cofof Bhv.) imperatores[*](imperat VR.) plus quam pateram et salinum habere ex argento vetabat, videret[*](uideref B.) hinc dona fortium[*](furtium B1.) fieri aut in haec[*](heu Bhv. hos V2. haec r.) frangi! heu mores, Fabrici nos pudet!
[*](Cic. Verr. IV 18, 38.) Mirum auro[*](auro BS. -rū r. in auro hv.) caelando neminem inclaruisse, argento multos. maxime tamen laudatus est Mentor[*](mentor Bhv. me- rito r.), de quo supra diximus. quattuor paria ab eo omnino[*](uasorum (pro omnino) Thiersch.) facta[*](7,127) sunt, ac iam[*](an at iam?) nullum extare dicitur Ephesiae[*](aepesi O.) Dianae templi[*](templum Bhv. a. H.) aut[*](aut ll. H. iacet hv.) Capitolini[*](capi- tolium hv. a. H.) incendiis[*](incendii B2.).[*](cfr. XXXIV 84. Paus. V 17, 4. I 28, 2. Athen. XI 19 p. 782b. Martial. ep. VIII 51, 1. Cic.Verr. IV 14, 32.) Varro se[*](se et S e coni. J. f& B. ex O. et rv.) et aereum signum[*](sinum Havet (revue de philol. VIII 2 (1885) p. 146).) eius habuisse scribit[*](fcribit BS. -ipsit rv.). proximi ab eo in[*](in BG. om. rv.) admiratione Acragas[*](agragaf (adgr- R1) B2VR.) et Boëthus[*](boetus Rv. a. C (item infra).) et Mys[*](mis R.) fuere. exstant omnium opera hodie in insula Rhodiorum, Boëthi apud Lindiam Minervam, Acragantis[*](acra- gantis dhv. agr- ll.) in templo Liberi patris in ipsa Rhodo Centauros [*](Bacchae Centaurique v. a. S.) Bacchasque caelati[*](chelati B.) scyphi[*](scyphis R. in scy- hv. a. S.), Myos[*](mios VR.) in eadem aede[*](aede et Thv. a. S.) Silenos[*](filenof BS. -nus rv.) et Cupidines[*](cupidine d. -do hv. a. G.). Acragantis[*](agragantif B. acragentis V.om.hv. a. G.) et venatio[*](uenatus dTH.) in scyphis magnam[*](magna fama dTv. a. G(H).) faram habuit[*](habuit BG(S). est d.om. rv(H).).[*](cfr. Plin. XXXIV 47. 71. XXXVI 36.—anthol. Gr. I 106, 16 (Planud. IV 248).—cfr. Plin. XXXIV 84. 85. 90. Athen. XI 19 p. 782b. Plin. XXXVI 33. XXXV 136. XXXVI 39. Cic. de div. I 36, 79. Plin. XXXIV 91.) post hos[*](hoc B.) celebratus est Calamis[*](calamif & BG. om. rv. et om. SJ.), et Antipatro qui[*](anti- patro qui ego. -ter quoq, BS(D). -ter quoque qui U. -ter quinque r. -ter quique d2in ras.hv.) Satyrum in phiala[*](pialū R.) gravatum somno conlocavisse [*](lac. egoindicavi; excidit Diodorus: cfr. XXXIV 85. Oehmichen stud. Plin. p. 161.) verius quam caelasse dictus est ..., Stratonicus mox Cyzicenus, Tauriscus[*](tauriscus haG. -icius d. -icus VRv. laurif cuif B.). item Ariston[*](afrifton B. auriston V1.) et Eunicus[*](eunicus aG. elin- B. un- rd. onychus hv.) Mitylenaei [*](mytileni d (-ne v. a. G). mityl- R. -til- Va.) laudantur[*](laudantur dhG(J). -datur BVRav(U).) et Hecataeus[*](ecataeuf B. haec ad eius R.) et circa Pompei Magni aetatem
Pasiteles[*](praxiteles hv. a. S. cfr. § 130.), Posidonius Ephesius [hedys], Thracides[*](Thracides Furtwängler in Fleckeiseni annal. 113, 508. cfr. Oehmichen stud. Plin. p. 160. hedyftrachidef BD. -atides S. haedistadices a. iedisthra- cides (-tra- R) VR. laedus stratites (-iates C)hv.), qui proelia armatosque caelavit, Zopyrus, qui Areopagitas[*](areo- phagitaf B1. argo- B2. aregopag- V. ariop- a.) et iudicium Orestis in duobus scyphis HS[*](HS ll. G. pondo hv.) |XII|[*](|XII| BJ.XIIGS. XII rv.) aestimatis. fuit[*](fecit (ad superiora relatum) U.)[*](dein hv. a. S.)[*](duae ll. v(Brot.). binae C.) et Pytheas[*](phytheaf B. pyteas Rd.), cuius II unciae[*](uinciae B.) $X$ X???[*]($X$. X??? BS. xx Vhv. x dTH.) venierunt[*](uenerunt B2.): Ulixes et Diomedes[*](diumede B1.) erant in phialae emblemate Palladium[*](pelladium B1.) subripientes . fecit idem[*](et idem etVR.) et cocos magiriscia appellatos parvolis potoriis et e[*](et e ego. sed e VRdhv. e BS.) quibus ne exemplaria quidem liceret exprimere; tam opportuna iniuriae subtilitas erat. habuit et Teucer crustarius[*](cruftariuf Bhv. om. rdTO.) famam, subitoque ars haec ita exolevit , ut sola iam vetustate censeatur usuque[*](ufuque BS. usque Vd. nusq; R. usque adeo hv.) attritis[*](attritef B1.-itę f B2.) caelaturis sic,ne[*](fic ne ego. cfr. XVII 154. XXX 108. 109. fi ne B. si nec U. ne rv(J).) figura discerni possit, auctoritas constet[*](constat VR.). —(Argentum medicatis aquis inficitur atque[*](adq, B1. atque (-uae V) etiam (aet- V) VRdhv. a. S.) adflatu[*](adflato VR.) salso,[*](Th. lap. 51. 40. Diosc. V 108. Cels. V 14.) sicut in[*](in om.VR.) mediterraneis[*](medi- terranif (medt- B1) B.) Hispaniae.)—In argenti et auri metallis nascuntur etiamnum[*](etiamnunc Vdv. a. G.) pigmenta, sil[*](fil BB. fit r. fic dVen. fit hv.) et caeruleum. sil[*](fil BC cum B. fit r. fit d. quod hv.) proprie limus est. optimum ex eo quod Atticum[*](anticum VR.) vocatur, pretium in pondo[*](post (pro pondo) V.del. C.) libras $X$[*]($X$ II (Gron.) H. XII ll. XXII h. (X. XII B). XXXII v.) II; proximum marmorosum[*](mor- morofum B1. marmoro sub VRd. -rosum sub hv. a. H) dimidio Attici pretio.
tertium genus est pressum,[*](Vitruv. VII 7, 1 (Veget. mulom. V 26, 3. VI 28, 31). VII 3, 10.) quod alii[*](ali V.) Scyricum[*](scyricum hv(S). sty- (fti- B1) ll. sy- H.) vocant, ex insula Scyro[*](scyro hv (S). fty- B. ty- r. sy- H.), iam et ex Achaia[*](acaia B1.), quo[*](& BS. quod r. quidem d. quidem et hv (an recte?).) utuntur ad[*](ac B1.) picturae umbras, pretium in libras[*](libra Vd.) HS bini; dupondiis[*](dupondif B1D. dip- B2v. a. H. dupundius V.) vero detractis[*](tractif B.) quod lucidum vocant, e Gallia veniens. hoc autem et Attico ad lumina utuntur, ad[*](ad lumina utuntur ad Bhv. adluminatui r.) abacos non nisi marmoroso , quoniam marmor in eo resistit[*](refti- tit B.) amaritudini calcis. effoditur et ad xx ab urbe lapidem in montibus; postea uritur pressum appellantibus qui adulterant. sed esse falsum exustumque, amaritudine apparet et[*](et om.hv. a. S.) quoniam resolutum in pulverem[*](puluere VdaO.) est.[*](cfr. Plin. XXXV 42.) sile pingere instituere primi Polygnotus[*](poly- gnota sed VR.) et Micon, Attico[*](attica B2.) dumtaxat. secuta aetas hoc ad lumina usa est, ad umbras[*](umbram B1.) autem Scyrico[*](scyrico v(S). sty- ll. sy- hH.) et Lydio[*](lydo R.). Lydium[*](ludium B.) Sardibus emebatur, quod nunc omittunt[*](omittunt RaBrot.cfr. XXXI 107. XXXVI 69. ommitunt d. ommutuit BVD. obmut- hv(S).).[*](Diosc. V 106. Vitruv. VII 11, 1. Th. lap. 55.) Caeruleum harena est. huius genera tria fuere antiquitus: Aegyptium[*](aegypt' R.) maxime[*](maxime BS. quod ma- rv(D).) probatur[*](probatum BSJ.); Scythicum[*](fcithicum B.)mox[*](mox ego. cfr. 156. hoc ll. v. an potius umore, ut XXXV 187 (vel natiuum hoc e Theophr.)?) diluitur facile et, cum[*](& cum BS. cum r. cumque hv.) teritur[*](facile—teritur om.R.), in quattuor colores mutatur, candidiorem nigrioremve et crassiorem tenuioremve [*](& (om.hv)craffiorem tenuioremue (-que B) Bhav(S), om. rH.); praefertur huic etiamnum[*](etiamnum hv. -unc ll. J.) Cyprium. accessit his Puteolanum et Hispaniense, harena ibi confici[*](con- ficio R.) coepta. tinguitur autem omne[*](omni V. om???ia R.) et in sua[*](et in fua ll. v. an cum ifati (fua orto e fau=fati)? de mendo cfr. XXVI 39, de re XX 59. (XXII 2). Diosc. II 215.) coquitur herba bibitque sucum. reliqua confectura eadem quae chrysocollae.
Ex caeruleo fit quod vocatur lomentum,[*](cfr. Plin. XXXV 49.—Vitruv. VII 11, 1. Isid. XIX 17, 14.) perficitur id lavando terendoque[*](terendoque B(a?)S. -oue rv.). hoc est caeruleo candidius[*](candiduf B1.). pretia eius $X$ X[*]($X$ x H.. xx ll. x dT. XXIII hv.) in libras[*](libra Vrav. a. C.), caerulei $X$[*]($X$ VIII H. XVIII ll.hv. VIII dT.) VIII. usus in creta; calcis inpatiens. nuper accessit et Vestorianum[*](nestorianum hv.a. H.), ab auctore[*](actore V. ha- R.) appellatum. fit[*](& (pro fit) B.) ex Aegyptii[*](aegypti BVD.) levissima parte; pretium eius in libras[*](in libras om.VRdTS.) $X$[*]($X$ i H. xi ll. x. xi Brot. XL hv.) I. idem[*](ideo B. id est R.) et Puteolani usus, praeterque[*](praeter q.??? B2.) ad fenestras;[*](cfr. Plin. XXXV 46. (Diosc. V 107).—Vitruv. VII 14, 1. Diosc. V 106.) cylon[*](cylon BS. cyllon dT. cylonon V. cynolon R. cyanon Brot. e coni. Durandi. coclon h. coelon V.) vocant.—Non pridem adportari et Indicum coeptum est, cuius pretium $X$[*]($X$ VII S. XVII ll. XVIII dT. x. VIII H. XVII in libras hv.) VII. ratio in pictura ad[*](avt (pro ad) B2.) incisuras[*](incifura B.), hoc est umbras dividendas[*](diuidenda (-eda V1) sublimine VR.) ab lumine.— Est et vilissimum[*](uiliffimum BG. util- rdTO. subtil- hv.) genus lomenti, quod[*](quod BhS. quondam r. ....dam O. quidam B. quod dant v.) tritum[*](adtritum B2D. trit.. O.) vocant[*](uocant B(ad?)B.om. rhv (in horum archetypo videtur scriptum fuisse quoduocant tritum; inde quondam tritum).), quinis assibus aestimatum.
Caerulei sinceri experimentum in carbone ut flagret; fraus viola arida[*](arida B1.) decocta in aqua sucoque per linteum[*](lintium B1. lenteum R (fere semper).) expresso in cretam Eretriam. vis in medicina ut purget ulcera; itaque et emplastris adiciunt, item causticis. teritur[*](interitur R.)[*](dist. ego coll. Diosc.) autem[*](autem om.hv. a. H.) difficillime[*](diffi- cillime fil (ffil B1) BC. -llime sile hv. -llime dT. -lem est r.).[*](Diosc. V 108.)—Sil in medendo leniter[*](leuiter hv. a. S.) mordet adstringitque[*](acftringitq, B1. asft- B2.) et[*](& Bhv. om. r.) explet ulcera. uritur in fictilibus , ut prosit.
Pretia rerum, quae usquam posuimus, non ignoramus alia aliis[*](in allis hv. a. S.) locis esse et omnibus paene mutari annis[*](mutari annif BS. annis mut- rv(D).), prout navigatione[*](nauigationes hv. a. S.) constiterint[*](constituerint VRd.) aut ut[*](ut om.R.) quisque mercatus[*](mergatuf B1. mercatus—4 aliquis om.R.) sit aut aliquis praevalens manceps[*](mancipiif B2.) annonam flagellet, non obliti Demetrium a[*](a BG. om. rv. ) tota Seplasia[*](feplafia BG. s& lasia r. sell- a. hellade B. -dia v.) Neronis principatu accusatum apud consules; poni tamen necessarium fuit quae plerumque erant[*](erat B.) Romae, ut exprimeretur auctoritas rerum.
[*](cfr. Isid. XV 5, 3. Paul. Diac. s. v. dirutum aeire (p. 69).) Proxime dicantur aeris metalla, cui et in usu proximum[*](proxime BaG(S). -mo Re corr. -ma VdThv(H).) est pretium, immo vero ante argentum ac paene etiam ante aurum Corinthio, stipis[*](ftipif Bhv. stirpis r.) quoque auctoritas, ut diximus. hinc aera[*](aerea B1.) militum, tribuni aerarii[*](aerari B1D.) et aerarium,[*](33,43,138) obaerati[*](oberrati Va.), aere[*](et aere R(?)H. ab aere hv.) diruti[*](dicti hv. a. H.). docuimus quamdiu populus Romanus aere tantum signato usus esset: et[*](sit. sed et H.) alia[*](alia re ego. alia ll. v. alta coni. J. an potius alio, ut XIV 145, vel alias?)re vetustas[*](33,42 sqq.) aequalem urbi auctoritatem eius declarat[*](declar& Rd. -raret VTh(v. a. H praem. cum).), a rege Numa[*](regnum a B.) collegio tertio aerarium[*](aerarium BS. -iorum rv(D).) fabrum instituto[*](inftitutof B.).
[*](cfr. Plin. infra § 100. 117. Isid. XVI 20, 2. 3. Aristot. h. a. V 19 § 106 p. 552b. Antig. hist. mir. 84 (90).) Vena quo dictum est modo foditur[*](effoditur hv. a. S.) ignique[*](dignique B.) perficitur . fit et e lapide aeroso, quem vocant cadmean[*](cadmean B1J. -mian B2. -meam rS. -miam hv. cfr. § 4. 100.), 32,[*](32,95 sqq) celebri trans[*](celebri tranf BS. -ritas rv.) maria[*](maria BTS. -iam Va. in aria R. in asia dv.) et quondam in Campania, nunc[*](nunc & BS. nunc rv(J).) et in Bergomatium[*](bergomatium Bv. perg- r.) agro extrema parte Italiae; ferunt[*](italiam efferunt R.) nuper etiam[*](& Bahv. om. r.) in Germania provincia repertum.