Naturalis Historia
Pliny, the Elder
Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor
Non erat tum[*](tunc ES) ficticium[*](ficticium MH. fact- v. tict- Ea. tinctitium r) oleum, ideoque arbitror de eo[*](de eo om.Eava.H) nihil a Catone dictum. nunc eius genera plura, primumque persequemur ea quae ex arboribus fiunt, et inter illas ante omnes ex oleastro. tenue id multoque amarius quam oleae[*](oleo F1. molesta M) et[*](et om.Eava. J. ac F1. ad F2) tantum[*](tantum om.a) ad medicamenta[*](medicamenta MJ. -tum rv) utile[*](utre M. ut//// F1). simillimum huic est ex chamelaea[*](chamelaea G. -lea MEa. ame- DFG), frutice saxoso, non altiore palmo, foliis oleastri bacisque[*](olea- stribus acuque M). [*](Pl. XVI 85. XXIII 84. Herod. II 94. Diosc. IV 161. I 38.) proximum fit e[*](e ego. et F1d. et e rv) cici[*](fici Ea), arbore in Aegypto copiosa (alii crotonem[*](fcro- tonem FEava.B), alii sibi[*](sibi MDFGJ. sybi dT. siue Ea. sili (Salm.) S coll. Diosc. IV 161σέσελι. trixin C e Diosc. ib. rhibin v) , alii sesamon[*](se- xamon FEa) silvestre [*](siluestrę E. -rem MD) eam[*](ea F.om.Eava.J) appellant), ibique, non pridem et in[*](et in Mv. ex in Eaz. ex r) Hispania[*](hispenie F1. -pania e F2. -niae z), repente[*](sponte coni. Dal.) provenit altitudine oleae, caule ferulaceo, folio vitium , semine uvarum gracilium pallidarumque. nostri earn ricinum[*](emacinium M) vocant[*](uocant om.Ea) a similitudine seminis. coquitur[*](cocitur M) id in aqua, innatansque oleum tollitur[*](tollitur adepta (-empta M2) ubi M). at in Aegypto, ubi abundat, sine[*](sine om.M) igni[*](igne MC) et aqua sale[*](tale M) adspersum[*](an asperso (sc. semini)?) exprimitur, cibis foedum, lucernis exile[*](exile ll.v(J). utile Ce Diosc. et Herod., at cfr. XXIII 84. (an uix utile?)). [*](Diosc. I 39. Pl. XXIII 85.)[*]((2) Diosc. I 49. Pl. ib. 86. Pallad. II 19.) amygdalinum[*](amugdalinum M. amig- r), quod aliqui[*](alii qui Ea) neopum[*](neopum MD2d2Eav(J). nopum r.)[*](netopum vel metopium B e XIII 8 et Diosc.) vocant,
ex amaris nucibus arefactis et in offam contusis adspersam[*](adspersam ego. -sum (-su D2) ll.v. -sis C) aqua iterumque tusis exprimitur. fit et[*](et e EaG) lauru[*](lauri F1. -ro Eava. J) admixto drupparum[*](drypparum M) oleo, quidamque e[*](an e delendum?) bacis exprimunt tantum, alii[*](aliif FEa) foliis modo, aliqui folio et cortice[*](cortici MJD (an recte?)) bacarum, nec non styracem addunt aliosque odores; optima laurus ad id latifolia, silvestris[*](siluestris — 7 lati- folia om.Ea), [*](Diosc. I 48. Pl. ib. 87. Pallad. II 17 — (12) Pl. ib. 88. 165. XXV 158.) nigris bacis. simile est et e[*](et e MD. e v. om. r) myrto nigra[*](nitor (pro nigra) M), et haec latifolia melior. tunduntur bacae[*](baca Ea) adspersae[*](adspersae Mv(J). -sa rS) calida aqua, mox decoquuntur. alii[*](alia FEa) foliorum mollissima decoquunt in oleo et exprimunt, alii deiecta ea in oleum prius sole maturant . eadem ratio et in sativa myrto, sed praefertur silvestris minore semine, quam quidam oxymyrsinen[*](oxy- myrsine DFG), alii[*](ali M2. uocant alii va.S(J)) chamaemyrsinen[*](chamaemyr- sinen - ali Eadzv. om. r)[*](camalemyrsine Ea. camemirs- d) vocant[*](uocant om. va.S(J)), aliqui[*](aliqui H. alii qui Ea. aliqua dT. qu F1. qui r. alii B. quia v. om.z) acoron[*](acoron aB e XXV 158. a corona (-nae M. -nā a) ll. corone dT. -nae habet v. om.z) a similitudine[*](si- militudinem FEava. B); est enim brevis, fruticosa. [*](Diosc. I 41. 105. Pl. XXIII 88. — (15) Diosc. I 43. 50. 65. 40. Pl. ib. 89. Pallad. II 20. — (17) Diosc. II 121. Pl. XVIII 96.) fit et e citro[*](cipro E. cypro az), cupresso, nucibus iuglandibus[*](iuglan- dib. v(D). -ndis (iugul-M) ll.J (sc. arboris)) quod caryinum[*](caryinon v. -ry- num M. -rfinum r) vocant, malis, cedro[*](malis cedri Eava.J. at cfr. XXIV 19. XVI 52) quod pisselaeon [*](bissileon FEa. cedrelaeon va.H.), e[*](ex va.D) grano quoque Cnidio[*](gnidio FEava.S) purgato[*](purgato semine om.F) semine et tunso[*](tuso Fava.S), item lentisco. nam[*](nam M. nam et rv) cyprinum et e[*](e om.MF grand M) glande Aegyptia ut fieret odorum causa dictum est. Indi e[*](inde e Ea. -di M. -di ex va.D) castanets ac[*](ac ll.D. et v) sesima[*](sesama va.S) atque[*](12,100.109) oryza[*](oryza MC. oriza D2v. cor- r) facere dicuntur, Ichthyophagi[*](ichthyophagi v. icthyo- phact M. icthiofaci Ea. icthro- F) e piscibus. [*]((4) Diosc. I 67. Pl. XXIII 91. Col. XII 53.) inopia cogit[*](coicit M) aliquando luminum causa et e[*](et ę F. et M) platani bacis fieri aqua et sale maceratis[*](dist. Fels p. 14). et oenanthinum fit; de ipsa oenanthe dictum[*](ut dictum va.D) est[*](12,132) in unguentis. gleucino mustum incoquitur[*](inquoquitur M) vapore lento, ab aliis sine igni circumdatis vinaceis diebus XXI[*](XXI MJ. -II rv) bis singulis permixtum, consumiturque mustum oleo. aliqui[*](aliqui MG. alii qui Ea. alii v. alioqui r) non samp- suchum[*](sampsuchum L. samsucum MFv. iam su- Ea) tantum admiscent, sed etiam pretiosiora odoramenta ,ut[*](ut ego. ni M. nam rH. et v) in gymnasiis quoque conditur odoribus, sed vilissimis . [*]((12) Diosc. I 53. 16. — (13) Pl. XXIII 94. 95. Diosc. I 42. 63. 45. (Pl. XIX 79). 41. IV 92. (Pl. XXII 31).) fit ex[*](ex M. et r. et ex J. et de v) aspalatho[*](aspalatho B. -phalato M. -phalto v. asflato F. asfalto E2a. -Iso E1), calamo, balsamo, iri, cardamomo, meliloto[*](meliloto Ev. melli- a. melioto DFG. e- tilito M), nardo Gallico, panace, sampsucho[*](samsucho F. sampu- M. samsuco Eava.L), helenio, cinnamomi radice, omnium sucis in oleo maceratis expressisque. sic et rhodinum e rosis, iuncinum e iunco[*](iunci M.an iuncis?), quod et rosaceo simillimum, item hyoscyamo[*](hiosciamo E. -ano Fa) et lupinis, narcisso. plurimum autem in Aegypto e raphani semine aut gramine herba[*](herba B. -bae ll.v(D). -baue J. cfr. XXIV 178. (an graminis her- bae?)) quod chortinon[*](chortinon MB. cort- rv) vocant, item e sesima[*](sesima S. -im M. sesama Eav (C). -mo dVerc. sesasamo DFG) et urtica quod cnidinum[*](cnidinum B(S). caseci- M. oneti- Ea. enecci- r. cneci- G. cnedi- H. agrosti- v) appellant. [*](Diosc. III 106. Pl. XXIII 95.)[*]((1) Diosc. I 95. Pl. ib. 96 extr.) e lilio et alibi fit sub diu[*](diuo Eav (S). dio L) sole, luna, pruina maceratum . suis herbis componunt inter Cappadociam et Galatiam quod Selgiticum[*](selgiticum M2G coll. XXIII 95. segniti- M1. seletiti- Ea. selti- r. Selgicum S e Strab. XII 571. Seleuci- C. seleuti- szv) vocant, nervis admodum utile, sicut in Italia Iguvini[*](Iguuini H. iguini MD. eguu- r. e gummi v) . e pice fit quod pissinum[*](pissinum MG(H). pisinn- F. pisin- Ea. picin- v(L)) appellant, cum coquitur, velleribus supra halitum eius expansis atque ita expressis. probatum maxime e Bruttia; est enim pinguissima et resinosissima. [*](Diosc. I 37. Pl. ib. 96. Isid. XVII 7, 11. — (7) Diosc. I 30. Pl. ib. 82. — (8) Paus. V 11, 10.) color oleo[*](fuluo M) fulvus. sponte nascitur in Syriae maritimis quod elaeomeli[*](elaeomeli B. eleo- FGv. oleo- r) vocant; manat ex arboribus pin- 5 gue, crassius melle, resina tenuius[*](taenuius M. tenuis r), sapore dulci, et hoc medicis. veteri quoque oleo usus est ad quaedam genera morborum; existimaturque[*](que ego luc.p. 126. qui M.om. rv) et ebori vindicando a carie utile esse: certe simulacrum Saturni Romae intus oleo[*](oleom F1. oleum F2) repletum est.[*](Cato 100. — 91. 129. — 128. — 98. — 96. 103. — 97. — 98. — 99. 101. — 130. — cfr. (13) Varro I 51, 1. Col. II 19, 1. Pl. XVIII 295. — (14) Col. I 6, 14. — (15. 16) Varro I 57, 1. Pl. XVIII 305.— (17) Col. VI 4, 4. II 14, 3. Varro I 55, 7. Pl. XXIII 75. 74. XVII 263.)
Super omnia vero celebravit amurcam[*](amurca M) laudibus[*](laudibus om.Ea) Cato. dolia olearia cadosque illa imbui, ne bibant oleum; amurca subigi[*](subigi Mv. -ici FdEaz. -iri DG) areas terendis[*](terrendis F2. terrun- F1. torren- Ea) messibus, ut formicae[*](for- mica Ea) rimaeque absint; quin et lutum parietum ac tectoria et pavimenta horreorum frumenti, vestiaria[*](uestiaria MJ. -rium (best- D2) rv) etiam contra teredines ac noxia animalium[*](ani- malium MJ. -lia rv) amurca aspergi, semina frugum perfundi. morbis quadripedum[*](quadrupedum Eava.S), arborum quoque, illa medendum, efficaci [*](efficace MD) ad ulcera interiora humani quoque oris[*](horis E). [*]((4. 5) Varro I 2, 19. Pl. VIII 204. XVII 237.) lora etiam et coria[*](ac coria Eva.S) omnia et calceamina[*](calciamina EaL) axesque decocta ungui atque aeramenta contra aeruginem colorisque[*](colors M) gratia elegantioris et totam supellectilem ligneam ac vasa fictilia, in[*](ut (pro in) DFG) quis ficum
aridam[*](aridum E) libeat adservare[*](seruare Ea), aut si folia bacasque in virgis myrti aliudve quod genus simile. postremo ligna macerata amurca nullo[*](nullo D2TJ. -lli r. -llius v) fumi taedio ardere. oleam si lambendo capra[*](capta F. capara E1) lingua contigerit depaveritque primo germinatu[*](germina tum Ea), sterilescere auctor est M. Varro. et hactenus de olea atque oleo.[*](cfr. Pl. XXIII 142. Cato 48, 3. Col. XII 5, 2. Macrob. III 18, 14. — (12) Col. V 10, 14. Macrob. ib. 13.)
Reliqui arborum fructus[*](fructuosis M. -tuus D) vix specie figurave, non modo saporibus sucisque totiens permixtis atque insitis, enumerari queunt.
Grandissimus[*](grandissimis Eava.G) pineis[*](piceis M) nucibus altissimeque suspensus [*](suspensis Eava.G). intus exiles nucleos lacunatis includit[*](includit MG. -di rv) toris, vestitos alia ferruginis tunica, mira naturae cura molliter semina conlocandi. harum genus alterum Tarentinae[*](terentinae EaH coll. Macrob. Tarentinum va.G) digitis fragili putamine aviumque furto[*](aut (au F2) tumque fulto F) in arbore. [*](cfr. Pl. XVI 61. (Col. XII 5, 2). — (15) Diosc. I 87. — (17) Plut. qu. conv. V 3, 675e.) et tertium sappini e[*](sappini e MD2J. -niae e H. appinie D1. -nię r. sapiniae e G. -neae e L. -neum e B. apinum v) picea sativa, nucleorum cute verius quam putamine adeo molli, ut simul mandatur[*](mandantur FEva.C. mundentur a). quartum pitydia[*](pitydia MJ. -yida B. -yia v. pythidia r) vocant e pinastris[*](pinastris Mv. -treis r), singularis remedii adversus tussim in melle decoctis nucleis[*](decoctis nucleis MJ. -tos nucleos rv). Taurini ravicelos[*](rauicelos M2D. araui- M1. aquicęlos (-celos Ev) rv) vocant. pinea corona victores apud[*](apu F) Isthmum[*](Isthmum v. isthum a. -tum E. histaurum M. istrum D2. sthum D1FG) coronantur.
[*](Diosc. I 160. (Pl. XXIII 100). Ser. Samm. 435. Isid. XVII 7, 4. Cels. II 24.)[*]((2) Col. V 10, 19. (Cato 143, 3. Varro I 59, 1. Athen. III 81asq. Th. II 2, 5).) His proxima amplitudine mala quae vocamus cotonea et Graece[*](graece Mda. -ci rv) cydonea[*](cydonea Mv(D). -naea J. -nia H. cidonea a. -nia E. donea F), e[*](e M. & r.ex v) Creta insula advecta. incurvatos
trahunt ramos prohibentque crescere parentem. plura eorum genera: chrysomela[*](chrisomela Ea. chirso- F) incisuris distincta, colore ad aurum inclinato, qui[*](quae va.J. quis D) candidior[*](candidiora va.J) nostratia cognominat[*](cognominat MJ. -nata rv(D)), odoris praestantissimi. est et Neapolitanis suus honos[*](honor FEava. G). minora[*](maiora coni. Dal. e Diosc.) ex eodem genere struthea[*](struthea C. -ucta M. -utia r. -utea v) odoratiusvibrant, serotino proventu,. praecoci vero mustea. strutheis[*](struteis FEava. C (passim)) autem cotonea insita suum genus fecere Mulvianum[*](mului M), quae sola ex iis[*](iis Fv. his rC) vel cruda manduntur , iam[*](iam MJ. omnia iam rv(D)) et[*](ex FEa) virorum salutatoriis cubiculis[*](cubiculis MD2D. cubilis DIFG. -libus Eav) inclusa[*](inclausa FE) ac[*](ac MD. om. rv) simulacris noctium consciis[*](conciis F1. -ntiis E) inposita. sunt praeterea parva silvestria, e[*](e Mv(D). om. r Ven. a G) strutheis odoratissima et[*](et MD. om. r v) in saepibus nascentia.[*](Diosc. I 164. (Pl. XXIII 132). Col. X 410. — Macrob. III 19, 1. — (16) Col. X 411. 412. Pallad. XII 7, 4. 6. 8. Geop. X 13–15. Isid. XVII 7, 7.) Mala appellamus, quamquam diversi generis[*](diuersi generis MD2Bas. -ersi r. -ersim v), Persica et granata, quae in Punicis arboribus novem generum dicta sunt. his acinus sub cortice intus, illis lignum in[*](13,112) corpore. nec non et quaedam e piris libralia appellata amplitudinem sibi[*](sipi FEa) ponderis nomine adserunt.
sed Persicorum palma duracinis. nationum habent cognomen Gallica et Asiatica[*](asiatica (alterum) D2D. om. rv). [*]((18) Diosc. I 165. Pallad. ib. Martial. XIII 46.) post autumnum maturescunt Asiatica, aestate praecocia intra XXX annos reperta et primo denariis singula venumdata[*](uenumdata H. uenund- ll.v). supernatia[*](supernatia e v. -tię DFa. -tie E. -tica e GD) e Sabinis veniunt, popularia undique . pomum innocuum expetitur aegris, pretiumque iam singulis triceni nummi fuere, nullius maiore, quod miremur,
quia non aliud fugacius[*](fugatius Ea. fagacius F). longissima namque decerpto[*](deferpto F1. decerptio D2Ea) bidui mora est cogitque se venumdari[*](uenundari D2ava. H. -ati r).