Naturalis Historia

[*](Ar. P IV 6, 683a 26–30. 31. 33. 34. 683b 2.— (16) Ar. IV 1, 523b 27. P IV 9, 685a 22. 23 - Ar. IV 2, 525b 24–26. (P IV 8, 683b 33–35 aliter).) Insectorum pedes primi[*](primo FdT) longiores duros habentibus oculos, ut subinde pedibus eos tergeant, ceu notamus in muscis. quae ex iis novissimos habent longos[*](longas RsF), saliunt, ut locustae. omnibus autem his seni pedes. araneis quibusdam praelongi accedunt bini. internodia singulis terna. octonos et marinis esse diximus, polypis, saepiis, [*](9,83 97) lolligini[*](lolliginis a. -nibus va.S (D)), cancris, qui bracchia in contrarium movent, pedes in orbem aut[*](ad (pro aut) Rs. (loc. corr., nisi forte Ar. verba male intellecta redduntur; cfr. IX 97)) in oblicum[*](oblicuū F. -icum (DE?) J); iidem solis[*](iidem solis ego. idem soli ll. v. iisdem solis H e coni. Dal.) animalium rotundi. [*](Ar. I 5 extr.)[*]((3) ib. 489b 22. 23.)cetera binos pedes duces[*](duce Rs) habent, cancri tantum quaternos.

[*](Ar. P IV 10, 686b 12–17. (cfr. Ar. II 1, 501a 4–6).— (10) ib. 2. 3. 20–22.)Solidipedum[*](soli- pedum F1a) crura statim iusta nascuntur mensura, postea exporrigentia se verius quam crescentia[*](cfiftentia Rs. crescenti' a). itaque in infantia scabunt aures posterioribus pedibus[*](pedibus RsS. om. rv), quod addita aetate non queunt, quia longitudo superficiem[*](superfici F1. -cie d. alac.) corporum solam[*](sola FEz.alac.) ampliat. hac de causa inter initia pasci nisi[*](ni Fa) summissis genibus non possunt nec usque dum cervix ad iusta incrementa[*](crementa Rs) perveniat .

pumilionum[*](pumilionum RsF2G2. popi- r. pomi- v) genus in omnibus animalibus est, atque etiam inter volucres.

[*]((13) Ar. II 1, 500b 23. 24. IX 6 extr. (Mir. ausc. 12).— (15) V 2, 540a 18. 19.— cfr. Pl. XXXV 165.) Genitalia maribus quibus essent retrorsa[*](retrosa F1. -tro sat (satis v) dTva.S) diximus. ossea sunt lupis, vulpibus, mustelis, viverris[*](ui- uerris G. uniuerfif Rs. uiuerrę dv. -ere r), unde[*](unde RsG. sunt die r. sunt dis (iis v) sv. sunt inde z) etiam[*](10, 173) calculo humano remedia praecipua. urso quoque, simul atque [*](atque om.a. ut d2va. G) expiraverit, cornescere aiunt. camelino arcus intendere orientis populis fidissimum. nec non aliqua gentium quoque in hoc[*](ho M2a. hod M1. iis va. G) discrimina[*](crimina a) et sacrorum etiam, citra[*](circa Rs) perniciem amputantibus[*](amputatibus M. -antis F1a. -atis zva. G) Matris deum Gallis.[*]((19) cfr. Pl. VII 34.) contra mulierum paucis prodigiosa adsimulatio[*](adsi- milatio MJ D. cfr. III 43. XXXVII 179), sicut hermaphroditis utriusque sexus, quod etiam quadripedum generi accidisse Neronis principatu [*](principatus Rs. -tum F1) primum arbitror. ostentabat certe[*](certa F1a) hermaphroditas subiunctas[*](subiungias F1. -gi a a. -iuges va. (P) G2) carpento suo equas, in Treverico[*](triuerico Ma. trinueria (triue- F2)F) Galliae agro[*](acro F1. egro Rs)

[*](Ar. III 1, 509b 13. 14. 9. 10. 15–17. G I 3 init.— (7) cfr. Pl. X 21.— (10) Ar. IX 1, 608a 33. 34.) Testes pecori armentoque ad crura decidui, subus adnexi. delphino praelongi ultima[*](ultuma MRsD) conduntur alvo; et elephanto occulti. ova[*](qua Fa. qui oua va.G) parientium lumbis intus adhaerent, qualia ocissima in venere. piscibus serpentibusque nulli[*](nullis RsF1a), sed eorum vice[*](uie Rs) binae[*](binae MRsv.om. r) ad genitalia a[*](aom.M. ea Rs) renibus venae. buteonibus terni. homini tantum iniuria aut sponte naturae franguntur, idque tertium ab hermaphroditis[*](hermaproditis MF. -frod- a) et spadonibus semiviri genus[*](semiuiri genus om.Rs) habent.— Mares in omni genere fortiores sunt[*](sunt MD. om. rv) praeterquam pantheris[*](phantheris M. fon- Rs. in pan- va. J) et[*](ut (pro et) M. (item 15)) ursis.

[*](Ar. P IV 10, 689b 2. 3. 5. 6. 33. II 14, 658a 34. 36 sq. 33.— (15) Ar. II 17, 508b 8.— (16) P IV 9, 685b 22. 23.) Caudae praeter hominem ac simias omnibus fere et[*](et MD.om. rv) animal[*](animali D1F1. -libus D1Eava. H) et[*](et MRsF2v. om. r) ova gignentibus, pro desiderio corporum nudae hirtis, ut apris, parvae villosis, ut ursis, praelongae[*](praelongae saetosis ego. -gis saetosae MDFEav (D). saetosis (-sae S) prae- longis Rs) saetosis, ut equis. amputatae lacertis et serpentibus renascuntur . piscium[*](piscibus RsS) meatus gubernaculi modo regunt atque etiam in dexteram[*](in dextera F. -tra Rs. om.M) ac laevam[*](laeua MRsF2) motae[*](otae M. motem Rs) ut remigio quodam inpellunt . lacertis inveniuntur et geminae[*](geminae om.Rs).[*]((19. 20) cfr. Ar. I 6, 491a 1.)[*]((2) cfr. Pl. VIII 207.) boum caudis longissimus[*](lautissimus Rs) caulis[*](caulis MRsD2F2v. caudis D1F1. om.Ead) atque in ima parte hirtus[*](hirsutus a); idem asinis longior[*](seqq. dist. S) quam equis, sed saetosus veterinis[*](ueterinus Fa). leoni[*](leoni D2F2v. -nis D1F1Ea. -num Rs. om.M) in prima[*](in prima MRsF2S (D). in trima E. -ina a. in tria DF1. infima v(J))

[*](Ar. IV 9, 535a 30.— (6) ib. 535b 3–12. cfr. supra § 93 107.) Vocem non habere nisi quae pulmonem[*](pul- monem — nisi quae R1D2v (S). om. r H) et arterias[*](an arteriam? cfr. § 267 med.) habeant[*](habeant (U 212) J. -ent RsD2v), hoc est nisi quae spirent[*](spirant Eava. H), Aristoteles putat. idcirco et insectis sonum esse, non vocem, intus inmeante [*](inmeantes Rs. alac. meanteva.S) spiritu[*](spiritus Rs) et incluso sonante; alia murmur edere, ut apes, alia contractum[*](contractū ego. -tu D. cum tractu ll.v) stridorem, ut cicadas, receptum[*](recepto va.S) enim duobus[*](duobus RsS. ut du- rv) sub pectore[*](sub pectore om.Rs) cavis[*](cauid Rs. canis E1. alac. cannis E2z) spiritum[*](spiritu va.S), mobili occursante membrana intus, attritu[*](ad tritus F) eius sonare. muscas, apes, cetera[*](ceteua Rs. et zH) similia cum volatu et incipere audiri et desinere, sonum enim attritu et interiore aura[*](aure Rs), non anima, reddi; locustas pinnarum [*](dist. D) et feminum[*](et feminum F2G2. et fum- Rs. et fem- D2. et em- D1. //////m- F1. ee minimum Ea. et femo- rum v) attritu sonare.[*](Ar. ib. 26. 27. 13–18. (cfr. Pl. XXXII 19).— (19) ib. 536a 5–8. 11.)[*]((4) cfr. Ar. VIII 27, 606a 5. (Mir. ausc. 68). Ael. III 35. Pl. VIII 227.) credatur[*](credatur RsS. -ditur rv (D)) sane item aquatilium pectines stridere, cum volant, mollia et crusta intecta[*](uoce Rs) nec vocem nec[*](nec Rsv. in r) sonum ullum habere: sed[*](sed et va.S) ceteri pisces, quamvis pulmone et arteria[*](arteriae Rs) careant, non in totum sine ullo sunt sono[*](sunt sonu (-no S) RsS. sono sunt rv (D)) — stridorem eum dentibus fieri cavillantur —, et is, qui caper[*](aper (B) SJ ex Ar. (ὁ κάπρος ὁ ἐν τῷ ʼαχελῴῳ). sed ipsi Plinio error tri- buendus) vocatur in Acheloo[*](archelo////ne F1. acheo omne Rs. alac.) amne, grunnitum habet et alii[*](alii RsDF2v. de alii D1F1. de haliis E1. de aliis E2d.alac.), de quibus[*](de quib; de qua Rs) diximus. ova parientibus si-[*](9,70)

Mira praeterea sunt de voce digna dictu: theatrorum[*](theatro in F2. -trorum RsS. eatropum in a) in

Membra animalibus adgnata inutilia sunt, sicut sextus[*](sexus Ma) homini[*](homines Rs) semper digitus. placuit in Aegypto nutrire portentum, binis et in aversa capitis parte[*](recte (pro parte) D1Ea. -tae F1) oculis hominem, sed iis non cernentem.

[*](cfr. Ar. fr. 286 Rose.— (22) Ar. II 3 extr.) Miror[*](miror—22 spreuit om.a) equidem[*](quidem Fdva.S) Aristotelem non modo credidisse praescita vitae[*](uitate Rs 1. del.Rs 2. uita uitae F1) esse[*](esse del.F2.) aliqua in corporibus ipsis, verum etiam prodidisse. quae quamquam vana existimo nec sine cunctatione proferenda, ne in se quisque ea[*](& (pro ea) F1dva.S) auguria[*](auria M) anxie[*](anxiae M. -ia F1d) quaerat, attingam[*](attingat F1. tingam Rs 1. tang- Rs 2) tamen, quia[*](quae D2dva.S. cfr. II 85) tantus vir in doctrinis[*](doctrina Rsva. G (Dal.2)) non sprevit. igitur vitae brevis signa ponit raros dentes, praelongos

[*](Ar. VIII 5, 594b 26. cfr. Pl. VIII 46.— (11) cfr. Pl. XIV 142.— Th. IV 4, 2 extr. Verg. G II 134. cfr. Pl. XII 16.) Animae[*](anima Ea) leonis virus grave[*](graui (-is Rs 2) ursis Rs. grauetur a), ursi pestilens. contacta[*](con- tata F1. concit- F2) halitu eius nulla fera attingit, ociusque[*](otiusque Fda. cici- Rs 2. citi- E2va.S) putrescunt adflata. e[*](adflata. e Müller em. II p. 17. -tae (-te Ea) ll.v. -ta (Rs?) C) reliquis homini[*](homini MRsF2 (P)J. -ne Rs 2. -nis rv) tantum infici natura voluit pluribus modis, et ciborum ac dentium vitiis, sed maxime senio. dolorem sentire non poterat, tactu sensuque[*](sensuque Rs (?)v. esuque r) omni carebat sine[*](sine quibus Rse corr. SJ) qua nihil sentitur; eadem[*](eadem —13 addito om.a) commeabat[*](commeaba D1F1. -mae ab ea E. -meabat ab eo zva.G) recens assidue, exitura[*](exitura RsF2v. -tura ut D2. -tur ut F1d. -tu ut D1. -tus in E) supremo et sola ex homine[*](homine Rs (P) S. omne (-ni D2E) r. -nibus v) superfutura, denique haec[*](ae F1. aF2) trahebatur e caelo: huius quoque tamen reperta poena est, ut[*](ui F1) neque id[*](in id F2) ipsum, quo[*](quo Rsv. quia E2. qua r) vivitur[*](uuitur RsF2v (S). uiuere DF1E1. -ret E2H), in vita iuvaret. Parthorum populis haec[*](hoc Rs (?) va.D) praecipue et a iuventa propter indiscretos cibos[*](cibonos Rs 1an posteaque?), namque et vino faetent ora[*](faetentiora D. -n///ora F1. fe- tentiora E1. -ntia ora E2) nimio[*](nimis & ibi (cibi Rs 2) Rs); sed sibi proceres medentur grano[*](gra- nos Rs 1. -nis Rs 2) Assyrii mali, cuius et[*](est Rs(?)v) suavitas praecipua, in esculenta[*](esculenti Rs) addito.

[*](cfr. Pl. VIII 118. XXVIII 149.— (16) Ar. IX 1, 609b 30. — (17) Ar. VIII 27 extr. cfr. supra § 66.)[*]((1) Th. C. VI 5, 1. (Mir. ausc. 147). Ael. IV 18. III 7. - (3) Mir. ausc. 141.)Elephantorum anima serpentes extrahit, cervorum urit[*](ut Rs. item urit d2va.H). diximus hominum genera qui venena serpentium suctu[*](sucu Rsa) corporibus[*](7, 13 sq.) eximerent[*](eximerent G. &ime-Rs. exige- rv). quin et subus[*](sub his a. his z. ceruis B e Th. C IV 9, 2) serpentes[*](ser- pentis Rs) in pabulo sunt, et aliis[*](et aliis av. -lii DFE. et aluu. Alu Rs. (loc.corr. an nec aluo?)) venenum est. quae insecta appellavimus, omnia olei[*](1)

[*]((8. 9) Ael. IX 28.— (12) Ael. XVII 12.) Quae animalium pascerentur veneno diximus. quaedam, innocua alioqui, venenatis pasta noxia fiunt et ipsa. [*](10, 69) apros in Pamphylia et Ciliciae montuosis[*](mon- tuosius Rs. -tosis va. G) salamandra ab iis devorata qui edere[*](qui inedere Rs), moriuntur: neque[*](nec va.S) enim[*](enim Rsv (S). om. r G) est intellectus ullus[*](nullus Rs) in odore vel sapore; et[*](et (pro uel) RsSJ) aqua vinumque interemit[*](interimit F2ava.J) salamandra ibi inmortua vel si omnino biberit unde potetur[*](petetur D1F1Ea. put- F2), item rana[*](ranam Fa) quam rubetam vocant. tantum insidiarum est vitae cfr. Ael. XVII 30. (Herod. V 16 extr.).) vespae serpente[*](serpentem RsS J. -tes va. Verc.) avide vescuntur, quo alimento mortiferos ictus faciunt. adeoque[*](adeoque RsS. Ide- Fdv.alac.) magna differentia est victus, ut in tractu pisce viventium[*](uiuentium —16 pisce om.Rs) Theophrastus prodat[*](prodat F1dTS. -dit F2H. -didit v) boves quoque pisce vesci, sed non nisi vivente.

[*](Diog. La. X 27,131. Hor. sat. II 72. 73. Cels. I 1 (p. 13, 14 Dar.).— (18) cfr. Cels. I 2 (p. 15, 18).— (20) ib. I prooem. (p. 12, 22).)[*]((1) cfr. Gels. I 3 (p. 18, 25. 19, 16 sq.). Pl. XXVI 17. XXVIII 54. Sen. cons. ad Helv. 10, 3 med.) Homini cibus utilissimus simplex, acervatio saporum pestifera et condimento[*](condimento MRsF2H. -ta rv) perniciosior[*](perni- cior M. -ciosiora D2dva.H). difficulter autem perficiuntur omnia in cibis acria[*](acrim Rs), aspera[*](aspera -20 uaria MRsJ.om. rv), inconsueta, varia[*](uari Rs), nimia[*](nimie F2) et avide[*](auida a) hausta, et aestate quam hieme difficilius

[*]((6) Gels. I 3 (p. 18,13.14. 20, 15). Pl. XXIII 41.— (8) Ar. VIII 8 extr. (Pl. VIII 68).— (9) cfr. Hippocr. (de carne) I p. 442 Kühn. Varro ap. Gell. III 10, 15. Macrob. in somn. Scip. I 6, 78.) Somno concoquere corpulentiae[*](corpulentae M1d. -ta F1. -tiam Rs) quam[*](equam Rs) firmitati utilius; ideo athletas[*](athetas F1. ad lethas a. ad laetas Rs) ambulatione malunt cibos perficere. pervigilio quidem praecipue vincuntur cibi.

augescunt[*](augescun- tur Rs) corpora dulcibus atque pinguibus et potu[*](petu Rs. poto F1), minuuntur siccis et aridis fridigisque ac siti. quaedam animalia et pecudes quoque in Africa quarto die bibunt. homini non utique septimo letalis[*](letalis MF2v (D). -les Rsa. -le est H. laetales DF1E) inedia[*](inedia MDFv (D) . -di Rs. -dias EazH. -diam S); durasse et[*](at (pro et) HBrot.) ultra undecimum plerosque certum est. morbus[*](morbus Rs. mori rv. dist. va. H. cfr. Madvig adv. crit. II p. 527) esuriendi[*](esurienti a. exuendis Rs) semper inexplebili aviditate[*](auiditatē Rs) uni[*](uni RsS. uini M.om. rv) animalium homini[*](homini MRsS. uni hominum (-ni v) D2F2v. uni qui (cui F1) D1F1. unicuique EaH).

[*]((14) cfr. Pl. XXV 83. XXII 26.) Quaedam[*](quedam Fa. quid- D1) rursus exiguo gustu[*](gustus MRs. gestu F1a.an gustatu? cfr. nota ad IX 77 et XXV 79) famem[*](fame Rs) ac sitim sedant conservantque vires, ut butyrum[*](buturum Rs. cfr. § 239), hippace[*](hippace B. ipp- M. ip- E. tipp- F. typp- Rs. ut ipp- D d. ut urip- a. ut titip- v), glycyrrhiza[*](glycyrhiza M. -ciriza Rs. -cyrrhizon va.Brot. clyzyrica F. -zirica a). perniciosissimum autem et[*](est in D. at cfr. vol. I p. 543 ad 11247) in omni quidem vita quod nimium , praecipue tamen corpori, minuique quod gravet[*](grauet MRsH. -uat B. -uę F. -ue rv) quolibet[*](quodibet Rs. -dlibet ava.B) modo utilius.

Verum ad reliqua naturae transeamus.

Animalium omnium quae nosci[*](nasciRsF1) potuere naturae[*](natura Rs) generatim membratimque ita se habent[*](habet Rs). restat ut[*](restat ut z (coni. Madvig adv. crit. IIp. 527). restant ll.v) neque ipsa anima carentia — quandoquidem nihil sine ea vivit —, terra edita et[*](et ego. ut ll.v. aut Madvig l.l.) inde eruta[*](eruta RsF2v. erudita r), dicantur ac nullum sileatur rerum naturae opus. diu fuere occulta eius beneficia, summumque munus homini datum arbores silvaeque intellegebantur. hinc primum alimenta, harum fronde mollior specus[*](pecus Rs. -udis Rs 2), libro vestis. etiam nunc[*](etiamnum Rs 1E1va.S. -annum F. -am n??? a) gentes sic degunt.[*](cfr. Pl. XXXVI 2. IX 105.) quo magis[*](ac magis om.Rs) ac magis admirari[*](admireris ubi E. -reris azva.B) subit his[*](ab iis zva.s. om.a) a principiis caedi montes in[*](in-13 uestes om.Rs) marmora, vestes ad Seras[*](seres E2. a Seribus va.G) peti, unionem in Rubri maris profunda[*](profundo va.s. at cfr. XXXVI 2), zmaragdum in ima tellure quaeri. ad hoc excogitata sunt aurium[*](auri R1) vulnera, nimirum quoniam parum erat[*](erat manibus RsS) collo, crinibus [*](crinibusque va S), manibus[*](manibus F2. om.) gestari[*](gestare Rs 2), nisi infoderentur etiam corpori. quam ob rem sequi par est ordinem vitae et arbores ante alia[*](moniliis F2) dicere ac moribus primordia ingerere[*](ingerere RsRF2E3v. in genere r) nostris[*](nostris (nr???s) ego. nis Rs. om. rv).

[*](cfr. Tac. Germ. 9 extr. Herod. I 131 init.)[*]((3) Phaedr. fab. III 17.) Haec fuere numinum[*](nominum F1E1 (item infra passim)) templa, priscoque ritu[*](ritus Rs. rit ut F1. ritu ut zC) simplicia rura etiam nunc[*](etiam Num Rs) deo praecellentem arborem dicant.

[*]((24) Th. IV 5, 6.) Sed quis non iure miretur arborem umbrae gratia tantum ex alieno petitam orbe? platanus haec est[*](est MF2v. et Rs. om. R SJ), in[*](in ego. per zv. om. ll. H) mare

[*](cfr. Macrob. III 13, 3.) Hoc actum circa captae[*](capiae F1E. -pie a. -pua z. -puae P) urbis aetatem, tantumque postea honoris increvit, ut mero infuso enutriantur. conpertum [*](comper id Rs)[*](que om.Rs. quę Fa) id maxime prodesse radicibus, docuimusque etiam arbores[*](uita Ea) vina potare.

[*](Th. I 7,1. Varro I 37, 5.— (21) Mucian. fr. 7 Brunn.) Celebratae[*](celebrata est (S) J) sunt primum in ambulatione Academiae[*](academina F2. cad- F1. Eadem in E. (a lac.)) Athenis cubitorum XXXIII[*](XXXIII RsJ. -III a H. XXXI a r. XXXVI unius v. (an Athe- nis unius?)) radice ramos antecedente. nunc est[*](estRsF2v. sit r) clara in Lycia fontis gelidi socia amoenitate, itineri adposita , domicilii modo cava octoginta atque unius pedum specu, nemorosa[*](nemorosa ll. H. -so G. numerosa z. -so v) vertice et se vastis protegens ramis[*](ramis arborum B. ramorum arbo- ribus ll. v) arbor um instar, agros longis obtinens[*](obtinens Rv(S) . -inet r H. (an operiens?)) umbris ac, ne quid desit speluncae imagini, saxea[*](saxa Ez. saxeae HBrot.) intus crepidinis corona muscosos conplexa pumices[*](pumis cestam F1. -is cestas E. -ices stat z. -ices extat tam va. G), tam digna miraculo[*](miracula (om. ut) DF1E), ut Licinius[*](liscinius FE) Mu[*](mutianus Fva.H (SJ) passim)-