Naturalis Historia

[*](cfr. Ar. de anima II 9, 421a 25. 26.—) Sunt qui suptilitatem animi constare non tenuitate sanguinis putent, sed cute operimentisque corporum magis aut minus bruta esse, ut[*](tuta Rs) ostreas[*](ostrea G) et testudines; boum[*](litium (pro boum) Rs) ferga, saetas suum obstare tenuitati[*](tenuitate RsF2) immeantis spiritus , nec purum liquidumque tramitti; sic et in homine, cum crassior callosiorve excludat cutis: ceu[*](ce D1F. quae Eva. G.alac.) vero non crocodilis et duritia[*](duritiae F2) tergoris tribuatur et sollertia[*](sollertico F).[*](Ar. II 7 extr. (Herod. II 71). cfr. Pl. VIII 96–(17) Ar. III 11 517b 31 sq. cfr. supra § 157.—) hippopotami corio[*](13 colio M. cori F1. -rii va.S. iecori F2) crassitudo talis, ut inde tornentur[*](turnentur Rs. torme- F1) hastae, et tamen quaedam ingenio medica diligentia. elephantorum[*](maedica elephantorum diligentia M) quoque tergora inpenetrabiles caetras[*](scaetras DE2. cetras adG. cer///tras Rs. setas v. (certas Dal. errore)) habent, cum tamen omnium quadripedum suptilitas animi praecipua perhibetur[*](perhib&us R2 -beatur v. cfr. CFW Müller p. 6) illis. ergo[*](erga M) cutis ipsa sensu caret, maxime in capite. ubicumque per se ac sine carne est, volnerata non coit, ut in bucca cilioque.

[*](Ar. III 10 init. (I 6, 490b 21–24. G V 3 init.).)[*]((1. 2) ib. 12, 519a 26–28—(2) I 5, 490a 6–8. (P IV 6, 682b 18. 19. 13, 697b 11). cfr. Pl. IX 82) Quae animal pariunt, pilos[*](pilosque auent Rs) habent; quae ova, pinnas aut squamas aut corticem[*](corticem ll. (P) G2. -cem aut testam v) , ut testudines, aut cutem[*](cutem pura DF1. purpuram cutem RsS. puram cutem J. (loc. corr.)) puram

[*](Ar. III 10, 517b 11. 12. (G V 3, 782a 33)— IV 11, 538b 8.—(5. 6) II 1, 498b 27–30. (P II 14, 658a 30. 31.)— (6. 7) III 12, 519a 22. 23. Trogus = G IV 5, 774a 35 sq—)Pili e[*](pili e (ae D1F1) DFES (D). -lpe Rs. -li a dv (J)) cute exeunt crassa[*](crassa RsF2v. -sse E. grassae D1F1. grossi D2) hirti, feminis tenuiores; equis[*](equi DE. aequi F) in iuba largi, in armis leoni, dasypodi et in buccis intus et sub[*](sub RsS. in rv. cfr. index et Ar.) pedibus, quae utraque Trogus et in lepore tradidit, hoc exemplo libidinosiores hominum quoque hirtos colligens. villosissimum[*](uillo- sissimū RsG2. -mus rv (H)) animalium lepus.[*](Ar. III 11, 518a 19–21. 518b 3. 4. 518a 18. 19. 31–33. 30. 34. 35. (IX 50, 631b 31 sq. G V 3, 784a 4–10). cfr. Sen. ep. 95, 21 extr.—(15) Ar. III 11, 518b 2. 3–) pubescit homo solus, quod nisi contigit[*](contingit (can- Rs) RsS. -gat dva.H) , sterilis in gignendo est, seu mas[*](mas RsG2 (S). mās DF. masculus Eav (H) D) seu femina[*](feminas Rs). pili in homine partim simul, partim postea gignuntur. hi[*](hi—) castratis[*](castratis S. castris Rs) non nascuntur[*](nascuntur Rs. S. om. rv. cfr. Ar.), congeniti autem non desinunt, sicut nec feminis magno opere; inventae tamen quaedam defluvio capitis invalidae, ut[*](ut et DFEG (J). ut a. uelut Rsv (S)) et lanugine[*](lanu- gine oris DFEa (P) J. -nes oris B. languini oris Rs. -uidiores v. lanuginosi oris S) oris, cum menstrui cursus stetere. quibusdam post genituri[*](genituri (sc. pili) ego coll. Ar. genitis (-ti Ber.) uiris ll. v) sponte non gignuntur. quadripedibus pilum cadere atque subnasci annuum est.[*](ib. 518b 5. 6. 27. 28. (12, 519a 25). 20–22. 24. 25. (G II 6, 745a 10–13. 17).)[*]((5) Ar. ib. 518b 30—32.— (6) II 1, 498b 19–20. (P II 14, 658a 19–21).— (7. 8) III 10, 517b 29. 30.—) viris

[*](Ar. II 1, 497b 34. 35. (P IV 10, 688a 18. 19. 29. 30. 688b 30–32).— (11) II 13, 504b 19–21. III 20, 521b 21. 22. 25. 26. (P IV 11, 692a 9–14). — (14) Isid. XII 7, 42. cfr. Fest. 314a 34.—) Mammas homo solus[*](solu & Rs) e maribus habet, cetera animalia mammarum notas tantum. sed ne feminae quidem in pectore nisi quae possunt partus suos attollere. ova gignentium nulli; nec lact[*](lact MD. lac RsD2F2v. om.a. laetis r. cfr. § 236. 237) nisi animal parienti. volucrum[*](parientium olucrum Rs) vespertilioni[*](uespertilioni E(?) G2. -lio ll.v) tantum: fabulosum enim arbitror de strigibus, ubera eas infantium labris inmulgere. esse in maledictis iam antiquis strigem convenit, sed quae sit avium, constare non arbitror.[*](cfr. Varro II 6, 4 (aliter).— (18) Ar. P IV 10, 688a 32–34.— (20) Ar. II 1, 500a 23–25. 18–21. P ib. 688b 5. 6.)

asinis a fetu dolent, ideo sexto mense arcent partus, cum equae[*](aeque M. -uae F) anno prope toto praebeant. quibus solida ungula nec supra geminos fetus, haec omnia binas habent[*](et quibus F2) mammas, nec aliubi[*](alibi S) quam in feminibus. eodem loci[*](loco Rsva. D. cfr. § 136. luc. p. 75) bisulca et cornigera, boves quaternas, oves[*](quaternas oues om.Rs) et caprae[*](et caprae MRsS. cap- rv. -raeque C) binas. quae numeroso fecunda partu et quibus digiti in pedibus,

[*](Ar. VII 5 init.— (16. 17) ib. 11 init.)[*]((1) VI 26 extr. cfr. Pl. XXVIII 123.— (2) VI 21, 575b 9–12.— (5) ib. 23, 577a 28.—) Mulieri ante septimum mensem[*](mense (om. septimum) Rs) profusum[*](profusum MF2v. praf- Rs. fu- r) lact inutile, ab eo[*](eo MRsD2F2v. eius r) mense, quo[*](quo MzS. e quo Rs. quod rv) vitales[*](uitalis est va.H) partus, salubre[*](salubres Rs). plerisque autem totis mammis atque etiam alarum[*](alarum MRsF2v. mal- r) sinu[*](sinu MRsG2. -nus rv) fluit. cameli

[*](Ar. ib. 522b 12. 9–11.)[*]((4) cfr. Pl. XXVIII 133.— (6) ib. § 134.—)Coagulum hinnulei[*](hinnulei MH. -llis Rs. hinulei G2. -li C. inulei F2. -li B. inutilei D1F1. -le rv), leporis, haedi laudatum, praecipuum

Laus caseo Romae, ubi omnium gentium bona comminus iudicantur, e provinciis Nemausensi[*](nemauseni MFd) praecipua, Lesurae[*](lesurę F2dv. -ur Rs. -ure r D. cfr. Sid. Apoll. 24, 44) Gabalicoque[*](Gabalicoque D. -li quoque M. -licique (geb- Rs) rv) pagis[*](pagis MF2v (D). pacis Rs. pa- uis r. pagi H), sed brevis ac musteo tantum commendatio[*](commendatior Rs). duobus Alpes generibus pabula sua adprobant : Delmaticae[*](delmaticae MRsS. dol- Fa. Dal- G. -iae v docleatem (dio- Rs) RsF2v (J). -te M. -tam r Brot. Docleante S (errore)) Docleatem mittunt, Ceutronicae[*](centronicae D(?) H. cfr. III 135. Fels p. 50) Vatusicum[*](uathusiccum Rs). numerosior Appennino:[*]((14) Sil. Ital. VIII 462. Martial. I 43, 7. III 58, 35.— (15) Mar- tial. XIII 30.)[*]((1) ib. 32. (cfr. Col. VII 8, 7). —) Cebanum[*](cebanum RsG. caeb- F. a lac. coeb- r D. cfr. CIL V p. 895) hic e Liguria mittit ovium maxime lacte[*](lacte MRs. -ti r. -tis v. e lacte J. cfr. Fels p. 14), Sassinatem[*](Sassinatem (U)J. saes- Rs. sassinn- a. sasinn- r. Aesina- B. Auxima- v. cfr. III 114. CIL XI p. 977) ex Vmbria[*](ex bria Rs) mixtoque Etruriae atque Liguriae confinio[*](continuo Rs) Luniensem[*](iuniensem F1. lu- nensem F2va. J. cfr. XXXVI 48. 135) magnitudine[*](magnitudinem F) conspicuum, quippe et ad singula milia pondo premitur, proximum[*](proximum—362, 5 detur om.a) autem urbi Vestinum[*](aestinum F1. uesci- num T (Cluver) D2. cfr. CIL X p. 463. Niss. It. 1 p. 517 n. 10.II p. 665 n. 5) eumque e Caedicio[*](caedicio MDEJ.—itio (c in ras.) FG. ceditio Rsv (H). cfr. XIV 62) campo laudatissimum.

[*](Ar. V 1, 539a 15. (cfr. P I 3, 643a 3).— (11) I 15, 493b 32. 33. 494a 2. —) Terrestrium solus homo bipes. uni iuguli[*](iuguli MDFav. -lum RsS. unguli E.cfr. Sen. De ira I 2, 2. Lucan. II 317), umeri, ceteris armi[*](armis Rsa); uni ulnae. quibus animalium manus sunt, intus tantum carnosae, extra nervis et cute constant[*](constat F1a).

[*](cfr. Ar. G IV 4, 770b 30.— (15) cfr. Gell. XV 24.— (16) Ar. I 15, 493b 29. 30. II 11, 503a 24. 25. P IV 10, 687b 11 –14. 17. 18.) Digiti quibusdam in manibus seni[*](eni F1. om.a). M.[*](M. om.Rsava.G (H)) Corani[*](corani MF2J. -am Rs. -//// F.1 -aci r. Curiatii G.C. Oratii (Hor- H) v(H). cfr.CIL VI p. 451) ex patricia gente filias duas ob id Sedigitas accipimus[*](accepimus va.S) appellatas et Volcacium[*](uolcaciū M. -atium RsBas. uulcatium Fv. (alac.)) Sedigitum, inlustrem in poetica. hominis digiti ternos[*](ternos MRsD2F2S. om. rv) articulos[*](apticulos F1Ea. oculos Rs) habent[*](habent ternos va.S), pollex binos; et[*](et om.M) digitis adversus[*](aduersis a) universis[*](iniuersis M) flectitur, per se vero[*](peruerso Rs) in oblicum porrigitur, crassior ceteris. huic minimus mensura par, ac[*](ac del.F2. e a. es d. est zva.S) duo reliqui sibi,

Bracchia non omnibus paria[*](paria MD2F2v. piria D1F1. pria Rs. propria Ea) secum. Studioso Threci[*](thraeci M. traeci Rs. trechi F. a lac. Thracio (-ci B) va.S) in[*](gai Fa) C. Caesaris ludo notum est dexteram[*](dextram G) fuisse proceriorem.

Animalium quaedam ut manibus utuntur priorum ministerio pedum sedentque ad os illis admoventia cibos, ut sciuri.[*](ib. 8, 502a 27–502b 8. 23–26.—) nam simiarum genera perfectam[*](perfecta DF1Ea) hominis imitationem[*](imitationem MRsF2G. simila- DF1. simula- Eazv) continent facie, naribus, auribus, palpebris, quas[*](quae Eazva.Bas. (S)) solae quadripedum et in inferiore[*](inferiorē Fa. (-orē [om. in] . . . genā RsF2zva. Bas.)) habent gena, iam mammas in pectore et bracchia et crura in contrarium similiter[*](similiter et Rs) flexa, in manibus ungues, digitos longioremque medium. pedibus paulum[*](paulolū F2) differunt; sunt enim ut manus praelongae[*](praelonge E2. -ges DF1E1a. -gi F2va. (P) D. cfr. Ar.οἷον χεῖρεξ μεγάλαι), sed vestigium palmae simile[*](similem RsFa) faciunt. pollex quoque iis et[*](et G2) articuli[*](articulis F1Ea. -lus D1) ut homini, ac praeter genitale — et hoc in maribus tantum[*](extrema Rs) — viscera etiam interiora omnia ad exemplar[*](exempla F1a. -liarum Rs).

[*]((21) Ar. III 9, 517a 30.— (22) ib. 11, 518b 23. 9,517a 33 sq. 31. 32.) Vngues clausulae nervorum summae[*](digitur simiae Rs. -ti, simiae SJ) existimantur . omnibus hi quibus et digiti. sed simiae imbricati[*](imbricati Rsv. -tae M. inbricti D2F2. -tae r), hominibus lati — et defuncto crescunt —, rapacibus unci[*](uncę F2),

[*](Ar. ib. 498a 19–22. (cfr. supra § 246). 13–17 (aliter). 29. 31. —) Homini genua et cubita contraria, item ursis et simiarum generi, ob id minime pernicibus. ova[*](oua MRsF2v. qua (quia E2) r) parientibus quadripedum, crocodilo[*](ut crocodilo P), lacertis, priora genua post curvantur, posteriora in priorem partem[*](partem—13 humani om.M). sunt autem crura his obliqua , humani pollicis[*](poplitis coni. B) modo. sic et multipedibus praeterquam novissima salientibus. aves, ut quadripedes, alas in priora curvant, suffraginem[*](suffragines va.G2 (H)) in posteriora.

Hominis genibus quaedam et religio[*](religioni M) inest observatione [*](obseruationem F1a) gentium. haec supplices attingunt, ad[*](ad —21 fluit om.a) haec[*](hae M) manus tendunt, haec ut aras adorant, fortassis quia inest iis vitalitas [*](uilitas Rs). namque in ipsa genus[*](genu va.S) utriusque commissura, dextra laevaque, a priore parte gemina quaedam buccarum inanitas inest, qua perfossa ceu iugulo[*](iugulo MRsF2G. iungulo D1 (?). -los F1. ungulos E. -las D2. -la D2. uinculis v) spiritus fluit[*](fluit MRsD2S. fuit D1F1E. fugit F2v). inest et aliis partibus quaedam religio, sicut in dextera[*](in dextera MD. dextra rv. dist. Fels p. 27): osculis aversa[*](aduersa M) adpetitur, in fide porrigitur.[*]((23) cfr. Horn. A 501.)[*]((2) Hor. sat. I 9, 76.) antiquis Graeciae in supplicando

[*](Ar. III 19, 520a 29.— Oppius fr. 8 Pet. cfr. Cic. Tusc. II (35) 53. Plut. Mar. 6 extr.) Varices in cruribus viro tantum, mulieri raro. C.[*](C. om.Rs. G. F2in ras.) Marium[*](Marium v. -rtium Rs. -rio MDF2in ras. -ri Ead), qui VII consul fuit, stanti[*](stantisRs. -te Fda. -tē va.S) sibi extrahi[*](extrahi MF2v. intr- Rs. extra r) passum unum hominum[*](hominē Fda) Oppius auctor est.

[*](Ar, II 1, 498b 6–10. de incessu an. 4, 705b 18 sq.— (13) P IV 10, 690a 27. (cfr. Ar. IV 11, 538b 11).— (14) Ar. II 1, 499b 3–5. P ib. 689b 7.— (16) Paul. Festi 370, 7. Ar. I 15, 494a 16. 17.) Omnia animalia a dextris[*](dexetris M1. -xteris J) partibus incedunt, sinistris [*](sinistris Rs (?) E2av. -tra F2. -tras r (an recte? cfr. II 145)) incubant. reliqua ut libitum est gradiuntur, leo tantum et camelus pedatim[*](pedum RsS J), hoc est, ut sinister pes non transeat[*](nostram seat Rs) dextrum, sed subsequatur. pedes homini maximi[*](maxime M. -mae Rs), feminis tenuiores in omni genere. surae homini tantum et crura carnosa[*](carnosae DFEa). reperitur apud auctores quendam[*](quedam a. quaed- DFEva. G) in Aegypto non habuisse suras. vola[*](uota M. ola Rs) homini tantum exceptis quibusdam .[*](Paul. Festi 231, 3.— Fest. 238a, 31. Paul. Festi 239, 4. Quintil. I 4, 25. Hor. sat. I 3, 47. 48.)[*]((1) Ar. P IV 10, 690a 6–10. 21. 24. 16. 17. 22–24. 28–30. cfr. Sol. 49, 9.) namque et hinc cognomina inventa Planci, Plauti, Pansae[*](panasae M. -nsa Rs), Scauri, sicut[*](sicuti Fa. scut Rs) a cruribus Vari, Vatiae[*](aua- tiae Rs. Vaciae H), Vatini, quae

[*]((10) Ar. II 1, 499b 12. 13. 16 -22. (cfr. supra § 128. VIII 76). 23–25. 27.) Vngulae veterino tantum generi renascuntur. sues in Illyrico quibusdam locis solidas habent ungulas. cornigera fere bisulca; solida ungula et bicorne nullum, unicorne[*](et unicorne Müller stil.p. 148, 58) asinus tantum Indicus; unicorne[*](linicorne M) et bisulcum oryx. talos asinus Indicus unus solidipedum[*](sol- dipedum MF. solip- a. sodep- Rs) habet[*](habent RsF1a), nam sues ex utroque genere existimantur, ideo foedi earum. hominem qui[*](homi- neque Rs) existimarunt[*](extimar??? F. esti- a. existimat Rs) habere, facile convicti[*](conbicti F1. conni- DEa). lynx[*](linx Fa.—nax Rs) tantum digitos habentium simile[*](simile—367, 5 radii om.a) quiddam talo habet; leo etiamnum tortuosius . talus autem rectus est in articulo[*](articulis R2S) pedis, ventre eminens concavo[*](concaua (cum seqq. iunctum) va. H), in vertebra ligatus.

[*](Ar. II 12, 504a 5–10.)[*]((1) P IV 12, 695a 20. 21.— Ar. II 12, 504a 11. 12. 14–19.) Avium[*](auibus DFE) aliae digitatae[*](acitata & Rs), aliae palmipedes, aliae[*](palmipedes aliae om.Rs) inter utrumque, divisis digitis adiecta latitudine. sed omnibus quaterni digiti, tres in priore parte, unus a calce.