Naturalis Historia

Pliny, the Elder

Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor

iam vero infici vestes scimus admirabili fuco, atque, ut sileamus[*](taceamus dTx.) Galatiae, Africae, Lusitaniae grani[*](grani vet. Dal. -nis VdRv.om.x. e granis D e coni. S. granum (cocci) Salm.) coccum imperatoriis[*](imperatoris VxDal.) dicatum paludamentis, transalpina Gallia herbis Tyria[*](tyria dTfxBrot. -10 r. -ium v.) atque

conchylia[*](concilia Vx. conchylium v. a. Brot.) tinguit et[*](et om.Rv. a. S.) omnes alios colores. nec quaerit in profundis murices seque obiciendo[*](obiiciendos R. obiciendam x.) escam, dum praeripit[*](praerupit R.), beluis marinis[*](marinis Rv. maris rS.) intacta etiam ancoris scrutatur vada, ut inveniat per quod facilius matrona adultero placeat, corruptor [*](corrupto Vdx.) insidietur nuptae[*](subte (pro nuptae)R.): stans et in sicco carpit[*](capit R.), quo frugem[*](frugem S. -ge ll. -ges H. -gi v.) modo[*](mundos B.). sed culpant[*](sed culpant RS. sed culpa non rH. exculpat v.) ablui[*](abluit usum x. his G. usu v.) usu; alioqui[*](alioquin dTx.) fulgentius instrui poterat luxuria, certe innocentius.

Non est[*](non est om.R v. a. Bas.) nunc propositum ista consectari, nec committemus[*](committemus Bas. omitt- ll. v. (Brot.) de mendo cfr. p. 196, 9.), ut subiciendo viliora[*](uiliora T. utiliora (-ria V) ll. v. tutiora Hcum Gronovio. olitoria J.) luxuriam utilitate[*](utilitate G. uilitate ll. v. (H).) circumscribamus , dicturi et alias[*](aliax.) herbis tingui parietes nec pingi[*](parietes nec pingi lapide ego coll. XXXV 117. 118 et 3.lapides parietes (et add.x. -ete R) nec pingi (pingendi dx) ll.lapides parietesque (-etes S) pingi Bas. pingi del. v.) lapide. nec tinguendi[*](nec tingendi nec pingendi v. a. Bas.) tamen rationem omisissemus[*](omisimus R.), si umquam ea[*](ea VRv.et d.om.x.) liberalium artium fuisset.[*](cfr. Plin. XXV 105. Festus p. 321. Isidor. 17, 9.) interim fortius agetur, auctoritasque, quanta debet, etiam[*](etiam Rv. nam r.) surdis, hoc est ignobilibus [*](ignobilius V.hoc est ignobilibus glossema esse dixit Gronov. (J). cfr. § 14.), herbis perhibebitur, siquidem auctores imperii Romani conditoresque immensum quiddam et hinc[*](hinc v. hic ll.) sumpsere, quoniam non aliunde sagmina in remediis publicis fuere et in sacris legationibusque[*](legationibus quae Vx.) verbenae[*](uerbene x. herb- V. uerbere R.). certe utroque[*](utraque Vdx.) nomine idem[*](area vet. Dal.) significatur, hoc est gramen ex arce cum sua terra evolsum, ac semper e legatis[*](et legati Rv. a. H.), cum ad hostes clarigatumque mitterentur, id est res[*](eft res v. ei fores Vdx. res R.) raptas dare repetitum, unus utique verbenarius vocabatur.

[*](cfr. Plin. XVI 9. 7.. Festus p. 190 (Paulus p. 191).) Corona quidem[*](an in delendum?) nulla fuit graminea nobilior in maiestate populi terrarum principis[*](terrarumque principiis VxR.) praemiisque[*](prae miisque Rv. praemissa (prem- x) ut r. an praemiis quoque (ut iungantur populi praemiis quoque gloriae terrarum principis)? cfr. X VI 10 extr.) gloriae. gemmatae[*](geminatae x.) et aureae[*](aurae R.), vallares, murales[*](murales om.R.), rostratae, civicae, triumphales post hanc fuere suntque cunctae magno[*](magno om.xT.) intervallo magnaque[*](magna x.) differentia. ceteras omnes singuli, et duces ipsi[*](ipsi duces dx.) imperatoresque, militibus aut aliquando collegis[*](collegis VxS. -giis rv.) dedere, decrevit in triumphis senatus cura belli solutus et populus otiosus,

graminea[*](graminea G. -neam ll. v.) numquam nisi in desperatione suprema contigit, nulli nisi ab universo exercitu servato[*](ser uata (seua- x)Vdx.) decreta. ceteras imperatores dedere, hanc solam miles imperatori. eadem[*](eademque x.) vocatur obsidionalis[*](uocatus obsidione malis dx.) liberatis[*](liberatus R. liberatis obsidione om.x.) obsidione abominandoque exitu totis[*](exitu totis VdTfxS. exitiitos R. exitio totis v.) castris. quod si civicae honos uno aliquo ac[*](ac om.dx.) vel humillimo cive servato praeclarus [*](praecerus R.) sacerque habetur, quid tandem existimari debet unius virtute[*](uirtute Vdxv. sunt ute R.) servatus universus exercitus? dabatur haec viridi[*](uiridiVv. -dis rf.) e[*](e dTxv.om. r.) gramine[*](gramina R.) decerpto[*](decrepto x.decerto x.) inde, ubi obsessos[*](obsessus dx.) servasset aliquis. namque summum apud antiquos signum victoriae erat herbam porrigere victos, hoc est terra et altrice ipsa humo et humatione[*](humanitione Vdx.) etiam cedere, quem morem etiam nunc durare apud Germanos scio.

[*](cfr. Plin. VII 101. XVI 14. Festus p. 190. Livius VII 37, 1–3. Valer. Max. I 7, 3.) Donatus est ea L. Siccius Dentatus semel, cum civicas quattuordecim meruisset[*](meruisse V. 22. p. 443, 1 centiens uiciens ego coll. VII 101 et Festo. cxx xR. +++ V. cxx proeliis d(?)v.) depugnassetque centiens

viciens semper victor. tanto rarius est servatorem unum a servatis donari. quidam imperatores et saepius donati sunt, veluti P.[*](P. om.Vdx.) Decius[*](decius unus dx. decumus V. Decius primus v. a. B.) Mus tribunus militum ab[*](una ab vet. Dal.) exercitu[*](ercitu R.), altera[*](alter R.) ab his, qui in praesidio obsessi fuerant, quanta esset eius honoris auctoritas, confessus religione, siquidem donatus bovem album[*](bobem albus V.) Marti inmolavit et centum fulvos, qui ei[*](eis x. et R.) virtutis causa dati fuerant simul[*](simul obressis R.) ab obsessis. hic Decius[*](decimus Vdx.) postea se consul Imperioso[*](imperioso G. —rio ll. v.) conlega pro victoria devovit. [*](Livius XXII 30, 2.)data est et a senatu populoque Romano, qua claritate nihil equidem in rebus humanis sublimius duco, Fabio illi, qui rem omnem Romanam[*](humanam x.) restituit non pugnando; nec data, cum magistrum equitum exercitumque[*](et exercitum Rv.) eius servasset ,—tune satius fuit nomine novo[*](noua R.) coronari appellatum patrem ab his, quos servaverat,—sed quo[*](sed quod dx.) dictum est consensu honoratus est Hannibale Italia pulso, quae corona adhuc sola ipsius imperii manibus[*](manibus Vv. manus R. manu dTx.) inposita est et[*](et om.Vdx.), quod peculiare ei est, sola a tota Italia data.

[*](Livius XXII 60, 11.) Praeter hos contigit eius coronae honos M. Calpurnio Flammae tribuno militum in Sicilia, centurioni vero uni ad hoc tempus Cn. Petreio[*](petreio fv. treio VR. creio r. Perreio Dal.) Atinati Cimbrico bello. primum pilum is capessens sub Catulo exclusam ab hoste[*](hoc (pro hoste) Rv. a. H.) legionem suam hortatus tribunum suum[*](suum om.x.) dubitantem per castra hostium erumpere interfecit legionemque eduxit. invenio apud auctores eundem praeter hunc honorem adstantibus Mario et Catulo cos. praetextatum immolasse ad tibicinem foculo posito. scripsit et Sulla dictator ab exercitu se quoque donatum apud Nolam legatum bello Marsico , idque etiam in villa sua Tusculana, quae fuit postea Ciceronis, pinxit[*](pincxit R. finxit xT.). quod si verum est, hoc exsecrabiliorem

eum dixerim, quandoquidem eam capiti suo proscriptione sua ipse detraxit, tanto paucioribus civium servatis quam postea occisis. addat etiamnum huic gloriae[*](gloria R.) superbum cognomen Felicem, ipse tamen obsessis in toto orbe proscriptis hac[*](hac G. haec (hec x) ll. v.) corona Sertorio cessit.[*](cfr. Livius per. XLIX. Aurelius Victor 58.) Aemilianum[*](aemiliario R.) quoque Scipionem[*](scipione R.) Varro auctor est donatum obsidionali[*](obsidioni alii dx.) in Africa Manilio consule, III[*](III R. tribus G. om. rfv.) cohortibus servatis totidemque ad servandas eas eductis, quod et statuae eius in foro suo[*](suo om.dTx) divus Augustus inscripsit[*](inscripsit ego. cfr. XXXIV 17. XXXV 154. XXXVI 64. 83. scripsit VdTfxv. om.R. adscripsit G. subscr- Gronovius.). ipsum Augustum[*](ipsum augustum om.R.) M.[*](M.om.x. cum M.v. a. H.) Cicerone filio consule[*](consulem v. a. H.) idibus Septembribus senatus obsidionali donavit; adeo civica[*](ciuitas VdTfx.) non satis videbatur. nec praeterea quemquam[*](quemquam hac d(?)v.) invenimus donatum.

Nullae ergo herbae fuere certae in hoc honore, sed quaecumque fuerant in periculi sede, quamvis ignobiles ignotaeque, honored nobilem faciebant, quod latere[*](letare V.) apud nos minus quidem[*](an equidem?) miror cernens neglegi ea quoque , quae[*](quae om.x.) ad valitudinem conservandam cruciatusque corporis propulsandos et mortem arcendam pertinent. sed quis[*](si quis x.) non mores iure castiget[*](castigat R.)? addidere vivendi pretia[*](pretio RG.) deliciae luxusque[*](lux quae V.); numquam fuit vitae cupido maior nec minor cura. aliorum hanc operae[*](opere T. -ri dx. -ram v. a. G.) esse[*](esse om.RG.) credimus ac[*](ac Rv.om r. H.) ne[*](ne Rv. de rJ. nec Dal.) mandato[*](mandato V2Txv. -ta V1d. manducata R.) quidem nostro alios id agere, medicisque provisum esse pro morbis[*](morbis ego. cfr. XXI 157. bonis ll.f. (proh bonis v). nobis H cum Gronovio.). ipsi fruimur voluptatibus[*](uoluptatis Rv. a. H.) et, quo nihil equidem[*](et quidem V.) probrosius duco[*](duci d. dici x.), vivimus aliena fiducia.

immo vero plerisque[*](plerisque v. plerique (pleni- R) ll. an recte?) ultro[*](ultra xf.) etiam inrisui[*](inrisui (in risu v) sumus C. in re suibus (sumus R2 ) R. in risum in usu V. in risum iu.ufif f. in risum minus dx.an in risui uenimus? cfr XXVII 106. XXXI 16.) sumus ista commentantes [*](commen tantes dv. -tantis RS. -tatis rf.) atque[*](atque d(?)v. quae r.) frivoli operis arguimur[*](arguuntur x.an quae friuoli operis (sc. esse) arguuntur? cfr. XXV 22.), magno[*](magna Rv. a. H.) quamquam inmensi laboris solatio[*](solatia V1v. a. H.), sperni cum rerum natura, quam certe non defuisse nobis docebimus et invisis[*](inuisi R.) quoque herbis inseruisse remedia, quippe cum medicinas dederit etiam aculeatis. haec enim proxime restant ex iis[*](his VdxC.), quas priore[*](priori xC.) libro nominavimus, in quibus ipsis providentiam naturae satis mirari[*](mirari VdTxH. admir- Rv.) amplectique non est. dederat[*](dedere et R. -rat et v. a. G.) quas diximus molles cibisque gratas, pinxerat remedia[*](et media in V. et mediam d. et inediam x. et remedia in v. a. G.) in floribus visuque [*](uisique R.) ipso animos invitaverat etiam deliciis auxilia permiscens :en[*](en ego. cfr. XXXVI 118. in R.om. rH. indev.), excogitavit aliquas aspectu[*](aspectus V.) hispidas, tactu[*](tractatu dTx.) truces [*](dulces x.), ut tantum non vocem[*](uoce R. uocemus dx.) ipsius fingentis illas rationemque reddentis[*](illam rationesque reddentes R.) exaudire[*](exaudire Rv. audire r.) videamur[*](uideamus R.), ne scilicet[*](scilicet ego. se ll. v. de errore cfr. XXXIV 24, de dictione IX 105. 112. XXI 13. XXIII 112. XXXV 162.) depascat avida quadripes, ne procaces manus rapiant, ne neglecta[*](neglecta (om. ne) Vdx.) vestigia obterant[*](obterantdxv. obtenerant V. obtegant R.), ne insidens ales infringat, iis[*](his G. has v.) muniendo aculeis telisque armando, remediis ut tuta ac salva[*](tutae ac saluae vet. Dal.) sint. ita hoc quoque, quod in iis[*](his xfS.) odimus, hominum causa excogitatum [*](excogitati unus est R.) est.

[*](Diosc. III 21.) Clara in primis aculeatarum erynge est sive eryngion contra serpentes et venena[*](uenenata v. a. H. cfr. XXIX 105. V 16.) omnia nascens. adversus

ictus morsusque radix eius bibitur[*](bibetur R.) drachmae pondere in vino aut, si[*](si ut vet. Dal.) plerumque tales iniurias[*](iniurias Rv. miseriasrf.) comitetur[*](comitatur v. a. J.) et febris, ex aqua. inlinitur plagis, peculiariter efficax contra chersydros[*](chersydros B e Nicandro. chry sodos Rv. a. G. -sutidas V. -supidas d. erysupidas x. (chrysaspidas coni. B).) ac ranas. omnibus vero[*](omnibus uero v. uero omnibus ll. J. uero om.T.) contra toxica et aconita efficaciorem Heraclides medicus in iure anseris decoctam arbitratur[*](decocta arbitrantur R.). Apollodorus adversus toxica cum rana[*](videtur aut cum rana corruptum esse aut post rana intercidisse in aceto vel tale quid.) decoquit, ceteri in aqua. ipsa dura, fruticosa, spinosis foliis, caule geniculato, cubitali et maiore aliquando[*](aliquando Vxv. -anto r Dal.), alia albicans, alia nigra, radice odorata. et[*](et 10 dist. ego.) sativa quidem est et[*](et Vdx. sed RJ. sed et v.) sponte nascitur in asperis, saxosis[*](saxosis R. et sax- rv.), set in[*](set in ego. et in Rv. et r.) litoribus maris durior nigriorque, folio[*](folia R.) apii.