Naturalis Historia
Pliny, the Elder
Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor
[*](Mela II 74. MCap. VI 634. (cfr. Sol. 21, 1. MCap. VI 635 extr.).) Narbonensis provincia appellatur pars Galliarum quae interno mari adluitur, Bracata[*](braccata o) antea dicta, amne Varo ab Italia discreta Alpiumque vel saluberrimis Romano imperio iugis, a reliqua vero Gallia latere[*](latere AF2E2ov. -ri (-ris R) r) septentrionali montibus Cebenna[*](gebenna ova.S) et Iuribus[*](uribus A. iugeribus E1o. iura (B2)C. urbibus va.B. cfr. XVI 197. IV 105 extra.), agrorum cultu, virorum morumque[*](que om.Rdo) dignatione, amplitudine opum nulli[*](nulla ei o) provinciarum postferenda[*](potest ferenda A. praefe- Eao) breviterque Italia verius quam provincia.[*](Mela 11 84. 81. 75 extr.) in ora regio
Sordonum[*](sordonum AE2dS. -dinum (sar- R2) r. sardonum v. cfr. Mela) intusque Consuaranorum, flumina Tecum[*](tecum DFEaG. tetum ARdD. technum v. telin vel tichin B e Mela), Vernodubrum , oppida Illiberis[*](illiberis B e Ptol. cfr. II 244 (ex Arternid.). illisebere Rav. -rre d. eillisaebere (illi- F2) DFE1. eliseberae AE2. eli- berrae Mela (prob. M Ptp. 240a)), magnae quondam urbis tenue vestigium, Ruscino Latinorum, flumen Atax, e Pyrenaeo Rubrensem[*](rubraensem E2. rubre nrea. -brae nrae DE1. ru???p???e???s???ē F. rubresum Be Mela) permeans lacum, Narbo Martius[*](larbo nar- tius DFRE1a) Decumanorum colonia XII p. a maria distans, flumina Araris[*](arauris H e Mela), Liria[*](liria AF2v. libria (lyb- a) r). oppida de cetero rara praeiacentibus stagnis:[*](Mela II 76. 80. 79. 80. MCap. VI 635.) Agatha quondam Massiliensium et regio Volcarum[*](nulcarum FRa) Tectosagum[*](tectum (tecum a) sagum (agum Da) DFRE1a) atlque ubi Rhoda Rhodiorum fuit, unde dictus multo Galliarum fertilissimus [*](feruidissimus D2cum Sieglino. sed cfr. M Cap.) Rhodanus amnis, ex Alpibus se rapiens per Lemannum lacum segnemque deferens Ararim[*](ararim Raov. -rem rD) nec minus se ipso torrentes Isaram et[*](et AF2E2ov (J). om.rS) Druantiam[*](druan- tiam (tru- F) ll.D. druen- B. truen- v). Libica[*](libica dBrct. lyb- rD. libyca v. cfr. § 124 init.) appellantur duo eius ora modica, ex his alterum Hispaniense, alterum Metapinum , tertium idemque amplissimum Massalioticum[*](massalioticum F2V. masa- F1. -iaticum (massa- E2) R2E. -icoticum r). sunt auctores et Heracleam oppidum in ostio Rhodani fuisse. [*]((15) cfr. Sol. 2, 53. — (15-17) Mela II 78. — (246, 1. 2) Mela II 77.)ultra fossae ex Rhodano, C. Mari opere et nomine insignes[*](insignes H. -ni AF2. -ne rv (cum seqq. iunctum)), stagnum Mastromela[*](mastromela RD. ast- rv. mastram- H e St Byz. p. 448), oppidum Maritima Avaticorum[*](abaticorum AD1. auari- va. B. cfr. Mela et Ptol. II 10,5), superque Campi Lapidei, Herculis proeliorum memoria, regio Anatiliorum et[*](et Aa3v. om.r) intus Dexivatium[*](dexiuatium (Robiet) D2coll. CIL XII n. 1062-64. dexuia- AD1. dexuuia- J. -ticum r desuuiatium v) Cavarumque; rursus a mari Tricorium et intus Tritollorum[*](tritullorum a. tricoll- Ddva.D) Vocontiorumque et Segovellaunorum , mox Allobrogum. at in ora Massilia Graecorum Phocaeensium[*](phoceensium E. phocen- r) foederata, promunturium Zao[*](zao (za A) ll. H. del. G. nomine B. zoa v), Citharista portus, regio Camactulicorum[*](camactulicorum AJ. camattu- r. camatull- G), dein Suelteri supraque Verucini. [*]((4) Mela II 77. — (8) Mela II 76.) in ora autem Athenopolis Massiliensium, Forum Iuli Octavanorum[*](octauianorum R2E2) colonia, quae Pacensis appellatur et Classica, amnis nomine[*](nomine (nie) ego. ine DF1. sine a. iue T. siue v. inde D. in ea rB) Argenteus, regio Oxubiorum[*](oxubiorum AG. oxib- Eadv. oxyb- rC) Ligaunorumque, super quos Suebri[*](uebri R1. suetri R2G), Quariates, Adunicates. at in ora oppidum [*](uarum DF1E1a1) Latinum Antipolis, regio Deciatium, amnis Varus, ex Alpium monte Caenia[*](cenia Rd. sce- a. cema B(H).acema G) profusus.[*]((10-13) Mela II 75.) In mediterraneo coloniae Arelate Sextanorum, Baeterrae [*](baeterrae AD. bet- rv(H). bliterae B) Septimanorum, Arausio Secundanorum, in agro Cavarum Valentia, Vienna Allobrogum. oppida Latina Aquae Sextiae Salluviorum[*](sallubiorum Ava.B. salyorum B.an salluiorum? cfr. § 47.124), Avennio[*](auennio AJ. -enio v. -eninio R2. -enninio E2. -entinio (-nia R1) r) Cavarum, Apta Iulia Vulgientium[*](uulgientium AE2v. uulge- r), Alebaece Reiorum[*](alaebaece reiorum (raei- AD1) AD. alebece (-cae DFE) reiorum (regi- a) rH. -ceriorum v. (Aliboeci coni.M Pt p. 246a. cfr. CIL XII p. 931)) Apollinarium, Alba Helvorum, Augusta Tricastinorum[*](tricastinorum Adv. -trinorum r), Anatilia[*](ana- tilia B. aba- Av. aua- r), Aerea[*](aerea B(J) e Strab. III p. 185. -ria C. erea AR. arear F. area rv), Bormani[*](bormani AD. -niani F2. -manni rH. -ico v), Comani[*](comani (cum- A1. comanni F2) cabellio AF2D. comacina (mac- v) bellio rv. macina (marc- Dal. comae- H. comaci S) cabellio B), Cabellio, Carcasum Volcarum[*](uolcarum B. uulga- ll.v) Tectosagum, Cessero, Carbantorate[*](carbantorate AD2 -the v. -niorate r. Carpentoracte B. cfr. CIL XIIp. 147) Meminorum , Caenicenses, Cambolectri qui Atlantici cognominantur ,[*]((247, 1-4) Mela II 75. — Agrippa fr. 4 R. MCap. VI 634 extr. Dim. 21. Die. 1, 7.) Forum Voconi, Glanum Libii[*](li- bii ll. Liui v. cfr. M Pt p. 244b), Lutevani[*](lutebani AD1) qui et
Foroneronienses, Nemausum Arecomicorum, Piscinae[*](piscenae va.D), Ruteni, Samnagenses[*](samnegenses R.om.A. sanag- va. D. samna gens est DEa), Tolosani Tectosagum Aquitaniae contermini, Tasgoduni[*](tasgoduni (tasco- P) D. atasg- (-goni E) ll. tasconi H. -odunitarii (-ani B) v), Tarusconienses[*](tarusconienses (P)H. -cononienses ARD1. tarū cononi- (-cuno- Ea) r. cononienses v), Vmbranici, Vocontiorum civitatis [*](uasgo AF2v a.B) foederatae duo capita Vasio et Lucus Augusti, oppida vero ignobilia XVIIII, sicut XXIIII Nemausiensibus[*](nemausensibus Ava. G(D)) adtributa. adiecit formulae Galba Imperator ex Inalpinis Avanticos[*](auan- ticos a3B coll.Ammiano XV 11, 12. aca- AF. aga- r) atque Bodionticos[*](bodion- ticos (od- A) H. -tios r. -iuntios v. ebroduntios B. bolionticos M Pt p. 246b), quorum oppidum Dinia. longitudinem provinciae[*](prouinciae— latitudinem om.R) Narbonensis CCCLXX[*](CCLXX d(?) Dal.) p. Agrippa tradit, latitudinem CCXLVIII[*](CCXLVIIII R1. CCCXLVIII Die. -VIIII R2).[*](Mela II 59. (58). MCap. VI 637. 638. 639. Die. 1, 9.) Italia dehinc primique[*](primi- que Av. -murnque r Dic.) eius Ligures, mox Etruria, Vmbria, Latium, ibi[*](ubi Rd(?)va.J) Tiberina ostia et Roma, terrarum caput, XVI p. intervallo a mari. Volscum[*](uolscum J. -corum v. uul- (-corum F2) ll) postea litus et Campaniae, Picentinum inde ac Lucanum Bruttiumque, quo longissime in meridiem ab Alpium paene[*](fine (pro paene) H cum P) lunatis iugis in maria excurrit Italia. ab eo Graeciae ora, mox Sallentini [*](salentini ll.va.D. cfr. II 226), Poeduculi[*](poeduculi D. ped- DFRaDic.v. pudic- A. pedic- C. cfr. § 102), Apuli, Paeligni[*](peligni ll.va.D ferentani F2a. freniani DRDic.), Frentani, Marrucini, Vestini, Sabini[*](abini a1Dic.om.R1), Picentes, Galli[*](galli um om.R), Vmbri, Tusci[*](etrusci d(?)va.G(H)), Veneti, Carni, Iapudes[*](gapudes R. lap- Die. iapides (-pydes S) va.D), Histri, Liburni. nec ignoro ingrati ac segnis animi existimari posse merito, si obiter[*](si obiter AD. ria obi- R1. si breuiter (brebi- D2F. brea obi- D1) rv) atque in transcursu ad hune modum dicatur terra omnium terrarum alumna eadem et
parens, numine deum electa quae caelum ipsum clarius faceret, sparsa[*](parsa DF1. passa R1) congregaret[*](congregare DF1a. -ri R) imperia[*](imperii a DR1a. -rii F1) ritusque molliret[*](moliret F2a2. -ire DF1R1. -ir a1) et tot populorum discordes[*](discordis F1. -disque Da) ferasque[*](fereasque DR1a) linguas sermonis commercio contraheret ad[*](ad Av(S). om.rH) conloquia et humanitatem homini daret breviterque una cunctarum gentium in toto orbe patria fieret. sed quid agam? tanta nobilitas omnium locorum, quos[*](quos om.Rp. (pro interrog. accepit H)) quis attigerit, tanta rerum singularum populorumque [*](lac. ego in- dicavi; excidit fere inmensa: cfr. § 67) claritas tenet[*](terret Sabell.). urbs Roma vel sola in ea, .... et digna iam tam[*](iam tam ego. tam iam AS. etiam rv. tam G(D)) festa cervice facies, quo tandem narrari debet opere? qualiter Campaniae ora per se felixque illa ac beata amoenitas, ut palam sit uno in loco gaudentis opus esse naturae?[*]((13) Sol. 2, 2. 3. — § 42: (24) cfr. Plin. II 30. 55.) iam vero tota ea[*](tanta ea R(?) H. sed cfr. v.18) vitalis ac perennis salubritas , talis[*](salubritas talis AF2S(D2). -itatis (-ita??? F1) rv. -itas J) caeli temperies[*](temperiaes R2. -riae R1. -ri??? F1. -ria est D. -rie est a. -ries est dava.H), tam fertiles campi, tam aprici colles, tam innoxii saltus, tam opaca nemora, tam munifica silvarum genera, tot montium adflatus, tanta frugum vitiumque et olearum fertilitas, tam nobilia[*](tam nobilia Av. tanta nob- r) pecudi[*](pecu- dum R2S. -cori d(?)v) vellera, tam opima tauris colla, tot lacus, tot amnium fontiumque ubertas totam eam perfundens, tot maria, portus[*](an marium portus?), gremiumque[*](gremiorumque R2. germinu- DF1a. geminu- R1) terrarum commercio patens undique et tamquam iuvandos[*](ad iuuandos F2dR2ava.S (D2). adiuu- ad DF1R1) ad mortales ipsa avide in maria procurrens! neque ingenia ritusque ac viros et lingua manuque superatas commemoro gentes. ipsi de ea iudicavere Grai[*](gra R. graeci dva.S), genus in gloriam sui[*](suam A(?)va. S (J)) effusissimum, quotam partem ex ea appellando Graeciam Magnam! nimirum id, quod in caeli mentione fecimus, hac quoque in parte faciendum est, ut notas quasdam et pauca sidera attingamus. legentes tantum quaeso[*](queso F. quo so a1. quo se DRa2) meminerint ad singula toto orbe edissertanda[*](edissertanta D. -ri tanta a. -tata R. disserenda d2T. ediss- va S) festinari.[*](Sol. 2, 20. MCap. VI 639. — (7) Mela II 58. — Sol. 2, 23. MCap. 1. 1. Div. 9. Dic. 1, 10.) Est ergo folio maxime querno adsimulata[*](adsimilata ava.G(J)), multo proceritate amplior quam latitudine, in laevam se[*](laeua se J. leua sē A. -ua se D1F2aG. -ua re D2dT. -ua???e F1. laeuas R1. -uo se R2v (S)) flectens[*](fectenti F2) cacumine et Amazonicae figura desinens parmae, ubi a medio excursu Cocynthos[*](cocynthos AD. -cinthos B. cynthos r v. cfr. § 95. Polyb. II 14,5) vocatur, per sinus lunatos duo cornua emittens, Leucopetram dextra, Lacinium sinistra. patet longitudine ab Inalpino[*](alpino Rava.J. -nos DFdT) fine Praetoriae Augustae per urbem Capuamque cursu meante Regium oppidum, in umero[*](in umero Rv. nu- A. innu- r) eius situm, a quo veluti cervicis incipit flexus, decies centena et viginti milia passuum, multoque amplior mensura fieret Lacinium usque, ni talis obliquitas in latus degredi[*](degredi AD. dig- r Dic. v) videretur. [*](Sol. 2, 23. MCap. VI 639. 640. Div. 9. Die. 1, 10.) latitudo eius varia est, quadringentorum decem milium inter duo maria Inferum et Superum amnesque Varum atque Arsiam, media[*](media dS (sc. longitudo, cfr. § 53 init.). -iae B. -iam rv) autem[*](autem AR2S. atque rv) ferme circa urbem Romam ab ostio Aterni[*](alterni DFRa) amnis in Hadriaticum mare influentis ad Tiberina ostia CXXXVI, et paulo minus a Castro Novo Hadriatici maris Alsium[*](alpium DFRava.B. -ini d2) ad Tuscum aequor, haud ullo in[*](in om.G. inde H) loco CC latitudinem[*](latitudine a. in -dinem F2R(?)va.S) excedens. universae autem ambitus a Varo ad Arsiam[*](arsiam d2a2pv. -ium DFd1R2a. arium R1. ursium A)XX, XLVIIII[*](XXXLVIIII D cum Momms. ad Sol. 2,23.XXX. LVIIII RH. -LVIII DFapv.XXI. XLVII A) p. efficit.[*](MCap. VI 639.) abest a circumdatis
terris Histria ac Liburnia quibusdam[*](quibus DF1Ra) locis centena milia, ab Epiro et Illyrico quinquaginta, ab Africa minus ducenta, ut auctor est M. Varro, ab Sardinia centum viginti milia, ab Sicilia MD, a Corcyra[*](corcira a. corsica va.G(H)) minus LXXX, ab Issa[*](ista DFR2a) L???. incedit per maria caeli regione ad meridiem quidem, sed, si quis[*](qui (om. id) DR1aS. quis??? F2) id diligenti subtilitate exigat[*](hoc exigat F2), inter sextam horam primamque brumalem.Nunc ambitum eius urbesque enumerabimus, qua in re praefari necessarium est auctorem nos Divum Augustum secuturos discriptionemque[*](descriptionemque R2dava. D (item § 49)) ab eo factam Italiae totius in regiones XI, sed ordine eo, qui litorum tractu fiet[*](fieret D2Fa. fle- D1); urbium quidem vicinitates oratione[*](eorum ordinatione DFRa) utique praepropera[*](propropera R1. pro- pera Fda) servari non posse, itaque interiore parte[*](parte AS. in pa- F2a2v (D2). exin (et in F1) pa- rD) digestionem in litteras eiusdem nos secuturos, coloniarum mentione signata, quas ille in eo prodidit numero. nec situs originesque persequi facile est, Ingaunis[*](incaunis Aa) Liguribus — ut ceteri omittantur — agro tricies dato.[*](init.: Mela II 72. 76.)
Igitur ab amne Varo Nicaea[*](nicaea oppidum d(?)va.J) a Massiliensibus conditum , fluvius Palo[*](palo AD1R1J. pado D2FR2v (H). -dos a. -dus C. paulo Brot.), Alpes populique Inalpini[*](inalpini B. -nis ll.v) multis nominibus, sed maxime Capillati, oppido[*](oppidu G) Vediantiorum civitatis Cemene- lo[*](cemenelo Momms. CIL V p. 916. cfr. XII n. 3. -enilo D. gem- AJ. gemellino r. -Ilio v. ce- menelion B (Brot.). cemel- Bas.), portus Herculis Monoeci[*](menoechi DFRa), Ligustina[*](ligustana A. -tiana a. -tica va.S) ora. Ligurum celeberrimi ultra Alpes Sallui[*](salui FdRav. salyi B. salluuii H. cfr. § 36), Deciates[*](deciates RH. -I???ates F1. dicia- F2. -tis A. deceates Ddv. decia a.cfr. § 35), Oxubi[*](oxubi AF2D1?)G(Brot.). moxubi rv. oxybii B (H)), citra Veneni, Turri[*](turri soti D2It.p. 36 coll. Momms. CIL V p. 906. esturri soti AD. -uri soti F2in ras. va. B. -uris orti J. ē. turris oti (otti a) r. et caturgis (-rigibus C) orti B coll. § 136),
Soti, Bagienni[*](bagienni v. uag- AG. -geni B. bagiensi r. cfr. § 117.135 binbelli AJ. bimb- r H. uib- B), Statielli, Binbelli, Maielli[*](macielli A. mage- R(?)va. D), Caburriates[*](caburriates D2(Herm. XXIp. 535). cub-AD1. cuburi- RJ. eub-rv), Casmonates, Velleiates[*](uelleiates (-tis A) AF2J. ueleia- Brot. uelieia- DF1. ue- lie???tes R. -itates a. -iates v. cfr. § 116. VII 163) et quorum oppida in ora proxime[*](proximae FR. -ma va. Brot. (S)) dicemus.[*]((4-6) Mela II 72.—) flumen Rutuba[*](riatuba R1. rutauba DF1a), oppidum Album[*](albium (item 4)va.J) Intimilium, flumen Merula, oppidum Album Ingaunum, portus Vadorum[*](uadum va.Brot.(S)) Sabatium, flumen Porcifera, oppidum Genua, fluvius Fertor[*](fertor AJ. -ritor F2a3v. -rior r), portus Delphini, Tigulia intus[*](tigulia (fig- A. tigullia Brot.) intus Av. -Ilia S. -ultias D2R1. -Itas a. -Itia R2. -urtias D1. -ia ac d. digultias F.cfr. Niss. It. IIp. 146), Segesta[*](regesta DFR1a . et feg- A (?) Brot. (J)) Tiguliorum[*](tigul- liorum ll. Brot.), flumen Macra[*](magra d2. agra DFd1a), Liguriae finis. a tergo autem supra dictorum omnium Appenninus mons Italiae amplissimus, perpetuis iugis ab Alpibus tendens ad Siculum fretum. ab altero eius 49 latere ad Padum amnem Italiae ditissimum omnia nobilibus oppidis nitent, Libarna, Dertona colonia, Iria, Vardacate[*](tria DRa nardacate AJ. -agate CIL Vn. 4484. bardeccate DR1. -ecate R2a. -tae F. -erate dv), Industria, Pollentia[*](pollentia AF2v.om.r), Carrea[*](carrea aTv. -eo DFRE. correa AD. cfr. CIL Vp. 848 et n. 7496) quod Potentia cognominatur, Foro Fulvi quod Valentinum, Augusta Bagiennorum[*](bagienno- rum F1v. baci- Dd. bati- R. paci- a. uagi- rG), Alba Pompeia, Hasta[*](asta dva. J. cfr. XXXV 160), Aquis Statiellorum. haec regio ex discriptione Augusti nona est. patel ora Liguriae inter amnes Varum et Macram CCXI[*](CCXII R) p.[*]((19) Sol. 2, 7. Fest. p. 355. Serv. Aen. X 164. Isid. or. XIV 4, 22.—(252, 2) Mela II 72.) Adnectitur septima[*](in septima in F1dTRa. septimae in va.S. an ei septima in?), in qua Etruria est ab amne Macra, ipsa mutatis saepe nominibus. Vmbros inde exegere antiquitus Pelasgi, hos Lydi, a quorum rege Tyrrheni[*](tyrrheni F2v. -rreni S. -renni DF1Ra. -reni A), mox
a sacrifico ritu lingua Graecorum Tusci[*](thusci v a. Brot. (J) ob verbumθύειν) sunt cognominati. primum Etruriae oppidum Luna, portu nobile, colonia Luca a mari recedens propiorque Pisae inter amnes Auserem et Arnum, ortae a Pelopidis[*](pelopidis (Momms. ad Sol. 2,7) D. -ope pisisque ll.v) sive a Teutanis[*](Atintanis G), Graeca gente. vada Volaterrana, fluvius Caecina[*](caecina DFD. cec- rv (J). -nna dG), Populonium, Etruscorum quondam hoc tantum in litore.[*]((8. 9) Mela II 72. — (10. 12) Sol. 2, 7, MCap. VI 642. — Cato fr. 47 (Peter fragm. hist. Rom. p. 50).) hinc amnes[*](amnis F1Ra) Prile[*](pile D2Fa. bi- D1. prille va.S), mox Vmbro, navigiorum capax, et ab eo tractus Vmbriae portusque Telamo, Cosa Volcientium[*](uolciensium R. uoltientium DF1. uolgi- AF2) a populo Romano deducta, Graviscae, Castrum Novum, Pyrgi[*](pyrgi AF2v. -ge DRa. -go F1), Caeretanus amnis et ipsum Caere intus m. p[*](m.p. ARdv. imp. DF. impr. a). VII[*](VII A.om.D1. IIII rv), Agylla a Pelasgis conditoribus dictum, Alsium, Fregenae[*](fregenae AG. phr- B. pregne (prae- D. -nae F) r. phr- v), Tiberis amnis a Macra CCLXXXIIII p. intus coloniae Falisca, Argis orta, ut auctor est Cato, quae cognominatur Etruscorum, Lucus Feroniae[*](feroniae G. foro- A. colo- (-nie a. -ne R) r. -nia v), Rusellana, Seniensis, Sutrina[*](sutrina AF2(B) G. uricina R2. tric- R1. trit- r. cirtona v). de cetero Arretini[*](arrentini A. arent- (ter) rva.B (item §53. 54)) Veteres, Arretini[*](aretini A) Fidentiores, Arretini[*](fidentiores arretini om.A.iteravitF1. (fidenates corr.F2)) Iulienses, Amitinenses, Aquenses cognomine Taurini, Blerani, Cortonenses[*](cortonienses AF2. carto- F1va. B. cor- tori-D), Capenates, Clusini Novi, Clusini Veteres, Florentini[*](fluentini (-tim R1) DF1Rava. H) praefluenti Arno[*](arno A d2v. aruo r2. ardo (arido F2) r) adpositi, Faesulae, Ferentinum, Fescennia, Hortanum, Herbanum , Nepet[*](nepet AG(J). -ta B(S). nepte R2p. -pe R1v. -peir r), Novem Pagi, Praefectura[*](praefecturae DF1Ra1pva. G) Claudia Foroclodi, Pistorium, Perusia, Suanenses, Saturnini qui ante[*](ante ll.v(S). -tea H(J)) Aurini[*](20. 253, 1 aurini (-inini va.J) uocabantur AF2v. urini (urim R) uocantur r) vocabantur, Subertani[*](sudertani B), Statonienses[*](statonienses ego coll. II 209. XIV 67. XXXVI 168. Varro r. r. III 12, 1. (Niss. It. IIp. 335). -tonenses D. ???ca- AF2. statones RB. sca- rv), Tarquinienses[*](tarquinienses - 2 uetulonienses AF2v. om.r), Tuscanienses , Vetulonienses[*](uertulonienses AF2v a. B), Veientani[*](ueientani F2C. ucien-A. uenien- r. ueren- v), Vesentini[*](uesentini C. asent- a. esent- (-tani Rp) rv. uas- B. uis- Momms. CIL XI p. 444), Volaterrani, Volcentani[*](uolcentani D. uolge- A. -tini F2. uolce- H. om.rv) cognomine Etrusci, Volsinienses[*](uolsienses Rd. -sis DF1a). in eadem parte oppidorum veterum nomina retinent agri Crustuminus, Caletranus.Tiberis, antea Thybris[*](thybris AS. tyb- Rdv(L). tib- rC(Brot.)) appellatus et prius Albula, e media fere longitudine Appennini finibus Arretinorum profluit[*](profluit AFv. -luū Da. -luuiū R1. prope fluit R2), tenuis primo nec nisi piscinis corrivatus emissusque navigabilis, sicuti Tinia[*](tinia B(J). timia ARaH. tymia r. tinna v) et Clanis[*](clanis P e Strab. V p. 235. gla- (-nes R) ll.v) influentes in eum, novenorum[*](nouorum DFa) ita conceptu dierum, si non adiuvent imbres. sed Tiberis propter aspera et confragosa ne sic quidem, praeterquam trabibus verius quam ratibus, longe meabilis fertur[*](que om.DFa), per CL p. non procul Tiferno Perusiaque et Ocriculo [*](ocricolo DFa. hoc- R. otriculo va. G) Etruriam ab Vmbris ac Sabinis, mox citra XVI[*](XIII F1dava.S) p. urbis Veientem agruma Crustumino, dein Fidenatem[*](fidenate DFRava. G) Latinumque a Vaticano dirimens. sed infra[*](intra FRava. G) Arretinum Clanim[*](clanim AVerc. gla- r v(C)) duobus et quadraginta fluviis auctus[*](actus A1FR2. -tis R1. exactus a), praecipuis[*](praecipuus DF1R1a) autem Nare et Aniene, qui et ipse[*](ipsi FRa1) navigabilis Latium includit a tergo, nec minus tamen aquis ac tot fontibus in urbem perductis, et ideo quamlibet magnarum navium ex Italo maria capax, rerum in toto orbe nascentium mercator placidissimus, pluribus prope solus quam ceteri in omnibus terris amnes accolitur aspiciturque villis. nullique[*](nullisque DF1Ra) fluviorum minus licet inclusis utrimque lateribus, nec tamen ipse depugnat[*](pugnat Ava.S(J)), quamquam
creber ac subitus[*](subitis DFdva.H) incrementis est[*](est ego. et ll.v), nusquam magis aquis quam in ipsa urbe stagnantibus. quin immo vates intellegitur potius ac monitor, auctu[*](auctus DF1a. -tū R. -to F2) semper religiosus verius quam saevus.[*](Sol. 2, 19. 3. — (10-13) Mela II 71. — Sol. 2, 5.—) Latium antiquum a Tiberi Cerceios[*](cercior a. circeios d(?)va.D (item infra)) servatum est m. p[*](M. p. i. DF1. M???. p. a. LM p. R(?)Brot.). L longitudine: tam tenues[*](tenuis DFR1a1) primordio[*](primordii R) imperi fuere radices. colonis saepe mutatis tenuere alii aliis temporibus, Aborigines , Pelasgi, Arcades, Siculi, Aurunci[*](auru???ci F1. -rū.ci Da. arunci Ava. C), Rutuli et ultra Cerceios[*](cir- ceos a) Volsci, Osci, Ausones[*](ausonis A. -naes DFa), unde nomen Lati processit ad[*](a Dd(?)va.S(J)) Lirim amnem. in principio est Ostia colonia ab Romano rege deducta, oppidum Laurentum, lucus[*](lucus iouis B. folis a. locus folis rv)Iovis Indigetis, amnis Numicius[*](numitius DFR), Ardea a Danaë[*](dane DFva.B) Persei matre condita.[*](Sol. 2, 22. — Homer. x 194. Theophr. h. pl. V 8, 3. Theo- pomp. fr. 144 M. cfr. Plin. II 201.) dein quondam Aphrodisium, Antium colonia, Astura flumen et insula, fluvius Nymphaeus, Clostra Romana, Cercei[*](cerce A1. -caei F. cerici R1. cir- R2. cernei a), quondam insula inmenso quidem mari circumdata, ut creditur Homero , et[*](et ll.v(S). at C) nunc planitie[*](planicie a. -ciae F. -ci R1. plane d2Tva. C). mirum est quod hac de re tradere hominum notitiae possumus. Theophrastus, qui primus externorum aliqua de Romanis diligentius scripsit —nam Theopompus, ante quem nemo mentionem habuit, urbem dumtaxat a Gallis captam dixit, Clitarchus[*](clitarcus AD. -rgus (clyt- a) r), ab eo proximus, legationem tantum ad Alexandrum missam— hic iam plus quam ex[*](ex aD. et rv. e (Nitzsch)S) fama Cerceiorum insulae et[*](et om. L) mensuram posuit stadia LXXX in eo volumine, quod scripsit Nicodoro[*](nicodero F1Ra) Atheniensium magistratu[*](magistratu dS. -rat R1. -tui AF2R2a2pv. -tus r), qui fuit urbis nostrae
CCCCXL anno. quicquid ergo terrarum est praeter X??? p[*](p. AJ. ??? R. prope rv). ambitus adnexum insulae, post eum annum accessit Italiae. [*](Mela II 71. — Sol. 2, 32. 22. — (12) Liv. X 21, 8.)aliud miraculum a Cerceis palus Pomptina[*](pomptina FdaG -puna DR. pomtina AD. pont- v) est, quem locum XXIIII[*](XXXIII H) urbium fuisse Mucianus ter consul prodidit. dein flumen Aufentum[*](auentum a. Vfens v e Verg. Aen. VII 802. Sil. It. VIII 382), supra quod Tarracina[*](Terracina H) oppidum, lingua volscorum[*](lingua uulscorum (uol- v) Av. uulscorum lingua F2R2. uulco linguarum (-gu F1) r) Anxur[*](anxur AF2pv. -ura r) dictum, et ubi fuere Amyclae sive Amynclae [*](siue amyncle (-lae D) AD. siue amyticle (-l??? F2. -tide D. amit- R) r. del.v), a serpentibus deletae, dein locus Speluncae[*](speluncae lacus AG. om.rv), lacus Fundanus, Caieta[*](gaieta A) portus, oppidum Formiae, Hormiae[*](hormiae AG. om.rv. (hormiae - 9 existimauere om. v)) dictum, ut existimavere, antiqua Laestrygonum sedes. ultra fuit oppidum Pirae[*](pirae AD. pilo a. pylo r. pyrae v), est[*](est om.(D?)FRavaS) colonia Minturnae, Liri amne divisa, Clani[*](clani olĪ ego. glanico ll.v. -ca J. clani (P)S e Strab.V p. 233. glani H. -ni quondam (U 53)D2) olim appellate[*](appellata AJD1), Sinuessa[*](oppidum Sinuessa C), extremum[*](extrema coni. S) in adiecto Latio, quam quidam Sinopen dixere vocitatam. hinc felix illa Campania[*](campania AF2S. -ia est rv(D)), ab hoc sinu incipiunt vitiferi colles et temulentia nobilis[*](nobilis Apv. -li r) suco per omnes terras incluto atque, ut veteres dixere, summum Liberi Patris cum Cerere certamen. hinc setini et Caecubi protenduntur[*](protenduntur AF2H. or obt- Da. o obt-R1. ???t-F1. obt-R2v) agri; his iunguntur Falerni[*](ualerni A), Caleni[*](furgunt F1. fung- DR. fug- a2. fig- a1), dein consurgunt Massici, Gaurani Surrentinique montes. ibi Leborini[*](leborini F.cfr. XVII 28. XVIII 111. lepo- a. lebu- rJ. labo- v) campi sternuntur et in delicias alicae politur[*](politur AB(S). populitur DF1a. -latur F2R(?)H. epu- lantur v) messis[*](mensis dTva.B). haec litora fontibus calidis rigantur praeterque cetera in toto mari conchylio et pisce nobili adnotantur. nusquam generosior oleae liquor est[*](est ego. et ll.v), hoc quoque certamen humanae voluptatis. tenuere Osci, Graeci, Vmbri, Tusci, Campani.[*](61. 62: (2-9) Mela II 70. —) in ora Savo fluvius, Volturnum[*](uulturnum F2ava. S. ult- DF1R) oppidum cum amne, Liternum[*](literno R2. -turnum A), Cumae Chalcidensium, Misenum, portus Baiarum, Bauli, lacus Lucrinus et Avernus, iuxta quem Cimmerium oppidum quondam, dein Puteoli colonia[*](colofia DF1R1a) Dicaearchea dicti, postque Phlegraei[*](plegraei A. -gaei (fle- R2) DFR. plebei a) campi, Acherusia palus Cumis vicina;[*](Sol. 2, 9. MCap. VI 642. Strabo V p. 246. — (11) Mela II 69. — § 63: (257, 2) Sol. 2, 7.) litore autem Neapolis, Chalcidensium et ipsa, Parthenope[*](parthenope F2v. parie- Da. parte-r) a tumulo Sirenis appellata, Herculaneum[*](hercula- neum AS. -nium rv), Pompei baud procul spectato[*](spectato AS. -ante F2G. ??? spe- F1. expe- r. aspe- C(H)) monte Vesuvio[*](uesubio A), adluente vero Sarno[*](sarno AF2V. saraio r) amne[*](amni A), ager Nucerinus et[*](et AG. est r. est et v)VIIII p. a mari ipsa Nuceria, Surrentum cum promunturio Minervae, Sirenum quondam sede[*](sedes F2R2. -dis R1). navigatio a Cerceis II de LXXX patet. regio ea a[*](a om.A) tiberi prima Italiae servatur ex discriptione[*](descriptione R2adv a. D. cfr. § 46. 49) Augusti.Intus coloniae Capua, ab XL[*](XL (add. p.)JD1. XL AF2dv. XIR. XID. xi F1. exi a.del. G) campo dicta, Aquinum, suessa[*](suesia DR), Venafrum, Sora, Teanum Sidicinum cognomine, Nola[*](nolla R1. nulla DF1a); oppida Abellinum[*](abellinaum A. bellinum DFa), Aricia[*](aricia R(?)v. ricia A. rici r), Alba Longa, Acerrani, Allifani, Atinates, Aletrinates, Anagnini[*](agagnini DFR. agnin a attellani A. atellanaui a), Atellani, Aefulani[*](aefulani (B)D2). lefu- A. uafu- F2Tp. uefu- v. aefu- Ven. afu- G. a-fulania a. uaefu- F1. ua-fu- D. -nico R.cfr. Niss. It. IIp. 614), Arpinates, Auximates, Abellani[*](abellani S. aue- (aufe- A) ll. G. auxe- v. cfr. CIL X n. 1199), Alfaterni[*](alfeterni F2. -tarni DF1Ra) et qui ex agro Latino, item Hernico, item Labicano cognominantur[*](cognominantur om.r), Bovillae[*](lauieano A. albi- a bouillae B. cfr. CIL XIVp. 230. -uelle F2v (J) -uelle A. bouillae- 257,2),
Caiatia[*](caiatia Momms. CIL X p. 444. calatiae AF2va.D2), Casinum, Calenum, Capitulum Hernicum[*](herni- cum, cereatini H e Strab. V p. 238. hornetum (orn- F2. hern- v. cern- B) cernetani AF2v. om.r), Cereatini qui Mariani cognominantur, Corani[*](corani Av. cho- r) a Dardano Troiano orti, Cubulterini[*](cuburterini DRd. -terrini F. -tessi (om. ni — 4 frusi) a), Castrimoenienses[*](castrimoenienses Niss. It. IIp. 584 coll. CIL XIVp. 239. -onienses ll.v), Cingulani, Cabienses[*](cabienses B1. cfr. Momms. bull. arch. 1861 p. 206. BitchelerUmbrica p. 141. fab- C cum B2. gab- ll.v. cabenses CIL XIV n. 2228) in monte albano, Foropopulienses[*](foropopillienses D2coll. CIL X n. 4722. 4725) ex Falerno, Frusinates, Ferentinates, Freginates, Fabraterni[*](fabraterni AR2G(J). fraba- rv(S)) Veteres[*](ueteres fabraterni om.Aa), Fabraterni[*](frabaterni R1) Novi, Ficolenses[*](ficolenses AF2V. figo-r), fregellani, Forum Appi[*](foroappi DFRava.S), Forentani, Gabini[*](gabini Av. -bani r), Interamnates[*](interamnates AF2v. -netes r) Sucasini[*](sucasini AJ. succa- D2FRaH. -sani D1dv) qui et Lirenates vocantur, Ilionenses, Lanivini[*](laniuini (B)D. lanuini J2.lauini ll.v), Norbani, Nomentani, Praenestini urbe quondam Stephane dicta, Privernates, Setini, Signini[*](segnini ADal.), Suessulani, Telesini[*](telhini DFRa. telini dva.S), Trebulani cognomine Ballienses[*](ballienses AD. ballini- rJ. balini- v), Trebani, Tusculani, Verulani, veliterni,[*](Sol. 1, 4. Plut. quaest. Rom. 61 p. 278f. Lydus de mens. 4, 50. (cfr. Plin. XXVIII 18. Serv. Aen. II 351. georg. I 498). —) Vlubrenses, Vrbanates[*](urbanates pD coll. XIV 62. urua- DFIRa. urbyn- A. urbin- F2S. uluarn- v. uluern- d(?)C) superque Roma ipsa, cuius nomen alterum dicere nisi[*](nisi Mommns. CIL Ip. 409. or. ll.v) arcanis caerimoniarum nefas habetur optimaque et salutari fide abolitum enuntiavit valerius Soranus luitque mox poenas. non alienum videtur inserere hoc loco exemplum religionis antiquae ob hoc maxime silentium institutae. namque diva Angerona, cui sacrificatur a. d[*](ad diem Fdava.H). XII kal. Ian., ore obligato obsignatoque simulacrum habet.[*](Varro LL V 164.)Vrbem tris portas habentem Romulus reliquit aut, ut[*](aut ut ll.v. ut pD)
plurimas tradentibus credamus, IIII[*](IIII F2v. om.rD1 collegere v. collig- 11). moenia eius collegere ambitu imperatoribus censoribusque Vespasianis anno conditae [*](dist. D)[*](urbis conditae F2D2) DCCCXXVI[*](DCCCCXXVI FR. -XXV Dad. DCCCXXVIII va.H) m. p. XIII.CC, conplexa montes septem. ipsa dividitur in regiones XIIII, compita[*](compita R(?)v. -tu r) Larum[*](larum DFdaG(S). -rium R(?)L. earum B) CCLXV. eiusdem spatium mensura currente[*](mensura currente v. -rae (-re R) -nte ll) a miliario in capite Romani fori statute ad singulas portas, quae sunt hodie numero XXXVII, ita ut XII portae[*](porte F2R2. -te r. om.pv) semel[*](semel— 8 praete F2R2pv.om.r) numerentur praetereanturque ex veteribus VII, quae esse desierunt, efficit passuum per directum XX.M[*](XXX. M F2v a. S) .DCCLXV[*](DCCCC Niss. mus. Rhen. XLIX(1894) p. 285).[*](Dion. Hal. IV 54 p. 773.) ad extrema vero tectorum cum castris praetoriis[*](praetorii DFR) ab eodem miliario per vicos omnium viarum mensura colligit paulo amplius LX[*](LX Niss. l. l. XX 11. LXX v) p. quod[*](quod dv (S). quo II.G. cfr. XXXIV 115) si quis altitudinem tectorum addat, dignam profecto aestimationem concipiat fateaturque nullius urbis magnitudinem in toto orbe potuisse ei comparari. clauditur ab oriente aggere[*](agere DFR1a) Tarquini Superbi, inter prima opere mirabill ; namque eum muris aequavit qua maxime patebat aditu plano[*](plane DFR1a1). cetera[*](cetera ap. -ro rv) munita erat[*](erant p) praecelsis muris aut abruptis montibus, nisi quod exspatiantia[*](expatentia F2) tecta multas[*](multis F1a) addidere urbes.In prima regione praeterea fuere in Latio clara oppida satricum[*](satriocum F1. atr- DRa), Pometia, Scaptia, Politorium[*](Pitulum, Politorium va.S), Tellena[*](terrena a. tellana R. -llene va.J. -nae Liv. 132,2), Tifata[*](tifacta DF1a), Caenina[*](caenina B. caecina Fd. cec- rv), Ficana, Crustumeria[*](crustumeria ego. -ium B. -minu v. crustu R. -tu r ameriola B. meridia Ddav. merid??? F1. Meri???aR. -ria F2p.del.D2), Ameriola, Medullum[*](medullia B), Corniculum
, Saturnia ubi nunc Roma est, Antipolis quod nunc Ianiculum in[*](in F2pv. om.r) parte Romae[*](roma ē Da), Antemnae[*](antemnas F2. -na DF1. -mpna a), Camerium, Collatia[*](cullatia Ra), Amitinum[*](Amiternum va. H), Norbe, Sulmo, et cum iis carnem in monte albano soliti accipere populi Albenses: Albani, Aesolani[*](aefulani (Niebuhr hist.Rom. Ip. 223) S. aefulani coni. Niss. It. IIp. 556), Accienses, Abolani, Bubetani[*](nubetani FRava.B), Bolani, Cusuetani[*](cosuetani F2), Coriolani, fidenates, Foreti, Hortenses, Latinienses, Longani[*](longulani B), Manates, Macrales[*](macrales v. -cnales (-ates D1) ll. maenales F2), Munienses[*](munienses Rav(D). mumi- DF. mutucumenses B. add. munienses G), Numinienses[*](numintenses (Sieglin)D2om. a), Olliculani, Octulani, Pedani, Poletaurini[*](pollustini B. -scini (Niebuhr l.l.) S), Querquetulani, Sicani, Sisolenses, Tolerienses , Tutienses, Vimitellari[*](uimitellari (uini- p) C. -elari R. -erali v. uinutellarii d. -elari r), Velienses[*](uelienses dv. uili- p. uelli- ll), Venetulani, Vitellenses [*](uitellenses dH. uice- II. v).[*]((17) Mela II 69. — Sol. 2, 7.) ita ex antiquo Latio LIII populi interiere sine vestigiis. in Campano autem agro Stabiae oppidum fuere usque[*](carbonem B) ad Cn. Pompeium L. Catonem cos. pr[*](a. PR. FEa.add. d. F2). kal. Mai[*](mai. a. mai rS. maii v)., quo die L. Sulla legatus bello sociali id[*](id F2E2v. i r) delevit, quod nunc in villaim[*](uilla R1. -as R2va. H) abiit. intercidit[*](habuit (-biit R1) interdicit FR1a) ibi et Taurania. sunt morientes[*](morientis va.S) Casilini[*](casilini G. calini 11. scal- v) reliquiae. praeterea auctor est Antias oppidum latinorum Apiolas[*](apiolas a3v. apeo- ll) captum a L. Tarquinio rege, ex cuius praeda Capitolium is[*](is dG. ???is F. inf DRI. del.R2. in fine Eap. is in fine v) inchoaverit[*](choauerit E. coauere a). a Surrentino[*](surrento FRG) ad Silerum[*](silarum R(?)va.D(item § 71.74). siderum E. syd- a) amnem XXX m. p. ager[*](acer DEa. a??? F1) Picentinus fuit Tuscorum, templo iunonis Argivae[*](argiuae F2B e Sol. 2,7. arciae E. -ie a. artiae DF1. Ar???e R1. arie R2. -itiae d. -igiae v) ab Iasone condito insignis. intus oppidum Salerni[*](salerni F2dR2E2pv. -lusni E1. -liisni DF1. -luni R1. -lus in a), Picentia.[*]((5). 72: Mela II 69. —) A Silero regio tertia et ager Lucanus Bruttiusque incipit, nec ibi rara[*](rara R(?)v. clara r) incolarum mutatione. tenuerunt eum[*](eam R(?) C) Pelasgi, Oenotri, Itali, Morgetes[*](morgetes v e Strab. VI p. 257. 270. -gentes ll), Siculi, Graeciae maxime populi, novissime Lucani[*](lucani F2pv (J). leuc- (-nus E1a) rS) Samnitibus[*](a Samnitibus va.S(J)) orti duce Lucio. oppidum [*](oppidu G. -da ll.v) Paestum[*](paestum v. prae- ll(item infra)), Graecis Posidonia[*](possidonia ll) appellatum, sinus Paestanus, oppidum Elea[*](helia C) quae[*](quod R2) nunc Velia[*](uelia FdE2apv. uela r), promunturium Palinurum, a quo sinu[*](sinu F2R2E2v. simul r) recedente traiectus ad Columnam[*](columnam F2B. -niam (cal- a) DF1R1Ea. coloniam R2dpv. cfr. § 73. 86) Regiam C m. p. proximum autem[*](autem ll.S(D). -ter huic v(J). an huic?) flumen Melpes, oppidum Buxentum, Graeciae [*](graecae F2. -ce C) Pyxus[*](pyxus DFB. -xius Ed. -x??? R. pixius a. prius v), Laus amnis. fuit et oppidum eodem[*](eodem — 10 oppidum om.DF1RIE1a) nomine. ab eo Bruttium[*](brutium R2va.S. brytt- F2) litus, oppidum Blanda[*](blandat Da. -dae F1 (an recte?). -diu R1), flumen Baletum[*](Batum C), portus Parthenius[*](parthaenius F2. por- DF1. -themius a. -mus E) Phocensium[*](phocensium et ego. et phoc- ll.v. phoc- G. cfr. Sol. 2,7 (ubi Phocaensibus Momms.)) et sinus Vibonensis, locus Clampetiae, oppidum Tempsa[*](tempsa F2v(D). tam- R2E2p. tempra D1. -pora r. temsa Dal.), a Graecis Temese[*](temese F2dv. temere esse E2. etemesse (exe- a. et te- E1) r) dictum, et Crotoniensium Terina sinusque ingens[*](gens DFE1a) Terinaeus[*](terinaeus d(?) G. -intur R1. -itur R2. -inus (terr- F1) rv). oppidum Consentia intus.[*](Mela II 69. 68. — Sol. 2, 22.) in paeninsula[*](in paeninsula del. Niss. It. II p. 933 n. 8) fluvius Acheron, a quo oppidani Aceruntini[*](aceruntini DRE. acaer- F1. acher- a. achaer- F2. acheront- v. cfr. OIL IXp. 43) . Hippo[*](bippo DE1a), quod nunc Vibonem[*](uibonem v. biuo- F2. uiuo- r) Valentiam appellamus, portus Herculis, Metaurus amnis, Tauroentum [*](taura nium B) oppidum, portus Orestis et Medma[*](medma B(H) e Strab. VI p. 256. -edua F2G. -etua a.-eddua rv. meduma coni.J2). oppidum Scyllaeum , Crataeis[*](crataeis G. -tis v. grataeis (-teis R) ll) fluvius, mater, ut dixere, Scyllae. dein
Columna[*](columna F2R2B. -nia r. colonia v. cfr. §71) Regia, Siculum fretum ac duo adversa promunturia , ex Italia Caenus[*](caenus D. -nys B e Strab. VI 257. cenus ll. -nis v), e Sicilia Pelorum, XII stadiorum intervallo,[*]((7) cfr. Mela 1, 7. — (10) Sol. 23, 14. —) unde Regium XCIV[*](XCIV ego coll. Strab.l.l . XCIII D. XLIII ll.v. XX p. F2inras. XII MD p. B). inde Appennini silva Sila[*](sila E2G. om.rv), promunturium[*](XII M va.S) Leucopetra XV p., ab ea LI[*](LID. li F1E2p.LR2. ti DE1a.om.rv) Locri[*](locri F2v. lucri r), cognominati a promunturio Zephyrio. absunt a Silero CCCIII.Et includitur Europae sinus primus. in eo[*](eo ll.S. eoque B. eo quē v) maria nuncupantur: unde inrumpit, Atlanticum, ab aliis Magnum; qua intrat, Porthmos[*](porthmos E2v. parth- F2. portinos p. porimos R2. posimus D. possi- F1R1. possu- E1a) a Graecis, a nobis Gaditanum fretum; cum intravit, Hispanum quatenus Hispanias adluit[*](abluit DFEa. ill- L), ab aliis Hibericum aut Baliaricum[*](aut baliaricum om.DF1R1E1a); mox Gallicum ante Narbonensem provinciam;[*](Polyb. XXXIV 15, 4 Hultsch. Eratosth. fr. p. 92 Berger. —) hinc Ligusticum; ab eo ad Siciliam insulam Tuscum[*](tuscum R2v. -cam (turc- R1) r), quod ex Graecis alii Notium[*](ionium (pro notium) Sol.23,14), alii Tyrrenum, e nostris plurimi Inferum vocant. ultra Siciliam quod est[*](quod est om.d(?)G-) ad sallentinos[*](sallentinos pD. sale- v. selle- (sele- Fa) ll), Ausonium Polybius appellat, Eratosthenes autem inter ostium oceani et Sardiniam[*](sardiniae DE1) quicquid est Sardoum [*](sardonium F2E2), inde ad Siciliam Tyrrenum[*](tyrrehnum F. threnum a), ab hac Cretam usque Siculum, ab ea Creticum.
[*](MCap. VI 643. — § 76: Mela II 125. 126. Sol. 23, 11.) Insulae per haec maria primae omnium Pityussae[*](pitiussae F2. -sse R. -tuisse D1E2. potuisse (-ssae F1) r. pityusae va.S) Graecis[*](a graecis a3va.S) dictae a frutice[*](frutice v. frituce R2. -tice R1a. -cae DFIE1. brutice E2. britt- F2) pineo; nunc Ebusus vocatur utraque , civitate foederata, angusto freto interfluente. patent
XLVI[*](XVID2. XLII M va. H), absunt ab Dianio[*](dianio F2Sol.v. -nia FIR. -niam r) DCC[*](DCC — dianium FIE2v. om.r) stadia, totidem Dianium[*](Dianium del. (Sieglin) D2) per continentem a Carthagine Nova, tantundem[*](tantur DF1RE1a) a Pityussis[*](pituissis F2R2E2) in altum[*](dem — 3 altum om.DF1R1E1a. (in altum deest inR2marg. absciso) Baliares[*](baliares F2E2S. -ris F1.)[*](baltiares a. balea- F2Rva.S) duae[*](dua??? F1. -as DR1E1a) et Sucronem versus Colubraria.[*](Mela II 124. — (7) Sol. 23, 12. — (Agathem. 20 p. 481). —) Baliares[*](daliaris Da. daria- E1. balea R2 (marg. absc.). -ares v) funda bellicosas Graeci Gymnasias dixere. maior C p. est longitudine, circuitu vero CCCCLXXV[*](CCCLXXV M H. -LXXX M v). oppida habet civium Romanorum Palmam et Pollentiam[*](pollentiam dv. pole- ll.Ven.(D2). cfr. Ptol.116,73), Latina Guium[*](Guium D2philol.XXXII p. 651. cinium Rd(?)B. ciui- rv) et Tucim[*](tucim ll.Brot. -ini v. cunici B), et foederatum Bocchorum[*](bocchorum F1a. hoch- R. bochri G) fuit. ab ea XXX distat minor, longitudine XL[*](LXR), circuitu[*](circuitū Ra) CL. civitates habet Iamonem[*](Iamonem Ven. (Hiibner CIL IIn.3711) D2. labo- ll.v(D). Iamno- (B) C coll. Ptol. 1. 1. Mela II 124), Saniseram, Magonem.[*](MCap. VI 643. —§ 78: (11) Sol. 23, 11. 12. Mela II 126. cfr. Plin. XXXV 202. VIII 226. —) a maiore XII in altum abest Capraria, insidiosa naufragiis, et e regione Palmae urbis Menariae[*](Meraria va. G) ac Tiquadra et[*](triquadra et R2D2. -dra v. tiquadra et DF2E2G. -dr??? F1E1. -dret R1a) parva Hannibalis. Ebusi[*](ebussi DF1Eo. ebru- R) terra serpentes fugat, Colubrariae[*](colubraria o) parit[*](parit F2R2E2ov. -rat r), ideo infesta omnibus nisi Ebusitanam [*](ebustanam o. ebusit (om. anam — 14 gignit) R1) terrain inferentibus; Graeci Ophiussam[*](ophiusam R2va. S. ofiu- F. ofio- a. offio- o) dixere. nec[*](ne a.om.ova.B) cuniculos Ebusus gignit, populantes Baliarium messes.[*]((17) Mela II 124.)Sunt aliae viginti ferme parvae mari vadoso[*](uadosa F1a1), Galliae autem ora in Rhodani ostio Metina[*](metina Rav. -tma DF. -tnia E), mox quae Blascorum[*](blascorum RD. bra- Ea. blasconus r. -con B e Strab. IVp. 181) vocatur, et tres Stoechades a vicinis Massiliensibus dictae
propter ordinem quo sitae sunt[*](quo sit??? sunt F2in ras. G cum P(S). -ta erunt T. -tae sunt erunt va.B. quos iterum D(F1) Ea. quos ita d2. quas item R(?) B(L)). nomina[*](nomina ll.v(G)S. -nant d2B(L)) singulis Prote[*](singulis uocabulis Pro- ten B(L)), Mese[*](mese F2 (E?)v(G)S. mesese r. et Mesen B(L)), quae et Pomponiana vocatur, tertia Hypaea[*](hyppaea DF. -ppea Ra), ab iis[*](his C) Sturium[*](iturium DFRaD1), Phoenice, Phila, Lero[*](Phila, Lero B. phylarero DFEav. pylareso R) et Lerina adversum Antipolim , in qua Berconi[*](berconi DF1EaD. -rgoni R. -gani d. uergoni F2. -oani v) oppidi memoria.[*](§ 80-82: MCap. VI 644. —)[*](Mela II 122. (Oros. I 2, 54. Dim. 16). Dic. 8, 13. (Agathem. 20 p. 482). — (9) Sol. 3, 3. 2. —) In Ligustico mari est Corsica, quam Graeci cyrnon[*](cyrno DF1E1. cirinon Dic. cirnum o) appellavere, sed Tusco propior, a septentrione in meridiem proiecta, longa passuum CL[*](CLX Die.), lata maiore ex parte L???[*](Lom.a (Dic.)), circuitu CCCXXV. abest a Vadis Volaterranis LXII[*](LXX a1. (LXII pro corrupto hab. H)), civitates habet XXXII[*](XXXIII FE2MCap.) et colonias Marianam, a C. Mario deductam, Aleriam, a dictatore Sulla. citra est Oglasa[*](ogalasa a), intra vero, et[*](et del. va.S)LX p. a Corsica, Planasia[*](planasia D coll.v. 17 etSol. 3,2. -aria (-ana R) ll.v) a specie dicta, aequalis freto ideoque navigiis fallax.[*](Sol. 3, 2. — (17) Mela II 121.) amplior Vrgo et Capraria, quam Graeci Aegilion[*](aegilion RS. -gylion r. -gilon v e Sol.) dixere, item Igilium[*](igilium (mil- gium R) ll.v(S). eg- C. aeg- (P)L) et dianium, quam Artemisiam[*](artemisiae (artom- D) DRE1. -sie a), ambae contra Cosanum litus, et Barpana[*](barpana (barua- F2E2) ll. H. -pona B. uap- v. paruae G. carbania Mela II 122), Menaria[*](menaria ll.v(Brot.)D. maen- L(S). an Mellaria? cfr. Niss. It. II p. 988), Columbaria, Venaria[*](ueneria MCap.), Ilva[*](ilua d(?)v. flua ll) cum ferri metallis, circuitus[*](circuitu va.D. cfr. §82 extr. 84.86) C???, a Populonio X???, a Graecis Aethalia dicta. ab ea Planasia[*](pla-naria F2)XXVIII. ab iis ultra Tiberina ostia in Antiano Astura[*](astura a3B. ???stu- d2. stu- rv), mox Palmaria, Sinonia[*](sinonia E2v. -ia et F2a3G. -nuniae F1d. -numiae DE1a. sisunie R), adversum Formias
Pontiae.[*](Mela II 121. Sol. 3, 2. Dion. Hal. I 53 p. 135 extr. Serv. Aen. IX 715. Homer. B 783. —) in Puteolano autem sinu Pandateria[*](pandataria va.S. pantatoria codd.MCap.), Prochyta[*](prochita E2. -cyta DFR. -cita E1a), non ab Aeneae nutrice, sed quia profusa ab Aenaria erat[*](erat aenaria E1v. erat (aerat DR) enariae (-rae D2) DFRE2a2. tenarie a1), Aenaria a[*](a om.a. ??? R. ipsa a va.D) statione navium Aeneae, Homero Inarime dicta[*](dicta grece (graecis v) F2E2d2Tva. S), Pithecusa, non a simiarum multitudine, ut aliqui existimavere , sed a figlinis doliorum. inter Pausilypum et Neapolim [*](neapolim F2dTv. mea- r) Megaris, mox a Surrento[*](surrento E2v. syre- (sire- R) r) VIII distantes Tiberi principis [*](MCap. VI 645.) arce nobiles Capreae circuitu XI[*](XI Brot.cumSecundo (ap. Rezzon.). XL ll.v) .M[*](M del.F2. M.p. a3G(S). M.p. CX v. M. p. Mox L), Leucothea extraque[*](que a3G. que (que in E) ll.v) conspectum pelagus Africum attingens Sardinia, minus VIII[*](VIIII dva. H etiam ED2) p. a Corsicae extremis, etiamnum angustias eas artantibus[*](dist. va.J) insulis parvis, quae Cuniculariae appellantur, itemque Phintonis[*](phintonis adG. pintho- r. cfr. Ptol. 1113,8) et Fossae[*](fossae da3v eMCap. forsae ll), a quibus fretum ipsum Taphros[*](tapsos F2) nominatur.[*](— § 84: Mela II 123. (Oros. I 2, 53. Dim. 17). Dic. 8, 14. cfr. Strabo V p. 225. Aga- them. 20 p. 482. Anon. fr. I 1 (GGm II p. 509). —)
Sardinia ab oriente patens CLXXXVIII p., ab occidente CLXXV[*](CLXXII Dic.), a meridie LXXVII, a septentrione CXXV[*](a meridie-CXXV (CXXII E2) F2E2MCap. v.om.r Dic.), circuitu[*](circuitu F2E2v. -itr. -itus eius Dic.)DLXV, abest ab Africa Caralitano promunturio CC, a Gadibus |XIII|. L[*](|XII|. LD2ME p. 3. 1 coll. II 243 extr.XIIIIR(B). XIIII. I r.XIIII. LT.XIII.Lv). habet et a Gorditano promunturio duas insulas quae vocantur Herculis, a Sulcensi Enosim[*](aenosim DFE), a Caralitano Ficariam[*](ficaria galatamque codd.MCap.) .[*](Mela II 123. — Timaeus fr. 27 Müller. Sol. 4, 1. — (265, 11) Sol. 3, 2.) quidam haut procul ab ea et[*](etiam (pro et) a3va.S)
Leberidas[*](leberidas D2e codd.MCap. beleridas F2v. -da DF1RS. belle- (-as a3) a. berelidas E2Dal. -da E1D1. balaridas coni.B) ponunt et Callode[*](callodē a3. coll- v a. S) et quam vocant Heras lutra[*](Heras lutra B e MCap. -alytra DF. -alitra r). celeberrimi[*](dist.va.J) in ea populorum Ilienses, Balari[*](balari B e Paus. XI 7,9. Strab. V p. 225. sal- ll.v), Corsi, oppidorum XVIII[*](XVIIII E. XIII va.H) Sulcitani, Valentini, Neapolitani, Bitienses[*](bitienses d2. cfr. Ptol. III 3,3 (p. 377a). uitenses F2E2D1. om.r. bosenses G ePtol. 1113,7. boce- v), caralitani[*](caralitani F2E2d2v. om.r) civium R. et Norenses, colonia autem una, quae vocatur Ad Turrem[*](turrim R2dva.D) Libisonis[*](libisonis (lyb- a) ll.v(D). cfr. Ptol. 1113,5. libys- Ven.). Sardiniam ipsam Timaeus sandaliotim appellavit ab effigie soleae, Myrsilus[*](myrsilur (mir- a) Da. -lu??? F1. -luer E) Ichnusam[*](ichnusam TveSol. ichitus- Ea. ichnis- R2e corr. ichnytus- F. -tys- D) a similitudine vestigii. contra Paestanum[*](paestanum DRav. pest- F2. P???t- F1. prest- E1. -ntum E2,) sinum Leucosia[*](Leucosia (Müllenhoff) D2. cfr. II 204. -casia ll.v) est, a Sirene ibi sepulta appellate, contra Veliam Pontia et Isacia[*](Iscia G), utraeque uno nomine Oenotrides, argumentum possessae ab Oenotris[*](eo enotris (oen-E) DF1Ea) Italiae, contra Vibonem parvae quae vocantur Ithacesiae ab[*](ab (P) H e M Cap. om.ll.v) Ulixis specula[*](specula veSot.et M Cap. spectaula E. -aculu dT. espe- R2. exspe- F. expe- r).[*](MCap. VI 646. (Oros. I 2; 52. Dim. 13). Dic. 8, 3. 19. 4. 5. 6. —)[*](Sol. 5, 2. Mela II 115. Agrippa fr. 7 R. Timosth. ap. Agathem. 1. 1. Anon. fr. II (GGm II p. 510). — (15) Sol. 2, 22. cfr. Plin. II 204. - Sol. 5, 5.)
Verum ante omnes claritate[*](clari- tate B e Dic. -tes F2R2v. -tis r) Sicilia, Sicania[*](sichania (sica- v) a R(?)va.G (Brot.)) Thucydidi[*](thucydidi G. -de ll.v(Brot.)) dicta, Trinacria pluribus aut[*](autem F2) Trinacia[*](trinacria a R(?)va. G (Brot.)) a triangula[*](trinatia RE.om.Dic. triquetra va.S) specie, circuitu patens, ut auctor est Agrippa, DCXVIII[*](DXXVIII D coll.§87) p., quondam Bruttio agro cohaerens, mox interfuso mari avulsa, XV[*](XII va.H) in longitudinem freto, in latitudinem autem[*](??? fraeto F. autem freto DEa)
M.D p. iuxta Columnam Regiam. ab hoc dehiscendi[*](dehiscindi Da. dih- F1. decisc- E1. disc- Dic.) argumento Rhegium Graeci nomen dedere oppido in margine Italiae sito.[*](Sol. 5, 2. — (5) Mela II 115. 116. Timosth. ap. Agathem. 1. 1. p. 483. —) in eo freto est[*](est F2E2a2v. et r Dic.) scopulus Scylla[*](scyllae D2UZp. 25. sed cfr. Mela(Sen. ep. 79,1)), item Charybdis mare verticosum, ambae[*](ambae Dic. -bose DR1E1a. -bo rv) clarae saevitia[*](clarae seuitia Dic. -ra saeuitiae DE1a. -ra -tia r(?)v). ipsius triquetrae[*](triquetra F1E1a. -tiae R1. -quadrae Dic.), ut diximus, promunturium Pelorum[*](pelorus F1a2va.S. cfr. Pelorias § 90 (Mela, Sol., M Cap.)) vocatur adversus[*](86) scylam vergens in Italiam, Pachynum in Graeciam, CCCCXL[*](CXL F2. CXLIIII va.H) ab eo distante Peloponneso, Lilybaeum in Africam CLXXX intervallo a Mercuri promunturio et a[*](et a R(?)v. et r) Caralitano Sardiniae CXC[*](CXXM va. H). inter se autem[*](autem haec R(?)va.D2) promunturia ac latera distant[*](distantis R1d. -nt F1R2. -ntia Dic.) his spatiis: terreno itinere a Peloro Pachynum CLXXVI[*](CLXXVI ego e M Cap. -XXXVI ll. H. -XVI v), inde Lilybaeum CC, unde[*](unde DFEa. inde R(?)Dic. v) Pelorum CCXLII[*](CCXLII ego. CXLII ll. D. -LIII M Cap. CLXX F2in ras. v). coloniae ibi V,[*](V Pe M Cap. om.ll.v a.H) urbes aut[*](aut ll.S. ac v(J)) civitates LXIII.[*](M Cap. VI 647. Mela II 117. 119. Sol. 5, 5. —) a Peloro mare Ionium ora spectante[*](??? spectante Fv. expe- r Dic.) oppidum[*](oppidū a3(R?)v. -do r Dic.) Messana civium R., qui Mamertini vocantur, promunturium Drepanum, colonia Tauromenium, quae antea Naxos, flumen Asines, mons Aetna, nocturnis mirus incendiis. crater eius patet ambitu stadia viginti; favilla Tauromenium et Catinam[*](Catanam B (item infra)) usque pervenit fervens, fragor vero ad Maroneum[*](Maronem va. S) et Gemellos colles.[*](Mela II 117. 118. Sol. 5, 14. 5, 8 extr. Mela II 118.) scopuli tres Cyclopum, portus Vlixis, colonia Catina, flumina Symaethum[*](symaethum v. -metum ll), Terias. intus Laestrygoni campi. oppida Leontini, Megaris, amnis Pantagies[*](pantagies F2dv. -gyes R2. -gees E2. -cies F1a. -cyes r D1. cfr. M Pt p. 399b), colonia Syracusae cum fonte Arethusa, quamquam et Temenitis[*](temenitis v e Thuc. VII 3,3. -minitis F2. -nilis r) et Archidemia et Magea et Cyane et Milichie[*](mili- chie B. -cie Ra. -ciae Ddv. -itiae r) fontes in Syracusano potantur[*](ponantur ED) agro, portus Naustathmus, flumen Elorum, promunturium [*](lac. ego indicavi) Pachynum, a quo[*](qua RE2va.D2)... fronte Siciliae flumen Hyrminum[*](hyrminum RD. yr- a. hir- (-nium F2v) rv), oppidum Camarina, fluvius Gelas, oppidum Agragas[*](Acragas G. cfr. nota ad XXXV 62),[*](Mela II 118. 119.) quod Agrigentum nostri dixere, Thermae[*](hermae R1. thermo F1. -rino F2) colonia, amnes[*](dist.va. G(D)) Achates[*](achates H. -tae E. cfr.XXXVII 139. agather a. -thae F. -the rv. Atys B), Mazaara[*](mazara H. mater ll.v. et B. (macer TM Pt p. 395a)), Hypsa[*](hipsa F2. ip- F1a. yp- va.B), Selinuus[*](selinius R. -nus Fva.D), oppidum Lilybaeum, ab eo promunturium, Drepana, mons Eryx, oppida Panhormum , Soluus[*](solus dG), Himera cum fluvio, Cephaloedis, Haluntium[*](haluntium ego coll. XIV 80. alun- G. -nfium d. -untinum (-ut- R. -yt- F2) r), Agathyrnum, Tyndaris colonia, oppidum Mylae et, unde coepimus, Pelorias[*](pelorus a3va.S).[*](Mela II 118.) intus autem[*](autem om.Rd(?)va.D) Latinae condicionis Centuripini, Netini[*](netini R2G. nepi- rv), Segestani, stipendiarii Assorini[*](adsorini F1. arso- D. -oniri Ea), Aetnenses, Agyrini[*](agyrini RB. agryni DFd. -rini E1a. ager- E2v), Acestaei, Acrenses, Bidini, Citarini[*](citarini B e Cic. Verr. III 103. cet- H. citatiarini Rav. cyt- r. (add. Caci- rini B. Cacyr- H. del. D)), Drepanitani, Ergetini, Echetlienses[*](echetlienses (B2) H e St Byz. eche???ti- ll. ece???ti- B1), Erycini, Entellini[*](entellini F2in ras.v e Ptol. -tenetini (-nit- R1) ll. add. etini (net- F2v) edini ll.v. etini G. enini S e Ptol.III 4, 7 (῎ἴνα). del. ego), Egguini[*](enguini dTB), Gelani, Galacteni[*](galacteni (-lect- a) ll. D. -ateni dTv. -atani C. -atini S), Halaesini[*](halesini F2R(?)v. helas- F1dT. lahes- r. cfr. CIL X p. 768), Hennenses, Hyblenses, Herbitenses[*](herbitenses B. hebrit- (ebritt- a) ll.v), Herbessenses[*](herbessenses B. -benses ll.v), Herbulenses[*](halicyenses d(?)B e Cic.Verr. III 13. 91. V 15. -ciaenses R), Halicuenses, Hadranitani, Imacarenses [*](imacarenses B. maga- (imaga- d) ll. maca- v), Ichanenses[*](ichanenses B e St Byz. yppa- a. ipa- r S), Iaetenses[*](iaetenses B. met- a. iet- ll.v(H)), Mutustratini[*](mutustratini B1e Polyb. I 24,11et Diod. XXIII 9, 3. 4. mytistr- (B2)S. mutrustani Fdv. -strani r), Magellini[*](magellini d(?)v. -elini ll), Murgentini, Mutycenses[*](mutycenses d2in marg. H. -tyenses B. -ticenses ll.v. om.d1), Menaini[*](menaini (-ani R) ll. -anini d2v. om.d1. menaeni Cic.Verr. III 55. 102), Naxi, Noini[*](noini (oi- a) ll. D. noaei S. -aeni B. nonii v), Petrini[*](petrini d2inmarg. B. -tini ll.v), Paropini, Phintienses[*](phitinenses F2. phtinthienses H), Semelitani, Scherini[*](scherini B e Ptol. III 4, 7 coll. Cic. Verr. III 103. sesch- v. seschterni FE1. sascht- a. saescht- DR. saeschet-E2), Selinunti[*](selinuntini F2), Symaethii[*](sumaethy F1. sim- F2a), Talarenses[*](talarenses (-rienses B) H. ilar- R1. i. ar- F1. silar- F2R2. lar- r), Tissienses[*](tissienses B. -inenses ll.v. cfr. Cic. Verr. III 86.Ptol. III 4,7), Triocalini, Tyracinenses[*](tyracinenses Brot. e coni. H e St Byz. trirac- R. -cien- ses (-cye- F) rv. tira- G). zanclaei Messeniorum in Siculo freto sunt.[*](MCap. VI 648.)[*](Mela II 120.)[*]((10) Sol. 6, 1.)Insulae[*](dist. ego. punctum pon. post Messeniorum Fav(D2),post freto G. cfr. p. 267, 11 intus et § 76. 151. IV 52. V 41. 128. V 132. 198)in[*](in a3(d?)v. om. ll.D. an ad?) Africam versae Gaulos[*](gaulos F2G. -lo codd. M Cap. caulos r. gauros v), Melita a Camarina[*](cama- rina FM Cap. camer- rv. cfr. Ptol. l.1.)LXXXVII[*](LXXXIIII Eava.H. -VIII M Cap.), a Lilybaeo CXIII, Cossyra[*](cosyra R(?)va.D. cfr. V 42), Hieronnesos[*](hieronnesos B e Polyb. I 60,3. eromnisos ll. laron nesos M Pt p. 410a), Caene, Galata, Lopadusa[*](lopadusa B e St Byz. lep- ll.v(D1)), Aethusa, quam alii Aegusam scripserunt, Bucinna[*](bucinna F2in ras.E2B. -iona E1. -ion rv(D1). cfr. St. Byz.) et a Solunte LXXV Osteodes[*](osteades F2va.B) contraque Paropinos Vstica[*](ustica B. uscita (osc- F2) ll). citra vero Siciliam ex adverso Metauri amnis XXV ferme p. ab Italia septem Aeoliae appellatae, eaedem Liparaeorurn, Hephaestiades[*](hephaestiades C. et aepestiades AD. -dis E. aephaestiadis F. ephest- Ro. -des v. et estiadis a) a Graecis, a nostris Volcaniae[*](uolcaniae DF1dEC(H). -ni AF2v(G). -nia RaT. -nia uel o), Aeoliae[*](eolie a.-ia eo o), quod Aeolus Iliacis temporibus ibi regnavit[*](regnabit F1R1. -bat va. H). [*](init.: Sol. 6, 2.)
Lipara cum civium Romanorum oppido, dicta a Liparo
rege, qui successit Aeolo[*](cui successit aeolus B e Sol.), antea Milogonis[*](milogonis AJ. melog- R2G. imong- R1. milonginis F. mlong- (-nus D1) D. long- rv. -gonis B) vel Meligunis[*](miligunis AD2) vocitata, abest XXV ab Italia, ipsa circuitu paulo minor[*](minor V??? F2in ras. -or V milia AE2D. -orum DE1a. -or Rd(?)H. -ori v) V???. inter hanc[*](hanc om.DR1E1a. ??? F1) et Siciliam altera, antea Therasia appellata, nunc Hiera, quia sacra Volcano est, colle in ea nocturnas evomente flammas.[*](Sol. 6, 3. cfr. Isid. or. XIV 6, 36.—) tertia Strongyle[*](strongyle d(?)v. -gulae A. -gile a. sthrong- F2R2E2. strog- o. sthrog- r), a Lipara VI[*](VI p. D2. m??? passus A. mille pa- rv.VIII p. U 56) p. ad exortum solis vergens, in qua regnavit Aeolus; quae a Lipara liquidiore tantum flamma differt[*](differi D), e[*](e aMCap. G. ex Sol. a AE2oD. om.rv) cuius fumo, quinam flaturi sint venti in triduo[*](triduum (D?)a3B(D1)), praedicere incolae traduntur; unde ventos Aeolo paruisse existimatum. quarta Didyme, minor quam Lipara. quinta Ericusa[*](ericusa B e Strab. VI 275 et schol. Apoll. Rhod. III 41. eriphusa Adv(D). eryth- R. eryph- r. cfr. Sol. et MCap.), sexta phoenicusa, pabulo proximarum relictae[*](relicta dva. J). novissima eademque minima[*](minima AF2E2v. mim F1. minim r) Euonymos. hactenus de primo Europae sinu.[*](M Cap. VI 649. — cfr. Sol. 2, 24. — (18)Mela II 68. — (20) Sol. 2, 10. 23.) A Locris Italiae frons[*](frons p MCap. v. fons ll) incipit, Magna graecia appellata, in tris sinus recedens Ausonii maris, quoniam Ausones tenuere primi. patet LXXXVI, ut auctor est Varro; plerique LXXV fecere. in ea ora flumina innumera, sed memoratu digna a Locris Sagra[*](sagra Tv. agra ll) et vestigia oppidi Caulonis, Mustiae[*](mystiae va. S), Consilinum castrum, Cocynthum[*](cocynthum D. cfr. § 43. -tum A. cocc- r. co- cinthum d(?)B. coccinum a. carci- v), quod esse longissimum Italiae promunturium aliqui existimant. dein sinus et[*](et ll.B(D1). scyl- laceus et v(H). scylacius et S)oppidum[*](oppidum M Pt p. 329b. urbs D1. om. ll.v) Scolacium[*](scolacium ego. cfr. CIL Xp. 12 n. 103. -agium (-aghium DR. -agi???ūF) ll.v(D). stola- J2. del.B), Scylaceum[*](scylaceum AR. -caeum (scil- F) DFG. -cium H. scyllaceum Eapv(J2). -cium B. del. D et ll.v. del.B) et Scylletium[*](scylletium B. -tum v. scyletium ARp. -thium r)
Atheniensibus, cum conderent, dictum, quem locunm occurrens Terinaeus[*](terinaeus dG. -neus v. taerinus A. -nes (t???nnes R1) r) sinus paeninsulam efficit, et in ea portus qui vocatur Castra Hannibalis, nusquam[*](nusquam Av. numq- r) angustiore italia: XL[*](XL AF2Sol. MCap. v(J2). XI (XII D1) r.XXB e Strab. VI p. 255 init.) p. latitudo est; itaque Dionysius maior intercisam eo loco adicere Siciliae voluit.[*]((7) Mela II 68. — Homer. η 244. μ 448. Agrippa fr. 10 R. —) amnes ibi navigabiles carcinus[*](carcinus D. cfr. Mela. -rginus A. -rcines r H), Crotalus, Semirus, Arogas[*](arogas AF2J. -ocas r S. -ocha v), Thagines[*](tha- gines AF2in ras.R2D. thasg- R1. tharg- DE2. targ-E1adv), oppidum intus Petelia[*](petelia ego. cfr. Niss. It. II p. 936 n. 3. -tilia ll.v), mons Clibanus, promunturium Lacinium, cuius ante oram[*](oram Rv. ora r) insula X??? a terra Dioscoron, altera Calypsus , quam Ogygiam appellasse Homerus existimatur, praeterea Tyris[*](tyris ARaG(D). tiris rv(H). (tres sirenussae B)), Eranusa, Meloessa. ipsum a Caulone[*](gaulone F2in ras. cal- a) abesse LXX prodit[*](prodidit d(?)va.D) Agrippa.[*]((12-14) MCap. VI 650. Sol. 2, 24. (14) Mela II 68. —) A Lacinio promunturio secundus Europae sinus incipit, magno ambitu flexus et Acroceraunio Epiri finitus promunturio, a quo abest LXXV. oppidum Croto, amnis Neaethus, oppidum Thuri[*](thuri (P)H. -ium v. tyri A. tauri r) inter duos amnes Crathim[*](crathim S. -in v. -tim ll) et Sybarim, ubi fuit urbs eodem nomine. similiter est inter Sirim et Acirim[*](acirin B e Strab. VI p. 264 init. agirim AR2. acrim rv) Heraclea, aliquando Siris vocitata. flumina Talandrum[*](talandrum A. cha- D. tha- (-lend- F2) rv. aca- B e Strab. VIp. 280. Cf. Niss. l. l. p. 914 n. 1), Casuentum, oppidum Metapontum, quo[*](qua FdREa) tertia Italiae regio finitur.[*](Cato fr. 68 p. 53 Peter. Theopomp. fr. 233 Müller.) mediterranei Bruttiorum Aprustani tantum; Lucanorum autem Atinates[*](atinates Av (S). attin- r. aten- H), Bantini[*](buntini A. bantani Ea1), Eburini,
Grumentini, Potentini, Sontini, Sirini[*](syrini F2E2), Tergilani[*](tercillani R2), Vrsentini[*](sirini—ursentini om.DF1R1E1a), Volcentani[*](uolcentani AR2G. uolent- r. uolsent- v. uulcet- p. (an Volceiani?)), quibus Numestrani iunguntur. praeterea interisse Thebas Lucanas Cato auctor est, et Pandosiam[*](pandosiam B e Strab. VI p. 256. mardoniam (-dan- F2. -daon- E2) ll.v(J)) Lucanorum urbem fuisse Theopompus, inqua Alexander Epirotes occubuerit.[*](cfr. Strabo VI p. 261. — Mela II 68. — (11) Sol. 2,12.) Conectitur secunda regio amplexa Hirpinos, Calabriam, Apuliam, Sallentinos, CCL sinu qui Tarentinus appellatur[*](dit.ego) ab oppido Laconum—in recessu[*](recessū DEa) hoc intimo situm[*](situm ll. -to a3v), contributa eo[*](eo om.d1) maritima colonia, quae[*](qui DF1E1) ibi fuerat, abest CXXXVI[*](CXXXV E) a Lacinio promunturio —, adversam ei calabriam in paeninsulam[*](paeninsula A) emittens. Graeci Messapiam a duce appellavere et ante Peucetiam a Peucetio Oenotri fratre in Sallentino agro. inter promunturia C??? intersunt. latitudo paeninsulae a Tarento Brundisium terreno itinere XXXXV[*](XXXXV D It.p. 27 n. 7. XXXV ll.H. -II v) patet multoque brevius a portu Sasine[*](sasinae F2D2 -nea A. -na v. -ne RS. rasinae (-ne a) r).[*]((17) Mela-II 66. — Sol. 2, 54. — (19) MCap. VI 650.) oppida per continentem a Tarento Vria[*](uria D cum Vossio ad Melam II 4, 7 (Momms. unterit. Dial. p. 47. 61). uaria (-roa R. baria F2) ll.v ob ego. om. ll.v. ad discri- men (Cluver) D2), cui cognomen ob Apulam Messapiae[*](apulam messapiae ego. -lae messapiā (mesa- piam a) F1RE1a. -lae messapia (mesa- A) rv), Aletium[*](aletium v e Ptol. III 1,67. adium DFdR1E1. -iuum a. sarmadium AE2pD. serm- R2), in[*](in v. om.ll) ora vero Senum[*](saenum A. ren- DF1d. senonum va.H), Callipolis[*](callipolis AH. ga- rv), quae nunc est Anxa, LXXV a Tarento. inde XXXIII[*](XXXIIIll.v(D). -II G) promunturium quod Acran[*](acran v. acar- A. agar- F2E2. agr- r) Iapygiam vocant, quo longissime in maria excurrit Italia. ab eo Basta oppidum et Hydruntum
decem ac novem milia passuum, ad discrimen Ionii et Hadriatici maris, qua in Graeciam brevissimus transitus, ex adverso Apolloniatum[*](appollonia (-iae G) AF2cum ras.E2va.H) oppidi[*](oppidi ll. G(S). -dum C(H). -do v) latitudine intercurrentis freti[*](i. F1. id a. C??? B) L??? non amplius.[*]((7) Mela II 66. — § 102: (14) Mela II 66. — (15) Sol. 2, 7.) hoc intervallum pedestri continuare[*](continuare AF2E2v. -uere r) transitu pontibus iactis primum Pyrrus Epiri rex cogitavit, post eum M. Varro, cum classibus Pompei piratico bello praeesset; utrumque aliae inpedivere[*](inpediere F1dRava. H) curae. ab Hydrunte Soletum desertum, dein Fratuentium[*](fratuentium (Momms.CIL IX n. 1006) D2. -ertium Av(S). fratru- r Brot.), portus Tarentinus, statio Miltopes[*](miltopes AF2aD. -paes DRE. -pae H. militop???F1. -tum a3v), Lupia[*](lupia AB. lubia F2. ???upia F1. upia r. upta a. luspia v>), Balesium[*](balesium AF2v. -essum F1dR. -laesum E1. -ssum r), Caelia[*](caelia (ce- R2) AR2S. -lium F2v. -li (ce- R1a) r),Brundisium L??? p. ab Hydrunte, in primis Italiae portu nobile ac velut certiore transitu sicuti[*](sicut E. sic utique R(?)H. sed utique vet.Dal.) longiore, excipiente Illyrici[*](illyrice A. -cae F. -ca ava.S) urbe Durrachio CCXXV traiectu. Brundisio conterminus Poediculorum [*](pediculorum FRava.S. cfr. §38) ager. novem adulescentes totidemque virgines ab Illyriis XII[*](XVI AS. XIII a3va.J) populos genuere. Poediculorum oppida Rudiae[*](ruriae A. rudia va.(P)H), Gnatia[*](gnatia AFRpJ2coll. II 240. egn- r(?)B. ingn- a. stegn- v), Barium[*](barium F2RG. uar- A. bariom r. -ion v), amnes[*](amnex Ra. -ne??? F1. ampes E2. -pe F2. ante va.H) Iapyx[*](iapyx Av. -pryx DRE1. -p??? F1. -pex F2E2) a Daedali filio[*](filio F2V. amnes filio AR2. f r) rege[*](ege A. egee R2. egi F2in ras. del.va.H), a quo et Iapygia Acra[*](Acra D2. aritan A. ami- tan r. -ta pv. amnes G. del.H. Acra, iam U 57. Acra item J2. clari iam D1.), Pactius[*](pactius Fv. -tris A. pattius r), Aufidus ex Hirpinis montibus Canusium, praefluens.[*](Mela II 66. 65.) hinc Apulia Dauniorum cognomine a duce Diomedis socero, in qua oppidum Salapia Hannibalis meretricio amore inclutum, Sipuntum[*](sipuntium R. -ritum o. -pontum Aava.D2), Vria[*](uria Ddv. -iae r. cfr. § 100), amnis Cerbalus, Dauniorum finis, portus Aggasus[*](aggassus AD2. agasus ov), promunturium montis Gargani, a Sallentino sive Iapygio CCXXXIIII[*](CCXXXIIII AG. -III rv) ambitu Gargani, portus Garnae, lacus Pantanus, flumen portuosum Fertor[*](fertor DF1dTD. -to R. -tur Ea. fer AF2. frento v). Teanum Apulorum itemque Larinum[*](lari- natum H), Cliternia[*](cliterna AF2E2. -em E1. aliternia a3Dal.), Tifernus amnis.[*]((8. 9) Sol. 2, 10.-) inde regio Frentana[*](frentana AFv. ferent- F2in marg. fret- r). ita Apulorum genera tria: Teani a[*](a AF2v (S). om.r Dal.) duce e[*](e Aa2G. om.rv) Grais; Lucani subacti a Calchante, quae nunc loca tenent Atinates[*](atinates AFG. etin- rv); Dauniorum praeter supra dicta coloniae Luceria, Venusia, oppida Canusium, Arpi[*](carpi F2), aliquando Argos Hippium[*](hippium Av. -idium (hypp- E. ypp- a) r) Diomede condente, mox Argyripa[*](argyrippa G. argir- R2) dictum[*](diomede — dictum om.DF1R1Ea). Diomedes ibi delevit gentes Monadorum Dardorumque et urbes duas, quae in proverbii ludicrum vertere, Apinam et[*](et AREB. met rv) Tricam[*](tricam B. aicram DFdRv. aior- Ea. atr- A).[*]((14) Liv. IX 27, 14. Fest. p. 34. 340.) cetera[*](cetero dH. -rum o) intus in secunda region Hirpinorum colonia una Beneventum auspicatius mutato nomine , quae quondam appellata Maleventum, Aeculani[*](aeculani AG(S). ecu- E. ausaecu- F. ausecu- rv(H). auscu- D1), Aquiloni , Abellinates cognomine Protropi, Compsani, Caudini, ligures qui[*](et qui—17 uescellani om.DF1d1RE1a) cognominantur Corneliani et qui Baebiani[*](baebiani D. beb- Il. v), Vescellani. Ausculani[*](ausculani D2. cfr. Momms. ad CIL IXp. 62. Niss. It.IIp. 845 n. 4. aeul- A. ecul- E2. decul- rv. aecul- H. aecl S), Aletrini[*](aletrini F2V. alit- AE2. aletri r), Abellinates cognominati Marsi, Atrani, Aecani, Alfellani, Atinates[*](atinates DdS. anti- A. atti- rv), Arpani, Borcani[*](borcani om.a. uorga- A. uorca- va.B), collatini, Corinenses[*](corinenses dv. cari- A. corri- (carri- F2) r) et nobiles clade Romana Cannenses, Dirini, Forentani, Genusini, Herdonienses[*](herdonienses Aa3H. hord- G. herdori- (erd- R) rv), Irini[*](irini ll.v (D). yr- a. hyr- d(?) B ex Herod. VII 170), Larinates cognomine Frentani, Metinates[*](metinates AF2a3G. etin- (etm- R) rv. meri- H. cfr. Niss. It. II p. 838 n. 2) ex Gargano, Mateolani, Neretini[*](neretini (-rat- F) ll.v (D). nerit- G. net- H), Natini[*](natini D. mat- ll.v. del. H), Rubustini[*](rubustini AF2E2G(H). -sini r. tubustini v. rob- Dal.), Silvini, Strapellini, Turnantini[*](turmantini (-men- G) dva.D), Vibinates, Venusini, Vlurtini. — Calabrorum mediterranei Aezetini[*](aezetini (M Pt p. 332a)D2. aeget- DREG. eget- av. agaet- F. aelit- A.cfr. Niss. It. IIp. 858), Apamestini, Argetini[*](argentini EB. om. v), Butuntinenses, Deciani, Grumbestini[*](grumbestini AF2H. brum- rv), Norbanenses[*](narbonenses Ava. G), Palionenses[*](palionenses AG(S). balto- r. palto- H. om.v), Stulnini[*](stulnini ll.v(D). sturn- B e Ptol. II 1,68), Tutini. — Sallentinorum Aletini[*](alentini AF2E2a), Basterbini, Neretini, Vzentini[*](uzentini D cumn Mommes. unterit. Dial. p. 52 (CIL IX p. 3). ulent- ll.v(J). uxent- H. ualent- B), Veretini.[*]((8-10) Mela II 65.) Sequitur regio quarta gentium vel fortissimarum Italiae. in ora Frentanorum a Tiferno flumen Trinium portuosum, oppida Histonium, Buca, Hortona[*](hortona AJ. -tana (ort- Fd) r. Ortona veStrab.V p. 242), Aternus amnis. intus Anxani cognomine Frentani, Carecini[*](carecini Nipperdey opusc. p. 203. -etini 11. J. carent- v. cfr. Niss. It. IIp. 790) Supernates et Infernates, Iuanenses[*](iuanenses (Monvms. CIL IXp. 274) D2. lanuenses ll.v). — Marrucinorum Teatini[*](teatini ve Ptol. III 1,53. teacini (taea- AF) ll) . — Paelignorum Corfinienses[*](corfinien- ses v. coruini-A. cornifici- r), Superaequani, Sulmonenses . — Marsorum Anxatini[*](anxatini DF1ED. anaxt- a. anaxat- AF2J. anxant- dv. hanc sat- R), Antinates[*](antinates D cum Momms.l.l. p. 321 (CIL IXp. 362). ati- Av. atti- r), Fucentes, Lucenses, Marruvini[*](marruini A. -ubini F2. maruuii dva.S). — Albensium Alba ad Fucinum lacum.— Aequiculanorum Cliternini, Carseolani. — Vestinorum Angulani, Pennienses[*](pennienses ll.v. pinnie- a. penne- D. pinne- B. cfr. Ptol. III 1,52), Peltuinates, quibus iunguntur Aufinates Cismontani. — Samnitium, quos Sabellos et Graeci Saunitas dixere, coloniae[*](coloniae Momms.CIL IXp. 239. -nia ll.v) Bovianum[*](bouianum v. -nium AF2. uouianum F1. uobi- R. -nium r) Vetus et alterum
cognomine Vndecumanorum, Aufidenates, Aesernini[*](aesernini (-rrini E) AED. ese- v. ase- r), Fagifulani [*](fagifulani AG. -ugali rv), Ficolenses, Saepinates[*](saepinates H. sep- l. v), Tereventinates[*](tereuentinates S. ter- cuen- A. treuen- G. teuen- da. teren- R. teuentiates r. treuen- v). — Sabinorum Amiternini, Curenses, Forum Deci, Forum Novum, Fidenates, interamnates, Nursini, Nomentani, Reatini, Trebulani qui cognominantur Mutuesci[*](mutuesci TD. -uesti DdEav. -usti R. -taei B. -usci AF2in ras.S. -caei G) et qui Suffenates[*](suffenates Av. sufe- r), Tiburtes, Tarinates [*](tarinates a3B. parin- (paren- A) ll.v).[*](Gelli[an]us: cfr. Peter hist. Rom. fr. P. 94.- Sol. 2, 6. — Varro ap. Fest. p. 343.) in hoc situ ex Aequicolis interiere Comini, Tadiates[*](tadiatestes R. -tester DEa), Caedici[*](cedici Ea. cned- D. aced- F2a3va.H), Alfaterni. Gellianus[*](gelbianus R. gella- E1. Gellius Peterhist.Rom. fr.p. 94. cfr. index) auctor est lacu Fucino haustum Marsorum oppidum Archippe, conditum a Marsya: duce Lydorum; item Vidicinorum[*](uidicinorum AG(J). uitic- (uic- F1) rH. urtic- v) in Piceno deletum a Romanis Valerianus[*](Valerius Antias coni. Münzer p. 376 n. 1). Sabini, ut quidam existimavere, a religione et deum cultu Sebini[*](saebini F2. saeuini F1a. seu- R1dTva.J) appellati, Velinos accolunt lacus, roscidis[*](roscidis F2v. royc- A. prosc- r) collibus.[*]((17) Varro LL V 71. Sol. 2, 23. cfr. Plin. II 209. XXXI 10. 59.) Nar amnis exhaurit illos sulpureis aquis[*](dist.D) Tiberim ex his petens, replet e[*](e AF2v.aa2. om.r) monte Fiscello Avens[*](Auens D cum Prellero. cfr. Serv. Aen. VII 657. aues ll. labens v) iuxta Vacunae nemora et Reate in eosdem conditus. at ex alia parte Anio[*](anio AF2v. annio r), in monte Trebanorum ortus, lacus tris amoenitate nobiles, qui nomen dedere Sublaqueo, defert in Tiberim. in agro Reatino Cutiliae[*](cutiliae Av. -tiniae Fd. -ni ac r) lacum, in quo fluctuetur[*](fluctuet va.S) insula, Italiae umbilicum[*](umbiculum FR2a. uerb- R1) esse M[*](M om.A). Varro tradit. infra Sabinos Latium[*](atium DR1E1. ??? F1) est, a latere Picenum, a tergo Vmbria[*](umbriam A), Appennini iugis Sabinos utrimque vallantibus.[*](Mela II 65. 64. —)[*]((4) cfr. Paulus Festi p. 212 (117).) Quinta regio Piceni est[*](est Av. et r), quondam uberrimae multitudinis. CCCLX Picentium in fidem p. R. venere. orti sunt a Sabinis voto vere sacro. tenuere ab Aterno[*](aterno av. att- ll) amne, ubi nunc ager Hadrianus et Hadria[*](adrianus et adria DFREaC(item infra)) colonia a mari VI[*](IIIEa.VIIFva.S) . flumen Vomanum, ager Praetutianus[*](praetuttianus DF1RE (fere semper)) Palmensisque [*](palmesisque R. palam- DF1Ea), item[*](idem DFE) Castrum Novum, flumen Batinum[*](batinum Av. ???uat- F2. uiuat- DE. -annū a. iuuatium R), Truentum cum amne, quod solum Liburnorum in Italia relicum est, flumina[*](flumina v(D2). -men ll. H) Albula, Tessuinum[*](albula tessuinum E2D -lates suinum Av. -la teruinum r. -la teruium dTH), Helvinum[*](heluinum AF2v(D2). om.rH), quo[*](quo AF2E2v. quod r) finitur Praetutiana regio et Picentium[*](picentium v. -tum ll. D2cfr. v. 2) incipit.[*]((12) Sol. 2, 10.) Cupra oppidum, Castellum Firmanorum et super id colonia Asculum, Piceni nobilissima[*](dist. Momms. Herm., XVIII p. 192. n) intus, Novana[*](nobana ADE.del.D2It. p. 16). in ora Cluana, Potentia, Numana a Siculis condita, ab iisdem colonia Ancona[*](ancon va.G. -co dT), adposita promunturio Cunero[*](Cumero va.S) in ipso flectentis se orae cubito, a Gargano CLXXXIII[*](CLXXXIII Av(S). -IIII E2Brot. -XXX r). intus Auximates, Beregrani[*](beregrani AG. uer- rv), Cingulani, Cuprenses cognomine Montani, Falerienses[*](falerienses D2. falar- II. v. cfr. Niss.It.II p. 423), Pausulani, Planinenses[*](pleninenses G), Ricinenses, Septempedani[*](septempedani Av. -ales F2. -ates r), Tolentinates[*](tolentinates ego. cfr. CIL IXp. 530. tolenses A tollen- tinas DF1RE1a. -nates v. -nias E2. -ni uel tolenses Fa), Trai- enses[*](traienses ego coil. CIL IX n. 5646. 5647. trace- ll. traice- dT. triace- v treie- H. tree- D2. cfr. CIL IXn. 5832.VI n. 2413,1. 2379a34)), Vrbesalvia Pollentini[*](polentini Ava.G).
[*]((6) Sol. 2, 11 extr. — §113 init.: Mela II 64.) Iungetur[*](iungentur A. -guntur F2(E2?). -gitur R2va.Brot.) his[*](his AEaG(J). hinc F. hic rv (Brot.). huic coni. H) sexta regio Vmbriam conplexa
agrumque Gallicum citra[*](citra AD. circa rv) Ariminum. ab Ancona Gallica ora incipit Togatae Galliae cognomine. Siculi et Liburni plurima[*](plurima AR2a2G. -mi.rv) eius tractus tenuere, in primis Palmensem, Praetutianum Hadrianumque agrum. Vmbri eos[*](umbri eos AF2E2V. -ricos r) expulere, hos Etruria, hanc Galli. Vmbrorum: gens antiquissima Italiae existimatur, ut quos[*](quos Av. que* F. que r)Ombrios[*](ombrios (P) G. umbrios v(D2). -ius A. -iuos r) a Graecis putent dictos, quod in[*](in ego. om. ll.v) inundatione terrarum imbribus superfuissent. trecenta eorum oppida Tusci debellasse[*](debellasse AF2R2E2v. uell- r. uall- ad2T) reperiuntur. nunc in ora flumen Aesis[*](aesis AC. esis v. aessis F2. Aessi r), Senagallia[*](senogallia va.S.), Metaurus fluvius, coloniae[*](colonia a3va.H) Fanum Fortunae, Pisaurum cum amne et intus Hispellum[*](hispellum Av. ispe- R2. spe- DFE. pe- R1d. be- a), tuder. de cetero Amerini, Attidiates, Asisinates[*](asisinates R1 (?)Brct. assisi- A2. assissi-A1. asiri- rv), Arnates, Aesinates, Camertes, Casuentillani[*](assuentillani A. casuentiniva. G), Carsulani[*](carsulani AF2 (R?) v. curs- r), Dolates[*](dolates AF2G. doia- DF1-dv. daia- R. dolactes a. doia- E) cognomine Sallentini, Fulginiates, Foroflaminienenses, Foroiulienses [*](forotulienses REaBrot.) cognomine Concupienses[*](co???npienses A. conp- F2RE2. concubi- va.Brot.), Forobrentani[*](forobrentani AdTRH.-etani F2. -brentani (-prent- F1) DF1. -enuntani a. -tiani E. -emitiani v. forodruen- tani D1. cfr. CIL XIn 6055), Forosempronienses , Iguini[*](iguini ll.G (D). iguui- S. in- ginini .v), Interamnatescognomine Nartes[*](nartes (add.R2) —17 cognomine om.R), Mevanates [*](melianates A), Mevaniolenses[*](meuaniolenses (Cluver) S. -nionenses (meliani- A) II. v. (H). -nienses F2E2G. cfr. Niss. It II p. 379), Matilicates, Narnienses, quod oppidum [*](extr.: Cato fr. 49 p. 50 Peter.) Nequinum[*](neque num DF1E1a 18 mellani A) antea vocitatum est, Nucerini cognomine Favonienses et Camellani, Ocriculani[*](ocricolani DFRE. otricul- va. G(Dal.)), Ostrani, Pitinates[*](piti- nates Niss. ll. cfr. CIL XIp. 939. 876. pitulani ll. xv) cognomine Pisuertes et alii Mergentini, Plestini[*](plestini ll.S. pele- G. pe- v), Sentinates, Sarsinates[*](sarsinates FdRaBas. cars-DE. sass- AD. fars- v), Spoletini[*](spo- lentini DFREava.Bas.), Suasani[*](suasani AH. suarrani (sarr- F2) rG), Sestinates[*](sessinates A), Suillates, Tadinates [*](tadinates AF2E2aG. ad- r. sad- B), Trebiates[*](treuiates A), Tuficani, Tifernates[*](tibernates DFREa) cognomine Tiberini[*](tiberini — 3 cognomine om.R)[*](tiburini Ava. G. tibini E1) et alii Metaurenses, Vesinicates[*](uesinicates — 4 metaurenses om.Ea)[*](uesi- nicates F2S. bes- A. uesion- DF1dv), Vrvinates[*](uruinates F1d. urbin- AF2v (S). urban- (D?)H(J). cfr. Niss. It. LI p. 396 (CIL XIp. 747)) cognomine Metaurenses et alii[*](hali Aa) Hortenses, Vettonenses[*](uettonenses (Cluver)H. uettio- B. metto- A. metio- rv), Vindinates, Visuentani[*](uisuentani AD1. uiue- rv. nise- D2coll. CILVIn. 2381b, 6. 2383,11) . in hoc situ interiere Feliginates[*](feligenates A) et qui Clusiolum tenuere supra Interamnam[*](interamna R. -ne E2. -nani va.G. inamnam F1. -na DE1) et Sarranates[*](sarsenates AR) cum oppidis Acerris quae Vafriae[*](fabriae A. uatriae H) cognominabantur, Turocaelo[*](turocelo Rdv a. D. turio- a) quod Vettiolum[*](uettiolum AF2Rv(S). uetuo- a. uettuo- r. uetrio- C. netrio- H), item[*](itē AF2in ras.R. inē DE. ē a) Solinates, Curiates[*](suriates Ava.H(D). sed cfr. Biicheleri Vmbri cap. 141), Falinates[*](falinates AF2D. fallien- rv), Sapinates [*](sapinates F2J.2 sapp- AD. apien- r. apienn- d(?)v). interiere et Arinates[*](arinates D1. aria- AJ2. aren- a. arien- rv) cum Crinivolo[*](criniuolo AD. crinou- rv) et Vsidicani et Plangenses, Paesinates[*](pefinates Rd. paefi- E. pefi- a. pisi- va.S), Caelestini. Ameriam supra scriptam Cato ante Persei[*](persaei F. -sici D) bellum conditam annis DCCCCLXIII[*](DCCCCLXIII AF2D. -XIIII rv(J2)) prodit[*](prodidit dava.S).[*](Mela II 64. 60.) Octava regio determinatur Arimino, Pado, Appennino . in ora fluvius Crustumium[*](crustumum DF1. -timum R. -tunum Ea), Ariminum colonia cum amnibus Arimino et Aprusa[*](aprusa AF2v (S). pru R1. prusa rBrot.), fluvius[*](flu- uius D. -ius is (iis A) ll. -ius his dT. -ius hinc v. (an Rubico, is?)) Rubico, quondam finis Italiae. ab eo Sapis et Vtis[*](utis Cluver. uitis (-tes A) ll.v. cfr. Niss.It.II p. 250) et Anemo, Ravenna Sabinorum oppidum cum amne Bedese, ab Ancona CV, nec[*](ne DE) procul a mari
Vmbrorum Butrium[*](butrium v e Strab. Vp. 214. buut- A. brutium r). intus coloniae Bononia, Felsina vocitata tum[*](uo- citata tum ego. -tum AJ. -ta rv(D2)) cum princeps Etruriae esset, Brixillum, Mutina, Parma[*](parma Av. -rua r), Placentia.[*](Cato fr. 44 p. 50 Peter. —) oppida Caesena, Claterna, Fora[*](fora J. foro (-re A) ll.D1 -rū a3v) Clodi[*](clode A), livi, Popili[*](populi DFREva.B), Druentinorum[*](druentinorum Niss. It. II p. 268 n.10. tru- ll.v. (cfr. CILXIn. 1059)), Corneli[*](licinii cornelii F2), Licini[*](licini om.DF1REaHBrot. lac- cini L), Faventini, Fidentini , Otesini, Padinates, Regienses a Lepido, Solonates saltusque Galliani qui cognominantur Aquinates, Tannetani[*](tannetani AH. tanet- G. tannit- rv), Veleiates[*](ueleiates RBrot. uelegi- A. ueli- rv. cfr. § 47. VII 163) cognomine Vetti[*](ueti Fd. ueteri Brot. e coni. H. uecteri C. ueteti v) Regiates, Vrbanates[*](urbenates Ea. urbin- (um- bran- G) va.H). in hoc tractu interierunt Boi[*](bai DEa), quorum tribus CXII fuisse auctor est Cato, item Senones, qui ceperunt[*](ceperunt AadTS. -rant (coep- DF) r) Romam.[*](cfr. Plin. II 229. — Sol. 2, 25. MCap. VI 640. Mela II 62. cfr. Isid. or. XIII 21, 26.)Padus, e gremio[*](gremio AF2R2ov. gem- r) Vesuli montis[*](motis DF1E. -tus ao) celsissimum in cacumen Alpium elati finibus Ligurum Bagiennorum[*](bagiennorum D2.. cfr. §47. uagi- AG. gabi- rv) visendo fonte profluens[*](profluens AF2(R?)v. fluens r) condensque se cuniculo et in Forovibiensium agro iterum exoriens, nullo amnium claritate inferior, graecis[*](a graecis ova.G) dictus Eridanus ac poena[*](poena Av. pae- F2. pe- o. paene (pene Ra) r) Phaethontis[*](phaethontis C.-tontis v. -tantis A. pheton- o. paethon- D. pethon- r) inlustratus, augetur ad canis ortus liquatis nivibus, agris quam navigiis [*](quam nauigiis (-gis AD) AF2av(S). -naugis R2. -nauiis DF1. -nauis R1. quamuis EodTH) torrentior, nihil[*](nihil AS. nil rv) tamen ex rapto sibi[*](sibi AF2E2o(R?) v. ibi r) vindicans[*](uendicans F2aTozva.G) atque, ubi linquit[*](linquit (-idR1) ARE2oS. liquit (-u& F) rv. (add. agros v, sed sc. raptum)), ubertate[*](ubertate R2S) largitor[*](largitor ADF1R1J. -itur R2aS(D). -ior ropv).[*]((280, 3) Sol. 2, 25 extr.)CCC p. a fonte addens
meatu duo de LXXXX nec amnes tantum Appenninos Alpinosque navigabiles capiens, sed lacus quoque inmensos in eum sese exonerantes, omni numero XXX flumina in mare Hadriaticum defert[*](defert AR2Sol.v. ref- rao), celeberrima ex iis Appennini latere Iactum[*](Iactum S. ia- v), Tanarum, Trebiam Placentinum, Tarum, Inciam[*](ciaam R. nic- va.H), Gabellum[*](capellum A), Scultennam[*](scultennam A2F2G. -enam A1v. -elnam r), Rhenum[*](rhenum AF2v. re- r), Alpium vero Sturam, Orgum[*](orgam Ra. morgum va.H), Durias duas, Sesitem[*](sesitem D. -te A. ses. Item r. sessi- v), Ticinum, Lambrum, Adduam[*](aduam DFE1), Ollium, Mincium.[*]((12) cfr. Mela II 62. —) nec alius amnium tam brevi spatio maioris incrementi est. urguetur quippe aquarum mole et in profundum agitur, gravis terrae, quamquam diductus[*](diductus (P)S. cfr. VI 120. ded- ll.v(J)) in flumina et fossas inter Ravennam Altinumque per CXX, tamen, qua largius[*](longius A) vomit, Septem Maria dictus facere. Augusta[*](angusta ava.H .) fossa Ravennam trahitur, ubi Padusa vocatur , quondam Messanicus appellatus. proximum inde ostium magnitudinem portus habet qui Vatreni[*](uatreni AF2v. -terni ao. -tereni (-terr- R) r) dicitur, qua[*](quae DF1. que Ra. quo va.S) Claudius Caesar e[*](e om.E1o) Britannia[*](britan- niam E1ao) triumphans praegrandi illa domo verius quam nave intravit Hadriam.[*]((19) Strabo V p. 214.) hoc ante Eridanum ostium dictum est, ab aliis Spineticum[*](spineticum F2v. spen- A. pin- r) ab urbe[*](urbi F1E1. urhi D. uri R1) Spina[*](hispina E1. spana ARE2. yspania a. spira va.B), quae fuit iuxta, praevalens, ut Delphicis[*](deluicis A. delfi- r) creditum est thesauris[*](thensauris DF1E1), condita a Diomede. auget ibi Padum Vatrenus amnis ex Forocorneliensi agro. proximum inde ostium Caprasiae, dein Sagis, dein Volane[*](uola- nae DFE), quod ante[*](quod ante olane om.DF1d1RE1a) Olane[*](olane B e Polyb.1116,10. 11. eol- AE2D. uol- d2. alane F2. -ne v) vocabatur, omnia ea[*](ea ll.v. exD2. ea e coni.S. an excidit exonerata?) fossa Flavia[*](fossa fluuia (flu- A) quam AE2. fossas fluminaque (flumina fossasque C) va.S), quam primi a Sagi fecere[*](facere Aa) Tusci egesto[*](egesti AF2E2) amnis impetu per[*](pe DR) transversum[*](trauersum DF1REa) in Atrianorum[*](hadrianorum A) paludes quae Septem Maria appellantur, nobili portu oppidi[*](oppidi AF2E2v. om.r) Tuscorum Atriae[*](arriae A. assiae E2inras. adriae F2), a quo Atriaticum[*](triaticum AE2inras. adri- a) mare ante appellabatur[*](appellantur D(F1)R1. -atur a) quod nunc Hadriaticum[*](adriaticum F2R2aC. atri- F1R1). inde ostia plena[*](plena AE2p(R?)B. a pl- rv) Carbonaria, Fossiones[*](Fossiones D2. fo- v. cfr. Niss. It. I p. 206. II p. 215) ac[*](ac om.d(?)S, ante fossiones pos.v)Philistina[*](philistina (fi- 11) ll.S. -nae v), quod alii Tartarum vocant, omnia ex[*](ex om.DF1dE1a) Philistinae fossae abundatione nascentia[*](ex- nascentia DRE1a. ??? na- F. ena- z), accedentibus Atesi ex Tridentinis Alpibus et Togisono[*](togisoro F) ex Patavinorum agris. pars eorum et proximum portum facit Brundulum[*](bru- dulum DF1E1), sicut Aedronem[*](edronem Radva.D) Meduaci duo ac fossa Clodia. his se[*](nis se R. isse A) Padus miscet ac per haec effundit[*](effunditur va.D2), plerisque, ut in Aegypto Nilus[*](nihilus A) quod vocant Delta, triquetram figuram inter Alpes atque oram maris facere proditus , stadiorum[*](stadiū Fa)II[*](IIv. V??? ll. D1) circuitu.[*](Metrodor. fr. 8 Müller.) pudet a Graecis Italiae rationem mutuari, Metrodorus tamen Scepsius[*](scepsius AF2E2Bas. -ptius raov) dicit, quoniam circa fontem arbor multa sit picea[*](pice A), quales Gallice[*](gallie o. -ici a) vocentur padi, hoc[*](ob hoc o) nomen accepisse, Ligurum quidem lingua amnem ipsum Bodincum[*](bodincum ve Polyb. I 16,12. -icum AVen. -ingum r) vocari, quod significet fundo carentem. cui argumento adest oppidum iuxta Industria[*](industrial AFED1) vetusto nomine Bodincomagum[*](bodincomagum Av. bodingo- r), ubi praecipua altitudo incipit.Transpadana appellatur ab eo regio undecima , tota in mediterraneo, cui marina[*](marina ego. -ia ll.v) cuncta fructuoso alveo inportat[*](inportat a3v a. Brot.). oppida Vibi Forum, Segusio, coloniae ab
Alpium radicibus Augusta Taurinorum — inde navigabili Pado — antiqua Ligurum stirpe, dein Salassorum[*](salaforum DR. -aforum F. -anorum Ea) Augusta Praetoria iuxta geminas Alpium fores[*](foras F1a. fauces va.H), Graias atque Poeninas — his[*](hi E. hys a) Poenos[*](toenos a. floe- E1 ioe- DR. -nas F), Grais Herculem transisse memorant —, oppidum Eporedia[*](oporedia F1dRa. ypo- o) Sibyllinis a[*](all.H. libris a ov(S)) populo Romano conditum[*](condi iussum ov a. H(S). prob. Rück 3 p. 240) iussis. eporedias[*](eporedias (-icas v)E2H. sepore- A. sepure- (-use- R) r) Galli bonos equorum domitores vocant. [*](Cato fr. 40 p. 49 Peter. —) Vercellae[*](uercelle A. uergellae R1. -gillae DF1E1a) Libiciorum[*](lybiciorum a. libyco- B. libico- H) ex Salluis[*](salluis E2D1. -uuiis H. saluis Av(D2). -lyis B. aluis R. all-r) ortae, Novaria ex Vertamocoris [*](uerta- mocoris AD2. -macoris r Ven. (D1). -acomacoris R(?)v(C)), Vocontiorum hodieque pago[*](paga AE2), non, ut Cato existimat, Ligurum, ex quibus Laevi[*](Leui va.Brot.) et Marici condidere Ticinum non procul a Pado, sicut Boi Transalpibus[*](trans Alpes va.Brot.) profecti[*](prouecti Dal.) Laudem Pompeiam, Insubres Mediolanum. Oromobiorum[*](oromobiorum A. -ouiorum E2p. orumbi- uiorum R. orumboui-(mor- Ea) rD. orboui- d. orobi- v) stirpis esse Comum atque Bergomum[*](atque bergomum AF2E2v. om.r) et Licini Forum aliquotque[*](aliquotque F2D2. -otAR2S. -od r. et aliquot v) circa populos auctor est Cato, sed originem gentis ignorare se fatetur, quam docet Cornelius Alexander ortam a[*](a R(?)a3v. om.rD2) graecia[*](greciam A) interpretatione etiam nomiuis vitam in montibus degentium[*](degentium AS. -ibus rv).[*](extr.: Nepos fr. 53 Halm.) in hoc situ interiit oppidum Oromobiorum[*](oromobiorum ego. cfr. v.11. orub-p. orobouiorum R. orumb- rD. boui-a. orobi- v) parra[*](para F1. barra va.S. cfr. M Pt p. 339b), unde Bergomates Cato dixit ortos, etiamnum[*](an etiamtum?) prodente[*](prodente se AF2v. prudentes r) se altius quam fortunatius situm[*](situ F. -tos va. H). interiere et Caturiges[*](caturiges B. -gens Rd. careges A. eaturi (eacri F2inras.) gens rv), Insubrum exsules, et Spina[*](spira F2va.B) supra dicta, item[*](120) Melpum opulentia praecipuum, quod ab Insubribus et Bois et[*](est (esse a3G) eo va. S) Senonibus deletum eo die, quo Camillus Veios ceperit[*](cepit ut va. G), Nepos Cornelius tradidit.