Naturalis Historia

[*](Diosc. I 135.)[*]((cfr. Plin. XVI 110). Seren. 377. Marc. 16, 85. Pl. iun. 68, 4–6. Marc. 34, 108.) Salicis fructus ante maturitatem in araneam abit, sed, si prius colligatur, sanguinem reicientibus prodest . corticis e ramis primis cinis clavum et callum aqua mixta sanat. vitia cutis in facie emendat, magis admixto suco suo.[*](Marc. 9, 86.) est autem hic trium generum: unum arbor ipsa exsudat cummium[*](cuminum d. gummium EXH. -mi v.) modo, altero[*](altero J coll. XIV 122. XXIII 70. XXXVII 170. -erū ll. v. -er S.) manat in plaga, cum floret[*](floret B. -re ll.v.), exciso cortice III digitorum[*](trium ll.v.) magnitudine. vis[*](uis ego. cfr. XXII 60. XXV 140. hic ll.Xv. hic ualet S cum man. Dal. datur exci- disse post extrahendas (v. 19) coni. J. (an uis huic, ut XXV 158. XXVI 46. XXVII 132?).) ad expurganda quae obstent[*](obsistent V. -tunt dT.) oculis, item ad spissanda quae opus sit[*](sit ego. cfr. nota ad XXVII 56. sint dT. sunt rXv.), ciendamque urinam et ad omnes collectiones intus extrahendas. tertius sucus est detruncatione ramorum a falce destillans. ex[*](et (pro ex) V.) his ergo aliquis cum rosaceo in calice punici[*](punici (dE?)B. -co VTfXv.) calfactus auribus infunditur vel[*](uel Ev(D). item X.om. rS.)

[*](Diosc. I 134.)[*]((Geop. It 4, 1), Aelian. nat. an. IX 26. schol. Nicand. ther. 71.) Non multum[*](nomen V.) a salice vitilium[*](uitidium V. utili- X.) usu distat vitex[*](itex V.), foliorum quoque adspectu, nisi odore gratior esset[*](est. sed X. esset. Sed v. a. Bas.). Graeci lygon[*](lygon C e Diosc. lycon ll. ligon v.) vocant, alias agnon[*](agmon E. spagon X.), quoniam matronae Thesmophoriis Athenieniensium castitatem custodientes his foliis cubitus sibi sternunt[*](an sternant? cfr. § 168 et CFW Müller p. 6.). duo genera eius: maior in arborem[*](in arborem v. arborem in X. -orem VE. -or est d.) salicis modo adsurgit, minor ramosa, foliis candidioribus, lanuginosis. prima[*](primo V.an prior?) album[*](album B e Diosc. arborum ll. v.) florem emittit[*](emittit ego. mi- ll. v. cfr. vol. III p. 493.) cum purpureo; quae et candida vocatur, nigra quae tantum purpureum. nascuntur palustribus[*](palustribus VdX. in pal- E(?)v. cfr. X 62. XXI 53. XXV 29. 63. 111. 135. XXVII 63 al.) campis. semen potum vini quendam saporem habet et dicitur febres solvere et, cum unguantur [*](unguantur dE2S. -gantur VE1Xv. -guntur H.) oleo admixto[*](admixtu Vdv. a. H.), sudorem facere, sicut[*](sic et v.a.S. probat CFW Müller p. 15. sed cfr. § 187. XXIII 46. 93. XXV 34. XXVI 8. 145. XXVII 47 al.) lassitudines[*](lassitudines TEXv. -nem rS. cfr. § 23. XX 192. 240. XXII 32. XXIII 81. XXVII 130. XXVIII 137.) dissolvere. urinam cient[*](ciet VdS. ciunt Xv. a. G.) et menses. caput temptant vini modo—nam et odor[*](nam odor EX.) similis—, set[*](set ego. est dEXv(D). et VfS.) inflationes[*](inflam- mationes E.) pellunt

[*](Diosc. 1 117. (cfr. Plin. XIII 114). Nicand. ther. 610.) Ericen Graeci vocant fruticem non multum a vitice[*](a uitice ego. ab ilice V2Xv. bil- V1. bul- dT. a myrice (E?) B e Diosc., sed cfr. § 67.) differentem, colore roris marini et paene folio. hoc adversari serpentibus tradunt.

[*]((cfr. Plin. XVI 176). Homerus B 135. cfr. Plin. XIX 25. Varro ap. Gellium XVII 3, 4. Diosc. IV 155.) Genista quoque vinculi usum praestat, floris[*](floris VS. -res rv.) apibus gratissimi. dubito an haec sit quam[*](quam VdXv. quod E.) Graeci auctores sparton appellavere, cum ex ea lina piscatoria apud eos[*](puteos V.) factitari docuerim, et numquid hanc designaverit[*](designauit d.) Homerus , cum dixit navium sparta dissoluta. nondum[*](19,15) enim fuisse Hispanum[*](hispanum TfS. spa- Vd.om.EXv.) Africanumve[*](efri- canumue V1. africanum uel EX. -num uel hispanum v. a. S.) spartum[*](sparthum X. siarum Vd.) in usu certum [*](an tantum?) est et, cum fierent sutiles naves, lino tamen, non sparto umquam sutas. semen eius, quod Graeci eodem nomine appellant, in folliculis passiolorum[*](passiolorum Ev(S). -lum Vd. fasiolorum X. phaseo- C.) modo nascens[*](nascens v. -entium ll.X.) purgat hellebori vice drachma et dimidia pota in aquae mulsae cyathis IIII ieiunis.[*](Diosc. IV 155. eupor. I 237. Pl. iun. 43, 9–12. Marc. 25, 43. Seren. 698.—Marc. 36, 34.) rami[*](ramis v. a. G.), similiter[*](an simul et? cfr. Diosc. eupor.) frondes[*](frondes ego. -de ll.Xv. -dei J. cum fronde C.), in[*](in del. J.) aceto macerati[*](maceratis v. a. G.) pluribus diebus et tunsi[*](tussi V. tusus X. -sis v. a. G.) sucum dant[*](iucundati X.) ischiadicis [*](sciadicis Vd. scyaticis X.) utilem cyathi unius potu[*](poti E.). quidam marina[*](an in marina?) aqua macerare malunt et infundere clystere. perunguntur eodem suco ischiadici addito oleo. quidam et ad stranguriam[*](stringuria V. stranguiria X.) utuntur semine. genista tunsa cum axungia genua dolentia sanat.

[*](Diosc. I 116.)[*]((cfr. Plin. XIII 116). Marc. 23, 49. (1. 10).—Seren. 408.) Myricen ericam[*](myricen ericam ego. -en cam (-em eam E. -en iam J) ericam ll.TfJ (dittogr. aperta). -en et amaricon X. quam et ta- maricen v. quam ericen (-cam S) H.) vocat[*](uocant VS.) Lenaeus[*](laeneus V. leneus Xv. a. C.), similem[*](similis est X.) scopis Amerinis[*](famerinis V. tamaricis cont. S coll. XVI 108.) ; sanari dicit ea carcinomata in vino decocta tritaque cum melle inlita[*](inlitā eeE.). eandem esse[*](eandem esse om.X (E?)v. a. S.) arbitrantur quidam [*](quidam hanc esse Xv. a. S.) tamaricem[*](tamaricem et ad ego. -cen (-cem v. a. H.) sed ad (sedat V) ll.Tfv. camericen fedat X.) et ad lienem praecipuam[*](praecipuam ego. -ua est ll.v.), si sucus eius expressus in vino bibatur, adeoque mirabilem eius[*](est (pro eius) V.) antipathian contra solum.hoc viscerum faciunt, ut adfirment[*](adfirmet VX.), si ex ea alveis factis bibant sues[*](sues dEv. siues X. ues V1. aues V2 .), sine liene inveniri.[*](Pl. iun. 56, 6.—Seren. 480.) et ideo homini quoque[*](quoque om.Xv. a. Bas.) splenico[*](splenetico EXv. a. H.) cibum potumque dant in vasis ex ea factis. gravis autem[*](autem VdTfv(S). quidam C. om.EXG.) auctor in medicina virgam ex ea defractam[*](ea defractam E(?)G. eadem fr- rXv(S). nec (ne V) ferrum VdS.), ut neque terrain neque ferrum attingeret [*](attingere V.), sedare ventris dolores adseveravit inpositam ita, ut tunica cinctuque corpori adprimeretur. volgus infelicem arborem eam appellat, ut diximus, quoniam nihil[*](16,108) ferat nec seratur[*](seruatur Vd1.) umquam.[*](Diosc. I 116.) Corinthus et quae circa est Graecia[*](graecia VdTfS. regio v.) bryan vocat[*](uocat Verc.(J). -ant VdTfv(S).) eiusque duo genera facit[*](graecia—facit om.EX.), silvestrem plane sterilem, alteram mitiorem[*](mi- norē X.). haec fert[*](fert EXv. fere r.) in Aegypto Syriaque etiam abundanter lignosum fructum, maiorem galla, asperum gustu[*](gusto V.), quo medici utuntur vice gallae[*](galle X. -lliae V.) in compositionibus, quas antheras[*](anteras VX.) vocant. et lignum aultem et flos et folia et cortex in eosdem usus adhibentur

Nec virga sanguinea felicior habetur. cortex eius interior cicatrices, quae praesanuere[*](prae- sanuere ES coll. XVII 214. -nauere rXv.), aperit.

Sileris folia inlita fronti capitis[*](capiti d.) dolores sedant. eiusdem semen contritum[*](tri- tum Vv. a. S.) in oleo phthiriasis coercet[*](cohercet X. -reet V.). serpentes et hunc fruticem fugiunt[*](refugiunt (V?)Xv. a. D.), baculumque rustici ob id ex eo gerunt.

[*]((cfr. Plin. XII 109. XXIII 90. Diosc. I 124).—Pl. iun. 35, 6. Marc. 19, 60.) Ligustrum si[*](si del. v. a. H.) eadem[*](ex eadem EX.) arbor est, quae in oriented cypros, suos[*](suo sine utro pausus V.) in Europa usus habet[*](habet sucus habet EX.). sucus discutit[*](discutit ego. cfr. § 54. 11. 23. eius ll. v. eius in S (contra Plinii usum).) nervos, articulos, algores[*](neruis articulis algoribus v. a. S.) ; folia ubique veteri ulceri, cum salis mica et oris exulcerationi[*](exulcerationi dXVerc.(Brot.). -onis Ven. -one Vf. -onibus EC(D).) prosunt, acini contra phthiriasim , item contra intertrigines[*](intertrigenes V.) vel folia[*](uel folia VdTXS. foliaue E(?)v.). sanant et gallinaceorum pituitas acini.

Folia alni ex ferventi aqua[*](aquae V.) remedio[*](remedium d. certissimo remedio v. a. D.) sunt tumoris[*](tumori X(?)v. a. J.).

[*](Diosc. II 210. Marc. 36, 36.—Seren. 583. Pl. iun. 11, 11–14.—Seren. 20.) Hederae[*](edera V. dere X.) genera viginti demonstravimus. natura omnium in medicina anceps. mentem turbat et caput[*](16,141 sqq.) purgat largius pota; nervis[*](alterum neruis uncis inclusit J.) intus nocet, iisdem nervis adhibita[*](adibita V.) foris prodest. eadem natura, quae aceto est[*](esto E. ei est X(?) v. a. S.), omnia genera eius refrigerant. urinam cient potu, capitis dolorem sedant, praecipue cerebro[*](crebro et crebrum V.) continentique cerebrum membranae utiliter[*](an utilia?) mollibus inpositis foliis cum aceto et rosaceo tritis et decoctis,, addito postea rosaceo oleo; inlinuntur [*](dist. ego e Pl. iun.) autem fronti.[*](Diosc. II 210. Seren. 409. Marc. 23, 53.—Pl. iun. 56, 5. 23, 19. Marc. 10, 59.) et decocto eorum fovetur os caputque perunguitur. lieni et pota et inlita prosunt. decocuntur et contra horrores febrium eruptionesque pituitae aut in vino teruntur. corymbi quoque poti vel inliti lienem[*](lienem—inliti om.V.) sanant, iocinera autem inliti[*](inlitu d. illita X.). trahunt et menses adpositi[*](appositu dT.). sucus hederae taedia narium graveolentiamque[*](grauiolentiamque VX.) emendat, praecipue albae sativae.[*](Diosc. II 210. Seren. 98. Marc. 5, 12. cfr. Scri- bon. 7. Pl. iun. 17, 17. Seren. 818.—Pl. iun. 55, 10–13. Marc. 28, 30. Pl. iun. 96, 1–5.) idem infusus naribus

[*](Diosc. I 126. (I 127).) Graeci vicino vocabulo cisthon[*](chiston V.) appellant fruticem maiorem thymo[*](timo XVen.), foliis ocimi[*](ocymi VX.). duo eius genera: flos masculo rosaceus, feminae albus. ambo prosunt dysintericis et solutionibus [*](eius ultionibus V.) ventris in vino austere ternis digitis flore capto[*](carpto Xman. Dal.) et similiter bis die poto, ulceribus veteribus et ambustis cum cera et per se oris ulceribus.—Sub his maxime nascitur hypocisthis[*](hypocisthis G. -stis Vd. -stos v. -citis (hippo- X) EX.), quam inter herbas[*](hederas EXv. a. H.) dicemus[*](diximus (V?) Xv. a. H).

[*]((cfr. Plin. XVI 147. 152. Diosc. IV 124).) Cissos erythranos[*](erytranos X. -tyanos V.) ab iisdem[*](hisdem VX.) appellatur similis hederae, coxendicibus utilis e vino potus, item lumbis, tanta vi[*](tanta ui S cum P. -tam (-tum V) uim ll.TXH. -tamque uim v.) acini, ut[*](acini ut S cum Gron. accipi ut VdT. -piunt E. -piunt ut v. adiciunt ut X. acini aiunt ut H.) sanguinem urina detrahat[*](detrahant EXv. a. H.).—Item chamaecis son[*](chamaeciffon v. cfr. ind. libri. -ifton (cha- mec- V) ll.) appellant hederam non attollentem se a terra. et haec contunsa in vino[*](a uino V.) acetabuli mensura lieni[*](alieni V.) medetur,

[*](Cels. V 26, 35. Pl. iun. 88, 4–7. Marc. 34, 38. (Diosc. I 114).)[*](Diosc. I 17.) Harundinis genera XXVIII[*](XXVII ED. cfr. ind. ad XVI. XXXVIII d. -VIIII V. -VIIII Tf. uiginti nouem Xv.) demonstravimus, non aliter evidentiore illa naturae[*](natura v. a. H.) vi[*](ui H cum P. ut ll. del. v.), quam continuis[*](16,156 sq.) his voluminibus tractamus, siquidem harundinis radix contrita inposita[*](et inposita EXv. a. S.) felicis stirpem corpore extrahit, item harundinem felicis[*](et 20 felicis S. filicis (-ces X) ll. v(D). cfr. XVII 29. 54. XVIII 45 (ubi contraF2bis ita scribendum erat). XXVI 58. XXVII 34. 72, 78. XXV 44. XXXVI 187.) radix. et, quo[*](et quo ll.XD. et quoniam G. ex quo v.) plura genera facimus[*](facimus V. fec- rXv. faciamus D.), illa,

[*](Diosc. I 115.—Seren. 982.) Cognata[*](cognata B. -nita ll.Xv.) in Aegypto res est harundini papyrum[*](papyrum ES. -rus B. -ro Xv. ipsarum rf.), praecipuae utilitatis[*](praecipue utilitates Xv. a. B.), cum inaruit, ad laxandas siccandasque fistulas et intumescendo[*](intumiscendo V. in tumesc- v. a. G(S). sed cfr. Diosc.) ad introitum medicamentorum aperiendas. charta, quae fit ex eo[*](eo VdXS. ea E(?)v.), cremata inter caustica

[*](Diosc. I 129.) Ne[*](ne Ev. hec X.om. r.) in Aegypto quidem nascitur hebenus, ut docuimus , nec tractamus in medicina alienos orbes, non[*](12,17) omittetur tamen propter miraculum. scobem eius oculis unice mederi dicunt lignoque ad cotem trito cum passo[*](paso V.) caliginem discuti[*](discutit EXv. a. S.), ex aqua vero radice albugines oculorum, item tussim pari modo dracunculi[*](dracunculis (drag- X) EX.) radicis adiecto cum melle. hebenum medici et inter erodentia adsumunt.

[*]((cfr. Plin. XVI 79). Diosc. IV 82.) Rhododendros[*](ro- dodendros V.) ne nomen quidem apud nos invenit Latinum; rhododaphnen[*](rhododafnem d. rododaphnen X.) vocant[*](an uo- cant alii aut?) aut nerium. mirum folia eius quadripedum venenum esse, homini vero contra serpentes praesidium[*](predium E.) ruta addita e[*](addita et X. -ite V. -ita et e v. a. G.) vino pota. pecus etiam et caprae, si aquam biberint, in qua[*](in aqua d.) folia ea maduerint[*](manduerit d. aduenerint EX.), mori dicuntur.

[*]((cfr. Plin. XIII 55. Th. H. III 18, 5). Diosc. I 147.) Nec rhus[*](rhusen X.) Latinum nomen habet, cum in usum[*](in usum V2dv. mus- V1. in orum (hor- X) EX.) pluribus modis veniat. nam et herba est silvestris, foliis myrti, cauliculis[*](cauliculisque Ev. a. C. caulisque X.) brevibus, quae taenias[*](taenias fS. teneas V. -ant E. tinias d. -neas TXv(D).) pellit, et frutex coriarius[*](excoriarius EXv. a. Bas.) appellatur, subrutilus, cubitalis[*](cubitali X.), crassitudine digitalis [*](digitalis ll.X. -li v.), cuius aridis foliis ut[*](ut (X?) B. et ll. v. cfr. XXIII 107.) malicorio coria perficiuntur. medici autem rhoicis[*](roicis X. rhocis d. rochis V. (an rhoicis foliis?).) utuntur ad contusa, item coeliacos et[*](lac. indicavit J (post aceto D cum U 517). exciderunt pterygia et gangraenas sanant. cfr. Diosc.) sedis ulcera ant quae phagedaenas vocant; ..... trita cum melle et inlita[*](inlita EXv. intrita rTf.) cum aceto. decoctum eorum instillatur

[*](Diosc. I 147. cfr. Marc. 27, (2. 3). 10. 40. 11, 3. Cels. VI 11.) Rhus[*](rhus om.EX.), qui[*](quae EXv. a. H.) erythros[*](rydros E. yd- X.) appellatur, semen est huius fruticis. vim habet adstringendi refrigerandique. adspergitur pro sale obsoniis alvo soluta[*](aluo soluta VdTfJ. aluos (-uum XS) soluit EXv.) omnesque carnes cum silphio[*](cum silpio V. pro siluio X.)[*](dist. ego e Diosc.) suaviores facit. medetur ulceribus manantibus, cum melle asperitati linguae, percussis, lividis, desquamatis; eodem modo capitis vulnera[*](ulcera v. a. J.) ad cicatricem celerrime perducit . feminarum abundantiam sistit cibo.

[*](Diosc. III 150. Seren. 1024. Pl. iun. 97, 9. 43, 7–9. Seren. 700. Marc. 25, 42. Pl. inn. 104, 20 sqq.) Alia res[*](alia res ll.TfH. alia est XG. om. v.) erythrodanum[*](erythrodanum ll. (U 518) D. cfr. Diosc. -nus v. eritron X.), quam[*](quem V.) aliqui ereuthodanum vocant, nos rubiam, qua tinguntur lanae pellesque perficiuntur . in medicina urinam ciet, morbum regium sanat ex aqua mulsa—et[*](et in E.an item?) lichenas ex aceto inlita[*](dist. ego coll. Diosc., sed fortasse item lichenas—in- lita transponenda post cotidie.) —, ischiadicos [*](sciaticos V. scya- X. et ischiadicos E(?)v. a. D.), paralyticos ita, ut bibentes laventur cotidie. radix semenque trahunt menses, alvum sistunt et collectiones discutiunt. contra serpentes rami cum foliis inponuntur. folia et capillum inficiunt[*](inficiunt VdTfH. incipiunt EX. tingunt v.). invenio apud quosdam morbum regium sanari hoc frutice, etiam si adalligatus[*](alligatus VdS.) spectetur tantum.

[*]((cfr. Diosc. III 95).) Distat ab eo qui alysson[*](alysson v. allyson Vd. aly- (ali-) X) EX.) vocatur foliis tantum[*](tantum dv. in ta- r. inqua- X.) et ramis minoribus. nomen accepit[*](ac- cipit E.), quod a cane morsos[*](morsos ll.TH. comm- C. emorsis X. -sos v.) rabiem sentire non patitur ex aceto potus[*](potus ex aceto EXv. a. S.) adalligatusque.

[*](Diosc. II 192. (cfr. Plin. XIX 48).) Tinguentibus et radicula lanas[*](lanas (E?) G. ramis r. -mos v. cum ramis X.) praeparat, quam struthion[*](struithion V. sthrucion X.) a Graecis vocari diximus. medetur[*](medetur uir V.) morbo regio[*](19,48) et ipsa et[*](ipsa et ego. -sam V. -sa rXv. (an ipsum?).) decoctum[*](decoctū ego. -ta ll.TXv. -ti G. -to fH.) eius[*](et uis X. et ius v. a. G.) potu[*](potu dTG. -to VfH. -ta EXv.), item pectoris vitiis. urinam [*](dist. ego.) ciet, alvum solvit. et vulvas purgat, quam ob rem [*](dist. ego.) aureum[*](aureon X.)πεσσὸν[*](πεσσὸνego. cfr. Diosc. et Cels. V 21. pecion dT. pectori (= pec- ton) E (Xpost medici). petition Vf. poterion J e coni. S. po- culum v.) medici[*](uocant medici EX.) vocant ex ea[*](ex ea e ego. ex ea et ll. ea et ex v.). e melle prodest magnifice et[*](& X. a Vd. ad E(?)v.) tussi[*](tussi X. -ssim Ev. om. r.), orthopnoeae[*](orthopnoeae Ev. -nonec X.om. r. (an tussi in or- thopnoea? cfr. Cels. IV 8).) coclearis mensura, cum polenta vero et aceto lepras tollit. eadem cum panace et capparis[*](caparis V.) radice calculos[*](cauculum E2. caulum E1.) frangit pellitque, panos discutit cum farina hordeacia et vino[*](et uino dEv. cfr. Diosc. uino VXS.) decocta. miscetur et malagmatis et collyriis claritatis causa, sternumento[*](sternumento ego. num???tum E. -nutamento dTXman. Dal. H(J). -nuntamentum V. ad sternutamenta (-num- S) v. cfr. XI 269. XXV 52. 56. 135. 173. Gronov. ad XX 189.) utilis inter pauca, lieni quoque ac[*](ac Vdv. et X.om.E.) iocineri. eadem pota denarii unius[*](unici EX.) pondere ex aqua mulsa suspiriosos sanat, sic et pleuriticos[*](pleureticos VdXv. a. G(D).) et omnes lateris doloris[*](dolosis V.).[*](Diosc. IV 81.) —Apocyni[*](apochinis X. -cynum (post aqua) Brot. dist S.) semen ex aqua—frutex est folio[*](folia VdX.) hederae, molliore[*](molliora X. moliora hae d.) tamen, et minus longis viticulis[*](uitiaculis Vd.), semine acuto, diviso, lanuginoso, gravi odore—canes et omnes quadripedes necat in cibo datum.

[*](Diosc. III 79. Th. H. IX 11, 10.) Rosmarinum dictum[*](dictum ego cum U 519 (qui tamen contra Plinii consue- tudinem inseruit ante rosmarinum). om ll.v. maioremn lac. statuit J.) est[*](est EXS. et V. est et d(v, sed ante rosmarinum).). duo genera eius: alterum sterile, alterum cui et caulis et semen resinaceum,[*](19,187) quod cachrys vocatur. foliis odor turis. radix vulnera[*](an ulcera? cfr. Theophr.) sanat viridis inposita et sedis procidentiam[*](procidentiam ego. -tia (-ced- X) ll.Xv. cfr. nota ad XXIII 56.), condylomata[*](condylomata VdXv. -ta et E (?)B.), haemorrhoidas[*](haemorrhoidas EB. -morroidos (emo- X) rXv.), sucus et fruticis et[*](et (ante radicis) om.EX.) radicis morbum regium et ea, quae repurganda sunt[*](an sint?). oculorum aciem exacuit. semen ad vetera pectoris vitia datur potui et ad vulvas cum vino et pipere, menses adiuvat, podagris inlinitur cum aerina[*](aerina dEC. -nea v. herina V. heruina X.) farina, purgat etiam lentigines et quae[*](aut quae X.) excalfacienda sint[*](sint VfS. sunt d(?)EXv.) aut cum sudor quaerendus inlitum, item convulsis. auget et lacte[*](lacte fES. -tem V. lac rv.) in vino potum, item radix. ipsa herba strumis cum aceto inlinitur, ad tussim cum melle prodest.

[*]((cfr. Diosc. III 80. 79).) Cachrys multa genera habet, ut diximus. sed haec, quae ex rore supra dicto nascitur, si[*](fi v. om. ll.v.) fricetur[*](frutice dT.), resinosa[*](16,30 sq.) est. adversatur venenis et venenatis praeterquam[*](praeter Ev. a. Bas.) anguibus. sudores[*](sudorem EXv. a. H.) movet, tormina discutit, lactis ubertatem facit.

[*](Diosc. I 104.—Verg. cul. 404.—Pl. iun. 98, 5–7. 83, 8. 97, 10–12.) Herba Sabina, brathy appellata a Graecis, duorum generum est, altera[*](altera v(J). alii terra EX. alia rTS.) tamarici[*](tamarici TG. -cae B. & marici Vd. ma- EX. amaraci v.) folio similis, altera cupresso[*](cupressu V1. -ssi V2D.) ; quare quidam Creticam cupressum dixerunt. a multis[*](a multis VdC. ut uilis E. utilis Xv.) in suffitus pro ture adsumitur, in medicamentis vero duplicato

Similis herbae[*](herbae Ev. -be X. -ba est dT. -ba VS.) huic Sabinae est[*](est Vv. eius E. ē uis X.om.dT.) selago appellata. legitur sine ferro, dextra mann per tunicam operta[*](opta ego. qua VEXv. quasi d.), sinistra[*](si- nistram V. -ra manu Xv. a. B.) eruitur[*](eruitur v. exui- ll.XC. exeri- CFW Müller p. 24. cfr. § 104. XXI 176. XXVII 36. 117. XXVIII 33. 45. XXX 26 al.) velut a[*](a om.EXv. a. C.) furante, candida veste vestito pureque lautis nudis pedibus, sacro facto, priusquam legatur, pane[*](pare V.) vinoque ; fertur in mappa nova. hanc contra perniciem omnem habendam prodidere Druidae Gallorum et contra omnia[*](omnia v. -Iū ll.X.) oculorum vitia fumum[*](fumū Xv. -mo ll.) eius prodesse.

Iidem[*](iidem v. id- ll.XD.) samolum[*](famolum v (ex ind.). -ofum ll.X.) herbam nominavere nascentem in umidis, et hanc sinistra manu legi a ieiunis contra morbos suum boumque, nec[*](nequa dT. nec v. a. S.) respicere legentem neque alibi[*](alibi om.VdTf.) quam in canali deponere, ibi conterere[*](conterere EXv(D). -tinerere V. -tinere dTfS.) poturis[*](potaturis dT.).

[*](Diosc. I 176. Pl. iun. 39, 1–3. Marc. 16, 79.) Cummium[*](cummium VS. cuminum dE. gumium X. -mmium G. -mmi v.) genera diximus. in[*](in VfS. ex rXv.) his maiores effectus melioris[*](in melioris V.) cuiusque erunt. dentibus inutiles sunt, sanguinem[*](13,66 sq.) coagulant[*](coagulant Vdv. reiciunt EX.) et ideo reicientibus[*](eicien- tibus VdS.) sanguinem prosunt, item ambustis, arteriae vitiis inutiles[*](inutilem EXv. a. S (ad urinam referentes). utiles coni. J coll. Galeno de fac. simple. med. 7 p. 195.), urinam cient[*](cient arteriae uitiis V (falso iterans).), amaritudines

[*](Diosc. III 13. (cfr. Plin. XII 67. 70. 72).)[*](dist. ego.) Spina Arabica—spinae Aegyptiae[*](spina arabica spinae aegyptiae ego. spina (-nae dXH) aegyptia (-iae VdH. -iae et X) spinae (sive H) arabicae ll.XH. ab (e G) spina aegyptia. Spinae arabicae v. a. H. spinae arabicae D cum U 521.) laudes in odorum loco diximus—et ipsa astringit[*](astringit ego. stri- VdTfD. spissat EXv.) spissatque[*](stringitque EXv. a. D.) destillationes omnes et sanguinis excreationes[*](omnes—excreationes om.Vd.) mensumque[*](mesumque dEX. mensiu- v. a. S.) abundantiam, etiamnum[*](etiamnunc X.) radice valentior.

[*]((cfr Diosc. III 12. I 119). Diosc. III 16.) Spinae albae semen contra scorpiones auxiliatur. corona ex ea inposita capitis dolores minuit.—Est[*](est om.EXv. a. S.) huic similis[*](similis est Xv. a. S.) quam Graeci acanthion vocant, minoribus multo foliis, aculeatis per extremitates et araneosa lanugine obductis , qua[*](qua EXv(D). a Vd. ea S.) collecta etiam vestes quaedam bombycinis similes fiunt in oriente. ipsa folia vel radices[*](radices EXv. -ice V. -ix d(an recte?).) ad remedia opisthotoni[*](opistotoni V. -tothoni X. -thotonis dT.) bibuntur.

[*](Diosc. I 133.)[*]((cfr. Plin. XIII 63. Th. H. IV 2, 8).) Et[*](et VdTS. est et (E?)Xv.) acacia e[*](acacia e H. -iae VdTv(D). -cia est J. achacia X(E?).) spina fit in Aegypto, alba nigraque arbore[*](arbores Vd1. -or est d2T.), item viridi[*](uiridi EXv. -dis rTD.), sed longe meliore[*](meliore U 522. -or e G(J). -orem V. -or ē (est X) dEXv(S). -or D.) prioribus. fit et in Galatia, deterrima[*](teterrima EX. tene- v. a. H.) spinosiore[*](spinosiore Verc. -sior ll.Xv.) arbore. semen omniun lenticulae [*](lenticula V.) simile, minore[*](minore S. -orē X. -or est V. -or r. -ore est v.) tantum et grano et folliculo. colligitur autumno, ante collectum nimio validius spissat[*](spissatur v. a. D (ad seqq. relatum).). sucus ex folliculis[*](sucus et folliculus V.) aqua caelesti perfusis[*](perfusi E.), mox in pila tusis exprimitur organis, tune densatur in sole mortariis in pastillos . fit et foliis minus efficax. ad coria perficienda semine pro galla utuntur. foliorum sucus et Galaticae[*](galatiacae (-ce X) EXv. a. H.) acaciae nigerrimus inprobatur[*](improbatus E.), item qui valde rufus. purpurea aut leucophaea[*](leucophea VX.) et quae facillime diluitur—vis[*](uis dEXv. ui VG.) summa ad spissandum refrigerandumque[*](dist. ego. (an ui ... refrigerandumque sunt?).) est—oculorum medicamentis ante alia[*](alia VfS. -ias EXv. omnia dT.) utiles[*](utilis S e coni. Dal.). lavantur[*](lauantur dTXv. laba- V. leua- E.) in eos usus pastilli[*](eo sucus pastillis V.), ab aliis torrentur[*](tollentur V.), ab aliis peruruntur[*](peruruntur om.EXv. a. S.). capillum tingunt[*](capilli tinguntur Xv. a. G.), sanant ignem sacrum, ulcera, quae serpunt, et umida vitia corporis, collectiones, articulos contusos, perniones, pterygia . abundantiam mensum[*](mesum X. men- sium dE(?)v. a. S.) in feminis sistunt vulvamque [*](aluam que V.) et sedem procidentes, item oculos, oris ulcera[*](oris uitia d(?) v. a. S.) et genitalium .

[*]((cfr. Plin. XXIV 96. XXVII 92).) Vulgaris quoque haec spina, ex qua[*](quae E.)aenae[*](aenae S coll. XXVII 92. -neae anon. ap. B. enae V. anae d. lanae T. unae E. uenae Xv. cor- tinae C.)

[*]((cfr. Diosc. I 122). Nicand. ther. 856.) Spina et appendix appellata, quoniam bacae puniceo colore in ea appendices vocantur. hae crudae per se et aridae decoctae[*](decocta et in uino V. in uino decoctae (-te X) EXv. a. S(D).) in vino alvum citam[*](citam E(?)B. -ant rfXv. a. C.) ac tormina conpescunt .—Pyracanthae[*](pyracanthae dEH. -thi v. cfr. Diosc. pyrrhacante V. -thae D. tirrachanthae X. pyxacanthi B.) bacae contra serpentium ictus bibuntur.

[*](Diosc. I 121. (cfr. Plin. XIII 111). Th. H. III 18, 3. IV 3, 4.) Paliurus quoque[*](quoque Vdv. quod EX.) spinae genus est. semen eius Afri[*](affri X. apri Vf.) zuram[*](zuron X.) vocant, contra scorpiones efficacissimum, item calculosis et tussi. folia adstrictoriam vim habent. radix discutit panos, collectiones, vomicas[*](uomitas V1. uocat E.), urinas trahit pota. decoctum eius in vino alvum sistit, serpentibus adversatur. radix praecipue datur in vino.

[*]((cfr. Plin. XVI 32). Pl. iun. 72, 7. Marc. 34, 64. Diosc. I 122. Pl. iun. 49, 12. 48, 13. 88, 7. 102, 7–9. (cfr. Diosc. I 119). Th. H. IX 18, 1.—(cfr. Plin. XVI 50).) Aquifoliae[*](aquifoliae folia ego coll. ind. et Val. Rose ad Pl. iun. p. 118. aliqui (-ioqui v) folia EXG. folia aliqui (-ua dT) rT. agrifolia H. aqui- D.)folia contusa addito sale articulorum morbis prosunt, bacae purgationi feminarum, coeliacis, dysintericis , cholericis. in vino potae sistunt alvum. radix decocta et inlita extrahit infixa corpori, utilissima[*](utilissime E. -ma est Xv. a. S.) et luxatis tumoribusque. aquifolia arbor in domo aut villa sata veneficia arcet. flore[*](flore VXv. -rem dT. flos E.) eius aquam[*](aqua VdT.) glaciari Pythagoras tradit; item baculum ex ea factum in quodvis animal emissum, etiamsi citra ceciderit defectu[*](defectum X. defunct- d.) mittentis, ipsum per sese[*](se EXH.) cubito[*](cubito V. -tu dS. recubitu EXv. cupito D.) propius adlabi; tam praecipuam naturam inesse arbori .—Taxi arboris fumus necat mures.

[*](Diosc. IV 37. Pl. iun. 25, 4. Nicand. ther. 839.) Nec rubos ad maleficia tantum genuit natura, ideoque et mora his[*](et mora his (-atis E) hoc est ll.H. et ex memoratis bestiis X. ex iis mora (bestiis del. B) v.), hoc est vel hominibus cibos[*](cibos habet E.), dedit. vim[*](dedit uim dEXv. -tum V.) habent[*](habet Vd.) siccandi, adstringendi[*](astringendique d(?)C.), gingivis, tonsillis, genitalibus accommodatissimi[*](accommoda- tissimis E.). adversantur serpentium sceleratissimis , haemorrhoidi et presteri, flos aut mora scorpio- [*](dist. J.) nibus[*](scorpionum v. a. S.). vulnera[*](ul- cera X.) sine collectionum periculo iungunt[*](iungunt Xv(S). iug- E. inung- Lugd. iunguntur r.). urinas

[*](Marc. 26, 89.—cfr. Diosc. I 123. Th. H. III 18, 4. Diosc. II 204.) Alterum genus rubi, in quo rosa nascitur, gignit pilulam castaneae similem, calculosis praecipuo remedio— alia[*](dist. ego.) est cynorrhoda, quam proximo dicemus volumine—;

cynosbaton, alii[*](quam alii Xv.a.G.) cynapanxin[*](cynapaxim X. cynospaston v.a.H.), alii neurospaston[*](neruospaston V.) vocant . folium habet vestigio[*](ue- stigin??? Vd.) hominis simile. fert et uvam nigram, in cuius acino nervum[*](neruus X.) habet[*](habent V. -etur X.), unde neurospastos[*](neruos pastos V. et neruus passus Xv.a.Bas.) dicitur[*](dist. U 524.) tota[*](tota VTS. om. rXv.), alia quam[*](quam ll.TS. est Xv. est a B.) cappari, quod[*](quod VdTS. quam EXv.) medici cynosbaton appellarunt[*](appellarunt EXS. -antur V1. -ant rT. -auerunt v.). hius thyrsus[*](tyrsus V.) ad remedia splenis et inflationes conditus ex aceto manditur. nervus eius cum mastiche[*](masticae V. -ce Xv.a.C.) Chia[*](thia V.) commanducatus os purgat.[*](cfr. Diosc IV 37.—Marc. 27, 90.) ruborum rosa alopecias cum axungia emendat. mora capillum tingunt cum omphacino oleo. flos mori messe[*](messes E. meses X. per messes v.a.S.) colligitur; candidus[*](candidius EX.) pleuriticis[*](pleuriticis G. pleuret- Vdv (D). fleuret- EX.) praecipuus ex vino potus, item[*](idem d.) coeliacis. radix ad tertias decocta alvum sistit et sanguinem, item dentes collutos decocto. eodem suco foventur sedis atque genitalium ulcera. cinis[*](canis Vd.) e[*](e om.Vd.) radice reprimit[*](reprimit VdTfS. dep- EXv. cfr. § 119. XXII 36. (XXXV 190).) uvam.

[*]((cfr. Plin. XVI 180). Diosc. IV 38.) Idaeus rubus appellatus est, quoniam in[*](in om.EX.) Ida non alius[*](alias EXv.a. H.) nascitur. est autem tenerior ac minor, rarioribus[*](parioribus V.) calamis innocentioribusque[*](calamis innocentioribusque EXv. que V. que foliis dT. (aculeis P coll. Diosc. et XVI 180).), sub arborum umbra nascens. huius flos cum melle epiphoris inlinitur et ignibus sacris,

[*](Th. H. III 18, 2. Diosc. I 119.) Inter genera ruborum rhamnos[*](ramnos X. -nus V.) appellatur a Graecis, candidior, fruticosior et[*](fruticofior et VdTS. frutex if floret X. et fruticofior if floret E(?)v(D).) ramos spargens rectis[*](erectis dT.) aculeis, non, ut ceteri, aduncis, foliis maioribus. alterum genus eius[*](eius VdXv (S). est E(?)G.) silvestre, nigrius et quadamtenus rubens; fert veluti folliculos . huius radice decocta in aqua[*](in qua Vd1.) fit medicamentum, quod vocatur Lycium. semen secundas trahit. alter[*](alter (-erque v) ille dTEXG. autem ille V1. ille autem V2S(D).) ille candidior adstringit magis, refrigerat, collectionibus et vulneribus adcommodatior. folia utriusque et cruda et decocta inlinuntur cum oleo.

[*](Diosc. I 132.)[*](cfr. Plin. XII 30. 31).) Lycium praestantius spina fieri tradunt, quam et pyxacanthon[*](pixacton V. pyxeachanto X.) Chironian[*](thirontan V.) vocant, qualem in[*](in Xv. om. Il.) Indicis arboribus[*](12,30) diximus, quoniam longe praestantissimum existimatur Indicum. coquuntur[*](cocuntur VS. coquunt iu d.) in aqua[*](in aquatus V. ina quauis d.) tusi rami radicesque summae amaritudinis aereo vase per triduum[*](tridum V.) iterumque exempto ligno, donec mellis crassitudo fiat. adulteratur amaris sucis[*](sucis E(?)v. -cus rX.) etiam amurca et felle[*](ac felle d(?)v.a. S.) bubulo. spuma eius ac flos[*](et flos X.) quidam[*](quidam ll.G(J). -dem TXv(S).) oculorum medicamentis additur[*](additur EXv. addunt V. -ntur dTS.).[*](Scribon. 19.—Cels. V 1.) reliquo suco faciem purgat et psoras sanat, erosos[*](erosus V.) angulos oculorum veteresque fluctiones, aures purulentas, tonsillas, gingivas, tussim[*](tussi V), sanguinis excreationes fabae magnitudine devoratum aut, si ex vulneribus[*](uulneribus EXH. ulce- rv.) fluat, inlitum, rhagadia[*](rhagadia VdfS. -da (ra- X) EX. -das v. cfr. § 113. XXIII 129. 133. XXVIII 67. XXIX 37.), genitalium ulcera, attritus, ulcera recentia[*](recentia om.dT.del. voluit B.) et serpentia ac putrescentia, in

[*](Diosc. III 89. (Marc. 8, 163).) Sunt qui et sarcocollam[*](sarco (sacro V) colla Vd.) spinae[*](et spinae EXv.a.G.) lacrimam[*](lacrimae E. -me X.) patent, pollini turis[*](turi E. thu- X.) similem, cum quadam acrimonia dulcem, cumminosam [*](cumminosam D. -nusam V. gumminosam T. gummos- d(?). cum uino tusa Xv.a. H. gummosam (-mminosam Brot.) cum uino tusa E (?)H.). sistit[*](an oculorum sistit? cfr. Diosc. et Marc.) fluctiones, inlinitur[*](inlinitum V. illitum d.) infantibus maxime[*](maxime post haec transp. v.a.S.). vetustate et haec nigrescit, melior quo candidior.

[*](Gargil. 182, 10–14. 183, 1. 2.) Unum etiamnum[*](etiannum V. -amnunc X.) arborum medicinis debetur nobile medicamentum, quod oporicen[*](opericen EX.) vocant. fit[*](fuit V.) ad dysintericos stomachique[*](stomacique V. -aticeque dT.) vitia in congio[*](contio V.) musti albi lento vapore decoctis[*](quinque ll.v.) malis cotoneis v cum suis seminibus, punicis[*](puniceis Xv.a.B.) totidem, sorborum sextario[*](sextari Vd. -rii X.) et pari mensura eius, quod rhun[*](rhun dfv(H). run V. dryn E. drin X. rhus C.) Syriacam[*](siriacon (syr- v) Xv.a.S.) vocant, croci[*](crocis V.) semuncia[*](semuncia—ad om.Vd.). coquitur usque ad crassitudinem[*](cras- situdine d.) mellis.

His subtexemus ea, quae Graeci communicatione nominum in ambiguo fecere, anne arborum essent.