Naturalis Historia

Pliny, the Elder

Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor

Glaucion[*](glaucio E.) in Syria et Parthia nascitur, humilis herba, densis foliis fere papaveris , minoribus tamen sordidioribusque, odoris taetri, gustus amari[*](gustu sanari V.) cum adstrictione[*](adstrictionema E.an-one uuae?). granum habet crocei[*](crocei dv. -cii E. -ci r. ecroci V. egro- R.) coloris . hoc in olla fictili luto circumlita[*](circumlita J cum Strackio. tū ll. v cfr. XXIX 98. XXXV 35. XXXIV 119. 106.) in clibanis calfaciunt

, deinde exempto sucum exprimunt[*](et exprimunt V.) eiusdem nominis . usus et[*](usus est V. usus est et d(?)v.a.S.) suci et foliorum, si terantur, adversus epiphoras, quae universo[*](uniuersae uno v.a.S. (an -sae eo?).) impetu cadant[*](cadunt d(?)v.a.S.). hinc temperatur[*](temperabantur R1.) collyrium, quod medici dia glauciu[*](dia glauciu D coll. Galen. introd. 14. cfr. etiam Scribon. 22. Marc. 8, 3. -cia ll.S. -cion v.) vocant.—(lactis[*](lactis —6 ex aqua pertinere ad finem § 82 post conuenit coll. Diosc. coni. Dal.) quoque ubertas intermissa restituitur; sumitur huius rei[*](eius Ev.a.S.) causa ex aqua).[*](Diosc. III 147.) — Glycyside, quam aliqui Paeoniam aut pentorobon[*](pentoboron VR1d.)[*](duum ll.v.) vocant, caulem habet II palmorum[*](palmorum VRdTfB e Diosc. cubito- Erv(G).), comitantibus [*](duo- bus aut tribus ll. v.) II aut III, subrutilum, cute lauri, folia qualia isatis[*](isatis v. iss- (yss- d) ll. nucis B e Diosc. cfr. XX 59.), pinguiora[*](pigriora VR1.) rotundioraque et minora, semen in siliquis, aliud grano rubente, aliud nigro.[*](cfr. Plin. XXV 29. Isid. XVII 9, 48. Th. H. IX 8, 6.) duo[*](duo enim dfS.) autem genera sunt: femina existimatur cuius radicibus ceu[*](feu G Dal.) balani[*](balanis E.) longiores circiter VIII aut[*](octo aut sex ll.v. (an aut VII? cfr. Diosc.).) VI adhaerent. mas plures non habet, quoniam[*](non habet quoniam J e coni. Dal. habet quoniam non ll.v. (non om.V1).) una radice nixus est palmi[*](palmis VR1.) altitudine, candida, quae[*](can- dida quae VJ. -daque rv.) gustu adstringit . feminae folia[*](folię R.) murram redolent et densiora sunt. nascuntur in silvis. tradunt nocte effodiendas, quonian interdiu periculosum sit pico Martio inpetum in oculos faciente; radix vero cum effodiatur, periculum esse, ne sedes[*](ne sedes dv. ne sedis V2ErD. dis r.) procidat[*](procidant E.), magna[*](magna id v.a.S.) vanitate ad ostentationem rei fictum arbitror. usus in iis[*](iis v. his ll. C.) diversus.[*](cfr. Plin. XXVI 131. 151.) rubra grana rubentes[*](rubentes dTH. cfr. Diosc. -tis VErv(S). rudentis R.) menses sistunt XV[*](XII P e Diosc.) fere pota in vino nigro. nigra grana vulvis[*](uuluis Rdv. bu- E. uulcis V.)
medentur ex passo aut vino totidem pota. radix omnes ventris dolores sedat in vino alvumque purgat, sanat opisthotonum, morbum regium, renes[*](renium renes E.), vesicam, arteriam[*](arteriam dTH. ateriam V. -ria R. ma- teriam E. matricem v.) autem et stomachum decocta in vino, alvumque sistit. estur[*](festur V.)[*](quattuor ll. v.) etiam[*](etiam contra E(?)v.a.S(D).)in[*](in (cum Murbac.) alimentis J e cod. Murbac. alum- V. a ium- dTS. malum mentis REv(D).) alimentis, sed in medendo IIII drachmae satis sunt. grana nigra auxiliantur et suppressionibus nocturnis in vino pota quo dictum est numero, stomachicis[*](sto- machicis dS cum P. -acicis V. -aticis RTf. -achi ErG. -acho v.) vero et rosionibus[*](et rosionibus ll.Tfv(S). eros- G. an in rosionibus?) et esse ea[*](ea Rv. cfr. Diosc. eam rD. om. Yen.) et[*](etiam et E.) inlinere prodest. suppurationes quoque discutiuntur, recentes[*](re- centis VRED.) nigro semine, veteres rubro[*](rubentes ueteres rubro E.). utrumque auxiliatur a serpente percussis et pueris contra calculos incipientes[*](inci- pientes ego. -te ll.v. cfr. Diosc.) stranguria.[*](Diosc. III 122. cfr. Plin. XXIV 138.) — Gnaphalium [*](gnaphallium Rd. agnaphalium E.) aliqui[*](aliqua V1. alii dEv. a.S.) chamaezelon vocant, cuius foliis albis mollibusque pro tomento utuntur; sane et similia sunt. datur in vino austero ad dysinteriam, ventris solutiones[*](solutionis RED.) mensesque mulierum sistit. infunditur autem tenesmo. inlinitur et putrescentibus ulcerum.— Gallidragam[*](illam gallidragam V2. galedragon v.a.H.) vocat Xenocrates [*](xenocrates Erv. nec (ne d1. del.d2) socrates (-tis V) r.) leucacantho similem, palustrem[*](palustre E.) et spinosam, caule[*](caulem V.) ferulaceo, alto, cui[*](an cui in? cfr. § 94. 121. 126. XXV 64. XXXII 167 (bis). 79. XX 161. XVII 140. XVI 33. XI 186. IX 36. [XXXIV 164]; contra XVI 116. XIV 63. 31. IX 16.) summo capite inhaereat[*](inhaereat v(S). inher- VRE. -haeret d(?)C.) simile ovo. in hoc crescente[*](crescente V2rG (excr- v). -cens E. arescente rT.) aestate[*](aestate ante V.) vermiculos[*](uermiculo E.) nasci tradit[*](tradunt R(?) v.a.S.), quos pyxide[*](puxide VRED.) conditos adalligari[*](adalligare VdT.) cum pane bracchio ab[*](hab R. ad Ev.a.S (eam partem v).) ea
parte, qua dens doleat, mireque ilico dolorem[*](colorem E.) tolli[*](tollit R1dT.). valere non diutius anno et[*](et anno et VR1.) ita, si terrain non adtigerint[*](adtige- rint V(?)S cum vet. Dal. -rit rv.).

Holcus in saxis[*](saxasis R1.) nascitur siccis. aristas habet in cacumine, tenui[*](tenue E. -ues v.a.H.) culmo, quale hordeum restibile. haec circa caput alligata vel circa lacertum educit e corpore aristas. quidam ob id[*](ob id Rdv. om. r.) aristida[*](aristida ES. -dam rv. -diam G.) vocant.— Hyoseris[*](hyoseris H coll. indice. -siris v. -soris Er. hysoris r.) intubo similis, sed minor et[*](et Rdv. ei V. e E.) tactu asperior, vulneribus contusa praeclare medetur.[*](Diosc. IV 11.) — Holosteon[*](holotheon E.) sine duritia est herba, ex adverso appellata a Graecis sicut fel dulce, radice[*](dulce ra- dice ego e Diosc. dulce ll.v. (tenui radice B).)[*](quattuor ll.v.) tenuis usque in capillamenti speciem[*](specie E.), longitudine IIII digitorum[*](dist. ego e Diosc.), ceu gramen foliis angustis, adstringens[*](adstregens V1R1.) gustu. nascitur in collibus terrenis. usus eius ad vulsa, rupta in vino potae[*](potae S cum vet. Dal. cfr. § 37. -ta et VRdTf. -ta Erv. -tae et D.). volnera quoque conglutinat, nam et carnes, dum[*](dum ED. cfr. § 42. tum r. cum VRf. con dTv. del. C.) cocuntur[*](cocuntur R. eo cuntur (con- V1f) Vf. coquuntur dTEv(D). coguntur C.), addita.[*](Diosc. IV 160. cfr. Plin. XVI 244. XXII 29.) — Hippophaeston[*](hippophaeston dB(Dal.). -peston R. hyppopheston V. hypopeston Ev.) nascitur in spinis, ex quibus fiunt aënae[*](aenae S coll. XXIV 111. -neae dEB. enae V. ene R. eneae v.) fulloniae, sine cauliculo, sine flore, capitulis tantum inanibus et foliis parvis, multis[*](multis ll.v. an acutis vel aculeatis? cfr. Diosc.), herbacei coloris. radiculae albae[*](radiculae albae ego. -las albas ll. -las habens albas v. cfr. § 96. 105.), molles. sucus earum exprimitur[*](tri- bus ll.v.) aestate ad solvendam alvum in obolis, maxime in comitialibus morbis et tremulis, hydropicis, contra vertigines , orthopnoeas, paralysis incipientes.[*](Diosc. IV 130. 68; 44.)

Hypoglossa [*](hyppoglosa E.) folia habet figura[*](figuram (om. folia) d.) silvestris myrti, coma[*](coma ego. cfr. Diosc. concaua ll. v. (an comantia? cfr. XIII 59).) spinosa, et

in his ceu linguas folio[*](filio V.an folia parua exeuntia e foliis? (certe exire de non usus Pliniani).) parvo exeunte de foliis. capitis dolores[*](dolores dTrH. -ris VR. -re E. -rem v.) corona ex iis[*](iis v. his ll.C.) inposita minuit.— Hypecoon[*](hypecoon v e Diosc. -egon VRd. hyspecon r. specon E.) in segetibus nascitur, foliis rutae. natura eius[*](eius ll. an t uis vel ei est? sed cfr. XXXIV 176.) eadem quae papaveris suco.

Idaeae[*](idaeae VRdC(H). ideae Ev(Dal.).) herbae folia sunt quae oxymyrsines[*](oxymysine E.). adh aerent iis[*](adhaerent iis (his B) S. -herentis Ev. -ti r. -tes V2d. ad V1R.) velut pampini[*](uelut pampini (panp- E) V2dErv. ni V1R.), in quibus flos[*](floremque Er.an flos quoque?). ipsa[*](ipsa V1RdTfVen.(H). ipsae V2. ipsu Er.del. v.) alvum mensesque[*](dist. ego.) et omnem abundantiam sanguinis sistit spissandi cohibendique natura[*](natura ego. cfr. XXIII 130. XXIV 75. -rā ll. -ram habet v. (an vero ei natura est?).).[*](Diosc. IV 119. eupor. II 31. 58.) — Isopyron[*](isopyron B (-phyllon v). ysophiron d. -phyron (hy- E) r.) aliqui phaselion [*](phaselion (-leon R1) ll.Tv(GD). -siolum B.) vocant, quoniam folium, quod est aneso simile, in[*](in om.Er.) passeoli[*](passeoli VfD. passo oli (oly T) RdT. phasioli S. om.Erv. cfr. XVIII 58. XXIV 65.) pampinos[*](pampilos R. panpinos E.) torquetur. capitula sunt in summo caule[*](caule B e Diosc. capite ll.v.) tenuia, plena seminis[*](semina R1. malanthi E(?). melantia R.) melanthi, contra tussim et cetera pectoris vitia cum[*](cum VRdTfS. et Er. ex v.) melle aut aqua mulsa, item iocineri utilissimi[*](utilissimi ego. cfr. Diosc. -mo VRE -ma d(?)v.).

[*](Diosc. IV 164.) Lathyris[*](dist. ego. an leuiora? cfr. Diosc.) folia habet multa lactucae similia, tenuiora, germina multa[*](multa ll.v. an triplicata? (καπρὸν τρίχωρονDiosc.).), in quibus semen tuniculis continetur, ut[*](et (pro ut) E.) capparis, quae cum inaruere, eximuntur grana piperis magnitudine, candida, dulcia[*](dulci VR1.), facilia purgatu. haec vicena[*](uicena R (?)B. uicina Vd. uitina E. in caena v. an octona (scriptum VIIIna)? cfr. Diosc.) in aqua pura aut mulsa pota hydropicos sanant; trahunt[*](trahunt drv. traunt E. tra- dunt r.)

et bilem. qui vehementius purgari volunt, cum[*](eum V.) folliculis ipsis sumunt ea, nam[*](ea nam R(?)G. eam Vd2Ev. om.d1.) stomachum laedunt; itaque inventum est[*](est om.d.) ut cum pisce[*](pisce ll. v. olere Dios.) aut iure[*](iutae E.) gallinacei sumerentur.— [*](Diosc. III 100. cfr. Plin. XXVI 52.) Leontopetalon alii rapadion[*](rapadion ErD. rop- v.a.B. prapad- VdTf. prapand- R. rhapeion B e Diosc. pardalion S cum P. rhaphanidion J.) vocant, folio brassicae, caule semipedali. alae[*](alae RB. ale Vd. a;le E. leni v.) numerosae[*](numerosae (== nūrese) ego. cfr. § 11. 35. XVI 163 al. (Diosc.πλείστας). nures E. nure VR. Runę d. mul- tae B. plures S. mirae J.), semen in cacumine[*](semine acumine VRd.) in siliqiis ciceris modo, radix rapo[*](rapo rGe Diosc. -pa E. -pae v. napo rfJ.) similis, grandis, nigra. nascitur in arvis. radix adversatur omnibus[*](omnibus ego. -ium ll.v.) serpentium generibus ex vino pota, nec alia res celerius proficit. datur et ischiadicis.[*](Diosc. IV 26.) — Lycapsos[*](lyeapsos VRdTH. -copsis B e Diosc. lichapsos Ev.) longioribus quam lactucae[*](lactu- cae J. -ce RdE. -cae est V(?). -ca est v.) foliis crassioribusque, cauli[*](cauli ego. -1ē ll.D. -le v.) longo[*](longo v. -gū ll.D.) hirsutis[*](hirsutis ll. v. -to C. -tum habet D. an hirsuto hirsutis? cfr. Diosc.) adgnatis, multis, cubitalibus[*](capitalibus E. -tulis v.a.B.), flore parvo, purpureo; nascitur in campestribus. inlinitur cum farina[*](farine R.) hordeacea[*](hordeaceae V.) igni sacro; sudores[*](sudoris R. -rem v.a.H.) in febribus movet suco aquae calidae[*](et calide E.) admixto.[*](Diosc. III 148.) — Inter omnes herbas lithospermo mihil est mirabilius. aliqui exonychon [*](exonychon S e Diosc. exco- VdT. -nfcon R. exontycon Er. aegonychon B e Diosc. he- xoly- v.)[*](diosphyron R. -hiron (dyo- d) Vd.)[*](heracleus VRED. -leos d(?)G. -lion v.) vocant, alii διὸς πυρόν, alii ʽἡρακλέους. herba quincuncialis fere, foliis duplo[*](duplū VRd.) maioribus quam rutae, ramulis surculosis, crassitudine iunci[*](iungi V1R1.). gerit[*](gerit Erv. cenit V. cinit R. gignit d.) iuxta folia singulas veluti barbulas et in earum cacuminibus lapillos candore et rotunditate margaritarum, magnitudine ciceris, duritia vero[*](uere V1R.) lapidea. ipsi, qua pediculis adhaereant, cavernulas
habent et intus semen.[*](Diosc. eupor. II 111. 109.) nascitur et in Italia, sed laudatissimum in Creta, nec quicquam inter herbas maiore equidem[*](equidem dTS. et qui- VR. qui- Ev.) miraculo aspexi[*](aspexit E.). tantus est decor velut aurificum[*](arti- ficum VRdS.) arte[*](arte dv. alte VR. ante E.) alternis inter folia candicantibus margaritis, tam exquisita difficultas lapidis ex herba nascentis. iacere atque humi serpere auctores tradunt; ego volsam, non haerentem vidi. his lapillis drachmae pondere potis in vino albo calculos frangi pellique constat et[*](et VdEv. ad R.) stranguriam[*](strangyririam V2. -yrigiriam V1. grangur- E. gang- r.) discuti. neque in alia herbarum fides est certior[*](certior ego. uisu (H. -sus B. usus Ev) statim ll. v. aequa D. certior omissum propter auctore uisu statim (v. 11).), ad quam medicinam nata sit[*](nata sit (sic v) VEv.a.B.), talis[*](talis (vel ea) autem ego. autem VRE. ut dTH. est autem v.) autem eius species, ut[*](ut om.R1dTH.) etiam sine auctore[*](auctore dTErv. acict- V1. aceto re V2R.) visu[*](uisu ll. G. usus B. uisa v.) statim nosci[*](nasci V1R1.) possit.— Lapis vulgaris iuxta flumina fert muscum siccum, canum. hic fricatur[*](fruticator VR.) altero lapide addita hominis saliva; illo lapide tangitur inpetigo . qui tangit, dicit:

φεύγετε[*](φεύγετε—διώκειlitteris Latinis red- dunt ll. v.a. C.)[*](dioci ll.v.a. C.)κανθαρίδες, λύκος ἄγριος αἷμα[*](αἳ͂μαS e coni. Dal. hema ll. hymas v.ὕμμεC.)διώκει.

[*](cfr. Celsus V 27, 3. cfr. Festus s. v. toxicum.) Limeum[*](lymeum V. limaeum E.) herba appellatur a Gallis, qua sagittas in venatu[*](uenatu Rv. usn- d. urn- V1. uenen- E. urna V2.) tingunt medicamento, quod venenum cervarium vocant [*](tres ll.v.). ex[*](et d.) hac[*](hanc Vd. ant R1.) in III modios salivati[*](saliuati ll. v. an deest tritici vel hordei vel milii? cfr. Column. VI 5, 2. 10, 1. 24, 5 (Pallad. V 7). 37, 9. 9, 1. 25.) additur quantum[*](quantum VRdv. tamquam E.) in unam sagittam[*](una sagitta Ev.a.H. cfr. notae ad XXIX 33 et XXVI 136.) addi solet; ita offa demittitur boum faucibus in morbis. alligari postea ad praesepia oportet, donec purgentur—insanire enim solent—; si sudor[*](sudor hac dT.)

insequetur[*](insequetur ego. -uitur ll. v.), aqua frigida perfundi.[*](Nicand. ther. 849. Diosc. III 103.) — Leuce Mercuriali [*](mercuriali v. -lis ll. J.) similis nomen ex causa accepit, per medium folium candida linea transcurrente, quare mesoleucon[*](mesoleucon rv. -uton E. -ucion D. mesopoleucon V2. -cton (mespo- d) rT.) quidam vocant . sucus eius fistulas sanat, ipsa contrita carcinomata. fortassis eadem sit quae leucas appellatur, contra marina omnia venena efficax. speciem eius auctores non tradunt nec aliud quam silvestrem latioribus[*](siluestrem satiua latioribus CFFW Müller p. 15. sed suppressa est mentio sativae, ut XXIX 60. cfr. Müller de stilo p. 90. 91.) foliis esse, efficaciorem hanc[*](hanc ll.v. cfr. CFW Müller l. l. ac D cum U 585.) semine acriore[*](acriore VRTEv (J). -orem d(?)C. cfr. Diosc.).— Leucographis qualis esset, scriptum non repperi, quod eo magis miror, quoniam utilis proditur[*](tribus ll.v.) sanguinem excreantibus III obolis cum croco, item coeliacis[*](coelicis VR1.), trita ex aqua[*](ex aqua om.E.) et adposita profluvio feminarum , oculorum quoque medicamentis et explendis ulceribus , quae[*](quae dEv. om. r.) fiant[*](fiant ErS. fiunt dv. om. r.) in teneris[*](in teneris om.VR1.) partibus.

[*](Diosc. IV 18.) Medion[*](medio VR1.) folia habet iridis[*](hiridis E. ser- B e Diosc., sed correeto.) sativae[*](satiua V.), caulem[*](caulem Ev. qual- R. ęqual- Vd.) tripedalem et in eo florem grandem, purpureum, rotundum , semine minuto[*](mi- nuta R. nuto E.), radicem semipedalem. in saxis opacis nascitur[*](duabus ll.v.). radix drachmis II cum melle menses feminarum sistit ecligmate[*](ecligmate d(?)C. eli- rv(D).) per aliquot[*](aliquod VED.) dies sumpto. semen quoque[*](quoque ll.v. dissentit Diosc. (ἄγει ἔμμηνα).) in vino contra[*](contrita Er1. del.r2. tritum contra v.a.S. an ita contra?) abundantiam feminarum datur.[*](Diosc. II 214. (cfr. Plin. XXVII 23. 24).) — Myos- [*](dist. ego. (an potius ab imo, concanis?). cfr. Diosc.) ota[*](myosutis V.)[*](an tennis?) sive myosotis levis herba, caulibus pluribus ab una radice, aliquatenus rubentibus, concavis ab imo, foliis angustis , oblongis, dorso acuto, nigris, per intervalla adsidue

geminatis[*](germinatis E.), tenuibus[*](et tenuibus VRdTf.) cauliculis ex alis[*](aliis V2E. taleis v.a.B.) prodeuntibus, flore caeruleo. radix digitali crassitudine[*](grossitudine E.) multis capillamentis fimbriata. vis ei septica[*](septice (om. et) E.) et exulceratrix, ideoque aegilopas sanat. tradunt Aegypti, mensis[*](men- ses VR1.), quem Thoti[*](toti f. tyatim E. thiatin v.a.H.) vocant, die XXVIII[*](XXXVIII f. XXVII v.a.H.) fere in Augustum[*](augusto Rv.a.G. ang- E.) mensem[*](mense Ev.a.G.) incurrente si quis huius herbae suco inungatur mane, priusquam loquatur, non lippiturum eo anno.[*](Diosc. IV 115.) — Myagros herba ferulacea[*](feru- lacea v. ferrutacea Vd. -utatio R. -ulcera ē r. fert ulcera E.) est, foliis similis rubiae, tripedanea[*](tripedaneę R. -nia ErD. cfr. XXXIV 24. XVII 125. 202. XIV 41.). semen oleosum, quod et fit ex eo. medetur oris ulceribus perunctis[*](perunctis dv. -tus VEr2. perauctus (-hunctus r1) R.) hoc suco.

Herba[*](tribus ll.v.), quae vocatur nyma[*](nygma E. nigina v.a.H.), III foliis longis, intubaceis , inlita[*](inlicita VR1.) cicatrices ad colorem[*](addorem E.) reducit.— Natrix vocatur herba, cuius radix evulsa[*](uulsa d.) virus[*](uiros V.) hirci redolet. hac[*](ac E.) in Piceno feminis[*](a feminis R(?)v.a. S.) abigunt quos mira persuasione Fatuos vocant; ego[*](ergo v.a.G.) species lymphantium[*](lypantium V. lympha- ticum E1. -tium E2.) hoc modo animorum esse crediderim[*](credimus Ev.a.G.), quae[*](que E. qui Rv.a.S.) tali medicamento iuventur[*](inuenitur EVen.).

Odontitis inter feni genera est, cauliculis densis ab eadem[*](ab eadem VRdv. aduersus Er.) radice[*](radicem Er.), geniculatis, triangulis, nigris. in[*](in om.Ev.a.C.) geniculis folia parva habet, longiora tamen quam polygonum, semen in alis[*](in aliis E. malis V.) hordeo simile, florem purpureum, pusillum. nascitur in pratis. decoctum cauliculorum[*](caulicorum E.) eius in vino austero quantum manus capiat dentium dolori medetur ita, ut[*](ut om.VR1d.cfr. § 33.) contineatur ore.[*](Diosc. II 213.) — Othonna[*](othona E. -nne v.a.H.) in Syria nascitur, similis erucae perforatis crebro foliis, flore croci[*](croci v e Diosc cocci VRdfD. cocti E.) ; quare[*](quam d.)

quidam anemonen[*](anemonem VD. -ones Ev.a.C.) vocaverunt. sucus eius oculorum medicamentis convenit[*](conuenit om.E.) ; mordet enim leniter et calefacit[*](calefacit TE. calf- VRfS. excalf- d(?)v.) adstringitque siccando, purgat cicatrices et nubeculas et quicquid obstet[*](obstat d(?)v.a.S.). quidam tradunt lavari atque ita siccatam digeri in pastillos.[*](Diosc. III 137 (eupor. II 78).) — Onosma[*](onosma v e Diosc. onoma ll.) longa folia habet fere ad III[*](dist. et lac. ego indicavi. exciderunt fere uniuersa quoque specie anchusae: cfr. Diosc.) digitos, in terra[*](tres ll. v.) iacentia[*](iacentia S cum P. -tia tria ll.v.) ad similitudinem anchusae, .... similis[*](similis ego. incifis Vd(E?). -cissis R. -cisa v.) sive[*](siue (ter) ego. sine ll.v. cfr. Diosc. et de mendo XVIII 85. XXVIII 104. XXXII 110. XXXIV 121.) caule sive flore sive semine. praegnas, si edit[*](aedit E. edat V(?)v.a.J. cfr. XX 165. XXII 151. XXV 46. XXV 111 170. XXX 66.) eam aut supergradiatur[*](supergrediatur E.), abortum facere dicitur.— Onopradon [*](odopradon E. onopordon v.a.S.) cum ederunt[*](cum ederunt dS. comed- V1RE. si comederunt (-rint v) V2v (J).), asini crepitus reddere dicuntur. trahit urinas[*](trahitur in has E.) et menses, alvum sistit, suppurationes et collectiones discutit.[*](Diosc. IV 141.) — Osyris[*](osyris C e Diosc. osiris v. ospris ll.f.) ramulos fert nigros, tenues, lentos et in[*](in om.Vf.) his[*](iis dv.a.S.) folia nigra ceu lini semenque[*](seminisque E.) in ramulis[*](ramolis V.) nigrum initio, dein colore mutato rubescens. smegmata[*](smegmata drv. smag- V2. mag- V1R. sine eg- E.) mulieribus faciunt ex iis[*](iis v. his ll. C. radicium ED.). radicum decoctum potu[*](potu VTED. -tū r(?)v.) sanat arquatos. eaedem[*](eaedem dv. ead- r.), priusquam maturescat[*](ma///rescat V1. in///ar- V2.) semen, concisae et sole siccatae alvum sistunt[*](sistitunt E.) ; post maturitatem vero collectae et in[*](in om.d. rheumatismi VR1) sorbitione decoctae rheumatismis ventris medentur et per se[*](et per se VRdv. expresse E.) tritae ex aqua caelesti bibuntur.[*](cfr. Plin. XXV 172. 173.) — Oxys[*](oxis Ev.a.C.) folia terna habet. datur ad stomachum dissolutum. edunt et qui enterocelen[*](entheroglen E.) habent.

polyanthemum[*](polysantemum E.), quam quidam batrachion[*](bathrachion E. -acion V. -ation R.) appellant, caustica[*](dist. ego) vi exulcerat[*](exulcera in R.), cicatrices et ad[*](et ad reducem E.) colorem reducit, eademque vitiligines concorporat.[*](Diosc. IV 4.)[*](cfr. Column. VII 5. Isid. XVII 9, 79. Marc. 1, 2. Scribon. 46 (Marc. 10, 5). Marc. 17, 22.) — Polygonum Graeci vocant quam nos sanguinariam. non attollitur a terra foliis rutae[*](putae V1. -thae R1.)[*](dist. sustuli ego coll. Diosc. (an foliis rutae trans- ponenda post gramini?).) similis[*](similis VRdTv(S). semine EG.) gramini[*](gra- mini Tv(S). -ne Rd. -nis VErG(J).). sucus eius infusus naribus supprimit[*](supprimi V.) sanguinem et potus cum vino cuiuslibet partis profluvium excreationesque cruentas[*](cruen- tas dErv. cretas r.) inhibet. qui[*](qua V.) plura genera polygoni faciunt[*](faciant R1.), hanc marem intellegi volunt appellarique[*](appellarique VRdv. ap E (folio deperdito deficiens usque ad § 124 exemplari- bus in).) a[*](a om.V.) multitudine seminis aut densitate fruticis, alii[*](alii RS. ali VD. alii calli d. calli- gonon alii v.) polygonaton[*](polygonaton B e Diosc. pogonon ll. polyg- v.) a frequentia geniculorum, alii thalattiada[*](thalattiada D e coni. J coll. indice. halattada Vr. bal- d. al- R. teuthalida C e Diosc. athalida (vel asphaltida) B. halmada v.), alii carcinothron[*](carcinothron ll.fB (carnin- v) J. -netron C. -ne- thron P e Diosc.), alii clema, multi myrtopetalum. nec non inveniuntur qui hanc feminam esse dicant, marem autem maiorem[*](minorem vet. Dal.) minusque nigram et geniculis densiorem, semine[*](femine V.) sub omnibus foliis turgescente[*](turgescente coni. Dal. -tem ll. v.). quocumque haec modo se[*](se om.R.) habent[*](habent VRS. -eant d(?)v(J). cfr. Frobeen. p. 34.), vis earum est spissare ac refrigerare. semine[*](semine VRv(S). -na dC.) alvum solvunt, largius sumpto[*](sumpta RC.) urinam cient, rheumatismos cohibent, qui si non fuere[*](fuere dv. fere r.), non prosunt. stomachi fervori[*](feruori dv. -re r.) folia inponuntur , vesicae dolori[*](dolore R.) inlinuntur et ignibus sacris. sucus et[*](dist. D.) auribus[*](sucus auribus R1.) purulentis instillatur et oculorum dolori. per se datur[*](datur vet. Dal. daba- ll.v(D). data- S.) et in febribus[*](duobus ll. v.) ante accessiones II cyathis, in

tertianis quartanisque praecipue, item cholericis, dysintericis et in solutione stomachi.[*](Marc. 9, 21. 81.—Diosc. IV 5.) tertium genus orion[*](oreon v.a.S.) vocant, in montibus nascens, harundini tenerae simile, uno caule, densis geniculis et in se infarctis[*](infarctis R(?)Brot. e coni. H. infractis rTf. frac- v(J). farc- B e Diosc.), foliis autem piceae[*](piceea R.), radicis[*](radice R.) supervacuae, inefficacius quam superiora, peculiare ischiadicis[*](ischiadis VR.).[*]((cfr. Diosc. IV 6).) quartum genus silvestre appellatur, paene arboris [*](arboris B. -ris modo Rd(?)C. ardoris Vv.) frutice[*](frutice VRv. -tex d(?)C. cfr. § 113. XII 56. XXIII 71. XXVI 85. 96.), radice lignosa, stirpe cedri rubicunda[*](rubicunda RS. -do (rumb- V1) rv.), ramis sparti[*](sparti v. parti ll. (an rami fparfi? cfr. XXV 155).) binum palmorum, nigris geniculorum ternis quaternisque [*](quaternisque ll.Tv(D). -isue C. cfr. § 74. 76.) articulis. huic quoque spissandi natura; sapor mali[*](malo V.) cotonei. decoquitur in aqua ad tertias[*](aut tertias V1R.) aut aridi farina inspergitur[*](farina spargitur R. -na insparg- S.) et oris ulceribus et adtritis partibus. propter gingivarum vero vitia ipsa[*](ipsa om.d(?)H.) commanducatur. nomas sistit omniaque[*](omnia quaeque V.), quae serpunt aut difficilem cicatricem habent, privatim vero sanat a nive facta[*](sanatiue facta R.) ulcera. herbarii et ad anginas[*](gingiuas dT.) utuntur illa et in capitis dolore coronam ex ea inponunt et contra epiphoras collo circumdant; in tertianis quidem[*](quidem Vv(S). -dam r(?)G(J).)[*](uulsa R.) sinistra manu evulsam adalligant, adeo[*](adeo ll.v. ut dextra P. an ac (eo orto ex geminato co)?) contra profluvia [*](profluuias VRf.) sanguinis, nec ullam magis aridam quam polygonum servant.

[*](Diosc. II 203 (cfr. 202 med.).) Pancratium aliqui scillam pusillam[*](pussillam V.) appellare[*](appella- rire R.) malunt , foliis[*](foliis om.VR.) albi lilii longioribus crassioribusque, radice bulbi magni, colore rufo. alvum solvit suco cum farina ervi sumpto, ulcera purgat. hydropicis, splenicis[*](splenicis dS. -cisque v(H). -ndicis VR. -neticisque C.) cum

melle datur. alii decocunt eam, donec aqua dulcis fiat, eaque effusa radicem[*](radice V.) terentes digerunt in pastillos sole siccatos et postea utuntur ad capitis ulcera et cetera, quae[*](tribus ll. v.) repurganda sint, item ad tussim, quantum III digitis adprehenderint in vino dantes, et ad lateris dolores aut peripneumonicis[*](peripleumonicis VRJ.) ecligmate[*](ecligmate cod. Murbac. C. ecligma dfv. ell- R. el- V.). dant et[*](dant et cod. Murb. H. dante ll.f. -tes v. del. C.) propter ischiada[*](ichiada R. fchi- V.) in vino bibendam[*](bibendum v.a.S.) et propter tormina[*](tormina v. -inanda ll.) mensesque ciendos.— [*](Diosc. IV 165.) Peplis[*](peplis VRTfH. poplis d. peplos v e Diosc.), quam aliqui sycen, alii meconion, alii mecona aphrode vocant, ex una radice tenui fruticat foliis rutae paulo[*](dist. ego.) latioribus. semen est[*](semen est ego. -mine ll.v.) sub foliis, rotundum[*](rotunda ego. -da V. -do rv.), minus[*](minus dv. -nos VR. -nore quam B. -nor D cum U 587.) candido[*](candido VRD. -do quam d(?)v. -didi B.) papavere[*](papauere D cum U 587. -uer VR. -ueris d(?)v.). inter vites fere colligitur messibus siccaturque cum fructu suo[*](an post fructu suo exciderunt uer- sata adsidue? cfr. Diosc.), subiectis in quae[*](in quae RMurbac. H. in qua rTf. aquis in quas v.) excidat[*](excidat C. -dant ll.Tfv.). hoc poto alvus[*](aluum V.) solvitur, bilis ac pituita detrahitur. media potio est[*](tribus ll. v.) acetabuli mensura in aquae mulsae heminis III. et cibis inspergitur obsoniisque ad molliendam[*](moliendam v.a. C.) alvum.— [*](Diosc. IV 14. (cfr. Plin. XXVI 77). eupor. II 61. 39. 75.) [*](duo ll. v.) Periclymenon[*](periclymenon (pery- cli- V) VdfD. cfr. Diosc. -nos R(?)v.) fruticat et ipsa ex intervallo II folia habens subcandida, mollia, in cacumine autem semen inter folia durum et quod difficile vellatur[*](uellatur VRfB(H). uela- v. euella- dVen. cfr. XXV 171.). nascitur in arvis ac saepibus circumvolvens[*](cir- cumuoluens D coll. XVI 244. cumu- V. conu- rv.) se adminiculis quibuscumque. semen eius in umbra siccatum tunditur et in pastillos digeritur; hi resoluti dantur in vini albi cyathis ternis[*](ternis VdfS. tribus Rv.) tricenis diebus ad lienem, eumque urina cruentata[*](cruentata ll.TfS.-nta v.) aut[*](aut dv. alit r.)
per alvum absumit[*](an absumunt?), quod intellegitur a decimo statim die. urinam cient et folia[*](et folia et VR1.) decocta, quae et orthopnoicis prosunt . partum[*](parum V.) quoque adiuvant secundasque pellunt pota simili modo[*](simili modo dv. -litudo r.).[*](Diosc. II 136. IV 140.) — Pelecinon[*](pelecinon D. -nom (pelle- V) VR. -num dv.) in segetibus diximus nasci, fruticosam cauliculis, foliis ciceris. semen in siliquis [*](18, 155) fert corniculorum modo aduncis ternis quaternisve, quale git novimus, amarum, stomacho utile[*](utilem V.). additur in antidota .— Polygala palmum[*](palmū ego.- -mo Vdf. -mi R(?)v.) altitudine[*](altitudine V.cfr. IV 58. VI 130.-nem r(f?)v.) inplet[*](inplet S e coni. Dal. imp.et f. inpet V. pet R. petit d(?)v.), in caule summo foliis lenticulae[*](lenticle V. -lae D. -igle R.), gustu adstricto. quae pota[*](pota Rv. tota Vd.) lactis[*](lactis v e Diosc. laetis V. let- r.) abundantiam facit.[*](Diosc. III 15. (cfr. Plin. XXV 123. XXVI 130).) — Poterion[*](poterion B e Diosc. potireton VRD. potyr- d. pontirris v.) aut, ut[*](aut ut v. aut ll.) alii vocant, phrynion[*](phrynion B e Diosc. pa- ryn- ll. peraen- v.) vel neuras large fruticat, spinis retorrida, lanugine spissa, foliis parvis, rotundis, ramulis longis, mollibus, lentis, tenuibus, flore longo[*](longo ll.v.μικράDiosc.), herbacei colors. seminis nullus[*](nullus vet. Dal. nulli (ortum e null;) ll. v. nullius S.) usus; est[*](est ego. sed ll.v.) gustu acuto et odorato. invenitur in aquosis collibus. radices habet II aut[*](duas aut tres ll.v.) III binum cubitorum in altitudinem [*](altitudine dv.a.J.), nervosas, candidas[*](candida V.), firmas. circumfoditur autumno et[*](et del. H.) praecisa radice[*](praecisa radice ego e Diosc. -so frutice ll.v.) dat sucum[*](sucum v. -cum radix ll.D.) cummi[*](cummi S. -mis J. gummis dD. -mi v. -missis (gumi- R) VR.) similem[*](similē dv. -li r. radix del. D.). radix mira vulneribus sanandis traditur praecipueque nervis vel praecisis inlita. decoctum quoque eius cum melle potum dissolutiones nervorum et infirmitates et incisuras iuvat.— [*](Diosc. III 112.) Phalangitis a quibusdam[*](a quibusdam dv. aqua ignidam r.) phalangion vocatur, ab aliis leucanthemum vel, ut in quibusdam exemplaribus invenio[*](uenio E.cfr. p. 264, 8.),
[*](duobus ll.v.) leucacantha[*](leuchanta d.). ramuli sunt ei numquam pauciores II, in diversa tendentes, flos candidus, lilio rubro similis, semen nigrum, latum[*](semen nigrū latū ego. semine nigro lato ll. v.), ad lenticulae dimidiae figuram multo tenuius[*](tenuius ego. -uis 11. -uiore v. del. D. sed cfr. Diosc.), radice[*](radix D.) tenui[*](tenui VRdTH. -uis D. om.Ev.), herbacei coloris. huius folio[*](folia VR.) vel flore vel semine auxiliantur contra scorpionum[*](scorpionem VR.) phalangiorumque et serpentium ictus[*](ictibus (ortum ex ictuus) VR.), item contra tormina[*](torminos V.).[*](Diosc. IV 128. III 130 (cfr. Plin. XXVI 162). Th. H. IX 18, 5.—§ 126: Diosc. III 149.) — Phyteuma[*](phiteuma E. hyt- V.) quale sit, describere supervacuum habeo, cum sit usus eius tantum ad amatoria.— Phyllon a Graecis vocatur herba in saxosis montibus. femina magis herbacei coloris, caule tenui, radice parva. semen papaveri rotundo simile[*](semine rotundo papaueri simili v.a.S.). haec sui sexus facit partus[*](partum V.), mares autem mas[*](mas Brot. a ll. del. v. a femina J.), semine[*](femine V.) tantum differens[*](different d. -runt v.a.G.), quod est incipientis olivae. utrumque bibitur in vino.— Phellandrion[*](phellandrion v coll. indice. pela- ll. D.) nascitur in palustribus folio apii. bibitur semen eius propter calculos et vesicae incommoda[*](commoda VR1.).— Phaleris[*](phaleris v. -ri ll.fD. -laris B e Diosc.) thyrsum habet longum[*](longum habet VR1d.), tenuem ceu calamum[*](cafamum VR1d.), in summo florem[*](florem G. -re in Vd. re h R. -re Erv.) inclinatum, semen simile[*](simile om.d.) sesamae. et hoc calculos frangit potum ex vino vel aceto vel cum melle[*](aceto cum melle dS.) et lacte[*](lacte d2Erv. aceto rf.) ; idem[*](item Vfv.a.G.) et vitia vesicae sanat.— Polyrrhizon[*](polyrhizona E. polpri- zinon V.) folia habet myrti[*](myrtae VE.), radices multas. hae tusae dantur[*](eduntur dT.) e vino contra serpentes, prosunt et quadripedibus.[*](cfr. Diosc. IV 4. Marc. 15, 29.) — Proserpinaca herba vulgaris est, eximii[*](eximii dC. -mie R. -miae V. -mia E. -mi v.) adversus scorpiones remedii[*](remedii Vdv. -di RVen.(S). -dia Er.). eadem
contrita, addita muria e menis[*](e menis huc posui coll. XXVI 23. XXXII 88. XXXI 83. post et oleo habent e menis H. eminis R. heminis Vf. -na d (e margine falso loco insertum, ut videtur). om.Ev.) et oleo, anginam eximie curari[*](curare d) tradunt, praeterea et[*](et VRdTfS. in Ev. et in rH(D).) quantalibet lassitudine recreari defessos, etiam cum obmutuerint[*](obmataerint R1. ommutuerint E.), si subiciatur linguae; si devoretur, vomitionem sequi salutarem.

[*](Diosc. III 2. cfr. eupor. II 4 (38). 58.) Rhecoma[*](rhecoma Ev(D) rec- VRf. rhac- d(?)C e Diosc. (ῥᾶ). an rheum (ῥῆον)?) adfertur ex iis[*](iis v. his ll.C.) quae supra Pontum sunt regionibus. radix costo nigro similis, minor et rufior paulo, sine odore, calfaciens[*](calficiens R.) gustu et adstringens. eadem trita vini colorem reddit[*](reddita E.) ad crocum inclinantem. inlita[*](illita v.a.S. in inlita E.) collectiones inflammationesque sedat, vulnera sanat, epiphoras oculorum sedat ex passo, insignita[*](inlita infignita dErv.a. S. (ceterum cfr. § 18).) cum melle et alia liventia ex aceto. farina eius inspergitur contra caco ëthe et sanguinem reicientibus drachmae pondere in aqua, dysintericis autem[*](autem VdTfS. om.R. etiam Erv(D).) et coeliacis[*](coleacis V.), si febri[*](febrici R1.) careant[*](careant Erv(S). -ent r G.), in vino, sin[*](si VR1d.) aliter, ex aqua. facilius teritur nocte antecedente madefacta. datur et decoctum eius bibendum duplici mensura ad rupta[*](ruptam E.), convolsa, contusis[*](contusa conuolsis E. (cfr. § 21).), ex sublimi devolutis . si pectoris sint dolores, additur piperis aliquid et murrae; si dissolutio stomachi, ex frigida aqua sumitur; sic et[*](siue et E. siue v.a.H.) in tussi[*](intus v.a.H.) vetere ac[*](uetere ac RTH. -re a r. siue extra v.) purulentis excreationibus, item hepaticis, splenicis[*](splenicis dErH (-neticis v). expl- r.), ischiadicis[*](sciadicis VEE.). at[*](at ego et dist. ad ll.v.) renium[*](renum dEv.a.S.) vitia, suspiria, orthopnoeas[*](tribus ll. v.), arteriae[*](arteria V1. -ias V2d.) scabritias[*](ex- cabritias d. -riditas VR.) sanat ex passo III obolis potis[*](potus R1. an pota ipsa trita?) trita aut decoctum eius. lichenas quoque ex aceto inposita purgat[*](purgat VREv(S). sanat dTH.). bibitur contra inflationes et perfrictiones[*](perflictiones VR1.),

febres frigidas, singultus, tormina, herpetas[*](herpetas d1TS cum Gronovio. herbet- VR. hesperit- E. esp- r. asperitates d2v.), capitis gravitates [*](grauitatis E.), melancholicas vertigines, lassitudinum dolores[*](colores VR.) et convolsiones.[*](Diosc. III 28. eupor. II 75. 32. Isid. XVII 9, 88.) — Circa Ariminum nota est herba[*](herba d(?)v. heroa Er.om. r.) quam resedam[*](resedeam V. -daem R.) vocant. discutit collectiones inflammationesque omnes[*](omnes Erv. om. r. cfr. § 56.). qui curant ea, addunt haec verba[*](herba (om. haec) R1.) : Reseda, morbos[*](morbos v. -bis ll.fJ.) reseda; scisne, scisne, quis[*](scisne quis REv. cinae quis V. c in equis d. c in quis T.) hic[*](hinc R.) pullus[*](pullos V(?)v.a.H.) egerit[*](dist.P.) radices? nec caput nec pedes habeat[*](habeat VdTfS cum P. -eant Er e corr. v(D).). haec ter dicunt totiensque despuunt.

Stoechas[*](stoecas Ev.a.C.) in insulis tantum eiusdem nominis gignitur, odorata herba, coma[*](comam VfE. (coma thymi coni. Dal. e Diosc.)) hysopi, amara gustu. menses ciet potu, pectoris dolores levat. antidotis quoque miscetur .[*](Diosc. IV 71. Celsus II 33 (cfr. Plin. XXI 177 sqq.).)[*](Diosc. III 72.)

Solanum Graeci στρύχνον[*](strychnon v e Diosc. cryxo R. eryxo Vd1E. erixo d2.) vocant, ut tradit Cornelius Celsus. huic vis reprimendi refrigerandique .— Smyrnion[*](zmyrnion S coll. indice.) caulem habet apii, folia latiora et maxime circa stolones multos, quorum a sinu exiliunt, pinguia[*](pingula V.) et ad[*](& ad (at R) VRTS. ad d(?)Erv.) terram infracta, odore medicato[*](medicamento V.) cum quadam acrimonia iucundo[*](iucundo C. -de (ioc- V) ll. -da v. de dictione cfr. XXIV 128.), colore in luteum languescente [*](languescunt ea E.), capitibus caulium orbiculatis ut apii[*](apii ll.v(H). anethi B e Diosc.), semine rotundo nigroque[*](nigroque ego. -gro qui ll. v. -gro quod Bas.) ; arescit incipiente aestate. radix quoque odorata, gustu acri mordet, sucosa, mollis. cortex eius foris niger, intus pallidus. odor murrae habet qualitatem, unde et nomen.[*](Diosc. eupor. II 76. 49.) nascitur et in saxosis collibus et in terrenis

. usus[*](usus ll. v. an uis?) eius calfacere[*](excalfacere d(?)v.a.S.), extenuare[*](extenuare ll. v(Brot.). del. H.). urinam[*](urinas E. ruinam V.) et menses cient[*](dist. ego coll. Diosc. eupor. II 49. an exciderunt ipsius decoctum ante aluum?) folia et radix et semen[*](et semen ll.TfD. semen v.). alvum sistit. radix collectiones et suppurationes non veteres, item duritias discutit inlita, prodest et contra phalangia ac serpentes admixto cachry aut polio[*](polio VE.) aut melissophyllo in vino pota, sed particulatim , quoniam universitate vomitiones[*](uomitiones VRdT. -nem Erv. cfr. XXII 153. XXIII 153. XXXIV 120.) movet; qua de causa aliquando cum ruta datur[*](curata datur V.).[*](Diosc. eupor. II 31. 39. 61. 102. 109. 111. I 237. II 13.) medetur tussi et orthopnoeae semen vel radix, item thoracis aut lienis[*](aui lienis V.) aut renium [*](lenium VR1. lienum d.) aut vesicae vitiis, radix autem ruptis, convolsis. partus[*](partus REv. raptus r.) quoque adiuvat et secundas pellit. datur et ischiadicis [*](schiadicis RE. scia- V.) cum crethmo[*](crethmo d(?)B. cretamo VR (-anio v). chre- E.) in vino. sudores[*](sudor est E.) ciet[*](ciet VRdv. creta Er.) et ructus[*](ructus Erv. om. r.), ideo inflationem stomachi discutit. vulnera ad cicatricem perducit .[*](ibid. II 63.) exprimitur et sucus radici[*](radici VErG. -cis rTv.) utilis feminis et thoracis praecordiorumque desideriis, calfacit enim et concoquit[*](concoquid Vd.) et purgat[*](datur dv. -to VR. -tū Er.). semen peculiariter hydropicis datur potui[*](potui ego. -tum VRE. -tu dv. cfr. nota ad XXIV 148.), quibus et sucus inlinitur. et in[*](in ego et dist. om. ll.v.) malagmate[*](malagmate VEv. -te e G(S). -ta e Rd(?)Brot. e coni. H.) cortice arido et ad obsonia[*](an obsonia foliis? cfr. Diosc.) utuntur cum mulso et oleo et garo, maxime in elixis carnibus.—Sinon[*](sinon V1dTMurbac. H cum P. simul V2re corr.Ev. (an sison e Diosc. III 57?).) concoctiones facit, sapore simillima piperi. eadem in dolore[*](dolorem R1. odore E.) stomachi efficax.

[*](Diosc. II 217. (Nicand. ther. 872.)) Telephion[*](thelephion VE.) porcilacae similis est et caule et foliis[*](folii VR.). rami a radice septeni octonique[*](et octonique VE1 (an et octoni qui?).) fruticant foliis

crassis, carnosis. nascitur in cultis et maxime inter vites. inlinitur lentigini[*](lentigini—inlinitur om.E.) et[*](et Vv. at d. ad R.), cum inaruit, deteritur[*](dete- ritur V2dTH. deritur V1. deretur R. teritur v.). inlinitur et vitiligini ternis fere mensibus senis horis noctis aut diei et ut[*](& ut ego.cfr. XXVIII 90. aut VRd1. om.d2Erv.) postea farina hordeacia inlinatur.[*](Diosc. IV 135 (134). Th. H. VII 14, 1. cfr. Plin. XXII 63. 62. 65. XXVI 87. XXV 135.—Diosc. IV 96.) medetur[*](illinitur d(?)v.a.S.) et vulneribus et fistulis.— Trichomanes adianto simile[*](simile vet. Dal. -lis ll.v.) est, exilius modo nigriusque[*](exilibus modo nigrisque Müller emend. IV 24.), foliis lenticulae, densis, parvis[*](paruis ego e Theophr. amaris ll. v.), adversis[*](ad- uersis om.E.) inter se. decoctum eius strangurias[*](strangurias d2v. transg- Er. adstrang- d1. ad- string- (-uirias V) r.) sanat in vino albo potum addito cumino rustico, liennem[*](lienem ego et dist. coll. Diosc. et XXII 65. lefum ll.Tf. esum J. collisum S. illitum H. fucus v. ipsum Müller 1. 1. 25.). cohibet capillos fluentes aut, si effluxerint, reparat alopeciasque densat tritum in oleo[*](in oleo et ego coll. Theophr. et in oleo ll.v.) et inlitum. sternumenta[*](sternutamenta V2v.a.H.) quoque gustatu movet. — Thalictrum[*](thalictrum S e Diosc. -ietrum v. -itrum T. -itruum fH. tarittruum (-ithr- d) Vd. thoaritr- Er. aritthr- R.) folia coriandri habet, pinguiora paulo, caulem papaveris.[*](Diosc. II 185.) nascitur ubique, praecipue campestribus[*](in campestribus d(?)v. cfr. nota ad XXIV 59.). medentur ulceribus folia cum melle.— Thlaspi[*](thlaspi f(B1)H e Diosc. -spe (B2)C. -pse v. ticaspi VR. thic- r.) duorum generum est: angustis foliis, digitali latitudine et longitudine[*](longitudine et latitudine Ev.a.S.), in terram[*](terrae V. -rra d.) versis, in cacumine divisis, cauliculo semipedali[*](semen pedali V.)[*](lac. ego indi- cavi cum vet. Dal. excidit fere folliculis. cfr Diosc.)[*](dist. J.) non sine ramis, .... peltarum specie[*](species Vd.) semine incluso, lenticulae effigie, nisi quod infringitur, unde nomen . flos[*](flos Erv. ad flos VR. at flos dT.an accept (vel adeptum est). flos?) albicat. nascitur in semitis et saepibus. semen asperi gustus bilem et pituitam utrimque extrahit; modus sumendi acetabuli mensura. prodest et ischiadicis[*](sciadicis VRE.) infusum.
potione[*](potione ego e Diosc. cfr. XXIII 14. potu coni. H do- nec ll. v.) sanguinem trahit[*](trahit coni. H. trahat ll. v.), menses quoque ciet, sed partus necat.[*](Crateuas ap. Diosc. II 185. cfr, Plin. XIX 171.) alterum thlaspi[*](thlaspi dTfH. -pe C. thiaspi r.) aliqui Persicon napy[*](napy B coll. XIX 171. naps VRd. aps EVerc. apa v.) vocant, latis[*](fatis Vd.) foliis, radicibus magnis, et ipsum utile ischiadicorum[*](schiadicorum V. scia- RE.) infusioni . prodest[*](pro- sunt ES.) et inguinibus[*](inguibus E.) utrumque[*](utrūque Ev. -raque rS.). praecipitur, ut qui colligat[*](colliga- Ere corr. S. -get V(?)J. -git dv.) dicat, sumere se contra inguina et contra omnes collectiones et contra vulnera, una manu tollat.— Trachinia[*](trachinia dG. tracit VRT. thrachi- Er. tragonia v.) herba qualis sit, non traditur.[*](Diosc. IV 49. cfr. Plin. XIII 115.) credo[*](credo Vdv. -dito Ere corr. del. D.) falsum [*](falsum et ll. S. et D. et falsum esse v.) et promissum Democriti[*](democriti dv. deincerti r.) portentosum esse[*](esse ego. est ll.S. enim est v.), adalligatam triduo absumere[*](adsumere V.) lienes.— Tragonis[*](atragonis E.) sive tragion nascitur in Cretae[*](creta// Vv.a.G.) tantum insulae[*](insulae dG. -la r. -la in v.) maritimis, iunipiro similis et semine et folio et ramis. sucus eius lacteus in[*](in lacteos E.)[*](lac. ego indicavi. exciderunt fere medetur stranguriae. item: cfr. Diosc.) cummim[*](cummin V. gummi d (?)v.a.s.) spissatus vel semen[*](uel semel Lugd. Dal.) in potione[*](inpositione Ev.a.S. de mendo cfr. XXIV 34.)..... spicula e corpore[*](spicule corpore E.) eicit; tunditur recens et cum vino[*](in uino Ere corr.) inlinitur aut siccae[*](sicca d.) farina[*](farinę E.) cum melle. eadem lactis abundantiam facit[*](facit RdEv. iacii V1. iaci in V2.) mammisque unice medetur.[*](Diosc. IV 51. cfr. Plin. XIII 116. XXII 39.—Diosc. II 172. cfr. Th. H. VII 7, 1. Plin. XXI 89.) — Est et[*](et Erv. om. r.) alia herba tragos[*](tragas E2. -gras E1.), quam aliqui scorpion vocant, semipedem alta, fruticosa , sine[*](sine d(?)B. om. rv(D). cfr. Diosc. et Plin. (an foliis nullis? cfr. XXV 92).) foliis, pusillis racemis rubentibus grani[*](grani ll. J. -no v. (an magnitu- dine grani vel grani instar? cfr. Diosc.).) tritici,
acuto cacumine[*](cacumine B. acu- ll.v.), et ipsa in maritimis nascens. huius racemorum[*](racemorum ego e Diosc. ram- ll.v.) X et XII cacumina trita[*](tria R.) ex vino pota coeliacis, dysintericis, sanguinem excreantibus mensumque abundantiae auxiliantur.— Est et tragopogon, quem[*](quam d.) alii comen[*](comen v. -mem Ere corr. -me r.) vocant, caule parvo[*](largo- (pro paruo) d.), foliis croci, radice longa, dulci, super caulem calice lato, nigro. nascitur in asperis manditurque[*](nascitur in asperis manditurque ErD. nasciturque r. nascitur in asperis v. at cfr. Diosc. ll 172.), sine usu.

[*](Th. H. IX 14, 1. 3.) Et de herbis[*](de erbis V. dierum d.) quidem memoria digna hactenus accepimus aut comperimus[*](comferimus E. conf- r e corr.). in fine earum admonere[*](monere E.) non ab re iudicamus, alias aliis[*](alias aliis (alii E) RdEH. alia////// V1. alii V2. aliis alias v.) virium aetates[*](aetatis E.) esse. longissimo tempore durat elaterium, ut diximus, chamaeleon niger[*](20,5) XL annis, centaurium[*](centau- rium REv(S). -reum r(?)Lugd.) non ultra[*](intra E.) XII, peucedanum et[*](et ll. v (S). sex et H. sex Brot.) aristolochia adVI[*](ad VI D. ac ll.v(G). v aut VI B. VI ac S. cfr. Theophr.), vitis silvestris anno, in umbra si[*](si in (Brot.) S e Theophr.)[*](si J. om. ll. v.) serventur [*](seruantur d(?)v.a. S.). et animalium quidem exterorum[*](exterorum d(?)vet. Dal. H. cet- rv. cfr. Theophr.) nullum aliud radices a[*](a om.d.) nobis dictas adtingit excepta sphondyle[*](sphondyle fH. spondile ll.v. -dyle C.), quae omnes persequitur. genus[*](genus—est delete voluit Brot.) id serpentis est.

[*](Th. H. IX 14, 4. 17,1. 20, 5.) Ne illud quidem dubitatur, omnium radicum vim effectusque[*](effectui quem inuifif rucius V.) minui, si fructus prius ematurescant[*](amaturescant E. mat- v.a.S.), item seminum ante radice[*](ra- dice v. -cem ll.) propter sucum incisa[*](incisura VR1.). resolvitur autem omnium vis consuetudine, et desinunt prodesse, cum opus est, quae cottidie[*](cottidie E. coti- rS. quoti- v cfr. XXVIII 37.) in usu fuere, aeque[*](eaque VR. eque r.) quam nocere

. omnes vero herbae[*](herbe uero hebe R1.) vehementiores effectu[*](effecto V.) viribusque sunt in frigidis et in aquiloniis[*](aquilonis VEv.a.C(D). sicci E. sucis V2), item siccis.

[*](Th. H. IX 20, 5.) Sunt[*](sunt om.R.) et gentium[*](et gentium dv. ut ge- V2RE. uice- V1.) differentiae non mediocres, sicut accipimus[*](accepimus dv.a.S.) de taeniis[*](taeniis fS. teneis ll. tin- v.) lumbricisque[*](lubricisque V.), inesse[*](inesse Erv. esse VRfS. - et d.) Aegypti, Arabiae, Syriae, Ciliciae populis[*](populis diuersis E.), e diverso Threciae[*](threciae J. phraec- V1. graec- rv. thrac- S cum B e Theophr.), Phrygiae omnino non innasci. minus id mirum quam quod in[*](artice E.) confinio Atticae et[*](et om.Ev.a.S. | bo////eticae V. bolutię d. boeotiaeque v.a.S.) Boeotiae Thebanis innascuntur, cum absint Atheniensibus. quae contemplatio aufert nos[*](aufert nos v(S). affert nos d. auferinos R. aut ferinos VE. aufert rursus nos C.) ad ipsorum animalium naturas ingenitasque iis[*](his VD.) vel certiores morborum omnium medicinas. rursus[*](rursus ll.Tv(S). del. C. rerum H.) enim[*](enim ll.TH. enimuero v.)cum rerum[*](cum rerum ego. eam rem VRED. ea re dT. ea in re J. omnium rerum S. omnium H. rerum omnium v. cfr. XXII 117. XXIV 1. XXIX 64. XXVII 8. 2. (post eam rem inseruit D tractabimus, quandoquidem natura omnium rerum).) parens nullum animal ad hoc tantum, ut pasceretur[*](parceretur R.) aut[*](aut VRdv(J). ut ES.) alia satiaret, nasci voluit[*](ualuit V. inseruit ll. v. an inseuit?) artesque salutares inseruit et visceribus[*](uisceribus ll. v. an uermibus? cfr. XXX 115. XXIX 92.), quippe cum surdis etiam rebus insereret[*](inseruerit v.a.Brot.), tum[*](tune VED.) vero[*](eī se R.) illa animae auxilia praestantissima ex alia anima[*](alia anima VRdS. animalia (-libus C) alia ErC. -ma alia v.) esse voluit, contemplatione ante cuncta mirabili.

Dictae[*](dictae dv. -ta rS.) erant[*](erat V2S.) naturae[*](naturae dv. -ra rS.) omnium rerum inter[*](inter dErv. -rre R. -rrae V.) caelum ac terram[*](terram Erv(D). -rras rTfS.) nascentium, restabantque quae[*](quae Rdv. que V. quaeque E. quaequae D.) ex ipsa[*](ipfa Erv. illa r. ima J coll. XII 2.) tellure fodiuntur, si non herbarum ac fruticum tractata[*](tractata dv. -cta Er. -etarent V. -ctarunt R.) remedia auferrent[*](auferent V.) traversos[*](trauersos TES. -sus (ira- V1) V. transuersos (-sis R1) Rdv.) ex ipsis animalibus, quae sanantur ,[*](dist. J.) reperta maiore medicina. quid[*](quid VREJ. qui d(?)rv. cfr. XXIX 15. (XVII 217. XXXVII 141).) ergo? dixerimus[*](diximus Tv. a. G.) herbas et florum imagines ac pleraque inventu[*](inuenta E.) rara ac difficilia[*](an difficilia &?), iidem[*](idem VED.) tacebimus, quid in ipso homine prosit homini [*](homini- que E.), ceteraque genera[*](que genera om.E.) remediorum inter nos viventia, cum praesertim nisi carenti[*](carent V.) doloribus morbisque vita ipsa poena fiat? minime vero, omnemque insumemus operam, licet fastidii periculum urgeat[*](iurgeat R.), quando ita decretum est, minorem gratiae[*](gratia VR.) quam utilitatium[*](utilitatum dv. a. D. cfr. § 59.) vitae respectum habere. quin immo externa quoque et barbaros[*](barbaras R1.) etiam[*](etiam Erv (D). om. rS.) ritus indagabimus . fides tantum[*](an tamen?) auctores appellet, quamquam et ipsi consensu prope[*](proprii v. a. G.) iudicii ista[*](iudicii ista D. cfr. § 6. 8. XXII 15. praef. 6. 8. -cii (-ci E) ita ll.v. -cata G.) eligere laboravimus potiusque curae rerum quam copiae institimus[*](institumus R. -uimus Er.). illud admonuisse perquam necessarium est dictas iam a nobis naturas [*](8,97 sqq.) animalium et quae cuiusque essent inventa—neque [*](25,89 sqq. )

enim minus profuere medicinas reperiendo quam[*](cum (pro quam) V.) prosunt[*](prosint R1. possunt Dal.) praebendo—, nune quae in ipsis auxilientur indicari, neque illic in totum omissa[*](emissa Vd.) ; itaque[*](haec itaque VR1dSJ.) haec esse quidem alia, illis tamen conexa.

[*](Celsus III 23 (p. 114). Pl. iun. 94, 1. cfr. Scribon. 17.) Incipiemus autem ab homine ipsum sibi exquirente[*](exquirente U 593. -tes RdEv. -tis V.), inmensa statim difficultate obvia. sanguinem quoque[*](quoque VdErG. om.R. quidem C. namque v. an quippe? cfr. XXV 59.) gladiatorum [*](uncos posui e coni. S.) bibunt, ut viventibus[*](ut bibentibus V1RdTfv. a. G.) poculis[*](poculis G. populis ll. (v add. procul sint).), comitiales [morbi], quod spectare facientes in eadem harena feras quoque horror est. at[*](ad V.), Hercule, illi ex homine ipso sorbere[*](sorbore E. sobere V.) efficacissimum putant calidum spirantemque[*](sperantemque E.) et vivam[*](uiuam D. unam ll. una v.) ipsam anrimam ex osculo vulnerum, cum[*](cum —11. 12 ferarum om.V1R1d.) plagis omnino ne[*](omnino ne ego. omne V2Er. ne G. hunc (vel hoc) ne B. hoc omnium v.) ferarum quidem[*](quidam V2v. a. B.) admoveri ora[*](ore E. ori B.) mos[*](mos TfJ. mus V1R. mus fas V2. fas d(?)Erv.) sit humanus[*](humanus ll.Tf. -na G. -no B. -nas D (ad me- dullas referens).). alii medullas crurum quaerunt et cerebrum infantium. nec pauci apud Graecos singulorum viscerum membrorumque etiam sapores[*](sapore V.) dixere, omnia persecuti ad resigmina[*](resegmina dv. a. J. cfr. XIII 77 (M). XXVIII 86.) unguium, quasi vero sanitas videri possit feram ex homine[*](feram ex homine om.R. .... mine rin marg.) fieri morboque dignum in ipsa medicina, egregia[*](medicinę gratia (-tia egregia v) dv. a. G.), Hercules, frustratione, si non prosit. aspici humana exta[*](exista V.) nefas habetur: quid mandi? quis ista invenit, Osthane[*](osthane (P)S. cfr. XXX 8. ost r. -tane V1RT. -tenta rv.) ? tecum[*](cum V2E.) enim res erit[*](restrit E. res rit V2.), eversor iuris[*](euersosturis V1. -orisurī V2.) humani monstrorumque[*](nostrorumque E.) artifex, qui primus ea condidisti , credo, ne tui vita[*](tui uita ego. uita ll. uita tui v.) oblivisceretur. quis invenit singula

membra humana mandere? qua coniectura inductus? quam potest[*](potest Erv. post VR. pro d.) medicina[*](medicinā V.) ista originem habuisse? quis veneficia innocentiora fecit quam remedia? esto, barbari externique ritus invenerant[*](inuenerant VRTED. -rint d(?)v.) : etiamne Graeci[*](suas graeci Rd.) suas fecere has artes[*](artes v. -tis VRdS. -tice E. (an suae fecere hos artis?)) ?[*](Scribon. 16 extr. Seren. 1019.) extant commentationes Democriti ad aliud[*](aliut R. -ia v. a. D.) noxii 5 hominis[*](homines VR.) ex[*](ex dS. e V2G. et r. et ex v.) capite ossa plus prodesse, ad alia amici et[*](et om.R1.) hospitis[*](hospites VR.). iam vero vi[*](ui Ervv.ubi r.) interempti dente gingivas[*](gingiua Vd. -uā J coll. XXX 26. sed cfr. XXXII 79.) in dolore scariphari[*](scariphari dS. -ifari rT. -ificari v.) Apollonius[*](apollimius E.) efficacissimum scripsit, Meletos [*](meletos V1RfS. -tes dT. miletos V2Er. -tus v.) oculorum suffusiones[*](suffusione V. -nē d.) felle hominis[*](homines V.) sanari, Artemon calvaria[*](in caluaria T. calua B.) interfecti neque cremati propinavit aquam e fonte noctu comitialibus morbis. ex eadem suspendio interempti catapotia fecit contra canis rabiosi morsus[*](morsum d.) Antaeus. atque etiam quadrupedes homine[*](homine P. -nes ll.v.) sanavere, contra inflationes[*](inflammationes R1Tf.) bou perforatis cornibus inserentes ossa humana, ubi homo occisus esset aut crematus, siliginem[*](fuli- ginem P.), quae pernoctasset, suum morbis dando. procul a nobis nostrisque litteris absint ista. nos auxilia dicemus[*](dicimus f.), non piacula, sicubi lactis puerperarum usus mederi poterit[*](poterit VdTErv(H). poffit R. potuit G.), sicubi saliva tactusve corporis, ceteraque similia. vitamin quidem non adeo expetendam [*](extendam E. -dendam v. a. G.) censemus, ut quoquo[*](quo VR1.) modo trahenda sit. quisquis [*](dist. ego.) es[*](es d(?)B. est r.), talis[*](an talibus (sc. remediis)?) aeque moriere, tamquam[*](tamquam ego. etiam quam VT. etiam cum -rv.) obscaenus[*](obscenę R1.) vixeris aut nefandus. quapropter hoc primum quisque in remediis animi[*](animis ut VR1. -mi ut dT.) sui habeat, ex omnibus bonis, quae homini tribuit
natura, nullum melius esse tempestiva morte, idque[*](idque om.E.) in ea optimum, quod illam sibi quisque praestare possit[*](poffit VRdTf. poterit Erv.).

Ex homine remediorum primum maximae quaestionis [*](quaestiones R.) et semper incertae est, polleantne[*](polleantne (-tue f) VRdTfS. uale- Erv (D). cfr. XXIX 11.) aliquid verba et incantamenta carminum. quod si verum[*](uerum hominis E.) est, homini acceptum fieri[*](fieri VRTEv (Gron. S). ferri d(?)C. cfr. VIII 61. XXXIV 138. 142. (aliter II 22. XII 82. XIX 37. XIV 60).) oportere conveniat, sed viritim sapientissimi cuiusque respuit fides, in universum vero omnibus[*](in omnibus R1.) horis[*](oris V. ho- minis E. horis hominis v. a. G.) credit vita nec sentit. quippe victimas[*](uictimas Ev(D). -ma r. mā S.) caedi sine precatione non videtur referre[*](referri E.) aut deos[*](aut deos VRdTH. adeo E. nec deos v.) rite consuli.[*](cfr. Valer. Max. I 1.) praeterea alia sunt verba inpetritis[*](inperitis R1. -etruis T. -etrantis v. a. H.), alia depulsoriis[*](depulsoriis RdTfH. -ris V (?)Ev(D).), alia commendationis [*](commendationis B (-toriis J). -nta- tionis VRdv. -nes E.), videmusque[*](uidemusque VRdTS. -dimus quae (quev))Ev(H). -mus C.) certis precationibus obsecrasse[*](an obsecrare?) summos magistratus et, ne quod[*](ne quid Rd(?)v. a. S.) verborum praetereatur aut praeposterum dicatur, de scripto praeire aliquem rursusque alium custodem dari qui adtendat, alium vero[*](alium uero Ev. aliquē uero dTS. aquam (-ua R) uero VR.) praeponi qui favere[*](fauere VRdTS. -ri Ev.) linguis iubeat, tibicinem canere, ne quid aliud exaudiatur , utraque memoria insigni, quotiens ipsae[*](ipsae—17 quotiens om.VR1.) dirae obstrepentes nocuerint quotiensve precatio erraverit; sic repente extis[*](extitis R1. -tetis V.) adimi capita vel corda aut geminari victima[*](uictum V. -tua R1.) stante.[*](Livius VIII 9, 6–8. X 28, 15.—Dion. Halic. II 69. Valer. Max. VIII 1, 5. cfr. Liv. epit. XX.—Plutarchus quaest. Room. 283.) durat inmenso exemplo Deciorum patris filiique, quo se devovere[*](deuoluere E. -orauere V1. -orare V2.), carmen; extat Tucciae[*](tuctiae d.) Vestalis incesti deprecatio

[*](et p. 280, 1 incesti deprecatio G. -stae (-ste E) precatio (praec- VE) ll.v.), qua usa[*](qua usa Rdv. causa V. qua causa E.) aquam[*](quam V.) in cribro[*](cibro V.) tulit anno urbis DXVIIII[*](DXVIIII V(?) EJ. DCVIIII Rv. -VIII dT.). boario vero in foro Graecum Graecamque[*](graecam- que Erv. -camue (-uel R) r.) defossos[*](defossa VdT. -ss/// R1.) aut[*](ut V.) aliarum gentium, cum quibus tum res esset, etiam nostra aetas vidit. cuius sacri precationem, qua[*](quia VR1.) solet praeire XVvirum collegii magister, si quis legat, profecto vim carminum fateatur, omnia ea[*](omnia ea VRdS. ea (et v) omnia EG(D).) adprobantibus DCCCXXX annorum eventibus. Vestales nostras hodie credimus nondum egressa urbe mancipia[*](manupia R1.) fugitiva retinere in loco precatione[*](precatione G. -nes R. -ni (praec- E) Er. -nis (praec- V) rfv. -nibus J.), cum[*](cum ll. G. quod v.), si semel recipiatur ea ratio, et deos preces aliquas exaudire aut ullis[*](ullis Ev(S). illis rH.) moveri[*](mouere E.) verbis, confitendum[*](confiteri.dum V.) sit[*](sit Erv. sed rT.) de[*](dist. S cure Gesnero.) tota coniectatione [*](coniectione VfS.).

Prisci quidem nostri perpetuo talia[*](alia d2. om.d1.) credidere[*](credidere VdTfS. prodi- R(?)Ev(D). cfr. § 27.), difficillimumque [*](diffi- cillimaque V. -mamque d.) ex his, etiam fulmina elici[*](fulmine lici V.), ut suo loco docuimus .[*](Livius I 31, 8. (Peter hist. Rom. fragm. p. 80 nr. 13).) L. Piso primo annalium auctor est, Tullum[*](tul- lium V2.) Hostilium regem ex Numae libris eodem, quo illum, sacrificio Iovem caelo devocare[*](deuocauere VR1.) conatum, quoniam parum[*](parum om.VE1.) rite quaedam fecisset, fulmine ictum, multi vero magnarum rerum fata[*](facta d.) et ostenta verbis permutari.[*](Dion. Halic. IV 59–61. Varro 1. L. IV 3. Plutarchus Val. Popl. c. 13 (p. 103). Festus s. v. Ratumena.) cum in Tarpeio fodientes delubro fundamenta caput humanum invenissent, missis ob id ad se[*](ad se RdTH cum Gron. ade Vf. a se Ev. a senatu B (D).) legatis Etruriae celeberrimus vates Olenus[*](olemus R. solenus d.) Calenus, praeclarum id fortunatumque cernens, interrogatione in suam gentem transferre temptavit, scipione determinata prius[*](determinata prius VR1dS. prius det- Erv (D). cfr. § 32. 97. 144.) templi imagine[*](imagini V. -gni r. magni R.) in solo ante se:

Hoc ergo dicitis, Romani[*](dictis romanus E.) ? hie templum lovis optimi maximi futurum est, hic caput invenimus? constantissima annalium adfirmatione[*](adfirmationem R.), transiturum fuisse fatum in Etruriam, ni praemoniti[*](prae- menti VR1d.) a filio[*](folio V.) vatis legati[*](legati romani Erv. a. S(D).) respondissent : Non plane hic, sed Romae inventum caput dicimus. iterum id[*](id REv. in V. hinc d.) accidisse tradunt, cum in fastigium [*](fastidium V.) eiusdem delubri praeparatae quadrigae fictiles in fornace crevissent, iterum[*](et iterum Erv. a. S(D).) simili modo[*](mo R1d. more T.) retentum augurium.

Haec satis sint, exemplis ut appareat, ostentorum vires et in nostra potestate esse ac, prout quaeque accepta sint, ita valere. in augurum certe disciplina constat neque diras neque[*](diras neque om.Vd.) ulla auspicia pertinere ad eos, qui quamque[*](qui quamque RdEv. quicquam quae V. quicumque D. an qui quamcumque?) rem ingredientes observare se[*](obseruare se Erv(D). -asse rTfS.) ea negaverint[*](nega- uerim Vd.), quo munere divinae indulgentiae maius nullum est. quid? non et legum ipsaruin in duodecim tabulis verba sunt:[*](Seneca quaest. nat. IV 7, 3. cfr. R. Schöll Legum XII tab. fragm. VIII 7. 26. Macrob. III 9. Plutarch. quaest. Rom. 61 p. 278. Plin. III 65.) qui fruges excantass it[*](excantassit P. -sset ll.v. a. S.), et alibi: qui[*](qui om.E.) malum carmen incantassit[*](incantassit V1RS. -sset V2dErv. (et alibi qui malum prave iteraveruntVR).) ? Verrius Flaccus auctores ponit, quibus credat in obpugnationibus ante omnia solitum a Romanis sacerdotibus evocari deum, cuius in tutela id oppidum[*](ad eum VR1.) esset, promittique[*](promittitque VR.) illi eundem aut ampliorem[*](ampliorem locum Ervv. a. H.) apud Romanos cultum[*](cultumue v. a. H.). et durat in pontificum[*](ponti- ficium V2.) disciplina id sacrum, constatque ideo occultatum , in cuius dei[*](demum (pro dei) Ve corr.) tutela Roma esset, ne qui hostium simili modo agerent.[*](Theocrit. 2. Vergil. buc. 8, 64 sqq. 71. cfr. Plin. VIII 48.) defigi quidem diris[*](miris V2Ev. a. B.) precationibus[*](precationibus VRdTfS. depr- Erv(D).) nemo[*](nemo num (pro non) R1.)

non metuit. huc[*](hoc VD.) pertinet ovorum[*](ut ouorum rv. a. B.), quae[*](quę dS. Que VRT. ut B.om.Ev.) exorbuerit quisque , calices coclearumque[*](coclearumque exorbuerit quisque VR.) protinus frangi aut isdem[*](isdem VRED. eosd- d(?)B. easd- v.) coclearibus perforari. hinc Theocriti apud Graecos, Catulli[*](catuli V. Calui Unger de Valgi Bufi poem. p. 287.) apud nos. proximeque Vergilii incantamentorum amatoria imitatio. multi figlinarum opera rumpi credunt tali modo, [*](dist. ego.) non[*](modo non dErv. non (nom V1) modo V1R. modo V2.) pauci etiam serpentes, ipsas[*](ipsos Tv. a. G.) recanere[*](recanere ll.TfH. -ntari (inc- G) v. cfr. X 102.) et hunc unum illis esse intellectum, contrahique Marsorum cantu etiam in nocturna quiete[*](quiete iam d. qui etiam V. quiete etiam R (?)Ev.). iam parietes incendiorum deprecationibus conscribuntur. neque est facile dictu, externa verba atque ineffabilia abrogent[*](rogent E. dero- v. a. H.) fidem validius an[*](an B. in ll. etiam v.) Latina et[*](latina et ego. -nae E. -ne/// d. -ne V. -na R (?)v.) inopinata , quae[*](quae ego. et quae ll. v.) inridicula[*](ridicula v. a. H.) videri cogit animus semper aliquid inmensum exspectans ac[*](ad (pro ac) V.) dignum deo movendo, immo vero quod numini[*](nomini V.) imperet.[*](Homerus τ 455. Theophr. ap. Athen. XIV 18 p. 624a. Apollon. hist. mir. 49. Gellius IV 13. Martian. Cap. IX 926 (p. 314). Cato 160 (cfr. Plin. XVII 267). Varro I 2, 27.) dixit Homerus[*](homeros V.) profluvium sanguinis vulnerato femine Ulixen[*](ulixen ErS. -em G. -xe R. ulyxe V. -em v. -yssem d(?)C(H).) inhibuisse carmine, Theophrastus ischiadicos sanari, Cato prodidit luxatis membris carmen auxiliare, M. Varro podagris. Caesarem dictatorem post unum ancipitem vehiculi casum ferunt semper, ut primum consedisset, id quod plerosque[*](plerusque V.) nunc facere scimus, carmine ter repetito[*](crete petito R1. -itos d.) securitatem itinerum[*](iterum VR1f.) aucupari solitum.

[*](Ovid. fast. I 175. Cic. de divin. I 45, 102.—cfr. Plin. XI 251.) Libet[*](licet Ev. a. H.) hanc[*](hanc in v. a. H.) partem singulorum quoque conscientia[*](conscientie d. -tiam Ev. a. H.) coarguere. cur enim primum anni incipientis[*](incipientes V(?)ED) diem laetis

precationibus invicem faustum ominalmur? cur[*](cur Erv. cum d. eum V. reum R.) publicis lustris etiam nomina[*](numina d.) victimas ducentium prospera[*](prospera RdB. -re Vv. pspere E.) legimus[*](legimus RdEv(G). lig- V. elig- C(S) cum B.) ? cur effascinationibus adoratione[*](adhoratione V.) peculiari[*](peculiare VRE.) occurrimus, alii[*](an aliqui?) Graecam Nemesin[*](nemesim RS.) invocantes, cuius ob id Romae simulacrum in Capitolio est, quamvis Latinum nomen non sit? [*](Verg. buc. 8, 75. Gels. III 4.) cur ad mentionem[*](mentioned dEv. dement- V. orat- R.) defunctorum testamur, memoriam[*](memoria VRd.) eorum a nobis non sollicitari? cur inpares numeros ad omnia vehementiores credimus, idque in febribus dierumn observatione intellegitur? cur ad primitias pomorum haec vetera esse dicimus, alia nova optamus? cur[*](cur V2Erv. alia rTf.) sternuentes[*](ster- nuentes dTH cum Gron. -tis V1R. -umentis V2Er. -utamen- tis fv.) salutamus ? quod etiam Tiberium Caesarem, tristissimum, ut constat, hominum[*](hominem R1dTfS.), in vehiculo exegisse tradunt, et aliqui nominec quoque consalutare religiosius putant? quin et absentes tinnitu aurium praesentire[*](praesentium Vd.) sermones de se[*](de se re V. de sese dS.) receptum est. Attalus adfirmat, scorpione[*](scorpionem (-phi- R) VR1.) viso[*](uisori V.) si quis dicat duo, cohiberi nec vibrare ictus. et quoniam scorpio admonuit , in Africa nemo destinat aliquid nisi[*](nisi aliquid VR1.) praefatus Africam, in ceteris vero gentibus deos ante obtestatus[*](obtestatur v. a. S.), ut velint. nam[*](an iam?)[*](nam—20 uidemus in § 26 post iudicatur transponenda esse coni. S.) si mensa[*](mensa VRdG. mens Ev(D).) adsit[*](assit v. a. C. adflicta sit D.), anulum[*](nullum Ev. a. H.) ponere translatitium [*](translatitium Ev(D). -la- tium dVen. tralatium VR. -titium H.) videmus, quoniam etiam[*](quoniam etiam VRdTJ. quin etiam fH. etiam quoniam E. quoniam v.) mutas[*](mutas S cum Ferrario elect. 2, 17. multas ll. G. -tas etiam v.) religiones[*](relegiones V. -ligionesque E.) pollere manifestum est.[*](Plutarch. Numa 14 p. 69. Plaut. Curc. I 1, 69. Posidon. ap.Athen.IV 36 p. 152d.—schol. Aristoph. Vesp. 626.) alius[*](aliis U. an aliquis? (post alius intercidisse aliqua altero alius terminata coni. S).) saliva[*](sali- uamus VR1.) post aurem[*](paurem dicito V.) digito relata sollicitudinem
animi propitiat[*](propitiari d.). pollices, cum faveamus, premere etiam proverbio iubemur. in adorando dextram[*](dextrā dv(S). -tra VE. -teram R(?) Verc.) ad osculum referimus totumque corpus circumagimus, quod in laevum fecisse Galliae religiosius credunt. fulgetras[*](fulget trans E.) poppysmis [*](pompismis d. poppimys E.del. v. a. B.) adorare consensus gentium est.[*](cfr. Petron. c. 74.) incendia inter epulas nominata aquis sub mensam[*](mensam VtfES. -sas Rd(?)G(H). -sis Lugd. -sa v.) profusis[*](per- fusis V.) abominamur. recedente aliquo ab epulis simul verri solum aut bibente[*](bibente v. -tem VRd. uiuente E.) conviva[*](conuiua v. -am ll.) mensam[*](mensa E.) vel repositorium tolli inauspicatissimum iudicatur. Servi Sulpicii principis viri[*](uiri om.VR1.) commentatio est quamobrem mensa[*](mensa uacua Fer- rarius. mensa sola coni. S.) linquenda non sit, nondum enim[*](enim in VR1d.) plures[*](plures (sc. mensae) quam ll.v.(G). plures quam III (aut quattuor uel quin- que) B.) quam convivae numerabantur. nam sternumento revocari ferculum mensamve[*](mensaue Vd.), si non postea[*](postea si non VR1d.) gustetur aliquid ,[*](lac. ego indicavi; exciderunt fere ostenta eius modi ob- seruare quis spernendum arbitretur.) inter diras[*](dira v. a. G.) habetur. ..... aut[*](aut ll. G. del. v.) omnino[*](omnia Ven.) inane[*](inane VRdTVerc. nam E. non G. autem v.) esse[*](est dT.) ? [*](cfr. Diog. Laert. VIII 1, 34.) haec[*](dist. ego.) instituere illi, qui omnibus negotiis horisque interesse credebant deos et ideo placatos etiam vitiis nostris reliquerunt[*](liquerunt d.). quin et repente conticescere[*](conticiscere VRS.) convivium adnotatum , set[*](set ego. est ll.v. cfr. VIII 207. XXIX 77. X 62 et XI 281.) non nisi in pari praesentium numero, isque[*](isque VRdTH(J). iisque fS. squae E. qua in re v.) famae labor est ad quemcumque eorum pertinens. cibus etiam e manu prolapsus reddebatur utique[*](uti- que RG. ubi- Vd. ut quae E. atque v.) per mensas, vetabantque[*](uetebantque R. -tabantur v. a. G.) munditiarum causa deflare[*](defluere E.), et sunt condita auguria, quid[*](qui R1d.) loquenti cogitantive id acciderit, inter execratissima
[*](et p. 285, 1 exagrantissima VR1d.), si[*](est si coni. S.) pontifici accidat dicis[*](dicis RdTfEH(J). ditis V(?)v(S).) causa epulanti[*](epu- lati Vd.). in mensa utique id reponi adolerique[*](adolorique V.) ad Larem piatio est. [*](cfr. Plin. XVI 194. XVIII 321.) medicamenta, priusquam adhibeantur, in mensa forte deposita negant prodesse. ungues resecari nundinis Romanis tacenti atque a[*](a REv. om.V(?)dT.) digito indice[*](in- dige VR.) multorum[*](mulierum D.) persuasione[*](perfuafione ego. pecuniae ll.v. cfr. § 260. XIX 187. XXV 10. 94. XXVII 107. XXIX 28. XXXII 21. XXX 115. peculiare D. opinione Hauptius Hermae VI 390 (opusc. III 566).) religiosum est, capillum vero contra[*](contra ErS. -tracti r. -trectari con- tra v.) defluvia ac[*](ad Vd.) dolores[*](colores d.) capitis XVII luna atque XXVIIII. pagana lege in plerisque Italiae praediis cavetur[*](cauentur d.), ne mulieres per itinera[*](perit in ara V.) ambulantes torqueant fusos aut omnino detectos[*](deiectos d.) ferant, quoniam adversetur id[*](id REv. in V.om.d.) omnium spei, praecipue frugum. M. Servilius Nonianus[*](nonnianus Vf.) princeps civitatis non[*](non dEv. num r.) pridem in metu[*](quid enim metum E.) lippitudinis , priusquam ipse eam nominaret aliusve ei praediceret, duabus litteris Graecis PA chartam[*](cartam V.) inscriptam[*](scriptam E.) circumligatam [*](circumligatis E. (an -to?)) lino subnectebat collo, Mucianus ter consul eadem observatione[*](obserua- tionem E.) viventem muscam in linteolo albo[*](albo VErv. ob r.), his[*](iis V1R.) remediis carere ipsos lippitudine praedicantes. carmina quidem[*](quidam E. quaed- v. a. S.) extant contra grandines[*](cardines Vd.) contraque morborum genera contraque ambusta, quaedam etiam experta[*](experta G. ex parte ll. in partus v.), sed prodendo obstat ingens verecundia in tanta animorum varietate. quapropter de iis[*](de iis RS. deus V. de his rv(D).) ut cuique libitum fuerit opinetur.