Naturalis Historia

Pliny, the Elder

Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor

Vmbrarum hanc rationem et quam vocant gnomonicen invenit Anaximenes[*](anaxima R1Ea.man F (reliquis abruptis traiectione quaternionum, qua factum est ut hic sequantur IV 67 acellatusam—V 34 cubitorum altitudi: cfr. D mus. Rhen. XIII p. 369 sqq.) Milesius, Anaximandri[*](anaximandri—9 diximus om.l), de quo diximus, discipulus[*](et thaletis discipulus d2lva.G(Brot.)), primusque[*](primus qui dT) horologium, quod ap- 31 pellant sciothericon, Lacedaemone ostendit.

[*](Varro ap. Gell. III 2, 4-7 (Macrob. I 3, 2). Suet. fragm. 113 R. Cen- sorin. d. nat. 23, 3. Lyd. mens. II 1 (2). Beda de die 3. Isid. or. V 30, 4; n. r. 1, 2.— cfr. Plut. quaest. Rom. 84 p. 284. Serv. Aen. VI 255. X 216.)

Ipsum diem alii aliter observavere[*](obseruant y): Babylonii inter duos solis exortus, Athenienses inter duos occasus, Vmbri a meridie ad meridiem, vulgus omne a luce ad tenebras, sacerdotes Romani et qui diem finiere[*](diffiniere d2pva.S(D)) civilem[*](ciuitatemF1R1a), item Aegyptii et Hipparchus a media nocte in mediam. minora autem intervalla esse lucis inter ortus solis iuxta solstitia quam aequinoctia apparet, quia positio signiferi circa media sui obliquior est, iuxta solstitium[*](solstitia y) autem rectior.

[*](cfr. Vitr. VI 1, 3 sqq. 9. 11. Veget. r. mil. I 2. Firm. Matern. math. I 3, 1. Isid or. IX 2, 105.) Contexenda sunt his caelestibus nexa causis. namque et[*](et om.R1pva.S) Aethiopas vicini sideris vapore torreri adustisque similes gigni, barba et capillo vibrato, non est dubium,

et adversa plaga mundi candida atque glaciali[*](atque glaciali candida opva.S) cute esse[*](esse om.y) gentes, flavis promissas[*](promissaF1ad. propensas p.om.o) crinibus, truces[*](trucis R2S. crocis y) vero ex[*](exE(?)opv(J).et rS. ob d2in ras.) caeli rigore[*](rigorē RadS) has, illas[*](et illas va.H) mobilitate sapientes[*](mobili-tate sapientes D coll. Veget. r. mil. 12. (-tem sap- U32). -tes (-tem y)habentes ll.v(S). -te hebetes (Rhodig.) H(J). de re cfr. Vitruv. VI 1, 3 sqq., Plin. VI 187, de dictione XI 221. XXII 119), ipsoque[*](ipso R2S.sorum F2) crurum[*](crinium pva. G) argumento illis in supera[*](insuper Fa.an in superas?) sucum revocari natura vaporis, his in inferas partes depelli umore[*](umoris RS. humo a) deciduo; hic graves feras, illic varias effigies animalium provenire et maxime alitum[*](alituum Fa) multas[*](multas ego. in (etin E2v) mu- ll.S. an innumeras? In—uolucres del. vult. D) figuras igni[*](igniF1. signi R2. -ne E1a. -no R1. cigni dT. gigni ryv) volucres[*](uolucrisF1R1a. -cri R2); corporum autem proceritatem utrobique, illic ignium nisu, hic umoris alimento; medio vero terrae salubri[*](salubris E2opva.S. -bro y) utrimque mixtura fertiles[*](fertiles ego.lis ll.v) ad omnia[*](omnia E2B. -n??? R. -ne DE1a. -nes Fdopiv. om??? y) tractus, modicos[*](modicos DfaJ. -cus dopyrv) corporum habitus magna et in colore temperie[*](temperie oS. -iae F1. -ia E1 -ie' R2. -ies F2E2pyv), ritus molles, sensus liquidos[*](liquidos F2Rdyv(J). -dus oprB), ingenia fecunda totiusque naturae capacia, isdem imperia, quae numquam extimis gentibus[*](ex timis gentibus B. extimescen- ll.v) fuerint, sicut ne illae quidem his paruerint, avolsae ac pro numine[*](numine ego. nunciate DR1a. -ntiat??? Ep. ???atae F1. unitate F2R2dTv(S). immanitateB (D). locus nondum sanatus) naturae urguentis illas solitariae.

[*]((201, 2 sqq.) Cic. de div. I 112. — (201, 8 sqq.) Diog. Lae. I 11, 2. (Ammian. XXII 16, 22).) Babyloniorum placita[*](placita et F2R2TS. -te etd2in ras. -tae F1. -ta??? R1. -te a. -ta Ev) et motus terrae hiatusque , qua[*](qua D1F1D.qita (qua?)R2. qia D2. quae F2d. que E1a. q. R1. et E2pv) cetera omnia, siderum vi[*](uī a. ut R1. u??? F1. (ui siderum va.S)) existimant fieri, sed illorum trium, quibus fulmina adsignant, fieri autem meantium

cum sole aut congruentium et maxime circa quadrata mundi. praeclara quaedam et[*](esse et R(?)E2va.S) inmortalis in eo, si credimus, divinitas perhibetur[*](prohibetur F1Ea) Anaximandro Milesio physico, quem ferunt Lacedaemoniis[*](ne (pro ut) margo Dal.) praedixisse ut urbem ac tecta custodirent, instare enim motum terrae, cum[*](cum et G. et cum ll. et tum D2pzv (S)) et urbs tota eorum corruit et Taygeti montis magna pars, ad formam puppis eminens, abrupta cladem eam insuper ruina pressit. perhibetur et Pherecydi, Pythagorae doctori, alia coniectatio, sed et illa divina, haustu aquae e puteo praesensisse ac praedixisse civibus[*](ciuib, ego. tibi D2F1. ibi Eapv. ??? R.om.rS.) terrae motum.[*]((12) Aristot. meteor. II 8 p. 366a, 3-6. Sen. NQ VI 12, 2. Ammian. XVII 7, 11. 14. Beda n. r. 49.) quae si vera sunt, quantum a deo tandem videri possunt tales distare, dum vivant? et haec quidem arbitrio cuiusque existimanda relinquantur[*](linquantur d. [a]liquantum F1E1a): ventos in causa esse non dubium reor. neque enim umquam intremiscunt terrae nisi sopito maria caeloque adeo tranquillo , ut volatus avium non pendeant, subtracto omni[*](omniū F1Eao) spiritu qui vehit, nec umquam nisi post ventos, condito[*](conditos R2d1va.(P) H. calidos ad2oz) scilicet[*](inuentas F1a) in venas et cava eius occulta[*](occultato d2oz. -lto va. H) flatu[*](aflatu E. affl- FdTaova.H). neque aliud est in terra tremor quam in nube tonitruum[*](tonitruum Edopy(Beda)v. -trū (tho- R2) DFaR2D. thonit R1), nec hiatus aliud quam cum fulmen erumpit incluso spiritu luctante et ad libertatem exire nitente.

[*](Aristot. de mundo 4 p. 395b, 33.—(202, 1) id. meteor. II 8 p. 368a, 14. 22 sqq. Sen. NQ VI 13, 5. 14, 3. 4. 18, 2 sqq. Ammian. l.l. 14. Apul. de mundo 18 extr.)

Varie itaque quatitur, et mira eduntur opera, alibi prostratis[*](prostratis moenibus (-iis p) alibi E (?) dpv. omoyr. (montibus coni. D2)) moenibus, alibi hiatu profundo haustis[*](haustu FRa), alibi egestis molibus, alibi emissis amnibus[*](perfusis amnibus y), nonnumquam etiam ignibus calidisve fontibus, alibi[*](aliubi FRa) averso

fluminum cursu. praecedit vero comitaturque terribilis sonus, alias murmuri[*](murmure FR1a. -ur Edoyva.S.) similis[*](similis alias FazS. -lis R2E(?)doy. -les R1. -lius v), alias mugitibus aut clamori humano armorumve pulsantium fragori, pro qualitate materiae excipientis formaque vel cavernarum vel cuniculi, per quem meet[*](meet D(?)dTR2yS. et r. fit op. meat v), exilius[*](ex illius F1a. exitus op) grassante in angusto, eodem rauco in recurvis, resultante in duris, fervente[*](feruente ll.v (H)D. fre- mente C(S). uerbentur y) in umidis[*](in umidis—7 furente om.o), fluctuante in stagnantibus, furente[*](fu- rente D. -ene y. feriente p. feruente (praem., item D2E2v) ll.v (S). item fremente C) contra solida.[*]((7) Aristot. de mundo 4 p. 396a, 12; meteor. II 8 p. 367a, 17; 366b, 18. — (12) Sen. NQ VI 26, 5.) itaque et sine motu saepe editur sonus. nec simplici modo quatitur umquam[*](umquam D2F2R2dyv(S). um D1F1. om.opzrH(J). nonnumquam D), sed tremit vibratque. hiatus vero alias remanet ostendens quae sorbuit, alias occultat[*](occultore (-to ore F2) non F. -tore d1. -tior est d2T) ore conpresso rursusque ita inducto solo, ut nulla vestigia exstent, urbibus plerumque devoratis agrorumque tractu hausto. maritima autem maxime quatiuntur, nec montuosa tali malo[*](malo ll.Bas. modo R2v. moto y. -tu I C. cfr. p. 205,4) carent. exploratum mihi est Alpes Appenninumque saepius tremuisse.[*](Aristot. meteor. II 8 p. 367b, 2. Lyd. ost. 54 p. 190a. — cfr. Sen. NQ VI 26, 1. — (18 sqq.) Aristot. 1. 1. p. 366a, 13. 367b, 20. (cfr. Lyd. ost. 54 p. 190b).) et autumno ac vere terrae crebrius moventur, sicut fulmina[*](flumina R1ap. fiunt fulmina (flum- E1) E(?)va.S). ideo Galliae et Aegyptus minime quatiuntur, quoniam hic aestatis causa obstat, illic hiemis. item noctu[*](nocte y) saepius quam interdiu. maximi[*](maxime F1) autem motus existunt matutini vespertinique, sed[*](sub (pro sed) coni.D2) propinqua luce crebri, interdiu autem circa meridiem[*](meridiem F2yv. -ies r). fiunt et solis lunaeque defectu, quoniam tempestates tunc sopiuntur, praecipue vero cum sequitur imbres[*](imbrem RE(?) ova.D) aestus imbresve[*](imbresue aestum om.a) aestum.

[*]((5-7) Aristot. 1. 1. p. 367b, 10.) Navigantes quoque sentiunt non dubia coniectura, sine flatu intumescente fluctu subito aut quatiente ictu[*](icti va.S). intremunt[*](tremunt y) vero et in navibus postes[*](postes aeque Rück 2 p. 307. posite- que A. -tiaeque y. -ta aeque rv) aeque quam in aedificiis crepituque praenuntiant[*](pronuntiant FRdpy). quin et volucres non inpavidae sedent[*](sedent. est Aroyv(S). -ntes r. -nt sed E2z. -ntes. est H). est et in caelo signum praeceditque motu futuro aut interdiu aut paulo post occasum sereno tenuis ceu[*](ceu tenuis pva.S) lineae[*](lineae AfdTapyv. -ea r(?) C cum Sabell.) nube[*](nubis E(?)va.S. -bes D) in longum[*](longo FE1a) porrecta[*](porrectae E(?)va.S) spatium.