In C. Verrem

OBTVDERVNT EIVS[*](eius om. V) AVRIS TE SOCIVM PRAETORIS FVISSE. videsne[*](Vides V) hoc quam clarum sit et fuerit, cum etiam Timarchides hoc metuat? concedesne[*](concedisne O) non hoc crimen nos in te[*](hoc crimen in te nos non V) confingere, sed iam pridem ad crimen aliquam defensionem libertum quaerere? libertus et accensus tuus, et tibi ac liberis tuis omnibus in rebus coniunctus ac proximus, ad Apronium scribit vulgo esse ab omnibus ita demonstratum Metello, tibi Apronium in decumis socium[*](sotium in decumis O) fuisse. FAC SCIAT IMPROBITATEM ARATORVM; IPSI SVDABVNT, Sl DI VOLVNT. Quod[*](Fac sciat... volent p2 in lac.)[*](volunt (dolunt V) Vcp: volent Op2) istuc, per deos immortalis, aut qua de causa excitatum esse dicamus in aratores tam infestum odium atque tantum? quantam[*](quantam Vp pler.: tantam O: quam tantam al.) iniuriam fecerunt Verri aratores ut eos etiam libertus et accensus eius tam irato animo ac[*](ac VcO: aut p rell.) litteris insequatur? neque ego huius fugitivi, iudices, vobis epistulam[*](iud. vobis epist. V: iud. epist. vobis p rell. praeter O (vobis iud. epist.)) recitassem, nisi ut[*](uti O) ex ea totius familiae praecepta et instituta et disciplinam cognosceretis. videtis ut moneat Apronium quibus rebus ac muneribus se[*](se cO: om. rell.) insinuet in familiaritatem Metelli, Volteium corrumpat, scribas accensumque[*](accensusque O, unde Muell. -osque) pretio deleniat[*](deliniat p). ea praecipit quae vidit, ea monet alienum hominem quae domi didicit ipse; verum in hoc errat uno, quod existimat easdem vias ad omnium familiaritates esse munitas.

quamquam merito sum iratus Metello, tamen haec quae vera sunt dicam. Apronius ipsum Metellum non pretio, ut Verrem, non convivio, non muliere, non sermone[*](sermone incauto p) impuro atque improbo posset corrumpere, quibus rebus non sensim atque moderate ad istius amicitiam adrepserat, sed brevi tempore totum hominem totamque eius praeturam possederat; cohortem autem Metelli, quam vocat, quid erat quod corrumperet, ex qua recuperatores in aratorem[*](in aratorem cO: om. p et pler.) nulli dabantur?

nam quod scribit Metelli filium puerum esse, vehementer errat; non enim ad omnis praetorum filios idem aditus sunt. O Timarchide, Metelli est filius in provincia non puer, sed adulescens pudens ac bonus[*](pudens ac bonus p et pler. (§160 infra): bonus ac pudens (prudens) O al.), dignus illo loco ac nomine; vester iste[*](iste O: ille rell.) puer praetextatus in provincia quem ad modum fuisset non[*](nonante dicerem Pluyg., Kays., Muell.) dicerem si pueri esse illam culpam ac non patris existimarem. tune, cum te ac tuam vitam nosses, in Siciliam tecum grandem praetextatum filium ducebas, ut, etiamsi natura puerum a paternis vitiis atque a generis similitudine abduceret, consuetudo tamen eum et disciplina degenerare non sineret?

fac enim fuisse in eo[*](eo cO: isto p rell.) C. Laeli aut[*](aut cO: om. p rell.) M. Catonis materiem atque indolem: quid ex eo boni sperari atque effici potest qui in patris luxurie sic vixerit ut nullum umquam pudicum neque sobrium convivium viderit, qui in epulis cotidianis adulta aetate per triennium inter impudicas mulieres et intemperantis viros versatus sit, nihil umquam audierit a patre quo pudentior aut melior esset, nihil umquam patrem facere[*](facere cO: agere p rell.) viderit quod cum imitatus esset non, id quod turpissimum est, patris similis putaretur?

quibus in rebus non solum filio, Verres[*](Verres cO: om. p rell.), verum etiam[*](sed etiam O) rei publicae fecisti iniuriam. susceperas enim liberos non solum tibi sed etiam patriae, qui non modo tibi voluptati sed etiam qui aliquando usui rei publicae esse possent[*](esse possent p rell.: possent esse O). Eos instituere atque erudire ad maiorum instituta, ad civitatis[*](ad civit. O: atque civit. p rell.: atque ad civ. coni. Lamb.) disciplinam, non ad tua flagitia neque[*](ad tua flagitia neque cO al.: om. p et pler.) ad tuas turpitudines debuisti: esset ex[*](ex cO: om. p rell. atque p rell.: et O) inerti atque improbo et impuro parente navus[*](navus p rell.) et pudens et probus filius, haberet aliquid abs te res publica[*](res publica abs te O) muneris. nunc pro te Verrem substituisti alterum civitati; nisi forte hoc deteriorem[*](deteriorem Op rell.: deterior est dett.), si fieri potest, quod tu eius modi evasisti non in hominis luxuriosi, sed tantum in furis ac[*](ac p rell.: atque O) divisoris disciplina educatus;

quid isto fore festivius arbitramur, si[*](si O: qui p rell.) est tuus natura filius, consuetudine discipulus, voluntate similis? quem ego, iudices, quamvis bonum fortemque facile paterer evadere; non enim me inimicitiae commovent, si quae mihi cum isto futurae sunt. nam si in omnibus rebus innocens fuero meique similis, quid mihi istius inimicitiae nocebunt? sin aliqua in re Verris similis fuero, non magis mihi deerit inimicus quam Verri defuit. etenim, iudices, eius modi res publica debet esse, et erit veritate iudiciorum constituta, ut inimicus neque deesse nocenti[*](nocenti deesse qr) possit neque obesse innocenti. quapropter nulla res est quam ob rem ego istum nolim ex paternis probris ac vitiis emergere; id quod tametsi isti difficile est, tamen haud scio an fieri possit, praesertim si, sicut[*](si sicut Halm, edd.: si cui O: ut si pk: si ut, si uti rell.) nunc fit, custodes amicorum eum sectabuntur, quoniam pater tam neglegens ac dissolutus est.

verum huc longius quam voluntas fuit[*](fuit p rell.: om. O: tulit Muell. (i, §34)) ab epistula Timarchidi digressa est oratio mea, qua recitata conclusurum me esse crimen decumanum[*](decumanum Lamb.: decumarum codd.) dixeram; ex quo intellexistis innumerabilem frumenti numerum per triennium aversum ab[*](ab Klotz: id O: a p rell.) re publica esse ereptumque[*](ereptumque cO: abreptumque p rell.) aratoribus. sequitur ut de frumento empto vos, iudices, doceam, maximo atque impudentissimo furto; de quo dum certa et pauca et magna dicam breviter, attendite. frumentum emere in Sicilia[*](in Sicilia emere O) debuit Verres ex senatus consulto et ex lege Terentia et Cassia frumentaria. emundi[*](emendi O) duo genera fuerunt, unum decumanum[*](decumanum Zumpt, edd.: decumarum cO: ceterarum decumarum p rell.: alterarum decumarum `cod. Hot., duo codd. Lbi. (non F), duo codd. Lall. (?).'-Malim unum decumarum alterarum, alterum), alterum quod praeterea civitatibus aequaliter[*](aequabiliter (v, §52) T. Frank) esset distributum; illius decumani tantum quantum ex primis decumis fuisset, huius imperati in annos singulos tritici mod. DCCC; pretium autem constitutum decumano in modios singulos HS III, imperato HS III S. ita in frumentum imperatum HS duodetriciens in annos singulos Verri decernebatur quod aratoribus solveret, in alteras decumas fere[*](fere O: ferme p rell.) ad nonagiens. sic per triennium ad hanc frumenti emptionem Siciliensem prope centiens et viciens erogatum est.

hanc pecuniam tantam datam tibi ex aerario inopi atque exhausto, datam ad frumentum, hoc est ad necessitatem salutis et vitae[*](ac vitae O), datam ut Siculis aratoribus[*](ut Sic. ut arator. O), quibus tanta onera res publica imponeret, solveretur, abs te sic laceratam esse dico ut possim illud probare, si velim, omnem te hanc pecuniam domum tuam avertisse. etenim sic hanc rem totam administrasti ut hoc quod dico probari aequissimo iudici possit. sed ego habebo rationem auctoritatis meae; meminero quo animo, quo consilio[*](et quo cons. O edd.) ad causam publicam accesserim; non agam tecum accusatorie, nihil fingam, nihil cuiquam probari volo[*](volo cO: velim p rell.) me dicente quod non ante mihimet ipsi probatum sit.