In C. Verrem

iam vero, cum in eius modi patientia turpitudinis aliena non sua satietate obduruisset, qui vir fuerit, quot praesidia, quam munita pudoris et pudicitiae vi et audacia ceperit, quid me attinet dicere aut[*](aut pd: ac RS: et Z (iii, §23)) coniungere cum istius flagitio cuiusquam praeterea dedecus? non faciam, iudices; omnia vetera praetermittam, duo sola recentia sine cuiusquam infamia ponam, ex quibus coniecturam facere de omnibus possitis,—unum illud, quod ita fuit inlustre notumque omnibus ut nemo tam rusticanus homo L. Lucullo et[*](et RS: om. pd (i, §60)) M. Cotta consulibus Romam ex ullo municipio vadimoni causa venerit, quin sciret iura omnia praetoris urbani nutu atque arbitrio Chelidonis meretriculae gubernari, alterum quod, cum paludatus exisset votaque pro imperio suo communique re publica nuncupasset, noctu stupri causa lectica in urbem introferri solitus est ad mulierem nuptam uni, propositam omnibus, contra fas, contra auspicia, contra omnis divinas atque humanas religiones!

O di immortales! quid interest inter mentes hominum et cogitationes! ita mihi meam voluntatem spemque reliquae vitae vestra populique Romani existimatio comprobet, ut ego, quos adhuc mihi magistratus populus Romanus mandavit, sic eos accepi ut me omnium officiorum obstringi religione arbitrarer[*](arbitrer RS)! ita quaestor sum factus ut mihi illum honorem tum non solum datum, sed etiam creditum et commissum putarem; sic obtinui quaesturam in Sicilia provincia ut omnium oculos in me unum[*](unum Rp: om. SY) coniectos esse arbitrarer, ut me quaesturamque meam quasi in aliquo terrarum orbis theatro versari existimarem, ut semper omnia quae iucunda videntur esse[*](esse videntur SY), ea[*](ea om. pd) non modo his extraordinariis cupiditatibus, sed etiam ipsi naturae ac necessitati denegarem.

nunc sum designatus aedilis; habeo rationem quid a populo Romano acceperim; mihi ludos sanctissimos maxima cum cura et caerimonia Cereri, libero, Liberaeque faciundos, mihi Floram matrem populo plebique Romanae ludorum celebritate placandam, mihi ludos antiquissimos, qui primi Romani appellati sunt[*](Romani sunt nominati pd), cum dignitate maxima et religione Iovi, Iunoni, Minervaeque esse faciundos, mihi sacrarum aedium procurationem, mihi totam urbem tuendam esse commissam; ob earum rerum laborem et sollicitudinem fructus illos datos, antiquiorem in senatu sententiae dicendae locum, togam praetextam, sellam curulem, ius imaginis ad memoriam posteritatemque prodendae[*](prodendae Gronovius: prodendam codd.).

ex his ego omnibus rebus, iudices,—ita mihi omnis deos propitios velim,— etiamsi[*](etiamsi RS: ut tametsi p edd. (v, §81)) mihi iucundissimus est honos populi, tamen nequaquam capio tantum voluptatis quantum et sollicitudinis et laboris, ut haec ipsa aedilitas, non quia necesse fuerit, alicui candidato data, sed, quia sic oportuerit, recte conlocata et iudicio populi in loco esse posita videatur.

tu cum esses praetor renuntiatus quoquo modo,—mitto enim et praetereo quid tum sit actum,—sed cum esses renuntiatus, ut dixi, non ipsa praeconis voce excitatus es, qui te totiens seniorum iuniorumque centuriis illo honore adfici pronuntiavit, ut hoc putares, aliquam rei publicae partem tibi creditam, annum tibi illum unum domo carendum esse meretricis? cum tibi sorte obtigisset uti ius diceres, quantum negoti, quid oneris haberes, numquam cogitasti? neque illud rationis habuisti, si[*](si om. SD) forte te expergefacere[*](Post forte, te experg. scripsi (§56 infra): expergete facere p (sed cum signo transp.=te experg.): experg. te d edd.: te om. RS) posses, eam provinciam, quam tueri singulari sapientia atque integritate difficile esset, ad summam stultitiam nequitiamque venisse? itaque non modo a domo[*](domo (om. a) pd) tua Chelidonem in praetura excludere[*](extrudere d) noluisti, sed in Cheliodonis domum praeturam totam detulisti.

secuta provincia est; in qua numquam tibi venit in mentem non tibi idcirco fascis ac securis et tantam imperi vim tantamque ornamentorum omnium dignitatem datam ut earum rerum vi et auctoritate omnia repagula pudoris officique perfringeres, ut omnium bona praedam tuam duceres, ut nullius res tuta, nullius domus clausa, nullius vita saepta, nullius pudicitia munita contra tuam cupiditatem et audaciam posset esse; in qua tu te ita gessisti ut, omnibus cum teneare rebus, ad bellum fugitivorum confugias; ex quo iam intellegis[*](intelliges pd) non modo nullam tibi defensionem, sed maximam vim criminum[*](criminum p edd.: criminis RS) exortam. Nisi forte Italici fugitivorum[*](fugitivorum secl. Richter (§14 supra)) belli reliquias atque illud Tempsanum[*](tempsanum p: temanum R) incommodum proferes, ad quod recens cum te peropportune fortuna attulisset[*](obstulisset p: obtulisset d), si quid in te virtutis aut industriae[*](industriae fuisset pd) habuisses, idem qui semper fueras inventus es.

cum ad te Valentini venissent et pro iis[*](iis Bait.: his codd.) homo disertus ac nobilis, M. Marius, loqueretur[*](quereretur RS), ut negotium susciperes, ut, cum penes te praetorium imperium ac[*](imperium ac om. RSY) nomen esset, ad illam parvam manum exstinguendam ducem te principemque praeberes, non modo id refugisti, sed eo ipso tempore, cum esses in litore, Tertia illa tua, quam tu[*](tu om. d) tecum deportaras, erat in omnium conspectu; ipsis autem Valentinis ex tam inlustri nobilique municipio tantis de rebus responsum dedisti, cum esses cum tunica pulla et pallio. quid hunc proficiscentem, quid in ipsa provincia fecisse existimatis qui, cum iam ex provincia non ad triumphum sed ad iudicium decederet, ne illam quidem infamiam fugerit quam sine ulla voluptate capiebat?

O divina senatus frequentis in aede Bellonae admurmuratio! memoria tenetis, iudices, cum advesperasceret et paulo ante esset de hoc Tempsano incommodo nuntiatum, cum inveniretur nemo qui in illa loca cum imperio mitteretur, dixisset que quidam[*](dixissetque quidam Ernesti: dixisse quendam codd. (unde 15, 16 admurmuraverunt—dixerunt G3 contra RS)) Verrem esse non longe a Tempsa, quam valde universi admurmuraverint[*](admurmuraverint RS: -arint pd), quam palam principes dixerint contra. et his[*](Et his pk: sed iis R: sed his S pr., corr. sed is: et is d) tot criminibus testimoniisque convictus in eorum tabella spem sibi aliquam proponit, quorum omnium palam causa incognita voce damnatus est?

esto; nihil ex fugitivorum bello aut suspicione belli laudis adeptus est, quod neque bellum eius modi neque belli periculum fuit in Sicilia, neque ab isto provisum est ne quod esset; at vero contra bellum praedonum[*](praedonum om. RS) classem habuit ornatam diligentiamque in eo singularem, itaque ab isto praeclare[*](praetore praeclare prkd) defensa provincia est. sic de bello praedonum, sic de classe Siciliensi, iudices, dicam ut hoc iam ante confirmem, in hoc uno genere omnis inesse culpas istius maximas avaritiae, maiestatis, dementiae, libidinis, crudelitatis. haec dum breviter expono, quaeso, ut fecistis adhuc, diligenter attendite.

rem navalem primum ita dico esse administratam, non uti provincia defenderetur, sed uti classis nomine pecunia quaereretur. superiorum praetorum consuetudo cum haec fuisset, ut naves civitatibus certusque numerus nautarum militumque imperaretur, maximae et locupletissimae civitati Mamertinae nihil horum imperavisti. ob hanc rem quid tibi Mamertini clam pecuniae dederint, post, si videbitur, ex ipsorum litteris testibusque quaeremus.

navem vero cybaeam[*](cybaeam del. Klotz), maximam triremis instar, pulcherrimam atque ornatissimam cybaeam[*](pulcherrimam... cybaeam om. Halm, Zielinski, secl. Muell. (l. 18 infra))[*](cybaeam om. prk), palam aedificatam sumptu publico tuo nomine, publice[*](tuo nomine publice om. prkd), sciente tota Sicilia, per magistratum[*](per magistratumque RS (iv, §103)) senatumque Mamertinum tibi datam donatamque esse dico. haec navis onusta praeda Siciliensi, cum ipsa quoque esset ex praeda, simul cum ipse[*](ipse RS: iste pd) decederet, adpulsa Veliam est cum plurimis rebus, et iis quas iste[*](iste RS: ante pd Nohl) Romam mittere cum ceteris furtis noluit, quod erant clarissimae[*](clarissimae RSY: carissimae pd edd.) maximeque eum delectabant. eam navem nuper egomet vidi Veliae multique alii viderunt, pulcherrimam atque ornatissimam, iudices: quae quidem omnibus qui eam aspexerant prospectare iam exsilium atque explorare fugam domini videbatur.