Naturalis Historia

[*](Th. H. VI 1, 3. 4, 3. 4.) Carduus et folia et caules[*](caules dTfRH.caulae E. (-le v). cautelae V. cauteile G.) spinosae lanuginis habet, item acorna[*](acorna v. acora V. accora d. macora G. machora RE2. -chyora E1.), leucacanthos, chalceos,[*](chalceos B. chald VGd.om. rv.)cnecos[*](cnecos S cum P. enecos VG. onecos d.om. rv. a. B. cnidos B. cnicos Turneb. G.), polyacanthos [*](polyacanthos om.REv. a. B.), onopyxos[*](onopyxos B. -pygos REv. conopygos r.), helxine[*](helxine v. helsine VGd. elsine r. ixine Theophr.), scolymos. chamaeleon in foliis non habet[*](haberet VG.) aculeos. est et illa differentia, quod quaedam in his multicaulia[*](multiscaulia VGd.) ramosaque sunt, ut carduus, uno autem caule nec[*](nec v. a. B. ne VGRE.om.dTB.) ramosum cnecos. quaedam cacumine tantum spinosa sunt, ut erynge[*](erynge B. -gel d. -geli V. cyyngeliG. eryncae r.). quaedam aestate florent, ut[*](ut om.RE.) tetralix[*](tetralix RB. -lem E. -lism G. -lismi V. -lisim d.) et helxine[*](helxine B. helsine Gd. -syne V. elixine r. (ixine coni. B e Theophr.).).[*](Th. H. VI 4, 6.) scolymos quoque sero floret et diu.

acorna[*](acorna dB. acrona rv.)a cneco[*](a cneco ego e Theophr. om. ll. v.) colore tantum rufo distinguitur et pinguiore suco. idem erat atractylis[*](atractyllis VRE. -tillis G.) quoque, nisi[*](nisi om.RE.) candidior esset[*](esse RE.) et nisi sanguineum sucum funderet, qua de causa phonos vocatur a quibusdam, odore etiam gravis, sero maturescente semine nec[*](nec - 6 semine om.VG.) ante autumnum, quamquam[*](quam quam dv. quam RE.) id de omnibus spinosis dici potest. verum[*](an ceterum (pro uerum)?) omnia haec et semine et radice[*](radici VG.) nasci possunt.[*](Th. H. VI 4, 7. 8. 9. (Plin. XII 72).) scolymus carduorum generis ab his distat, quod radix eius vescendo est decocta[*](an decocta et cruda? cfr. Theophr.). mirum, quod sine intervallo tota aestate aliud floret in eo genere, aliud concipit, aliud parturit[*](aliud parturit om.RE.). aculei arescente folio desinunt pungere. Helxine[*](helxine v. helsine (-lisi- E) ll. ixine B e Theophr.) rara visu est neque in omnibus terris, a[*](a VGdTJ. e ES. est e R. est a H. est v.) radice foliosa, ex qua[*](qua Ev. aqua R. satiua rT.) media veluti malum extuberat contectum[*](contactum RE. -ta v. a. B.) sua fronde[*](sua fronde VGdB. sua floret r. suaue olet v.). huius vertex summus lacrimam continet iucundi saporis, acanthicen mastichen [*](mastichen C. cfr. XII 72. -icen VGREv(D). -iten d.) appellatam.

[*](Th. H. VI 4, 10. 11.) Et cactos[*](et cactos B. ectatos (-tus d) ll. v.) quoque in Sicilia tantum nascitur, suae proprietatis et ipse. in terra serpunt caules a radice emissi[*](missi VGdT.), lato folio et spinoso. caules vocant cactos[*](cactos v. cactus RE. cattus VG. cattis d.), nec fastidiunt in cibis inveteratos quoque[*](inueteratos quoque v. -ratosque ll. excidisse condiunt muria coni. P e Theophr. an recentes in ueteratosque?). unum autem[*](unum autem VGS. autem unum dT. unum cautem r. unum v.) caulem rectum habet[*](habet Schneider. habent ll. v. a. S.), quem vocant pternica[*](pternica B. tunica RE. tinica r. tenica v.), eiusdem suavitatis, sed vetustatis inpatientem. semen ei lanuginis[*](an spinosae (densae) lanuginis (cfr. § 94.101.) vel in lanugine (cfr. XIX 119)?), quam pappum

vocant, quo detracto et cortice teneritas similis cerebro palmae est. vocant ascalian[*](ascaliari VGRE. ( σκαλίανTheophr.).).

[*](Diosc. IV 15. Th. H. IV 9, 1. VI 5, 3. 4.) Tribulus[*](tribolus V1R.) non nisi in palustribus nascitur. dura[*](dura V2. dira rv. (σκληρόςTheophr. et Diosc.). an durior est alibi?) res alibi, iuxta Nilum et Strymonem amnes recipitur[*](recipitur vet. Dal. excip- ll.v. cfr. XXII 20. 86 et XXI 128.) in cibos[*](cibos vet. Dal. D. cibus VG. cibis rv.), inclinatus[*](inclinatos VG.) in vadum, folio lato[*](lato ego e Theophr. om. ll. v.) atque effigie[*](atque effigie (-giem G) VGdT. ad effigiem (effug- R) rv. cfr. § 23. 117 extr. XIX 67. XXII 60.) ulmi, pediculo longo. at in reliquo orbe genera II,[*](II uni ego. uicini V. uni r. duo uni B. tria v.) uni cicerculae folia[*](folia dv. folio r.), alteri aculeata. hic et serius floret magisque saepta obsidet villarum. semen ei rotundius, nigrum, in siliqua, alteri harenaceum[*](harenaceum v. (-cium D).aculum R. -atulum VGd. heraenaculum E.). spinosorum etiamnum aliud genus anonis[*](anoninus R.ononis v. a. Brot.). in ramis[*](rarinis R. rariis E.) enim spinas[*](spinis RE.) habet adposito folio rutae simili, toto caule foliato[*](foliatoll.TD. -ata fH. -atum v. an delendum est?) in modum coronae. sequitur arata[*](arata (rarata Gd. arra V2) frugibus VGdS. a frugibus aratro rv.), frugibus inimica vivaxque[*](uix quae VGd.) praecipue.

[*](Th. H. VII 8, 3.) Aculeatarum caules aliquarum per terram serpunt, ut eius, quam coronopum[*](corononum VR.) vocant. e[*](e G. et ll. et ex v.) diverso stat[*](stat S cum Gronovio. stant ll. G. stans v.) anchusa inficiendo ligno cerisque radicis[*](radice v. a. S.) aptae, stant e[*](aptae stant e S cum Gron. apta est ante VGRE. apta et e dG. apta est autem v.) mitioribus[*](mitior iis v. a. G.) anthemis et phyllanthes[*](phyllanthes B. -thos ll. D. -thus v.) et anemone et aphace[*](aphace v. apace (-cae E) ll.). caule foliato est[*](foliato est et dTv. a. S. -atae est E. -atae R.an foliatae sunt?) crepis et lotos[*](apate (pro lotos) B.).

[*](Th. H. VII 9, 1.2. 10, 3. (Plin. XIX 100). Th. H. VII 3, 1. 10, 3. 5.) Differentia foliorum et hic[*](an his?) quae[*](quae et in RES.) in arboribus,

brevitate pediculi ac longitudine, angustiis[*](angustiis dv. -stis rD.) ipsius folii[*](folii G. foliis ll. (ipsis) folio rum v.), amplitudine[*](an aut amplitudine?), iam vero[*](iam uero om.REv. a. D.) angulis, incisuris, odore, flore. diuturnior hic quibusdam per partes florentibus, ut ocimo, heliotropio, aphacae[*](aphacae dv. apacae V. -ce G. -che r.), onochili.[*](onochili H. -chite VRE. -chitae G. -cichle B. onechite dT.)

multis inter haec aeterna folia, sicut quibusdam arborum, inprimisque heliotropio , adianto, polio[*](polio Gronov. pholia VdR. folia r. del. v. a. H.).

[*](Th. H. VII 11, 2. 3. (Plin. XXI 88).) Aliud rursus spicatarum genus, ex quo est achynops[*](achynops Salm. D. cfr. § 89. stanypsa d. -nipsa VG. -nypi r. cynops B. stannios v.), alopecuros, stelephuros[*](stelephuros B. -phyros VG. -phiros d. -pyros r.),—quam quidam ortygem vocant, alii plantaginem, de qua plura dicemus[*](25,80) inter medicas —, thryallis[*](thryallis B. phryallis VG. phria- d. pria- r.). ex his alopecuros spicam habet mollem et lanuginem densam, non dissimilem vulpium caudis, unde et[*](ei et Rv. a. D.) nomen. proxima[*](proxime V.) ei est et[*](ei est et S. et est et RE. est et rf. est ei J. est ei et v.) stelephuros [*](stelephyrus (-elle- G) VG. -pyrus RE.), nisi quod illa particulatim floret. cichorion et similia circa terram folia habent; germinant[*](germinant C. -antibus ll. G. -antia J. -antes v.) ab radice post vergilias.

[*]((cfr. Plin. XIX 99). Th. H. I 6, 11. Diosc. II 173.) Perdicium et aliae gentes[*](aliae gentes RG. aeliae (aeoliae v) gentes Ev. aeliaegenes VG. eli genes d. helig- T.) quam Aegyptii edunt. nomen dedit avis id maxime eruens. crassas plurimasque habet radices. item ornithogale[*](ornithogalae E. -gala J e Diosc. Sed cfr. index.) caule tenero[*](tenero dv. temero VG. tenedo r.), candido, semipedali[*](semipedali v. datu VdE. -data R. sempadatu G. sesquipedali U 464 e Diosc.), molli, tribus aut quattuor agnatis, radice bulbosa [*](radice bulbosa in ll. v. legitur post semipedali; transposui cum U 464 coll. Diosc. an vero post ornithogale ponendum (μετ᾽ ἄρτου συνοπτώμενον)?); coquitur in pulte.

[*](Th. H. VII 13, 5. 14, 2.) Mirum[*](mirum—2 nasci om.Gd.) loton[*](lothon VR.) herbam et aegilopa[*](aegilopa v. lonpan VR. aegylonpan E.) non nisi post annum e semine suo nasci. mira et anthemidis natura, quod a summo florere[*](flore VGEv. a. G. et H. sed cfr. index.) incipit, cum ceterae omnes, quae particulatim florent, ab ima sui parte incipiant.

[*](Th. H. VII 14, 3. I 7, 3.) Notabile et in lappa, quae adhaerescit, quod[*](quod VGES. quoniam rv.) in ipsa flos nascitur non evidens [*](nonne uidens V.), sed intus occultus, et intra se germinat[*](se germinat v. cfr. XVI 94. seminat VGREH. -ina dT. se semen dat Salm.) velut animalia, quae in se pariunt. circa[*](circa om.dT.) Opuntem[*](opontem Vd.om.T.)e>st[*](est S. si ll. Opuntia est v (cfr. index).) herba etiam homini dulcis, mirumque[*](mirum VGE.) e folio eius radicem fieri ac sic eam[*](sic eam VGdVerc. sim eam r. semina Ven.) nasci.

[*](Th. H. I 13, 2. VII 11, 4. (cfr. XXII 91).)Iasine[*](iasine Salm. Lasine VGdv. L.asine r. iasione B (Tin indice) e Theophr.) unum folium habet, sed ita implicatum, ut plura videantur. chondrylla[*](chondrylla B. achendrylla RE. -dylla Vd. achemd- G. cindrilla v.) amara est et acris in radice suci. amara et aphace[*](apace GRE. apate coni. B.) et quae picris[*](pigris d.) nominatur, et ipsa toto anno florens; nomen ei amaritudo inposuit.

[*](Th. H. VII 13, 5. 6.) Notabilis et scillae crocique natura, quod, cum omnes herbae folium primum emittant[*](emittunt R.), mox in caulem rotundentur, in his caulis prior[*](proprior VGRE.) intellegitur quam folium. et in croco quidam flos inpellitur caule, in scilla vero caulis exit, deinde[*](inde d.) ex eo flos emergit, eademque ter floret, ut diximus, tria tempora arationum ostendens.

[*](18,244)

[*](Th. H. VII 12, 3.) Bulborum generi quidam adnumerant et cypiri[*](cyperi V. cypri RE.), hoc est gladioli, radicem. dulcis ea est et quae decocta panem etiam gratiorem faciat ponderosioremque[*](an spongiosioremque? (γλυκὺν καὶ ἀσινῆTheophr., et cfr. XXII 56. XVIII 76. 105).) simul

subacta. non dissimilis est et[*](est et dv. et est r. ei est D.) quae thesium vocatur, gustu aspera.

[*](Th. H. VII 13, 1. 3. 4. Hesiod. ἄργα κ. ἡμ. 41.) Ceterae[*](cetera Vd.) eiusdem generis folio differunt: asphodelus [*](aspodelus R.) oblongum et angustum habet, scilla latum et tractabile , gladiolus simile nomini[*](nomine VGE.). asphodelus[*](aspodelus R.) manditur et semine[*](et semine GREv. eo sem- r.) tosto[*](toto Dal.) et bulbo, set hoc in cinere tosto[*](toto V.), dein sale et oleo addito, praeterea tuso[*](tosto (pro tuso) d.) cum ficis, praecipua voluptate , ut videtur Hesiodo. tradunt[*](tradunt ut et RE. -ditur et v. a. S.) et ante portas villarum satum remedio esse contra veneficiorum noxiam[*](ueneficorum noxam dTv. a. G.). asphodeli mentionem et Homerus fecit.[*](Homerus λ 538. ω 13. Th. H. VII 13, 2. Diosc. II 199.) radix eius napis[*](natis RE.) modicis similis est, neque alia numerosior LXXX simul acervatis saepe bulbis. Theophrastus et fere Graeci princepsque Pythagoras caulem eius cubitalem et saepe duum cubitorum, foliis porri silvestris, anthericum vocavere , radicem vero, id est bulbos, asphodelum. nostri[*](nostri—16 asphodelum om.R.) illud albucum vocant[*](uocant om.d.) et asphodelum hastulam[*](hastulam v. cfr. index et Scribon. Larg. 254. assulam VdD. -lum G. asylam E1.assy- r.) regiam, caulis acinosi, ac duo genera faciunt. albuco scapus cubitalis [*](cubitalis Tv. -ali r.), amplus[*](amplius dv. a. C.), purus levisque[*](leuisque VGdT. leuis rv.), de quo Mago praecipit exitu mensis Marti et initio Aprilis, cum[*](cum Vv. om. r.) floruerit, nondum semine eius intumescente, demetendum findendosque scapos et[*](et om.VG.) quarto die in solem proferendos, ita siccati manipulos faciendos. idem oiston[*](oiston Osc. Weise in Fleckeis. ann. 1881 p. 512. pistana V2RED. -nam v. tustana r.) adicit[*](adicit ego. dicit ll. v.) a Graecis vocari, quam inter ulvas sagittam appellamus. hanc ab idibus Maiis[*](maiis dS. maii Vv. maius G. magis r.) usque[*](usque VGdv. que R. quae E.) in finem Octobris mensis decorticari atque leni sole

siccari iubet; idem et gladiolum alterum, quem[*](quam d.) cypiron[*](cypiran V1d.) vocant, et ipsum palustrem, Iulio mense toto[*](tosto d.om. v. a. G.) secari iubet ad radicem tertioque die in[*](die in REv. dein r.) sole siccari[*](secari V.), done candidus fiat[*](fit dT.), cotidie autem ante solem occidentem in tectum referri , quoniam palustribus desectis nocturni rores noceant.

[*](Th. H. IV 12, 1. 2. 3. Diosc. IV 52.) Similia praecipit et de iunco, quem mariscum appellant[*](appellatdH.), ad texendas tegetes et ipsum lunio mense eximi ad Iulium medium praecipiens, cetera desiccando eadem, quae de ulva suo loco diximus. alterum genus[*](111) iuncorum facit, quod marinum et a Graecis oxyschoenon vocari invenio. tria genera eius: acuti[*](acuti dv. acute VRE. -tae G.), sterilis, quem marem et oxyn[*](oxyn dv. oxi G. oxim V. onxyn RE2. onxym E1. oxym S.) Graeci vocant; reliqua feminini, ferentis semen[*](dist. ego.) nigrum: quem melancranim[*](melancranim v e Theophr. melacrantam VG. -cratam d. -crantan E. -cranran R.) appellant[*](appellant GdfES. uocant rv.), crassior hic et fruticosior, magisque[*](magis RS.) etiamnum tertius, qui vocatur holoschoenus [*](holischoenus R. holoscenus d. oloschoenus V2. olyscoenus V1.). ex his melancranis[*](melanchranis G. melacranis RE.) sine[*](siue VGE.) aliis generibus nascitur , oxys autem et holoschoenus eodem caespite. utilissimus [*](utilissimum d.) ad vitilia holoschoenus, quia mollis et carnosus est; fert fructum ovorum cohaerentium modo. nascitur autem et[*](et autem et VG. autem v. a. S.) is[*](hiis R.), quem marem appellavimus, ex semetipso, cacumine in terram defixo, melancranis autem suo semine. alioqui omnium radices omnibus annis intermoriuntur. usus ad nassas marinas, vitilium[*](uitilium nexus v. a. G.) elegantiam[*](elegantiam dG. -ium rv.), lucernarum lumina, praecipua medulla, amplitudine iuxta maritimas Alpes tanta, ut inciso ventre inpleant paene unciarum latitudinem, in Aegypto vero cubitorum[*](cubitorum ego. cimbrorum Vd. umbro- G. cribrorum rv. cymbiorum J.) longitudinem[*](longitudine J.) non aliis[*](alias v. a. Brot.) utiliorem[*](uiliorem E. utiliore J.).

[*](Diosc. IV 20. Scribon. 82.)quidam etiamnum unum genus faciunt iunci trianguli —cyperon vocant—, multi vero non discernunt a cypiro vicinitate[*](uicinitatem VGR.an ob uicinitatem?) nominis. nos distinguemus utrumque.

Cypirus[*](cyperus Vd.) est gladiolus, ut diximus, radice bulbosa, laudatissimus[*](107) in insulis Creta[*](cretae d.), dein Naxo et postea in[*](in RG. om. rv.) Phoenice . Cretico candor odorque vicinus nardo[*](nardio d.), Naxio acrior, Phoenicio exiguum spirans, nullus Aegyptio, nam et ibi nascitur. discutit duritias corporum; iam remedia[*](enim remedia dv. a. S.) enim dicemus[*](dicimus VG.), quoniam et[*](quoniam et Vv. et quo- niam r.) florum odorumque generi est magnus[*](magnus om.dT.) usus in medicina, quod ad cypiron[*](cyperon RC.) attinet, Apollodorum quidem[*](an equidem?) sequar[*](sequimur v. a. G.), qui negat[*](negat ego. negabat (ortum ex nega tat) ll. v.) bibendum, quamquam professus efficacissimum esse adversus calculos[*](calculos (cauc- R) os ll. H. -ulosos v. -ulos G.-ulos hos D.). os eo fovet[*](eos fouet RE. eo mouet D. an calculos et potu? possunt etiam alia conici, ut uuluas eo fovet; sed dubia omnia.). feminis quidem abortus facere non dubitat; mirumque, tradit barbaros suffitum huius herbae excipientes ore lienes consumere et non egredi domibus[*](domibus ll. v. die omni H.) nisi ab[*](ab dRv. ad r.) hoc suffitu[*](suffito VG.), vegetiores enim firmioresque sic etiam in die[*](in die VGf. in dies dTH. om.rv. in diem S.) fieri; intertriginum et alarum vitiis perfrictionibusque cum oleo inlitum non dubie mederi.

[*](Diosc. I 4.) Cyperos iuncus est, qualiter diximus, angulosus, iuxta terram candidus, cacumine niger pinguisque. folia[*](115) ima porraceis[*](queraceis d.) exiliora, in cacumine minuta, inter quae[*](inter est quae RE.) semen est. radix olivae nigrae similis, quam, cum oblonga est, cyperida vocant, magni in medicina usus. laus cypero prima Hammoniaco, secunda Rhodio[*](rhodia R.), tertia[*](tertio R.) Theraeo[*](theraeo VTSalm. thereon Gd. thechreon E. thaechreon R. Thracio v. a. H.), novissima

Aegyptio. qui[*](qui ego. que VGRE. quod d(?)G. quae v.) et confudit[*](confundit REv.) intellectum, quoniam et cypiros[*](cyperos R.) ibi nascitur. sed cypiros[*](cyperos VdRB.)radice[*](radice ego. om. ll. v.) durissima vixque spirans, cyperis[*](cyperis ego. ceteris ll. v.) odor et ipsis nardum imitans. est et per se Indica herba, quae cypira vocatur, zingiberis[*](ginziberis V. ingiberis R. ging- v. a. Dal.) effigie; commanducata croci vim reddit. cypero[*](cypirae dT.) vis in medicine psilotri. inlinitur[*](illinitur Vdv. a. S. inuenitur RE.) pterygiis[*](fterygis R.) ulceribusque genitalium et quae in umore[*](in numero VG.) sunt omnibus, sicut oris ulceribus. radix adversus serpentium[*](serpentesdT.) ictus[*](ictus VGfv. cuius RE.om.dT.) et scorpionum[*](scorpionum ictus dT.) praesentis[*](praesentis GdTS. -enti rH. -ertim v.) remedii[*](remedii TE. -di GRS. -dio rv.) est. vulvas aperit pota[*](tota d.); largiori tanta vis, ut et[*](ut et dT. ut VGG. om. rv.) expellat[*](expellit v. a. G.) eas. urinam ciet et calculos[*](cauculos R.), ob id utilissima hydropicis. inlinitur et ulceribus, quae serpunt, sed his praecipua[*](praecipue G.), quae in stomacho sunt, e vino vel aceto inlita.

[*](Diosc. IV 52.) Iunci radix in tribus heminis aquae decocta ad tertias tussi medetur. semen tostum et in aqua potum sistit[*](sistit dv. sistitit VG. sistit et in r. sistit et S.) alvum et feminarum menses[*](an menses, sed? cfr. Diosc.). capitis dolores facit. qui[*](qui dTH. om. rS. at qui v. at eius qui coni. Dal.sed qui uocatur holoschoenus videtur ad initium § 119 post iunci pertinere; cfr. index et Diosc. an vero glossema est ex § 113?) vocatur holoschoenus.... quae[*](lac. ego indicavi coll. Diosc.; exciderunt folia eius (eius quae v. a. S).) proxima sunt radici [*](radici dT. -icis rv.), commanducantur adversus araneorum morsus. invenio etiamnum unum iunci genus quod Euripicen[*](Euripicen B e Diosc. tripicen d. trepicen VGE. -cem R. tropicen v.) vocant; huius semine somnum allici[*](allici et d. alios etR. dlio set E.), set modum[*](in odum R.) servandum[*](serunt dum RE.), ne sopor fiat.

[*](Diosc. I 16.) Obiter[*](obiter P. obit G. ob id r v. a. S.) et odorati iunci medicinae dicentur, quoniam

et in..... Syria Coele, ut suo loco[*](lac. ego indicavi; exciderunt remediis locum obtinet. in (Syria); cfr. XII 104. dicentur, qui in India et in Syria coni. S. unguentis nascitur coni. J. plura transponi voluit U 465.) rettulimus,[*](12,104) nascitur. laudatissimus ex Nabataea cognomine teuchitis[*](teuchitis C. -tes G. theucitis VGdv. teucitis E. teuticis R.), proximus Babylonius, pessimus ex Africa ac sine odore. est autem rotundus, vinosae[*](uirosae D cum U 465. sed cfr. nov. luc. p. 19 n. 6. XIII 113. XXIII 106. XXVII 28.) mordacitatis ad linguam; sincerus in confricando odorem rosae emittit rubentibus fragmentis . discutit inflationes, ob id stomacho utilis bilemque [*](ibidemque RE.) reicientibus. singultus sedat[*](sedat dv. sed et r.), ructus movet, urinam ciet, vesicae medetur. ad muliebres[*](mulieres GRE. -rum d.) usus decoquitur. opisthotonicis cum resina arida inponitur excalfactoria vi.

[*](Diosc. I 130.) Rosa[*](ui rosa S. ut rosa VGf. ute rosa E. utros R. rosa dT Brot. ute ros v. et rosa uteros B. et rosa H.) adstringit[*](abstringit R.), refrigerat. usus eius dividitur in folia[*](dist. H.) et flores, capita[*](capitata G. et capita H. sed cfr. Müller de stilo p. 69.). foliorum partes[*](partesque v. a. H.), quae sunt[*](sunt om.REv. a. H.) candidae , ungues vocantur. in flore aliud est semen, aliud capillus, in capite aliud cortex, aliud calix. folium siccatur aut tribus modis exprimitur: per se, cum ungues non detrahuntur—ibi enim umoris plurimum—, aut cum detractis unguibus reliqua pars aut oleo aut vino maceratur in sole vasis vitreis. quidam et salem[*](salem VTv. sale GRE. sal d.) admiscent, nonnulli et anchusam[*](et anchusam nonnulli Rv. a. S.) aut aspalathum aut iuncum odoratum , quia talis maxime prodest vulvae ac dysintericis. exprimuntur eadem folia detractis unguibus trita per linteum spissum in aereum vas, lenique igni sucus coquitur, donec fiat crassitudo mellis[*](mullis RE.). ad haec eligi oportet odoratissima quaeque folia.

vinum quomodo fieret e rosa, diximus inter genera vini. usus suci[*](suci om.dT.) ad aures, oris[*](14,106)

ulcera, gingivas, tonsillas gargarizati[*](gargarizati P. -tis ll. -tus v. a. S.), stomachum, vulvas, sedis[*](et 3 dist. J.) vitia, capitis dolores—in febri[*](febre Vv. a. S.) per se[*](per se om. S.) vel cum aceto—, somnos[*](somnus V.), nausias. folia uruntur[*](utuntur REv. a. B.) in calliblepharum, et siccis femina[*](femina v. -nę d. phemina (phaem- R)r.) adsperguntur. epiphoras quoque arida leniunt[*](leniunt Vdv. liniunt GT. ueniunt RE.). flos somnum facit, inhibet fluctiones mulierum[*](mulierum—6 ex-creationes om.R.), maxime albas, in posca potus et sanguinis excreationes, stomachi[*](lac. indicavit S supplens duobus digitis capiant (cfr. XX 242). possit etiam cogitari quattuor drach mis (§ 175) vel quattuor obolorum pondere (§ 157. 160. 169). an leuantur vel haustus (cfr. XXII 51)?) quoque dolores, quantum[*](quantum dREv. tantum rf. cyathus D (saltemn cyatho).).... in vini cyathis tribus. seminis[*](semen his d(?)v. a. D.) optimum crocinum nec anniculo vetustius et in umbra siccatum[*](siccatur REv. a. S.); nigrum inutile. dentium dolori inlinitur , urinam ciet[*](ciet v. cient V2RE. ciunt r.), stomacho inponitur, item igni sacro non veteri. naribus subductum[*](subditum B.) caput purgat. capita pota ventrem et sanguinem sistunt. ungues rosae epiphoris salubres sunt[*](sunt om.VdH.); ulcera enim oculorum rosa[*](rosa se rosa R.) sordescunt, praeterquam initiis epiphorae ita, ut arida[*](auida R.) cum pane inponatur. [*](Diosc. I 131.)folia quidem intus[*](intus ll. S. uitiis v. an infusa vel in- fusione?) stomachi rosionibus et [intus[*](uncos ego posui. uitiis v.)] ventris[*](uentri VG.) aut intestinorum utilissima et praecordiis, vel inlita. cibo quoque lapathi modo condiuntur. cavendus in his situs celeriter insidens. et aridis aut expressis aliquis usus. diapasmata inde fiunt ad sudores coercendos ita, ut a balineis inarescant corpori, dein frigida abluantur. silvestris pilulae[*](pilulaeom.dv. a. H.) cum adipe ursino alopecias[*](alopetas R.) emendant[*](emendant VfH. -dat rv.).

[*](Diosc. III 106. (Celsus VI 18, 6).) Lilii radices multis modis florem suum nobilitant[*](no-bilitate R. -auere v. a. S.),

contra serpentium ictus ex vino potae et contra fungorum venena. propter clavos pedum in vino decoquuntur[*](decoquuntur VRv. decoc- GE. coqu- T. coquitur d.) triduoque[*](triduo quoque d.) non solvuntur. cum adipe[*](adipe anserino d1T.) aut oleo decoctae pilos quoque adustis[*](adustus V1.-stos dT.) reddunt. e mulso potae inutilem sanguinem cum alvo trahunt, lienique et ruptis, vulsis[*](ruptis uulsis Rv. rupsis uulsis E. uulsis (ulsis V1G. uuluis V2) ruptis r.) prosunt et mensibus feminarum, in vino vero decoctae inpositaeque cum melle nervis praecisis. medenttr contra lichenas[*](dist. J.) et lepras, et furfures[*](furfures (om. et) dT.) in facie emendant, erugant corpora, cutem[*](cutem ego. cum ll. S. del. v. an in corpore cutem?). folia[*](fo- lio G. polio (coctae) Gronov. polio folia S. at cfr. Diosc.) in aceto cocta[*](ancondita? cfr. Diosc.) vulneribus inponuntur, si testium[*](si testium ll.fv(S). epiphoris te- stium B. (sed φλεγμονάςDiosc.). caestuum Gronov.), melius[*](melius VGdTfH. mellis r. in melle v. fortasse (set testium) tumoribus.) cum hyoscyamo et farina tritici.semen inlinitur igni sacro, flos et folia ulcerum vetustati, sucus qui[*](qui dv. que r.) flore expressus est[*](dist. J.)—ab aliis mel vocatur, ab aliis syrium—ad emolliendas[*](molliendas d.) vulvas sudoresque faciendos et suppurationes concoquendas[*](coquendas Rv. a. H.).

[*](Diosc. IV 158. (cfr. Th. H. VI 6, 9). Diosc. I 63 extr.) Narcissi duo genera in usum[*](usum GfS. usu VdTEv. uisu R.) medici recipiunt, purpureo flore et alterum herbaceum[*](herbaceo vet. Dal. croceo Schneider e Diosc. fortasse plura exciderunt, ut herbaceum de odore dictum sit.), hunc stomacho inutilem et ideo vomitorium alvosque solventem, nervis inimicum [*](inamicum VGE.), caput gravantem et a narce narcissum dictum, non a fabuloso puero. utriusque[*](utriusque VGdEv. uerius R.) radix[*](radice diximus ei R. radix ut diximus mulsei v. a. B.) mulsei saporis est. ambustis prodest exiguo[*](exiguoe S. -gue R. -guo r. cum exiguo v.) e melle, sic et vulneribus et luxatis; panis vero cum melle et aerina[*](aerina ego cum B(-inea) e Diosc. cfr. XXII 125. auenae ll. v.) farina, sic et infixa

corpori extrahit. in polenta tritus oleoque contusis medetur et lapide percussis. purgat vulnera permixtus farinae, nigras vitiligines emaculat. ex hoc flore fit narcissinum oleum ad[*](ad REv. eadam V. eadem G. ad easdem dT.) emolliendas[*](molliendas Gd.) duritias, calfacienda[*](et calefacienda dT.) quae alserint, auribus utilissimum[*](utilissima RE.), sed et[*](et om.Rv. a. H.) capitis dolores facit.

[*](Diosc. IV 120.) Violae silvestres et sativae. purpureae refrigerant. contra[*](dist. ego. cfr. § 132. XX 17.) inflammationes inlinuntur stomacho[*](stomacho ardenti inponuntur om.V1d.), ardenti inponuntur et capiti in fronte, oculorum privatim[*](priuatim om.V1dT.) epiphoris et sede procidente volvave et contra suppurationes. crapulam et gravedines capitis inpositis coronis olfactuque discutiunt, anginas ex aqua potae. id, quod purpureum est[*](est om.VdH.) ex his, comitialibus medetur, maxime pueris, in aqua potum. semen violae scorpionibus adversatur.[*](Diosc. III 128. Pl. iun. p. 57, 2.) contra flos albae suppurata aperit, ipsa discutit. et alba autem et lutea extenuat[*](extenuat GdS. -ant rv.) menses, urinam[*](urinam om.RE.) ciet[*](ciet RES. et r. cient v.). minor vis[*](uisa RE.) est[*](est om.dT.) recentibus, ideoque aridis post annum utendum. lutea dimidio cyatho in aquae[*](aquae v. aqua ll.) tribus menses trahit. radices eius cum aceto inlitae sedant[*](sedeant R.) lienem, item podagram, oculorum autem inflammationes cum murra et croco. folia cum melle purgant capitis ulcera, cum cerato rimas sedis et quae in umidis sunt, ex aceto vero[*](mero VGd.) collectiones sanant.

[*]((cfr. § 30 et Diosc. I 9). Diosc. III 44.) Baccar[*](bacchar dDal.) in medicinae usu aliqui ex nostris perpressam [*](perpensam REv. a. H.) vocant. auxiliatur contra serpentes, capitis dolores fervoresque, item epiphoras. inponitur mammis[*](mammis Tv. in mammis rD.) tumentibus a partu et aegilopiis incipientibus[*](incipientibusque v. a. B.) ignibusque[*](ignibus dv. a. B. et igni-bus B.) sacris. odor somnum gignit. radicem decoctam bibere spasticis,

eversis, convulsis, suspiriosis salutare est et[*](est et ego e Diosc. est ll. v. dist. ego.) in tussi vetere. rami[*](rami VGdTfJ.radicem R. -ices Ev.) eius tres quattuorve decocuntur ad tertias partes; haec potio mulieres ex abortu purgat. laterum punctiones tollit et[*](et om.RE.) vesicae calculos[*](calculos dv. calculos tollit r.). tunditur[*](tunditur VGRE. tond- dv. cond- C.)et utiliter in diapasmata[*](et utiliter in diapasmata ego. (χρησιμεύειDiosc.; utiliter ad Salm.) cum dili gentia paemata (pem- d)VGd. cum diaprasmata r. cum diapasmate v. et in diapasmata H. cum lilio in diap- J.). vestibus odoris gratia inseritur. combretum, quod simile ei diximus, tritum cum axungia vulnera mire sanat.

[*](30)

[*](Diosc. I 9.) Asarum[*](anserum VGd.) iocinerum vitiis salutare esse traditur uncia[*](uncia dv. ungia V1. ungias G. axungia r.) sumpta in hemina mulsi mixti. alvum purgat ellebori modo, hydropicis prodest et praecordiis vulvisque ac morbo regio. in mustum si addatur, facit vinum urinis ciendis. effoditur cum folia mittit[*](emittit Rv. an amittit?), siccatur et conditur[*](et conditur EJ. et foditurRV2. effod-V1Gd2. effund- d1. del. v.). in[*](dist. ego coll. XII 47.) umbra[*](umbris R.) situm celerrime sentit.

[*](Diosc. I 7 extr.) Et quoniam quidam, ut diximus, nardum rusticum nominavere radicem baccaris, contexemus et Gallici[*](29) nardi remedia, in hunc locum dilata[*](dilata dv. delata RE. deluta r.) in peregrinis arboribus . ergo adversus serpentes duabus drachmis in vino[*](12,45) succurrit, inflationibus[*](inflammationibus RC.) coli[*](colli d.) vel ex aqua vel ex vino, item iocineris[*](dist. ego coll. Diosc.) et renium[*](renum VRv. a. S.) suffusisque felle[*](felleom.RE.) et hydropicis, per se vel cum absinthio. sistit purgationum mulierum[*](muliebrum V1. -brium f.) impetus.

[*](Diosc. I 10.) Eius vero, quod phun[*](phym d. phu C.) eodem loco appellavimus, radix datur potui trita vel decocta ad strangulatus[*](strangulatus d(?) Gronov. strangu- laris (string- G. strag- E) r. -lationes v. a. H. an strangurias?) vel pectoris dolores vel laterum quoque. menses[*](menses quoque v. a. S.) ciet. bibitur[*](an contra uenena bibitur? cfr. Diosc.) cum vino.

[*](Diosc. I 25.) Crocum melle non[*](nos d.) solvitur nulloque dulci, facillime autem vino aut aqua. utilissimum in medicina, adservatur cornea pyxide. discutit inflammationes omnes quidem, sed oculorum maxime ex ovo; item[*](item ego. in ll. S. illitum C. tus v. intus J. (an ex ouo, potu?)) vulvarum quoque strangulatus, stomachi exulcerationes, pectoris et renium , iocinerum, pulmonum vesicarumque, peculiariter inflammationi earum vehementer utile, item tussi et pleuriticis [*](pleureticis Vdv. a. G.). tollit et pruritus, urinas ciet. qui crocum prius biberint[*](biberunt RS.), crapulam non sentient[*](sentiunt RS.), ebrietati resistent. coronae quoque ex eo mulcent ebrietatem. somnum facit, caput leniter movet, venerem stimulat. flos eius igni sacro inlinitur cum creta Cimolia. ipsum plurumis medicaminibus miscetur, collyrio uni[*](uini RE.) etiam nomen dedit.[*](Celsus VI 6, 36. Diosc. I 26.) faex[*](faex VdTH. fex Gf ex r. ex eo v.) quoque expressi[*](expressit d. -sso v. a. H.) unguento crocino, quod crocomagma[*](crocomagmaV2B. -gna V1d. -gno r. -migma v.) appellant , habet suas utilitates contra suffusiones oculorum, urinas [*](an urinae tormina vel angustias? cfr. § 160.). magis excalfacit quam crocum ipsum. optimum quod gustatu salivam dentesque maxime[*](maxime RED. magis rTJ. del. v.) inficit.

[*](cfr. § 41). Diosc. I 1.) Iris rufa melior quam candida. infantibus eam circumligari salutare est, dentientibus[*](dentibus VTf.) praecipue[*](praecipua REv. a.G. (est pro et v).) et tussientibus taeniarumve vitio laborantibus[*](taeniarumue uitio laborantibus om.VdT.) instillari. ceteri effectus eius non multum a melle differunt. ulcera purgat capitis, praecipue suppurationes veteres. alvum solvit duabus drachmis cum melle, tussim, tormina, inflationes pota, lienes ex aceto. contra serpentium et araneorum morsus ex posca valet; contra scorpiones duarum drachmarum pondere in pane vel aqua sumitur; contra canum[*](canis d.cfr. § 150.) morsus ex oleo inponitur et contra perfrictiones. sic et nervorum

doloribus, lumbis vero et coxendicibus cum resina inlinitur . vis ei concalfactoria. naribus subducta sternumenta[*](sternutamenta Vdv. a. S.) movet caputque purgat.[*](Diosc. I 1. IV 22. Th. H. IX 8, 7.) dolori capitis cum cotoneis malis aut strutheis inlinitur. crapulas quoque et orthopnoeas discutit. vomitiones ciet duobus obolis sumpta. ossa fracta[*](facta VG.) extrahit inposita cum melle. ad paronychia farina eius utuntur[*](utunturREv. utuntur teruntur rTf.an utuntur, terunt?), in vino ad clavos et[*](et GdTRES.uel Vv.) verrucas, triduoque non solvitur.[*](soluitur v. soluit ll. an soluunt? (cfr. XXII 61).) halitus oris commanducata abolet alarumque vitia [*](an uitia inlita?). suco duritias omnes emollit, somnum conciliat, sed genituram consumit. sedis rimas et condylomata omniaque in corpore excrescentia sanat. sunt qui silvestrem xyrim[*](syrin RE. sirim v. a. B. irin C.) vocent. strumas haec vel panos[*](uel panos dREv. panos r.) vel inguina discutit . praecipitur, ut sinistra manu[*](manu om.T.) ad hos usus[*](usus ut G.) eruatur[*](eruatur TG. seruatur (seruetur V2v)r.) colligentesque dicant, cuius hominis vitiique[*](uitiique S e Murbac. utique ll. v.) causa eximant. scelus herbariorum aperietur[*](aperietur GdTfH. -itur r.) et[*](et om.dREv. a. D.) in hac mentione: partem[*](partes VGdf.) eius servant et quarundam aliarum herbarum, sicuti plantaginis , et si parum mercedis tulisse se arbitrantur[*](arbitrabantur R.an arbitrentur et quaerant?) rursusque opus quaerunt, partem eam, quam servavere, eodem[*](eidem VGd.) loco infodiunt, credo, ut vitia, quae sanaverint, faciant rebellare . saliuncae radix in vino decocta sistit vomitiones, conroborat stomachum.

[*](Th. H. IX 19, 2. (cfr. § 44). Diosc. III 114.) Polio[*](polio v. pollio ll.) Musaeus et Hesiodus perungui iubent dignationis gloriaeque avidos, polium[*](polium dTfv. pollum r.) tractari[*](lac. ego indicavi; exciderunt fortasse contra uitia (vel tormenta). tractare colere v. a. H.).... coli, polium contra venena haberi[*](contra uenena haberi om.Rv. a. S.), contra serpentes substerni[*](substerni uri dTH. nituri RE. -ni et uri V. -nit turi G. -nitur v.), uri[*](post uri habent potari dT. portari VGS. portari (portam R) medici RED. potari medici Brot. uel portatur (portari H) medici v.), in

vino decoqui[*](dequo qui V. decoquunt v. a. H.) recens vel aridum inlinique[*](inlinuntque v. a. H.) vel[*](uel del. H.) potari. medici [*](potari medici huc transposui. om. ll. v. medici S.) splenicis[*](spleneticis Vdv. a. H.) propinant ex aceto, morbo regio in vino, et hydropicis incipientibus in vino decoctum; vulneribus quoque sic inlinunt.[*](Diosc. III 114.) secundas mulierum partusque emortuos[*](emortuos v. etmort- VE. mort- r.) pellit[*](repellit Ev. a. H. sep- R.), item dolores corporis. vesicas inanit[*](inanit dv. inani et RE. inant G. aniant et V1. an et V2.), epiphoris inlinitur . nec magis alia herba convenit medicamento, quod alexipharmacon vocant. stomacho tamen inutile esse caputque [*](dist. D.) eo inpleri et abortum fieri puto[*](puto VGD. poto rv.). aliqui negant et[*](et VGdTfS. ad rv.) religionem addunt, ubi inventum sit, protinus adalligandum [*](alligandum VTf.) contra oculorum suffusiones cavendumque, ne terram attingat[*](attingat v. -gant ll. D.). hi et folia eius thymo similia[*](simili RE.) tradunt, nisi quod molliora sunt et lanatiore[*](lanatiora d.) canitie. cum ruta silvestri et si[*](et si VGRv. ad si E. si dT.) teratur ex aqua caelesti, aspids mitigare dicitur, et non[*](et non G. ut non ll. at non v.) secus atque[*](atque dv. aque R. aquae GE. aqua V.) cytinus[*](cytinus B. cfr. XXIII 111. cyanus ll. S. cyamus v.) adstringit t cohibet vulnera prohibetque serpere.

[*](Diosc. IV 55.) Holochrysos medetur stranguriae in vino[*](in uino pota v. a. S.), et oculorum epiphoris inlitu[*](inlitu ego. -tū d.tum VG. -tus rD. -ta v.), cum faece vero vini cremata et polenta lichenas emendat[*](emendant VG.). chrysocomes radix calfacit et adstringit. datur potui ad iocinerum vitia, item pulmonum , vulvae dolores in aqua mulsa decocta. ciet[*](ciet VGdv. e r.) menstrua et, si cruda detur, hydropicorum aquam.

[*](Diosc. III 108.) Melissophyllo sive melittaena[*](melittaena dfH. -itena VGv. -itiae R. -itideG. malitiaena E.) si perunguantur alvi, non fugient[*](effugient d. fugiunt E1. fugiant R.) apes; nullo enim magis[*](uagis RE.) flore gaudent. scopis[*](topi R. cop E. copia v. a. S.)

eius[*](istius VREv. a. S.) examina facillime continentur. idem praesentissimum est contra ictus earum vesparumque et similium, sicut araneorum, item scorpionum, item contra volvarum strangulationes addito nitro, contra tormina[*](tormina e v. -ine V1GRE. -ina r.) e vino. folia eius strumis inlinuntur et sedis vitiis cum sale. decoctae sucus feminas purgat et inflammationes[*](inflationes dv. a. H. insufflationes R.) discutit et ulcera sanat. articularios morbos sedat canisque morsus. prodest dysintericis veteribus et coeliacis, orthopnoicis, lienibus , ulceribus thoracis. caligines oculorum suco cum melle inungui eximium habetur.

[*](Diosc. III 41.) Melilotos[*](contra melilotos VGRES. sed cfr. § 171. 176.) quoque oculis medetur cum luteo[*](lacte v. a. H.) ovi[*](oui d2TfH. cui Gd1. cum r. del. v.) aut[*](aut TH. autem ll. aut cum v.) lini semine. maxillarum quoque dolores lenit et capitis cum rosaceo, item aurium e passo quaeque in manibus intumescant vel erumpant[*](rumpant df.), stomachi dolores in vino decocta vel cruda tritaque[*](uel trita quae V. uel trita dT.). idem[*](eidem VG.) effectus et ad vulvas, ad[*](ad GJ. om. rv.) testes vero et sedem prociduam quaeque et alia[*](et alia om.REv. a. S.) ibi sint[*](ibis instituit d.)[*](lac. ego indicavi; exciderunt iubent inlini.) vitia.... recentem[*](recente J. recens v.) ex aqua[*](aquam G.) decoctam[*](decoctam VG. -ta rv.) vel ex passo. adiecto rosaceo inlinitur ad carcinomata. defervescit in vino dulci[*](dulci om.VGd.). peculiariter et contra meliceridas efficax.