Res Rustica

Eademque regio fecunda sit fruticis exigui, et maxime thymi aut origani, tum etiam thymbrae, vel nostratis cunilae, quam satureiam [*]()rustici vocant. Post haec frequens sit incrementi maioris surculus, ut rosmarinus,[*]()et utraque cytisus. Est enim sativa et altera suae spontis. Itemque semper virens pinus, et minor ilex: nam prolixior ab omnibus improbatur. Ederae quoque non propter bonitatem recipiuntur,

sed quia praebent plurimum mellis. Arborum [*]()vero sunt probatissimae, rutila atque alba ziziphus, nec minus tamarices,[*]()tum etiam amygdalae, persicique, ac pyri, denique pomiferarum pleraeque, ne singulis immorer. Ac silvestrium commodissime faciunt glandifera robora, quin etiam terebinthus, nec dissimilis huic lentiscus [*]()ac tiliae. Solae [*]()ex omnibus nocentes [*](ut et SAac. ) [*](viduae ac: vide SA. ) [*](satureiam ac: satyram etiam S: satyratis A. ) [*](marinum SAac. ) [*](arborum SAa: arbores c. ) [*](tamarices edd.: amaracus SAac. ) [*](post lentiscus add. et odorata cedrus Aac: om. S. ) [*](solae A: sole ac: sola S. )

taxi repudiantur. Mille praeterea semina vel crudo cespite virentia, vel subacta sulco, flores amicissimos apibus creant, ut sunt in virgineo [*]()solo frutices amelli, caules acanthini, scapus asphodeli, gladiolus narcissi. At in hortensi lira consita nitent candida lilia, nec his sordidiora leucoia,[*]()tum puniceae [*]()rosae luteolaeque, et Sarranae violae, nec minus caelestis luminis hyacinthus, Corycius item Siculusque bulbus croci deponitur, qui coloret odoretque mella.[*]()Iam vero notae vilioris innumerabiles nascuntur herbae cultis atque pascuis regionibus, quae favorum ceras exuberant:

ut vulgares lapsanae, nec his pretiosior armoracia, rapistrique olus, et intubi silvestris ac nigri papaveris flores, tum agrestis pastinaca, et eiusdem nominis edomita, quam Graeci σταφυλῖνον [*]()

vocant. Verum ex cunctis, quae proposui, quaeque omisi temporis [*]()compendia sequens (nam inexputabilis erat numerus) [*]()saporis praecipui mella reddit thymus.[*]()Eximio deinde proximum thymbra, serpyllumque et origanum. Tertiae notae, sed adhuc generosae, marinus [*]()ros et nostras cunila, quam dixi satureiam. Mediocris deinde gustus tamaricis [*]()ac ziziphi flores, reliquaque, quae [*]()proposuimus, cibaria.

Sed ex sordidis deterrimae notae mel habetur[*]() [*](virgineo SAac: irriguo edd. ) [*](sordidiora leucoia ac (in marg. A): sordido la reucolatum SA. ) [*](puniceae edd.: punice SAac. ) [*](mella ac (in marg. A): om. S. ) [*](σταφυλῖνον A marg.: σταφυαει non A: σταφυλει non S. ) [*](temporis c: temporum SAa. ) [*](erat numerus ac: et cnumcri SA. ) [*](thymus ac: thymum SA. ) [*](marinum SAac. ) [*](tamaricis edd.: amarachinia SA: amaranchini ac. ) [*](reliqua quae SAa: reliquaque c. ) [*]( habetur c: habentur SAa. )

Sedes apium collocanda est contra brumalem meridiem procul a tumultu, et coetu hominum ac pecudum, nec calido loco, nec frigido: nam utraque re infestantur. Haec autem sit ima parte vallis, et ut vacuae cum prodeunt pabulatum apes, facilius editioribus advolent, et collectis utensilibus cum onere per proclivia non aegre devolent. Si villae situs ita competit, non est dubitandum quin aedificio iunctum apiarium maceria circum-demus, sed in ea parte, quae tetris latrinae sterquiliniique et a balinei libera est odoribus.

Verum [*]()si positio repugnabit, nec maxima tamen incommoda congruent,[*]()sic quoque magis expediet sub oculis domini esse apiarium. Sin autem cuncta fuerint inimica, certe vicina vallis occupetur, quo saepius descendere non sit grave possidenti. Nam res ista maximam fidem desiderat; quae quoniam rarissima est, interventu domini tutius custoditur. Neque ea [*](arbusto SAac. ) [*](post oleribus add. et stercorosis herbis a: om. SA: et stercoris herbis c (in marg.) A. ) [*](verum A2ac: vel et S: vellet A1. ) [*](congruent A2oc: congluent SA1. )

Sed ubicumque fuerint alvearia [*]()non editissimo claudantur muro. Qui si metu praedonum sublimior placuerit, tribus elatis ab humo pedibus, exiguis in ordinem fenestellis apibus sit pervius: iungaturque tugurium, quod et custodes habitent, et quo [*]()condatur instrumentum: sitque maxime repletum praeparatis alveis [*]()ad usum novorum examinum, nec minus herbis salutaribus, et siqua sunt alia, quae languentibus adhibentur.

Palmaque vestibulum aut ingens oleaster obumbret, Ut cum prima novi [*]()ducent examina reges, Vere suo, ludetque favis emissa iuventus: Vicina invitet decedere ripa calori, Obviaque hospitiis teneat frondentibus arbos. Tum perennis aqua, si est facultas, inducatur, vel extracta [*]()manu detur, sine qua neque favi neque mella nec pulli denique figurari queunt.

Sive igitur, ut dixi, praeterfluens unda vel putealis canalibus [*](alvearia A2ac: albaria SA1, ) [*](quo om. SAac. ) [*](alveis A2ac: alubis SA. ) [*](prima novi edd.: vere novo SAac. ) [*](extracta SA1: extructo A2ac. )

Conseri deinde circa totum apiarium debent arbusculae incrementi parvi, maximeque propter salubritatem (nam sunt etiam remedio languentibus) cytisi, tum deinde casiae atque pini et rosmarinus:[*]()quin etiam cunilae et thymi frutices, item violarum, vel quaecunque [*]()utiliter deponi patitur qualitas terrae. Gravis et tetri odoris non solum virentia sed et quaelibet res prohibeantur, sicuti cancri nidor, cum est ignibus adustus, aut odor palustris caeni. Nec minus vitentur cavae rupes aut vallis argutiae, quas Graeci vocant ἠχοῦσ. [*]()

Igitur ordinatis sedibus, alvearia 4 fabricanda sunt pro conditione regionis. Sive illa ferax est suberis, haud dubitanter utilissimas alvos 5 faciemus ex corticibus, quia nec hieme frigent,6 nec candent aestate; sive ferulis exuberat, iis quoque, quod sunt naturae corticis similes, aeque commode vasa texuntur. Si neutrum aderit, opere textorio 7 sali-cibus connectentur: vel si nec haec suppetent, [*](marinum SAac. ) [*](quaecunque A2ac: quae SA1. ) [*](ἠχοῦσ om. ac. ) [*](alvearia ac: albaria SA. ) [*](alvos A2c: albos SA1: alveos a. ) [*](frigent SAa: rigent c. ) [*](opere textorio edd.: opererio S: operario Aa: opere vitorio c. )

Deterrima est conditio fictilium, quae et accenduntur aestatis vaporibus, et gelantur hiemis frigoribus. Reliqua sunt alvorum genera duo, ut vel ex fimo fingantur,[*]()vel lateribus extruantur: quorum alterum iure damnavit Celsus, quoniam maxime est ignibus obnoxium; alterum probavit, quamvis incommodum eius praecipuum non dissimulaverit, quod, si res postulet, transferri non possit.